PROJE SAHİBİNİN ADI ÇALIK ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM VE MADENCİLİK A.Ş. ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) Büyükdere Cad. No:163 Zincirlikuyu /Şişli/ İstanbul Tel : (0 212) 306 50 00 Faks: (0 212) 306 56 00 KIZKAYASI KALKER OCAĞI VE KIRMA ELEME TESİSİ 344 441 374 TL Bursa İli Mustafa Kemal Paşa ilçesi Koor. Sırası : Sağa, Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM, D.O.M. :27 Ölçek Fak. : 6 derecelik ZON :35 Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) M1 634249,000 4407485,003 M2 634862,000 4406823,003 M3 634195,000 4406443,003 M4 633505,000 4407090,003 Alan 71,46 ha Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) O1 633505,000 4407090,003 O2 634195,000 4406443,003 O3 634230,000 4405754,003 O4 634048,000 4405573,003 O5 632990,000 4406509,003 Alan 96,18 ha PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Nokta No Sağa (Y) Yukarı (x) KE/1 633302.768 4406686.173 KE/2 633341.721 4406708.965 KE/3 633395.000 4406625.003 KE/4 633353.041 4406601.326 Alan: 4617,658 Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : WGS 84 Türü : Coğrafi Nokta no Enlem Boylam M1 39.80507369 28.56776337 M2 39.79901433 28.57478564 M3 39.79569724 28.56691973 M4 39.80163312 28.55899490 Nokta no Enlem Boylam O1 39.80163312 28.55899490 O2 39.79569724 28.56691973 O3 39.78948611 28.56718752 O4 39.78788458 28.56502574 O5 39.79648085 28.55286351 i
Nokta No Enlem Boylam KE/1 39.79802764 28.55655142 KE/2 39.79822682 28.55701088 KE/3 39.79746225 28.55761592 KE/4 39.79725557 28.55712119 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (05.04.2013 Tarih ve 28609 Sayılı Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) EK 1; Madde 28-a 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler ve Madde 28-d Kırma-Eleme-Yıkama Tesisleri(3213 sayılı Maden Kanunu 1.(a) ve 2.(a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri -400 000 ton/yıl) Mahatma Gandi Cad. No:92/2 06680 G.O. P. /ANKARA Tel : (312) 447 26 22 Faks: (312) 446 38 10 ENERJİ ÇEVRE YATIRIMLARI ve DANIŞMANLIĞI HARİTACILIK İMAR İNŞ.LTD.ŞTİ. YETERLİLİK BELGESİ NOSU, TARİHİ 70-12.10.2011 ÇED BAŞVURU DOSYASI SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 25.06.2013 ii
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 1 I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat Ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı Ve Arazinin Tanımlanması... 4 I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon Ve Benzeri.)... 5 I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti Ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi... 7 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 8 II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler... 8 BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ...11 III.1. Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik Ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava, (atmosferik koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari Ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması...11 BÖLÜM IV: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER...28 IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.)...28 IV.1.a.Proje İçin Kullanılacak Alan...28 IV.1.b.Doğal Kaynakların Kullanımı...28 IV.1.c.Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar ile Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu...29 IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı...32 IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı...32 BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI...34 V.1. Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin ÇED Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler...34 V.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar...34 V.3. Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler...35 BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ...35 iii
