AHİ EVRAN VE AHİLİK Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ Aşağıdaki çalışmamızda, bütün prensiplerini dinîn asıl kaynağından alan 1, ahlakla sanatın, konukseverlikle yardımseverliğin uyumlu bir terkibi halinde 2 yardım temeli üzerine kurulmuş olan 3, asırlarca bütün esnaf, sanatkâr ve meslek erbabına yön vererek onların çalışmalarını düzenleyen Ahilik teşkilatının 4, XIII. yüzyıldaki zuhurundan XVII. yüzyıldaki çözülme dönemine 5 kadarki zaman zarfında ihtiva ve icra etmiş olduğu ahlakî, terbiyevî, siyasî ve iktisâdi fonksiyonlarını ele alarak bu fonksiyonları izaha ve cemiyet üzerindeki rolünü incelemeye çalışacağız. I. Ahi Evran ve Ahi Teşkilatı Anadolu Ahilik Teşkilatı nın kurucusu olan ve Ebu l Hakayık unvanıyla da anılan Ahi Evran ın asıl adı Mahmut bin Ahmet tir. 1171 yılında Azerbaycan ın Hoy şehrinde doğmuş ve zamanının âlimlerinden dersler okumuştur. Asya içlerinden Anadolu2ya gelen mutasavvıflardan birisi olan Ahi evran Anadolu şehirlerini dolaşarak nihayet ölümüne kadar kaldığı Kayseri ye yerleşmiştir. Hacı Bektaş-ı Veli ve Mevlana Celaleddin-i Rumi nin çağdaşıdır. Ahi Evran, Sultan Alâeddin Keykubat a takdim ederek onun iltifatlarına mazhar olduğu, ilmi eserler kaleme almıştır. Aynı zamanda dericilik zanaatıyla meşgul olan Ahi Evran başta Kayseri olmak üzere diğer şehirleri de gezerek buradaki esnafı teşkilatlandırmıştır. Debbağlık (dericilik) mesleğin piri sayılan Ahi evranın kazandığı itibar bütün Anadolu, Rumeli, Bosna ve hatta bütün Kırım a kadar yayılmıştır 6. Ahi evran dericilik işiyle uğraşan esnafın mesleki birliklerini belli bir gelenek ve disiplin içerisinde korumaları için sağlam kurallar koymuştur. Kayseri de Ahilik teşkilatının kurulmasına öncülük etmiştir. Bu yönüyle Türk Kültür Tarihi nde ilk Esnaf Teşkilatı nın kurucusu kabul edilen Ahi Evran ın Kayseri deki faaliyetleri kendisinin ölümünden sonra da esaslarını belirlediği sistem üzerine asırlarca devam etmiştir. Yaşadığı yıllarda adına inşa edilen Ahi Evran Zaviyesi Osmanlı İmparatorluğu nun son asrına kadar varlığını muhafaza etmiştir. Bugün Talas Caddesi nin batısında Döner Kümbet in karşısında harabeleri bulunan zaviye bu anlamda önem taşımaktadır 7. II. Ahilik Teşkilatının Ahlaki Fonksiyonu Ahi teşkilatının ele alarak üzerinde ciddiyetle durmuş olduğu konulardan biri ahlak konusu olmuştur. Her biri başlı başına bir saha olmakla beraber Ahilik, çalışmayı, ibadeti ve dürüstlüğü bir bütün olarak ele almış, ahlaka büyük bir ehemmiyet atfetmiştir. Ahiliğe göre ahlakın olduğu yerde kardeşlik, eşitlik, özgürlük, sevgi ve adalet gibi yüce özellikler ile dirlik ve düzenlik vardır. Bir sınıfın, bir zümrenin veya bir ferdin bir diğeri üzerinde egemenlik kurmasına karşı çıkması, insanlar arasında imtiyazlılığa mani olmaya çalışması, temel insan haklarında eşitliği savunması Ahiliğin ahlâkî alanda icra etmeğe çalıştığı temel esaslardan birini oluşturmuştur. Vermeye çalıştığı ahlâkî terbiyede kardeşlik olgusuna sıkı sıkıya bağlı kalmış, cömertlik, yardımseverlik ve yiğitlik duygularını yayma azminde olmuştur 8. Akşamları