FEN BİLİMLERİ Fasikül 1

ATU FEN BİLİMLERİ Fasikül 1 KONU ANLATIMLI FASİKÜL SET ZENGİN İÇERİKLİ ÖZGÜN KONU ANLATIMI ÖLÇEN SIRA SENDE UYGULAMALARI ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR BİLGİ KONTROLÜ ODAKLI KARMA SORULAR PEKİŞTİREN BİRLİKTE ÇÖZELİM BÖLÜMLERİ AKILLI TAHTAYA UYUMLU ÇÖZÜMLER ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTLERİ

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 1.ÜNİTE ÖRNEK Uzaya ilk ayak basan astronot aşağıdakilerden hangisidir? A) Edwin Aldrin B) Yuri Gagarin C) Michel Collins D) Huble Uzaya ilk ayak basan astronot Yuri Gagarin'dir. Yanıt B BİRLİKTE ÇÖZELİM Uzay kirliliğine Ali Kuşçu Galileo Teleskop Hans Lippershey Takiyüddin Yuri Gagarin Aşağıdaki boşlukları yukarıda verilen uygun ifadeleri seçerek doldurunuz. a. İlk teleskopu Hans Lippershey icat etmiştir. b. Yaptığı gözlemler sonucu gezegenlerin Dünya nın çevresinde değil Güneş in çevresinde döndüğünü ispatlayan ünlü İtalyan gök bilimci Galileo dur. c. Padişah III. Murat tan yer ve ödenek alarak İstanbul da rasathane kuran gök bilimci Takiyüddin dir. d. Uzay a ulaşan ilk insan olmasının yanı sıra, Uzay dan Dünya ile konuşan ve Uzay da yemek yiyen ilk insan olarak tarihe geçen astronot Yuri Gagarin dir. e. Ay ın ilk haritasını çıkaran Ali Kuşçu nun adı bugün Ay ın bir bölgesine verilmiştir. f. Uzaktaki gök cisimlerini daha büyük görmemizi sağlayan aletlere teleskop adı verilir. g. Ömrünü tüketmiş uydular, roketlerin Uzay a bırakılan üst aşamaları ve yörüngede oluşan patlamalar Uzay kirliliğine sebep olur. 19

BİLFEN YAYINCILIK 1.ÜNİTE KARMA SORULAR Uzaya dağılan roket parçaları Uzay kirliliği nedir? Ölü uydular Dünya çevresinde, değişik yörüngelerde ve artık herhangi bir işlevi olmayan, insan yapımı cisimlerin tümü "uzay kirlili- Uzay aracı atıkları Yakıt tankları ği" olarak adlandırılır. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi uzay kirliliğine neden olur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 SIRA SENDE Aşağıdaki verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun olan ifadeleri yazınız. a. Gök cisimlerinin hareketlerini ve yapısını inceleyen bilim insanlarına b. İlk teleskop Hollandalı bir gözlükçü Hans Lippershey tarafından icat edildi. c. Astronomide kullanılabilecek ilk teleskop ise d. Takiyüddin 1570 yılında İstanbul Tophane de e. 1961 yılında Yuri Gagarin f. Ay ın ilk haritası gök bilimci denir. Ali Kuşçu Galileo tarafından icat edildi. rasathane kurdu. uzaya çıkan ilk insan oldu. tarafından çıkarıldı. g. Dünya çevresinde, değişik yörüngelerde dönen ve artık herhangi bir işlevi olmayan, insan yapımı cisimlerin tümü uzay kirliliği olarak adlandırılır. 20