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. ER:3301262 numaralı kalker ocağı koordinatları... 4 Tablo 2. ER:3301261 numaralı kalker ocağı koordinatları... 4 Tablo 3. Kırma eleme tesisi koordinatları... 4 Tablo 4. ER:3301262 numaralı kalker ocağı koordinatları...10 Tablo 5. ER:3301261 numaralı kalker ocağı koordinatları...10 Tablo 6. Kırma Eleme Tesisi Koordinatları...10 Tablo 7.Bursa ili Nüfus Bilgileri...11 Tablo 8.Bursa İli Arazi Kullanım Sınıfları ve Oranları...14 Tablo 9.Bursa İli nin Genel Arazi Dağılımı...15 Tablo 10.Bursa İli nin Kültür Arazisinin Kullanım Durumu...15 Tablo 11. Bursa İli Rüzgar Yönlerine Göre Esme Sayısı (40 yıllık)...25 Tablo 12.Aylık Max Rüzgar Knot (Dk)...25 Tablo 13. Ortalama Yerel Basınç (hpa)...26 Tablo 14. Aylık Nem Bilgileri (%)...26 Tablo 15. Bursa Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Normalleri ( 2011)...26 Tablo 16.Ortalama Buharlaşma (mm)...26 Tablo 17.Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm)...27 iv
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Kalker Ocağı İş Akım Şeması... 2 Şekil 2. Kırma Eleme Tesisi İş Akım Şeması... 3 Şekil 3. ER:3301262 ve ER:3301261 Numaralı Kalker Ocakları ve Kırma Eleme Tesisinin 1/25.000 lik Topografik Harita Üzerinde Gösterimi... 8 Şekil 4.Proje Alanı Uydu Görüntüsü... 9 Şekil 5.Proje Alanı Uydu Görüntüsü... 9 Şekil 6.Proje Alanı Uydu Görüntüsü...10 Şekil 7. Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. andhege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. TheBotanicalSociety of Edinburgh)...12 Şekil 8. Proje Alanı Vejetasyon Formları...12 Şekil 9 Proje sahasının koruma alanlarına göre durumunu gösterir uydu haritası...13 Şekil 10. Bursa İli orman varlığı...16 Şekil 11.Proje sahasının ormanlık alan durumunu gösterir uydu haritası...17 Şekil 12. Genelleştirilmiş Stratigrafik İstif...19 Şekil 13. Bursa İli Deprem Haritası...24 v
KISALTMALAR ER ÇED HES KET RG Bkz. A.Ş. km m Erişim Numarası Çevresel Etki Değerlendirmesi Hidroelektrik Santral Kırma Eleme Tesisi Resmi Gazete Bakınız Anonim Şirketi kilometre metre m² metrekare m³ metreküp ha kg sn. vb. hektar kilogram saniye ve benzeri vi
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği ÇALIK ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM VE MADENCİLİK A.Ş. tarafından Bursa ili, Mustafa Kemal Paşa ilçesi, Sarımustafalar Köyü civarında yer alan Erişim Numaraları 3301261 ve 3301262 numaralı ve sırayla 71,42 ve 96,19 ha lık alanlarda bulunan, 2A grubu (kalker) maden sahasının içerisinde 2 000 000 m³/yıl kapasiteli Kalker Ocağı ve 345 ton/saat Kırma-Eleme Tesisinin kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Söz konusu proje; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin, EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi nde Madde 28-Madencilik Projeleri, a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler, Ek I Listesi, Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi, Madde 28, Madencilik Projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın, d bendi Kırma-eleme-yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2. (a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri 400 000 ton/yıl). (Değişik: RG-30.6.2011-27980) ve kapsamında yer almaktadır. Bu nedenle iş bu Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Projeye konu maden sahası Bursa İline yaklaşık 67 km dir.1/25.000 lik topoğrafik haritada I21a4 numaralı paftada bulunmaktadır. Proje alanını gösterir yer bulduru haritası ve 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita eklerde verilmektedir.(bkz.ek-1, EK-2) Malzeme ocaklarından elde edilecek malzemenin yine yatırımcı firmaya ait olan Kızkayası Barajı Hidroelektrik Santrali projesinin yapımı ve inşaatında kullanılmak üzere bir adet Kırma-Eleme Tesisinde (KET) kullanılması planlanmaktadır. Projeye ait iş akım şemaları aşağıda verilmiştir. 1