Ahi Zaviyelerinde tatbike koyduğu kişinin eline, diline ve beline hâkim olması, kapısını ve sofrasını açık bulundurması 9 yönündeki ahlâkî ve terbiyevî eğitimle Türk esnaf ve sanatkârları arasında hem güçlü bir yardımlaşma ve dayanışma meydana getirmiş ve hem de onları yerli Bizans tüccar ve sanatkârları ile rekabet edilebilecek bir duruma yükseltmiştir 10. Dindar olmak, yalan söylememek, içki içmemek, zina yapmamak, doğruluktan ayrılmamak, büyüklere karşı hürmetli küçüklere karşı şefkatli ve cömert olmak gibi esaslarla bezenip 11, İslâmî değerlerin biçimsel yönünü, göçebe 1 Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Ahilik Maddesi. Bundan sonra kısaca TDVİA diye gösterilecektir. 2 Neşet Çağatay, Ahilik Nedir, Ankara 1990, s. 35. 3 Seyehatnâme-i Ibn Batuta, c. 1, İstanbul 1330-1333, s. 312; Adnan Gülerman-Sevda Taştekil, Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, Ankara 1993, s. 3. 4 Çağatay, aynı eser, s. 35. 5 Çağatay, aynı eser, s. 36; Sabahattin Güllü, Ahi Birlikleri, İstanbul 1992, s. 162; Yusuf Ekinci, Ahilik, Ankara 1991, s. 109. 6 Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ahi Evran maddesi, c. 1, İstanbul 1988. 7 http: //www.kayseriliyim.com/kayseri/sahsiyetler.php?islem=24 8 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 5, 55, 58-59. 9 Çağatay, aynı eser, s. 46. 10 Gülerman-Taştekil, Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, s. 3. 11 TDVİA, Ahilik Mad.; N. Çağatay, Ahilik Nedir, s. 66-67; S. Güllü, Ahi Birlikleri, s. 96-97, 129; Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 55, 58-59.
Türk örf ve adetlerinin ise biçimsel olmayan cephesini oluşturduğu bu ahlak anlayışı, Ahi liderleri tarafından tesis edilen ve bir ahlak mektebi 12 haline gelen zaviyelerce neşredilmeye ve dolayısıyla da toplum yönlendirilmeye ve şekillendirilmeye çalışılmıştır 13. Materyalist dünya anlayışını reddederek sadece mal ve servet için çalışmayı kabul etmeyen, diğer bir ifade ile paranın araç halinden çıkıp amaç haline gelmesine karşı çıkan, her insanın bir işi, bir sanatı olması gerektiği ilkesini kabul ederek işsizliği ahlaksızlık sayan ve helal yoldan mal kazanmayı ön gören 14 bir felsefeye dayanan Ahilik, benimsemiş olduğu bu felsefî düşünce neticesi 15 toplum fertlerinin ahlakî değerlerinin şekillenmesinde büyük rol oynamıştır. Ahiliğe girişte şart olarak iyi ahlaklılık, yardım severlik ve cömertlik gibi özelliklerin aranması sonucu cemiyette temiz ahlaklı ve yardımsever kişilerin sayısının artmasına katkıda bulunulmuş, bu durum ise toplumda zaviye, han ve hamamlar yaptırılmasını, bunların bakımı için zengin vakıfların kurulmasını sağlamıştır 16. Gerek uygulamaya koymuş olduğu prensipler neticesi ve gerekse çırak adaylarında sözü yerli yerinde söylemek, vefa yolunda sabitkadem durmak, ehli kerem ve cömert, güler yüzlü ve tatlı dilli olmak, kimse hakkında dedikodu etmemek ve kibirli olmamak ve benzeri üstün özelliklerin aranması, hataya düşmeye ve günah işlemeye gayet müsait olan genç nesli her türlü kötü akımların tesirinden ve başıboş kalmaktan kurtarmış, fertlerin