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 1.ÜNİTE SIRA SENDE 1. Aşağıda verilen ifadelerde boş bırakılan yerlere doğru ya da yanlış olma durumuna göre (D) ya da (Y) koyunuz. ( Y ) Güneş evrendeki en büyük yıldızdır. ( D ) Dünya mız Samanyolu Galaksisi nin avcı kolu üzerinde yer alır. ( D ) Yıldızlar canlılar gibi doğar, yaşar ve ölür. ( Y ) Kuyruklu yıldızlar ısı ve ışık kaynağıdır. ( D ) Büyükayı ve Küçükayı birer takım yıldızıdır. ( Y ) Gezegenlerin yansıttıkları ışıklar titrek görünür. ( D ) Işık yılı bir uzaklık birimidir. 2. Aşağıdaki cümlelerde noktalı boşlukları uygun kavramlar ile doldurunuz. a. Uzay, dünyanın atmosferi dışında evrenin geri kalanına verilen isimdir. b. Dünya mızın içinde bulunduğu gökada, Samanyolu Gökadası dır. Samanyolu gökadasının merkezinden dışarı doğru açılan sarmal kolları vardır. Güneş sistemimiz bu kollardan avcı kolu üzerinde yer alır. c. Kendiliğinden ısı ve ışık saçan çok büyük gök cisimlerine yıldız denir. Dünya mıza en yakın yıldız Güneş tir. d. Büyük kütleli yıldızlar mavi-beyaz, orta büyüklükteki yıldızlar sarı ya da kırmızı görünür. e. Kuyruklu yıldızlar yıldız değildir. Yalnızca Güneşten aldıkları ışınları yansıtır. f. En bilinen takım yıldızları Büyük Ayı, Küçük Ayı, Avcı, Ejderha, Çoban takım yıldızlarıdır. g. Gezegenler yıldızlardan farklı olarak ısı ve ışık kaynağı değildir. Sadece yıldızlardan aldıkları ışığı yansıtır. h. Işığın bir yılda aldığı yola ışık yılı denir. Işık, bir yılda 9,46. 10 12 km yol alır. 27

2.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK ÖRNEK 1 2 Yandaki hücrede bulunan bazı organeller oklarla gösterilerek numaralandırılmıştır. 3 Bu organellerle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) 1 numaralı organel protein üretir. 4 B) 2 numaralı organel salgı üretir. C) 3 numaralı organel besin üretir. D) 4 numaralı organel enerji üretir. 3 numaralı organel endoplazmik retikulumdur. Hücre içi madde taşımacılığı yapar. BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki tabloyu verilen özelliklerin bitki ve hayvan hücresine ait olma durumuna göre işareti koyarak doldurunuz. Özellikler Bitki hücresi Hayvan hücresi Kofulları büyük ve az sayıdadır. Sentriyol organeli bulundurur. Hücre duvarı vardır. Köşeli bir yapıya sahiptir. Sitoplazma bulundurur. Fotosentez yaparak besin ve O 2 üretir. Yuvarlak veya yuvarlağa yakın bir şekli vardır. Enerji üretir. Hücre zarı vardır. 34

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE SIRA SENDE 1 2 3 4 5 6 7 Verilen organel resimlerini aşağıdaki tabloda uygun yerlere yerleştiriniz. Organel Resmi Organelin Özellikleri a Hücre içi madde taşımacılığında görevlidir. b Bitki hücresinde bulunur. Fotosentez yapar. c En küçük organeldir. Protein üretir. d Salgı maddelerini üretir, paketler. e Hücrede enerji üretimi yapar. f Besin ve atık maddeleri depolar. g Hayvan hücresinde bulunur, hücre bölünmesine yardımcı olur. a 6 b 3 c 5 d 7 e 4 f 2 g 1 35

2.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK KARMA SORULAR 1. Aşağıda bazı organellerin şekilleri verilmiştir. 1. Bir bitki ve hayvan hücresinin temel kısımlarını verilen kutulara doğru olarak yerleştiriniz. Hücre zarı Aşağıdaki görevlerden hangisi yukarıdaki organellerden herhangi birine ait değildir? Çekirdek A) Besinleri parçalayarak enerji üretir. B) Hücre bölünmesine yardımcı olur. Sitoplazma C) Hücre içi sindirim yapar. D) Besin ve oksijen üretir. 2. Aşağıdakilerden hangisi hücre zarının özellik- 2. Hücre zarı ve hücre duvarının arasındaki lerinden biri değildir? farklar nelerdir? A) Canlıdır. Hücre zarı B) Seçici geçirgendir. Hücre duvarı Canlıdır. Cansızdır. C) Esnektir. Esnektir. Serttir. D) Bitki hücrelerinde bulunmaz. Seçici geçirgendir. Tam geçirgendir. Tüm hücrelerde Hayvan hücrelerinde bulunur. bulunmaz. 36