BİTKİSEL TOPRAĞIN ALINMASI VE DEPOLANMASI DELİKLERİN YERLERİNİN TESPİT EDİLMESİ VE DELİNMESİ PATLATMA İLE MALZEMENİN GEVŞETİLMESİ GEVŞETİLEN MALZEMENİN EKSVATÖRLE ALINMASI kkk MALZEMENİN KAMYONLARA YÜKLENMESİ KIRMA ELEME TESİSİNE TAŞIMA Şekil 1. Kalker Ocağı İş Akım Şeması 2
Malzemenin Taşınması TOZ OLUŞUMU Pimer kırıcıya aktarma TESİSTE ÜNİTELERDE KAPALI SİSTEM UYGULANACAKTIR. Primer Kırıcı (Kaba malzemenin kırılması) Elevetörle taşınması TOZ OLUŞUMU Sekonder Kırıcı Elevetörlerle eleklere taşınması ELEK ÜSTÜ MALZEME TEKRAR SEKONDER KIRICIYA İLETİLİR. Eleklerle Malzemenin Boyutuna Göre Elenmesi TOZ OLUŞUMU Kırılan Malzemenin Depolanması Depolama Şekil 2. Kırma Eleme Tesisi İş Akım Şeması 3
Proje kapsamında kullanılması planlanan 345 ton/saat kapasiteli Tesisi nin çalışma süresi 3 yıl (2 vardiya ) şeklindedir. Kırma-Eleme Proje kapsamında 24 personelin görev alması planlanmaktadır. Personelin unvan dağılımı 1 i fenni nezaretçi olmak üzere diğerleri operatör ve işçi şeklinde olacaktır. Söz konusu proje ile Kızkayası Barajı ve HES projesine destek verilecektir. Böylece enerji temini konusunda Türkiye yi dışa bağımlı hale getiren yakıtlar yerine ülkenin enerji ihtiyacının karşılanmasına destek verilmiş olacaktır. Ayrıca, yöre halkına iş imkânı sağlanabilecektir. I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat Ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı Ve Arazinin Tanımlanması Kalker Ocağı için kullanılacak alana ait koordinatlar aşağıdaki tabloda verilmiş olup, tesis 96,18 ha ve 71,46 ha olmak üzere toplam 167,64 ha dır. Kırma Eleme tesisi alanı 4617,658 m³ olup koordinatları aşağıda tabloda verilmiştir. Tablo 1. ER:3301262 numaralı kalker ocağı koordinatları Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) M1 634249,000 4407485,003 M2 634862,000 4406823,003 M3 634195,000 4406443,003 M4 633505,000 4407090,003 Alan: 71,46 ha Tablo 2. ER:3301261 numaralı kalker ocağı koordinatları Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) O1 633505,000 4407090,003 O2 634195,000 4406443,003 O3 634230,000 4405754,003 O4 634048,000 4405573,003 O5 632990,000 4406509,003 Alan: 96,18 ha Kırma-Eleme tesisi için kullanılacak alana ait koordinatlar aşağıdaki tabloda verilmiş olup, tesis 4617,658 m 2 lik alan kaplayacaktır. Tablo 3. Kırma eleme tesisi koordinatları Y X KE/1 633302.768 4406686.173 KE/2 633341.721 4406708.965 KE/3 633395.000 4406625.003 KE/4 633353.041 4406601.326 Alan: 4617,658 Temin edilen ve tesiste hazırlanan malzemelerin nakli kamyonlar ile mevcut yollar üzerinden sağlanacaktır. Malzemenin taşınması sırasında toprak yollarda ve çalışma alanında oluşacak toz emisyonun engellenmesi için arazöz ile sulama yapılacaktır. 4