iyiye, güzele doğru yönelmelerine ve toplumun saadet ve sükûn içerisinde bir hayat sürmesine yardımcı olmuştur 17. III. Eğitim Alanındaki Fonksiyonu Ahilik, tespit etmiş olduğu hedefe, sağlam bir teşkilatlanma modeli yanında, köklü bir eğitim sistemi ile ulaşmaya çalışmıştır. Esnaf ve sanatkârlara işyerlerinde yamak, çırak, kalfa ve usta hiyerarşisine göre mesleğin incelikleri öğretilmiş, kabiliyetli çırak, kalfa ve ustaların elinden tutularak medreselerde eğitim görmeleri sağlanmış ve gerektiğinde kendilerine Orta Sandığı ndan maddî destekte bulunmuştur. Bu hususiyetinden dolayıdır ki Ahilik âdeta usta yetiştiren bir okul özelliğini kazanmıştır. Başlıca eğitim yerleri olarak esnafın kendi işyerleri, mahalle ve köylerdeki Yaren Odaları ile medrese gibi ilim ocakları kullanılmıştır 18. Bir taraftan esnaf ve sanatkârlara iş yerlerinde mesleklerinin incelikleri öğretilirken, diğer taraftan akşamları ise gerek Yaren Sohbetleri nde ve gerekse toplandıkları konuk ağırlama ve toplantı salonu vazifesini gören Ahi Zaviyeleri nde mesleğin inceliklerini öğrenen esnafa toplum içindeki tutum ve davranışları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır 19. Gerek iş yerlerinde ve gerekse sohbet salonlarında halka verilmeye çalışılan eğitimin esaslarını şu şekilde özetlemek mümkündür: Ferde kendini tanıma yolunu göstermek, insanın fıtratını korumaya ve iyi insan yetiştirmeye çalışmak; insanı bir bütün olarak ele alıp ona sadece mesleki yönden değil, fakat aynı zamanda dinî, ahlakî ve sosyal açılardan da bilgi aktarmak ve ömür boyu süren bir eğitim vermeye çalışmak 20. IV. Siyasî ve Askerî Alanlardaki Fonksiyonları Ahiliğin etkili olduğu sahalardan bir diğeri ise siyasî-idarî sahadır. Ahi Birlikleri, cemiyetin huzuru için uzlaşmacı ve uzlaştırıcı bir tutum içerisinde olmuşlar ve bunu siyasî faaliyetlerinin temel felsefesi haline getirmişlerdir 21. Anadolu da süratle yayılan, köylerde ve uç bölgelerde büyük nüfuza sahip olan bu teşkilat, Anadolu da bilhassa XIII. yüzyılda devlet otoritesinin iyice zayıfladığı bir dönemde, şehir hayatında sadece iktisadî değil, siyasî yönden de önemli faaliyetlerde bulunmuşlardır. Ahiler bağımsız bir güç olmamakla birlikte, zaman zaman merkezi otoritenin zayıfladığı, anarşi ve kargaşanın zuhur ettiği dönemlerde siyasî ve askerî güçlerini ızhar etmişler ve önemli fonksiyonlar üstlenmişlerdir. Özellikle idare teşkilatının inkişaf etmemiş olduğu ilk devirlerde, Moğol istilası sırasında şehirlerde ve küçük kasabalarda mahalli halk idaresinin temsilcisi olmuşlardır 22. Ahilerin siyasî ve idarî alanlardaki icra etmiş oldukları faaliyetlere misal olarak şunları zikredebiliriz: 12 S. Güllü, aynı eser, s. 94. 13 Aynı eser, s. 94; Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 55, 58-59. 14 Y. Ekinci, Ahilik, s. 61. 15 S. Güllü, aynı eser, s. 105; N. Çağatay, aynı eser, s. 47; Y. Ekinci, aynı eser s. 60; Gülerman-Taştekil, aynı eser s. 50. 16 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 47 17 Gülerman-Taştekil, Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, s. 5, 45. 