2.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK BİRLİKTE ÇÖZELİM 1. Aşağıda verilen ifadelerin doğru mu, yanlış mı olduğunu belirleyiniz. DNA; beslenme, üreme gibi yaşamsal olaylarımızı belirleyen yönetici moleküldür. Doğru Yanlış DNA bütün hücrelerde çekirdek içerisinde bulunur. Doğru Yanlış DNA nın yapı birimine nükleotit, görev birimine gen denir. Doğru Yanlış Genetik özelliklerimiz çekirdekteki ribozom tarafından taşınır. Doğru Yanlış Gen, nükleotit, kromozom ve DNA kavramlarının basitten karmaşığa doğru sıralanışı Nükleotit-Gen-DNA-Kromozom şeklindedir. Doğru Yanlış 2. Aşağıda verilen kavram ve ifadeleri doğru şekilde eşleştiriniz. DNA nın özel proteinlerle birleşerek oluşturduğu yapıdır. Nükleotit DNA nın yapıtaşlarıdır. DNA DNA nın görev birimleridir. Kromozom Kalıtsal özelliklerimizi taşıyan yönetici moleküldür. Gen 38

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE KARMA SORULAR Nükleotit, çekirdek, DNA, gen, hücre, kromozom kavramlarını basitten karmaşığa doğru sıralayınız. Kromozom Gen DNA Nükleotit Nükleotit Yukarıdaki şekilde nükleotit, DNA, gen ve kromozom kavramları büyüklüklerine göre sıralanmaya çalışılırken bir hata yapılmıştır. Bu hatanın düzeltilmesi için hangi iki kelime yer değiştirmelidir? Gen Basitten DNA Karmaşıktan doğru Kromozom doğru karmaşığa basite Çekirdek A) Nükleotit Kromozom Hücre B) DNA Gen C) Kromozom Gen D) Nükleotit DNA SIRA SENDE Aşağıdaki şekilde gen, DNA, nükleotit ve kromozomu yuvarlak içine alarak gösteriniz ve tanımlarını yazınız. Öğrenciden gelen uygun cevaplar kabul edilir....... 39

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE ÖRNEK Ribozom Kalıtsal madde (DNA) Hücre duvarı Mitokondri Yukarıdaki kartlarda bulunan yapılardan hangileri hem ilkel hem de gelişmiş hücrelerde bulunur? A) Yalnız 2 B) 1 ve 2 C) 2 ve 4 D) 1, 3 ve 4 Tüm hücrelerde hücre zarı, sitoplazma, kalıtsal madde ve ribozom ortak olarak bulunur. DİKKAT Bütün tek hücreli canlılar, ilkel hücre yapısında değildir. Amip, öglena, terliksi hayvan gibi canlıların hücrelerinde çekirdek, ribozom ve diğer organeller bulunur. BİRLİKTE ÇÖZELİM Bütün hücrelerde ortak olarak bulunan yapılara ait kutucukları tarayınız. Çekirdek Mitokondri Sitoplazma Hücre duvarı Lizozom Kalıtsal madde (DNA) Kloroplast Endoplazmik retikulum Koful Golgi cisimciği Hücre zarı Ribozom 41

2.ÜNİTE BİLFEN YAYINCILIK ÖRNEK Çok hücreli canlılarda, hücrelerin birleşmesiyle oluşan bazı birimler bulunur. Bu birimler küçük birimden büyük birime doğru sıralanırsa aşağıdakilerden hangisi baştan üçüncü sırada yer alır? A) Organ B) Doku C) Hücre D) Sistem Sıralama Hücre Doku Organ Sistem şeklinde olmalıdır. Üçüncü sırada organ yer alır. BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda resimler ile gösterilen yapıları altlarında bulunan kutucuklara yerleştirelim. Sistem Organizma Organ Hücre Doku 44