Kırma Eleme Tesisinin tamamı kapalı olarak kurulacak olup, çalışması esnasında toz indirgeme sistemiyle tesise pülvarize su verilerek, kırıcı ünitelerinde oluşması muhtemel tozun malzemeye yapışması sağlanarak toz çıkışı önlenecektir. Bu yöntem ile Kırma-Eleme ve stoklama işlemlerinden kaynaklanan tozuma tamamen engellenebilmektedir. Faaliyet alanında bu sistemin seçilmesinin sebebi hem tozumaya tamamen engellemiş olabilmek hem de birim üretim için gerekli olan su miktarının çok az olmasıdır. Proje kapsamında yer alan üniteler yalnızca Kızkayası Barajı ve HES inşaat yapım aşamasında kullanılacaktır. Proje alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita ekte verilmektedir.(bkz.ek-2) I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon Ve Benzeri.) Sıvı Atıklar Planlanan faaliyetin işletme aşamasında çalışma alanlarında toz oluşumunun engellenmesi ve çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak amacı ile su tüketimi olacaktır. Toz engellenmesi için kullanılacak suyun büyük bir kısmı toprak tarafından emilecek bir kısmı ise mevsimsel etkilere bağlı olarak buharlaşacaktır. Bu sebeple toz oluşumunu önlemek için kullanılan sulama suyundan kaynaklanacak atık su oluşumu beklenmemektedir. Sahada toplam 24 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı Çan deresi ve membağ kuyularından temin edilecektir. Personelin tüketeceği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak atık su oluşumu söz konusudur. Kişi başına gerekli olan su miktarı 150 lt/gün alınırsa; (Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr. Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) Çalışacak işçi sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı = 24 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 24 kişi = 3,6 m 3 /gün Proje kapsamında personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su miktarı toplam 3,6 m 3 /gün olacaktır. Personel kaynaklı oluşan atık suların bertarafı için sahada 19.03.1971 tarihli ve 13783 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine göre sızdırmasız fosseptik inşa edilecektir. Proje kapsamında 31.12.2004tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. 5
Katı Atıklar Söz konusu faaliyet kapsamında oluşacak atıklar; personel kaynaklı evsel atıklar ile ambalaj malzemeleri ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Arazinin hazırlanması ve işletme aşamasında çalıştırılacak personel sayısı 24 kişidir. Proje kapsamında çalışacak personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1.14 kg değeri kullanılarak (www.tüik.gov.tr-belediye katı atık istatistikleri, 2010) şu şekilde hesaplanmaktadır: Çalışacak Kişi Sayısı : 24 kişi Kullanılacak Katı Atık Miktarı: 1.14kg/gün Oluşacak Katı Atık Miktarı :1.14kg/gün x 24 kişi= 27,36 kg/gün Proje kapsamında; oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı 27,36 kg/gün olarak hesaplanmış olup, bu atıklarla ilgili14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uyarınca faaliyet sahasının uygun yerlerine yerleştirilen ayrı ayrı çöp bidonlarına toplanarak yönetmelik şartlarına uygun biçimde muhafaza edilip ilgili belediyenin göstereceği katı atık depolama alanına gönderilecektir. Gürültü ve Titreşim Ocak alanında çalışmalar sırasında gerek kullanılacak makine ve ekipmandan ve gerekse ocak alanında yapılacak patlatmadan kaynaklanacak gürültü oluşacaktır. Ocak alanında oluşacak gürültü hazırlanacak ÇED Raporunda detaylı olarak hesaplanacaktır. Ocak sahasında yapılacak patlatma sırasında gürültü ile birlikte titreşim oluşacaktır. Ocakta yapılacak patlatmalarda gecikmeli kapsül kullanılarak patlatmadan kaynaklanacak etki alanı minimum seviyede tutulacaktır. Söz konusu proje kapsamında, iş makinelerinin çalışmasından ve kırma-eleme tesisinden kaynaklı gürültü oluşumu söz konusudur. Proje kapsamında oluşması muhtemel gürültü ile ilgili olarak; 04.06.2010 Tarih ve 27601 Sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında oluşacak gürültü emisyonu için, 29.04.2009 Tarih ve 27214 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 01.04.2010 Tarihinde yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli izinler alınacaktır. Bu aşamada kullanılacak alet ve ekipmanların türleri, adet ve özelliklerinden yola çıkılarak gerekli değerlendirmeler hazırlanacak olan ÇED Raporunda detaylı olarak verilecektir. Proje alanına en yakın yerleşim yeri, sahanın yaklaşık 510 metre güneybatısında yer alan Sivri mahallesidir. Sahanın yaklaşık 1500 metre güneydoğusunda Sarı Mustafalar Köyü,1650 m güneybatısında Çakallar Köyü bulunmaktadır. Sahadan yaklaşık 4700 m uzaklıkta Alpagut Köyü,7000 m uzaklıkta Kurşunlu Köyü ve 5750 m batıda Güvem Köyü bulunmaktadır. 6