18 Aynı eser, s. 4, 6, 62. 19 N. Çağatay, Ahilik Nedir, s. 33; Gülerman-Taştekil, Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, s. 6. 20 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 62; Y. Ekinci, aynı eser, s. 84-85. 21 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 63. 22 TDVİA, Ahilik Mad.; Fuat Köprülü, Osmanlı İmparatorluğu nun Kuruluşu, Ankara 1972, s. 156; Y. Ekinci, aynı eser, s. 53; S. Güllü, aynı eser, s. 118-119; N. Çağatay, aynı eser, s. 48; Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 63-64.
Tokat ve Sivas ı ele geçiren Moğollara karşı Kayseri yi başarıyla savunmuşlardır. Ayrıca Osmanlı döneminde Düzmece Mustafa olayında da Bursa yı ona karşı müdafaa etmişlerdir 23. Selçuklular döneminde devletin millîgüvenliği sağlamada kendisinden destek gördüğü Ahi Birlikleri dâhilî arışıklıkların ve uçlardaki ayaklanmaların bertaraf edilmesinde önemli bir organize güç olarak büyük hizmet görmüşlerdir 24. Devletin fertleri koruyup gözeten bir baba ocağı, devlet reisinin hürmetle karşılanması, ferdin devlete karşı itaatkâr olması, ona isyandan kaçınması anlayışı, Ahiler in sadece Selçuklular zamanındaki değil, fakat aynı zamanda Osmanlılar dönemindeki siyasî faaliyetlerinin de temelini oluşturmuştur 25. Ahi Birlikleri Osmanlı Devleti nin ilk dönemlerinde oldukça önemli roller oynamış, merkezî idarenin kuruluşu sırasında devlet kadrolarını bütünüyle bu teşkilatın liderleri ile aşiret beyleri meydana getirmiş, ilk Osmanlı ordusunun kurulmasına büyük katkıda bulunmuş 26, Anadolu nun emniyetini temine gayret ettiği bir sırada kuvvetlerini haricî tehlikelere yöneltmek zorunda kalan Osmanlıların yükünü hafifletmişlerdir 27. Osmanlı Devleti nin kurulmasında ve Türk toplumunun ekonomik, sosyal ve kültürel hayatının düzenlenmesinde mühim görevler ifa etmiş olan Ahi Birlikleri 28, Osmanlı tarihinde ilk defa Orducu takımı adı ile 1389 da Kosova savaşında görev almışlardır 29. Gerek Yeniçeri teşkilatının ihdasında ve gerekse kıyafetlerinin tesbitinde büyük tesir icra etmiş olan Ahi Birlikleri 30, XIV. yüzyıla kadar tam üç yüzyıl süreyle muhtelif yerleşim merkezlerinde bulunan teşkilatları dolayısıyla Osmanlı ordusunun ikmal ihtiyacını başarıyla karşılamışlar ve ayrıca Divan-ı Hümayunca lüzum görüldüğü takdirde, kâfi miktardaki üyesini, ordunun ihtiyacı olan mal ve hizmetleri üretmek üzere, sefere göndermişlerdir 31. Osmanlı Devleti nin yükselme devrinde sefere çıkıldığı zamanlar gidilecek yerlerdeki Ahi birliklerine haber verilmesi ve ne kadar savaş malzemesi ile yiyecek ve içeceğe sahip olunduğuna dair bilgi alınması, bu teşkilatın bu yöndeki katkılarının basit bir misalidir 32. Teşkilata mensub üyelere muhtemel bir savaşa hazırlıklı bulunmaları ve böyle bir durumun vuku bulması durumunda orduya katılabilmelerini sağlamak üzere binicilik ve cirit atma konularında eğitim verilmiştir. 