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM 1. Aşağıda mitoz bölünme sırasında gerçekleşen evrelerin şekilleri verilmiştir. Bu evrelerde hangi olayların gerçekleştiğini aşağıdaki kutucuklara yazınız. 1. Evre Kromozomlar belirginleşir. İğ iplikleri oluşur. 2. Evre Kromozomlar hücrenin ortasında tek sıra hâlinde dizilir. 3. Evre Kardeş kromatitler zıt kutuplara çekilir. 4. Evre Çekirdek zarı oluşmaya başlar. Sitoplazma bölünmesi başlar. 2. Mitoz bölünmenin 3. evresinden önce ve sonra meydana gelen evrelerin görsellerini çiziniz. (2n=4 kromozomlu hücre olsun.) 3. evreden önceki evre 3. evreden sonraki evre... 2. Evre... 4. Evre 49

BİLFEN YAYINCILIK 2.ÜNİTE KARMA SORULAR Aşağıda mitoz bölünmenin evreleri karışık olarak dizilmiştir. Aşağıda mitoz bölünmenin evrelerinde meydana gelen olaylar karışık olarak verilmiştir. I. I. Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir. II. II. Yeni çekirdek zarları oluşarak çekirdek bölünmesi tamamlanır. III. Kardeş kromatitler hücrenin kutuplarına çekilir. III. IV. DNA kendini eşler, çekirdek zarı erir. IV. V. Sitoplazma bölünmesi tamamlanır. Bu olayların meydana gelme sırasını kutucuklara yazınız. Bu evrelerin doğru sıralanması hangi seçenekte IV I III II V verilmiştir? A) II - I - III - IV B) II - III - I - IV C) IV - I - III - II D) II - IV - I - III SIRA SENDE 2n=4 kromozoma sahip bir hayvan hücresinde meydana gelen mitoz bölünme evrelerini çiziniz. 1. evre 2. evre 3. evre 4. evre Sitoplazma bölünmesi Hazırlık evresi Öğrencilerden gelen uygun çizimler kabul edilir. 50

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM 1. Aşağıda mayoz bölünmeye ait ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerin doğru mu yanlış mı olduğunu belirleyiniz. İfade Doğru Yanlış Üreme ana hücrelerinden mayoz bölünme ile üreme hücreleri oluşur. Sonuçta dört hücre oluşur. Oluşan hücreler kalıtsal olarak aynıdır, büyüklükleri farklı olabilir. Döllenme ile birlikte tür içi kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. Bölünme esnasında kromozom sayısı sabit kalır. Üreme hücrelerinde mayoz bölünme gerçekleşir. Parça değişimi mayoz-1 de gerçekleşir. 2. Aşadaki hücrelerden hangileri mayoz bölünme ile oluşmuştur? İşaretleyiniz. Yumurta hücresi Kan hücresi Kas hücresi Sperm hücresi 3. Aşağıda mayoz bölünmeye ait bazı evreler verilmiştir. Bu evrelerin meydana gelme sırasını yazınız. K L M N Meydana gelme sırası:... L - K - N - M 53

BİLFEN YAYINCILIK 2.ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Mayoz bölünmede meydana gelen bazı olaylar 1. Aşağıda mayoz bölünmeye ait evreler ve ifa- aşağıdaki kutucuklara yazılmıştır. deler verilmiştir. Evreleri ve ifadeleri doğru şekilde eşleştiriniz. 1 3 Homolog kromozomlar hücre içinde zıt kutuplara çekilir. Hücre içinde DNA miktarı iki katına çıkar. 2 Homolog kromozomlar arasında parça değişimi olur. Homolog kromozomlar hücrenin 4 ortasında karşılıklı olarak dizilirler. Evre İfade Homolog kromozomlar hücrenin ortasında karşılıklı olarak dizilirler. Kardeş kromatitler zıt kutuplara çekilir. Bu olayların meydana geliş sırası hangi seçe- Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir. nekte doğru olarak verilmiştir? A) 1-3 - 4-2 B) 2-3 - 4-1 C) 1-4 - 3-2 D) 1-2 - 3-4 2. 2n=24 kromozomlu bir hücre mayoz bölünme 2. Mayoz bölünme sonucu ana hücreden dört geçiriyor. Bölünme sonucu oluşan hücre sayısı yavru hücre meydana gelir. ve oluşan bulunuz. K hücrelerdeki kromozom sayısını 2n = 24 L M N P K, L, M, N ve P hücreleri ile ilgili aşağıdaki bil- n = 12 gilerden hangisi doğrudur? n = 12 n = 12 A) K ve L hücrelerinin kromozom sayısı aynıdır. B) M ve N hücrelerinin genetik özellikleri aynı- n = 12 kromozomlu 4 hücre oluşur. dır. C) N ve P hücreleri vücut hücresidir. D) L ve P hücrelerinin kromozom sayıları aynıdır. 54 n = 12