İşletme aşamalarındaki faaliyetlerden kaynaklanacak olan gürültünün yerleşim yerlerine etkisi ve alınacak önlemler ÇED raporunda ayrıntılı olarak verilecektir. Emisyon Söz konusu proje kapsamında, iş makinelerinin çalışması sebebiyle egzoz emisyonu, malzemenin yüklenmesi, boşaltılması, depolanması ve malzemenin toprak yollarda taşınması sonucu toz emisyonu oluşumu beklenmektedir. Arazinin hazırlanması, örtü tabakasının kaldırılması esnasında toz emisyonu oluşumu beklenmektedir. Proje kapsamında kullanılacak iş makinelerinin egzoz emisyon ölçümleri yaptırılacak ve bununla ilgili belgeleri alınacaktır. Egzoz emisyonu ile ilgili 4 Nisan 2009 Tarih ve 27190 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır Proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, 03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve 06.06.2008 Tarih ve 26898 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Değişik:RG- 05.05.2009-27219) hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında oluşacak toz emisyonu için, 29.04.2009 Tarih ve 27214 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 01.04.2010 Tarihinde yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli izinler alınacaktır. I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti Ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi Proje konusu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme tesisi Çalık Enerji Elektrik Üretim ve Madencilik A.Ş. tarafından Bursa İli, Mustafa Kemal Paşa İlçesi, Sarımustafalar köyü yakınlarında kurulması planlanmaktadır. Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi için yer seçimi yapılırken madenin bulunduğu bölge ve mevcut şartlar dikkate alınmıştır. Hazırlanan malzemeler Kızkayası Barajı ve HES proje alanına taşınacağı için, yatırımın fizibilitesi açısından, söz konusu HES Projesine yakınlığı ve ulaşım kolaylığı dikkate alınmıştır. 7
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Çalık Enerji Elektrik Üretim ve Madencilik A.Ş. tarafından Marmara Bölgesi, Bursa İli, Mustafa Kemal Paşa İlçesi sınırları içerisinde ER:3301262ve ER:3301261 Numaralı Kalker Ocakları ve Kırma Eleme Tesisi projesi kapsamında kalker ocağı ve Kırma-Eleme Tesisinin tesis edilip işletilmesi planlanmaktadır. Kızkayası Barajı ve HES projesine hizmet etmek için kurulması planlanan kalker ocağı ve kırma eleme tesisi Kızkayası Barajı ve HES projesi inşası tamamlanana kadar faaliyet gösterecektir. Ruhsat sahası ve yakın çevresine ait topoğrafik harita ve uydu görüntü fotoğrafları aşağıda verilmektedir. Şekil 3. ER:3301262 ve ER:3301261 Numaralı Kalker Ocakları ve Kırma Eleme Tesisinin 1/25.000 lik Topografik Harita Üzerinde Gösterimi 8
ER:3301262 VE ER:3301261 NUMARALI KALKER OCAKLARI Şekil 4.Proje Alanı Uydu Görüntüsü Şekil 5.Proje Alanı Uydu Görüntüsü 9