1361 tarihine kadar, ordu kurulmadan önce veya ordunun düşman kuvvetleri karşısında zayıf ve yetersiz kaldığı durumlarda, Ahiler silahları ve atları ile birlikte savaş meydanlarına koşmuşlardır. Ahi Birlikleri kadar, bu teşkilata üye olamamaları neticesi kurmuş oldukları Bâciyân-ı Rum örgütüne üye olan kadınlar da, savaş sırasında Osmanlı ordusunda hizmet görmüşler, erkeklerle omuz omuza çarpışmışlardır 33. Ahi Birliklerinin Osmanlı Devleti bünyesindeki ifade etmeğe çalıştığımız idarî ve siyasî rolleri devletin merkezî yönetimi yeterince güçlendikten sonra yavaş yavaş ortadan kalkmıştır 34. V. İktisadî Fonksiyonu Ahilik, bir taraftan İslâmî-tasavvufî düşünce ile fütüvvet ilkelerine bağlı kalarak tekke ve zaviyelerde şeyhmürid ilişkilerini, iş yerlerinde usta-kalfa ve çırak münasebetlerini düzenlerken, aynı zamanda iktisâdi hayatla da alakadar olmuştur. Özellikle Fatih devrinden itibaren siyasî bir güç olmaktan çıkarak organize esnaf birlikleri halini alan ve esnaf birliklerinin idarî işlerini düzenleyen Ahi Birlikleri, faaliyetleri ile iktisadî sahada daha fazla dikkat çekmeye başlamışlardır 35. Orta Çağ boyunca Anadolu nun sosyal hayatının düzenlenmesinde önemli fonksiyonlar üstlenmiş bir teşkilat olan Ahilik 36, cemiyeti bir bütün olarak ele alarak bütün sosyal gurupların menfeatini düşünmüş, çatışmacılık, vurgunculuk, serbest rekabet ve aşırı kazancı reddetmiş, uzlaşmacı sosyal ve ekonomik münasebetlerin kurulmasını hedeflemiş 37, buna bağlı olarak da sosyal adalet, din ve ahlak kuralları ile geleneklere bağlı iş ahlakıyla toplumda uyumlu bir düzen meydana getirmiştir 38. 23 TDVİA, Ahilik Mad. 24 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 63-64; Ekinci, aynı eser, s. 51-52. 25 Ekinci, aynı eser, s. 52. 26 S. Güllü, Ahi Birlikleri, s. 119. 27 Ekinci, aynı eser, s. 55. 28 Adnan Gülerman-Sevda Taştekil, Ahi Teşkilatının Türk Toplumunun Sosyal ve Ekonomik Yapısı Üzerindeki Etkileri, s. 3. 29 Ekinci, aynı eser, s. 55-56. 30 Fuat Köprülü, aynı eser, s. 158; Çağatay, aynı eser, s. 35. 31 Ekinci, aynı eser, s. 55-56. 32 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 6. 33 Çağatay, Ahilik Nedir, s. 47. 34 Yusuf Ekinci, Ahilik Nedir, s. 55. 35 TDVİA, Ahilik Mad. 36 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 46. 37 Ekinci, aynı eser, s. 61, 65, 70. 38 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 51.
Gerçek bağımsızlığın iktisadî bağımsızlıkla elde edilebileceğine inanan ve faaliyetlerinde bu esasa ehemmiyet veren Türk Ahi dervişleri, bu yaklaşımları ile Orta Çağ iktisadî hayatında, günümüz karma ekonomi uygulamasına benzer, yeni bir dönem meydana getirmişlerdir 39. Sermayeyi atıl bırakmayıp işletmek suretiyle iktisadi hayata canlılık kazandıran Ahilikte özel teşebbüs ve mülkiyet kabul edilmiş, devletin rolü, özel teşebbüsün yeterli olmadığı alanlarda amme hizmetlerini yerine getirmek biçiminde değerlendirilmiştir 40. Bir taraftan üyelerini sanat ve mesleklerinde eğitip yetiştirmeye çalışırken bir taraftan da üretici ile tüketici arasındaki münasebetlerin sosyal huzuru sağlayacak şekilde gelişmesinin devamına çalışmış olan 41 Ahiler, ekonomik açıdan rasyonel bir üretim düzeninin kurulmasına, hammadde temininde karşılaşılan sorunların çözümlenmesine ve üretilen malların herhangi