Uluslararası Tarım ve Gıda Politikası II ULUSLARARASI TARIM POLİTİKASININ UYGULAMA ALANLARI Doç.Dr.Tufan BAL Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Doç.Dr.Hasan Yılmaz ın ders notlarından faydalanılmıştır.
Uluslararası Tarım Politikaları Genel Bölgesel 2
Genel yaklaşım: Uluslararası tarım politikalarına katkıda bulunan tüm ülkeleri, tüm tarım ürünlerini ve tüm pazarlama evrelerini kapsar Bölgesel yaklaşım: Belirli bölgeler veya belirli ekonomik sistemlere bağlı ülkeler arasında kurulmuş ekonomik birleşmelerdir. 3
Genel Yaklaşım: Geniş kapsamlı genel yaklaşım tarım ekonomisine katkıda bulunan tüm ülkelerin ürettikleri ürünler üzerinde ortak politik kararlar alır Ancak ister ticaret, isterse üretim, fiyat veya stoklar konusunda olsun tüm ülkelerin aynı politikayı benimsemeleri beklenemez. Uluslararası tarım politikasına katılan ülkeler de gönüllü olarak ve hiçbir zorlama olmaksızın bu uygulamalara katkıda bulunduklarına göre kendi politikalarını uluslararası tarım politikalarına uyarlarken kendi ulusal önceliklerine göre bir yol izleyeceklerdir. Bu yüzden tüm ülkelerde ve tüm ürünlerde ortak bir uygulama gitmek uygulama açısından çok zordur. 4
Uluslararası alanda dar kapsamlı, sektörel olarak sınırlandırabilecek düzenlemeler daha fazla uygulanabilme şansına sahiptir. Burada amaç yine tüm dünya ülkelerinin izleyebileceği bir politika çizilmesi olmakla beraber, bu politikaların uygulanma alanları daha sınırlıdır. Örneğin ülkeler tek tek ürünler için bu ürünleri üreten, tüketen ve ticaretini yapan ülkeler bir araya gelerek çok taraflı anlaşmalar yapabilirler. Bu tip anlaşmalara yatay yaklaşım denir.. Eğer ürünlerin çeşitli pazarlama evrelerinde uygulanacak politikaları düzenleyen bir anlaşma yapılmışsa, bu da sektörel dikey yaklaşım denir. 5
Bölgesel Yaklaşım Bu tip yaklaşımlarda ekonomik ilişkilerin yoğunluğuna ve bölgesel birleşmelerin kapsadığı konulara göre ikiye ayrılabilir. Ekonomik ilişkilerin yoğunluğuna göre ise Ekonomik işbirliği anlaşması Tarife birliği anlaşması Gümrük birliği anlaşması Ekonomik birleşmeler Serbest ticaret alanları 6
Bölgesel Yaklaşım Ekonomik İşbirliği Anlaşmaları Bu tür anlaşmaları yapan ülkeler daha çok ticaret alanında alınacak önlemlerle ekonomik ilişkileri geliştirme yolunu tutarlar Böylece dış ticarete konulan miktar kısıtlamaları ve yasaklarını kısmen veya tamamen kaldırarak dış ticaret hacmini arttırmak ve ulusal ekonomilerini yaklaştırmak amacı güdülür. Bu şekilde birleşmelere Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (Organisation for Economic Co-operation and Development), 34 üyesi vardır 7
Serbest Ticaret Bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan, fakat Dış Ticaret, Vergi ve Gümrük Mevzuatı açısından gümrük hattı dışında sayılan bölgelerdir. Ülkede sağlanandan daha geniş muafiyet ve teşvikler tanınır. Bu anlaşmalara örnek olarak EFTA örnek verilebilir 8
Tarife Birliği Anlaşmaları Üye ülkeler arasında birleşmenin biraz daha ileri gittiği bu anlaşmalarda üretim, satış ve muamele vergi ve resimleri, dolaylı dolaysız vergiler aynı tarifeler üzerinden saptanmakta, böylece mal ve hizmet piyasalarındaki birleşmeler daha etkili olmaktadır. Örneğin BENELUX 9
Gümrük Birliği Anlaşmaları Serbest Ticaret Anlaşmalarının daha gelişmiş şeklidir. Üye ülkeler kendi aralarında gümrük tarifeleri ve miktar kısıtlamalarını kaldırmanın yanı sıra üye ülkeler dışında kalanlara ortak dış tarife ya da diğer ifadeyle Ortak Gümrük Tarifesi uygularlar. BENELUX, COMECON 10
Ekonomik Birleşmeler Ülkeler arasında en ileri birleşmeleri sağlar. Bu anlaşmayla üye ülkeler ekonomik bir bütünlüğün yanı sıra, siyasi bir dayanışmayı da gerçekleştirirler. Politik etkenlerin dışında, bu birleşmeler iki nedenle yapılır. 1.Kurulacak olan serbest bölge içinde meydana gelecek mal fiyatları bireyler arasında eşitlik yaratabilecek, tüketiciyi en yüksek refah düzeyine eriştirecek üretimin ekonomik maliyetini de en düşük düzeye indirecektir. Buna statik etki denir. 11
Ekonomik Birleşmeler 2. Birliğe dahil ülkelerin karşılıklı avantajlar sağlaması anlamına gelir. Buna da dinamik etki denir. Bunlar da üretim faktörlerinin ülkeler arasında serbest bir şekilde hareket edebilmesi, yatırım yapma olanaklarının ve bu yatırımların uygunluğunun artması gibi hususlardır. Örneğin, AB 12
İletişim Bilgilerim Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. e-posta: baltufan@yahoo.com web sayfam: http://tufanbal.net 13