Şekil 6.Proje Alanı Uydu Görüntüsü ER:3301261 ve ER:3301262 numaralı kalker ocaklarına ait koordinatlar aşağıdaki tabloda verilmiş olup ocaklar sırayla 71,42 ve 96,19 ha lık, toplam 167.61 ha lık alanda bulunmaktadır. Tablo 4. ER:3301262 numaralı kalker ocağı koordinatları Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) M1 634249,000 4407485,003 M2 634862,000 4406823,003 M3 634195,000 4406443,003 M4 633505,000 4407090,003 Alan : 71,46 ha Tablo 5. ER:3301261 numaralı kalker ocağı koordinatları Nokta no Sağa (Y) Yukarı(X) O1 633505,000 4407090,003 O2 634195,000 4406443,003 O3 634230,000 4405754,003 O4 634048,000 4405573,003 O5 632990,000 4406509,003 Alan : 96,18 ha Proje kapsamında kurulacak Kırma-Eleme tesisi için kullanılacak alana ait koordinatlar aşağıdaki tabloda verilmiş olup, tesis yaklaşık 4618 m 2 lik alan kaplayacaktır. Tablo 6. Kırma Eleme Tesisi Koordinatları Y X KE/1 633302.768 4406686.173 KE/2 633341.721 4406708.965 KE/3 633395.000 4406625.003 KE/4 633353.041 4406601.326 Alan: 4617,658 10
BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1. Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik Ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava, (atmosferik koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari Ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması Nüfus 2012 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre2.688.171 kişinin yaşadığı Bursa, en fazla nüfus artışı olan illerden biridir. Bursa, Türkiye ortalamasının üzerinde bir nüfus artışı ile en hızlı gelişen kentlerimizden biridir. Bu hızlı nüfus artışının en önemli etkeni devamlı olarak göç almasıdır. İlin göç almasındaki en önemli neden ise, Bursa'nın ekonomik açıdan, ticaret ve sanayi açısından çok gelişmiş olmasıdır. Tablo 7.Bursa ili Nüfus Bilgileri İL/İLÇE MERKEZİ BELDE/KÖY TOPLAM Büyükorhan 2.954 9.015 11.969 Gemlik 92.942 8.315 101.257 Gürsu 61.364 2.780 64.144 Harmancık 3.897 3.455 7.352 İnegöl 177.617 52.195 229.812 İznik 22.507 20.918 43.425 Karacabey 55.264 24.493 79.757 Keles 3.570 10.306 13.876 Kestel 38.716 9.774 48.490 Mudanya 56.153 19.191 75.344 Mustafakemalpaşa 55.954 44.040 99.994 Nilüfer 325.901 13.766 339.667 Orhaneli 7.546 14.924 22.470 Orhangazi 57.180 17.896 75.076 Osmangazi 778.843 13.376 792.219 Yenişehir 31.643 20.194 51.837 Yıldırım 629.961 1.521 631.482 Toplam 2.402.012 286.159 2.688.171 Kaynak: Tuik Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2012) 11
FLORA Proje alanı, Davıs ingrid sistemi (flora of Turkeyandthe East AegenIslands) açısından bakıldığı zaman B-2 karesinde yer almaktadır. Proje sahası fitososyolojik olarak incelendiğinde Akdeniz fitocoğrafya bölgesi içerisinde kalmaktadır. Aşağıdaki şekilde Davis in kareleme sistemi görülmektedir: Proje Alanı Şekil 7. Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. andhege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South- West Asia. TheBotanicalSociety of Edinburgh) Proje Alanı Şekil 8. Proje Alanı Vejetasyon Formları 12
Proje sahasının floristik yapısını belirleyebilmek amacıyla sahada arazi gözlemi yapılacak ve bu arazi gözlemleri literatür araştırmalarıyla desteklenecektir. Literatür araştırmaları için Davis in Flora of Turkeyandthe East Aegean Island adlı eserinden ve TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) ten faydalanılacaktır. Bununla birlikte sahadaki endemik ve nesli tehlike altında olan türleri belirleyebilmek amacıyla Red Data Book of TurkishPlants (Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı) kitabı taranacaktır. Bitkilerin Türkçe adları içinse Prof. Dr. Turhan BAYTOP un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü kullanılacaktır. Bu çalışmalar sonucu hazırlanacak tür listeleri ÇED Raporu nda verilecektir. FAUNA Faaliyet sahasının faunistik yapısı arazi gözlemleri ve bölge ile ilgili yapılmış olan farklı araştırmalar göz önünde bulundurularak belirlenecektir. Tespit edilen fauna elemanlarının habitatları, endemizm ve tehlike durumları, bunlar