bir aracının devreye sokulmaksızın tüketiciye ulaşmasına yardımcı olmuşlardır. Sosyal açıdan ise, örgütleyici ve işbaşı ve işdışı eğitim boyutlarıyla oluşturduğu hiyerarşi çerçevesinde kabul ettiği çalışma şartları ile son derece insancıl ve demokratik esaslara dayalı bir disiplin oluşturmuştur. Ticaret hayatının düzenlenmesi, hammadde alım satımı, işlenmesi ve piyasaya sürülmesi konularına ilişkin kanun ve tüzük gibi mevzuat uygulamaları ve narh ayarlamalarıyla cemiyette oldukça etkili olmuştur 42. Ustaların Ahi Birlikleri tarafından belirlenen şartlarla ve belirli sayıda çırak çalıştırmaları, ayrıca ürettikleri eşyayı hem imalathanede ve hem de satış yeri niteliğindeki dükkânlarda bizzat ve imalatçı kârı üzerinden satışa çıkarmakla yükümlü tutulmuş olmaları neticesi Anadolu Türk toplumunda, Ahi Birlikleri çözülünceye kadar, sanayi alanında aracı sınıfın mevcudiyetine imkân tanınmamıştır 43. Ahi Brliklerinin tüketiciyi korumak için almış olduğu tedbirler ve bu tedbirlerin tatbiki konusunda gösterilen hassasiyet, sanayi alanında üretici ile tüketici arasına herhangi bir aracı sınıfın girmesine mâni olunması misali, asırlarca devam etmiş, zaman zaman esnaf tarafından tespit edilen standartlar ve narhlar, Kanunname-i İhtisâb-ı Bursa örneğinde olduğu gibi, padişah fermanı haline getirilmiştir 44. Anadolu Selçuklu devleti zamanında Ahi Birlikleri mesleklere ait ihtilafları çözüme kavuşturmuş, devlet ile olan münasebetlerin düzenlenmesine vasıta olmuşlardır. Üretimin miktar ve kalite olarak planlanması ve kontrolü, ham ve mamül eşya fiyatının tespiti bu birliklerin temel görevi olmuş, bu alandaki müdaheleleri XV. asır ortalarına kadar devam etmiştir 45. XIII. yüzyılın ikinci yarısı başlarına kadar çoğunlukla Türk olmayan Bizans localarına bağlı Rum ve Ermeni ustaların elinde ve tekelinde bulunan sanat ve ticaret faaliyetlerine Türk sanatkârların da katılımlarını ve onların müslüman olmayan tüccaralara karşı rekabette bulunabilmeleri ve varlıklarını sürdürebilmeleri imkânını sağlamıştır. Bu imkân neticesindedir ki Türk esnaf ve sanatkârları, gerek aralarında sağladıkları karşılıklı dayanışma ve yardımlaşma sayesinde ve gerekse tekelci bir anlayışla faaliyet göstermeleri neticesinde sanat ve ticaret hayatında imtiyazlı bir konuma gelmişler, iktisadî alanda söz sahibi olmuşlardır 46. Bu duruma mukabil olarak ise Bizans localarına bağlı müslüman olmayan esnafın rekabet edebilme gücü giderek zayıflamıştır 47. Burada üzerinde durulması gereken bir nokta da Orta Sandıkları dır. Üretim, tüketim, tasarruf ve yatırım gibi ekonominin temel unsurlarının düzenlenmesinde çok önemli bir araç olarak kullanılan Orta Sandıkları, bir taraftan mütereddit müteşebbislere teşebbüs cesareti verirken, diğer taraftan ise bu tüccarların hırs ve nefsanî davranışlarını firenleyerek kendilerini kanaatkârlığa yöneltmiştir 48. Orta Sandıkları ihtiva ettiği prensipler bakımından modern kooperatifciliğin temellerini teşkil etmiştir denebilir. Nitekim bu sandıklar ile bugünkü kooperatifcilik esasları arasındaki benzerlikler üzerinde durulmuş, dünya