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE SIRA SENDE 1. 2n=46 kromozomlu bir hücre ard arda 2 mitoz bölünme ve 1 mayoz bölünme geçiriyor. Oluşan hücre sayısını ve hücrelerin kromozom sayısını bulunuz. n = 23 kromozomlu 16 hücre oluşur. 2. 2n=4 kromozomlu bir hücrenin mitoz bölünmesine ait evreleri sırası ile çiziniz. Hazırlık Evresi 1. Evre 2. Evre 3. Evre 4. Evre Sitoplazma bölünmesi 3. 2n=24 kromozomlu bir hücre art arda 3 mitoz bölünme ve 1 mayoz bölünme geçiriyor. Oluşan hücre sayısını ve hücrelerin kromozom sayısını bulunuz. n = 12 kromozomlu 32 hücre oluşur. 4. 2n=4 kromozomlu bir hücrenin mayoz II aşamasına ait evreleri sırası ile çiziniz. 55

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda verilen ifadeleri doğru ya da yanlış olma durumlarına göre değerlendiriniz. İfade Doğru Yanlış Üreme ana hücreleri mitoz bölünme geçirerek üreme hücreleri- ni oluşturur. Erkeklerde kısa zamanda çok sayıda sperm oluşur. Kadınlarda her ay çok fazla sayıda yumurta oluşur. KARMA SORULAR 2n=46 kromozomlu sperm ana hücresinin mayoz Aşağıda mayoz bölünme geçiren bir üreme ana hücresi verilmiştir. hücrelerin kromozom sayısı hangi seçenekteki Y hücresi n=12 kromozomlu ise X, Z, T, K bölünme geçirmesi sonucu oluşan hücre sayısı ve gibidir? hücrelerinin kromozom sayılarını yazınız. Hücre sayısı Kromozom sayısı A) 2 2n=46 B) 2 n=23 C) 4 2n=46 D) 4 n=23 X 57 2n = 24... Y Z T K n=12 n=12... n=12... n=12...

7. SINIF FEN BİLİMLERİ 2.ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda mitoz ve mayoz bölünmeye ait özellikler verilmiştir. Bu özellikler kümenin hangi bölümlerine aittir? Yazınız. : Mitoz bölünme Hücre sayısı artar. Mayoz bölünme : Parça değişimi olur. : Bölünme esnasında kromozom sayısı sabit kalır. : DNA eşlenmesi gerçekleşir. : Kalıtsal çeşitlilik yoktur. KARMA SORULAR Arslan mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farkları tahtaya yazarken bir hata yapmıştır. Mayoz 1. Kromozom sayısı sabit kalır. 2. Bir hücreden 2 hücre oluşur. 3. Kalıtsal çeşitlilik sağlanmaz. 4. Kromozomlar arasında parça değişimi gözlenmez. Mitoz 1. Kromozom sayısı yarıya iner. Mitoz bölünme Mayoz bölünme 2n=32... 2n=48... 2. Bir hücreden 4 hücre oluşur. 3. Kalıtsal çeşitlilik sağlanır. 2n=32... 2n=32 n=24... n=24 4. Kromozomlar arasında parça değişimi gözlenir. n=24... n=24... n=24... n=24... Bu hatasını düzeltmek için hangi seçenekte verileni yapmalıdır? Yukarıda kromozom sayısı verilmeyen hücrelerin kromozom sayılarını yazınız. A) 1 numaralı ifadeleri yer değiştirmelidir. B) 2 numaralı ifadede bulunan 2 ve 4 rakamlarını yer değiştirmelidir. C) Kromozomlarda parça değişiminin mayoz bölünmede de gözlendiğini yazmalıdır. D) Mitoz ve Mayoz başlıklarını yer değiştirmelidir. 59