için belirlenen (ulusal ve uluslar arası anlaşmalara göre) koruma kararlarının yer aldığı listeler ÇED Raporu nda verilecektir. HASSASİYET DERECESİ (Ek-V Deki Duyarlı Yöreler Listesi De Dikkate Alınarak) Proje alanı ve çevresi, ÇED Yönetmeliği nin EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak incelendiğinde, milli park, tabiat parkı, yaban hayatı geliştirme ve yaban hayvanı yerleştirme sahaları, ulusal ve uluslararası öneme sahip sulak alanlar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemli olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 167 sayılı yeraltı suları hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler bulunmamaktadır. En yakın koruma alanı proje alanının yaklaşık (kuş uçuşu mesafe ile) 1 km uzaklığında bulunan Tohum meşçereleridir. Ayrıca Suuçtu Tabiat Parkı ise proje alanının yaklaşık (kuş uçuşu mesafe ile) 18 km kuzeybatısında bulunmaktadır. Aşağıdaki şekilde proje alanının koruma alanlarına göre durumunu gösterir uydu haritası verilmiştir: Gen Koruma Alanı Tohum Meşçereleri Proje Alanı Şekil 9 Proje sahasının koruma alanlarına göre durumunu gösterir uydu haritası 13
Toprak Özellikleri ve Arazi Kullanım Durumu Bursa İli Bursa İli nde görülen başlıca toprak çeşitleri yaygınlık sırasına göre şöyledir: Rendzina Toprakları (%32,3), Vertisol topraklar (%25,3), Kahverengi topraklar (%19,5), Kireçsiz kahverengi topraklar (%15,8), Kireçsiz kahverengi orman toprakları, alüvyal topraklar, Hidromorfikalüvyal topraklar, alüvyal sahil bataklıkları (%1,5), Kırmızı kahverengi akdeniz toprakları (%1,3) 1. İldeki arazi kullanım sınıflandırması ve toplam alana yüzdeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir: Tablo 8.Bursa İli Arazi Kullanım Sınıfları ve Oranları SINIF ALAN (ha) TOPLAM ARAZİYE ORANI (%) I 71.482 7,213 II 87.483 8,827 III 79.972 8,069 IV 54.010 5,450 V 1.903 0,193 VI 186.195 18,787 VII 508.162 51,274 VIII 1.857 0,187 Kaynak: Bursa İl Çevre Durum Raporu, 2011 Proje Sahası Söz konusu proje sahası büyük toprak gruplarından Kireçsiz kahverengi orman toprakları ve arazi sınıflarından ise VII. Sınıf topraklar üzerinde yer almaktadır. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları A (B) C profilli topraklardır. A horizonu iyi oluşmuştur ve gözenekli bir yapısı vardır. (B) horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya koyu kahverengi, granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçişli ve tedricidir. Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. VII. Sınıf Topraklar Bu sınıfa giren topraklar çok dik eğim, erozyon, toprak sığlığı, taşlılık, yaşlık, tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından çayır ve mera ıslahı için kullanılma olanakları sınırlıdır. Toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı, hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile yetiştirildiği olursa da bu durumlar VII. sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz. Proje alanının üzerinde bulunduğu toprağın şimdiki kullanım şekli ormandır. Eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliği saha topraklarının başlıca özelliğidir. 1 Bursa İl Çevre Durum Raporu,2011 14