kooperatifciliğinin oluşmasında Ahi Birliklerinin tespit etmiş olduğu esasların önemli tesirleri olduğu neticesine varılmıştır 49. Mithat Paşa tarafından Niş-Prot kasabasında kurulmuş olan Memleket Sandıkları nın aslında Ahiliğin Orta Sandıkları nın tarım sektöründeki uygulama şekli olduğu ifade edilmiştir. Günümüz modern sendikacılığı üzerinde Ahiliğin tesirlerinin en belirgin örneğinin ise Federal Almanya daki sendikal modelde olduğu ileri sürülmüş, Alman sendikacılık felsefesi ve yönetim şeklinin Ahiliğin bu yöndeki prensipleri gölgesinde geliştiği belirtilmiştir 50. 39 Aynı eser, s. 7. 40 Aynı eser ve yer. 41 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 4, 51; Ekinci, Ahilik, s. 70. 42 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 48, 51. 43 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 46 44 Y. Ekinci, aynı eser, s. 62, 71. 45 Çağatay, Ahilik Nedir, s. 35; S. Güllü, aynı eser, s. 120; TDVİA, Ahilik Mad. 46 Sabahattin Güllü, Ahi Birlikleri, s. 120. 47 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 9, 48, 50. 48 Ekinci, aynı eser, s. 67. 49 Aynı eser, s. 67; Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 8. 50 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 8-9.
Orta Sandıkların en önemli fonksiyonu, şüphesiz ki sosyal güvenliğin gerçekleştirilmesinde ortaya çıkmıştır. Bu sandıklar, üyelerine gerekli yardım yapıldıktan sonra arta kalan paraların esnafa kredi olarak verilmesi, onlara hammadde sağlanması ve çeşitli sosyal risklerin meydana getirdiği zararların giderilmesi, karaborsanın ve farklı fiat belirlemelerinin bertaraf edilmesi gibi fonksiyonlar icra etmiştir 51. Türklerin yeni yurtları Anadolu da kendi sanat ve ticaretleri için yeni bir yaşam alanı açmaya çalışan Ahilik 52, gerek onların bu yeni yerleşim yerlerinde huzur ve sükûn içerisinde yaşamalarına ve gerekse bu yeni yerleşim alanında kurulmuş bulunan Konya, Kayseri ve Sivas gibi birçok şehrin gelişip ticaret ve sanayi merkezi haline gelmesine önemli katkılarda bulunmuştur 53. Netice İslâmî-tasavvufî düşünce ile fütüvvet ilkelerine bağlı kalarak ahlakla sanatın, konukseverlikle yardımseverliğin uyumlu bir sentezini sunan Ahilik teşkilatı, gerek bağlı bulunduğu prensipler ve gerekse ortaya koyduğu faaliyetler ile fertlerin eğitim, sosyal ve ekonomik durumları ile alakadar olmuş, Asya nın muhtelif yerlerinden gelerek Anadolu ya yerleşen Türklere, hem yerleşimlerinde ve yeni hayata adapte olmalarında ve hem de kolayca iş ve meslek edinmelerinde kendilerine yardımcı olmuş 54, Anadolu nun ve yeni fethedilen yerlerin Türkleşmesinde mühim roller oynamış 55, iç güvenliğin sağlanmasında büyük hizmetlerde bulunmuş 56, iş hayatında en dürüst, cemiyette en edepli, siyasette en faziletli, savaşta en cesur, zaviyede ise en mütevazı olmayı gaye haline getirmeye çalışmıştır 57. 51 Gülerman-Taştekil, aynı eser, s. 11. 52 Neşet Çağatay, aynı eser, s. 31. 53 S. Güllü, Ahi Birlikleri, s. 126. 54 Çağatay, aynı eser, s. 34. 55 Güllü, aynı eser, s. 126-27. 56 Çağatay, aynı eser, s. 45. 57 Yusuf Ekinci, Ahilik, s. 51.