Söz konusu proje sahasının detaylı toprak özellikleri ve sahanın 1/25.000 ölçekli Arazi Kullanım Haritası ; özel format doğrultusunda hazırlanacak ÇED Raporu nda verilecektir. Tarım Alanları Bursa toplam 1.088.638 hektar alana sahip olup, bunun 336.405 hektarını tarım yapılan kültür arazisi teşkil etmektedir. Tarım yapılan 336.405 ha tarım arazisinin 268.008 ha sulanabilir durumdadır. Kültür arazisinde iklim şartlarına bağlı olarak hemen her türlü tarım ürünü yetiştirilmektedir. İlin genel arazi dağılımı ve kültür arazilerinin kullanım durumu aşağıdaki tablolarda verilmiştir: Tablo 9.Bursa İli nin Genel Arazi Dağılımı Arazinin Kullanım Durumu Alanı (Ha) Toplam Araziye Oranı (%) Tarım Arazisi 336.405 30,90 Orman ve Fundalık 484.067 44,47 Çayır Mera 24.015 2,20 Su Yüzeyleri Doğal Su Yüzeyleri Gölet Yüzeyleri Baraj Rezervuar Yüzeyleri 51.730 48.895 240 2595 Kaynak: Bursa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2011 Yılı Faaliyet Raporu 4,75 Diğer 192.421,0 17,68 T O P L A M 1.088.638 100,00 Tablo 10.Bursa İli nin Kültür Arazisinin Kullanım Durumu Kültür Arazisinin Kullanım Durumu Alan(ha) Oran(%) Tarla Arazisi 171.035,8 50,84 Sebzelik 42.215,6 12,55 Meyvelik 30.523,9 9,07 Bağlar 7.139,5 2,12 Zeytinlik 38.235,2 11,37 Nadas Alanı 17.026,2 5,06 Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi 30.161,2 8,97 Örtü Altı Tarım Alanı 48,3 0,01 Süs Bitkileri Alanı 19,3 0,01 TOPLAM 336.405 100 Kaynak: Bursa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2011 Yılı Faaliyet Raporu Söz konusu proje sahasının tarımsal kullanım durumu incelendiğinde VII.sınıf toprak (tarımsal kullanıma elverişsiz araziler) özelliğinde olduğu görülmektedir. Konu ile ilgili detaylı bilgi özel format doğrultusunda hazırlanacak olan ÇED Raporu nda verilecektir. 15
Orman Alanları Bursa İli Aşağıdaki şekilde Bursa İli nin orman varlığı verilmiştir: Şekil 10. Bursa İli orman varlığı Kaynak: http://www2.ogm.gov.tr/orm_varligi/bursa.html Bursa İli nde 484.067 ha olan orman ve fundalık alan, toplam alanın %44,47 sini kapsar. Mustafa Kemalpaşa ilçesi 81.272,20 ha alan ile ilk sırada yer almakta olup bunu Orhaneli ve İnegöl İlçeleri takip etmektedir. Proje sahasının ormanlık alan durumunu gösterir uydu haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir: 16
Şekil 11.Proje sahasının ormanlık alan durumunu gösterir uydu haritası Konu ile ilgili Bursa Orman Bölge Müdürlüğü ne ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu için başvuruda bulunulacaktır. Detaylı bilgi ve 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritası özel format doğrultusunda hazırlanacak olan ÇED Raporu nda verilecektir. GENEL JEOLOJİ A) METAMORFİK KAYAÇLAR (G, Qu, Mr, Cr, Per) Bu birimler Gemlik-Mudanya-Bandırma arası sahil kesimlerde, Bursa güneyinde izlenir. Metamorfik kayaçlar çeşitli gnays, amfibolit, değişik cins şistler, kuvarsitler, metakonglomera, metagrovak, mermer ve yarı kristalize kireçtaşlarından oluşmuştur. Eski temel olarak da tanımlanan bu metamorfik kayaçlar, çoğunlukla aplitdaykları, granit ve granodiyoritler tarafından kesilmiştir. 2 Yenişehir Ovası Çevresi: Bölgedeki metamorfik istifin alt kesiminde, mikaşist, metagrovak, kristalize kireçtaşı ve fillit gibi kayaçlarla yanal geçişli merceksi kristalize kireçtaşları bulunur. Bu birim içinde ayrıca andezit, bazik ve ultrabazik kayaçlarda bulunmaktadır. Bu kayaçları diskordan olarak örten Üst Permiyen yaşlı mikaşist ve kuvarsit birimleri merceksel şekilli, gri-siyah renkli Fusulinli kireçtaşı ile yanal geçişlidir. 2 Bursa İl Çevre Durum Raporu, 2011 17
Mudanya-Erdek Arası: Gnays, mikaşist ve yeşilşistserisi, üzerinde yeşil şist, kuvarsit, konglomera, kumtaşı, arduvazımsı şist ve mermerler bulunmaktadır. Bunların üzerine de diskordan olarak Permiyen yaşlı birimler gelir. Uludağ Masifi: Bursa İlinin kuzeybatı eteğinde kurulmuş olan Uludağ Masifi 2543 m. yüksekliğindedir. Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultusundaki dağın uzunluğu yaklaşık 40 km., genişliği ise ortalama 20 km. dir. Masif, batı ve güneyde Nilüfer Çayı, kuzeyde ve doğuda Bursa ve İnegöl ovaları ile doğal olarak sınırlanmıştır. Farklı derecelerde başkalaşım geçirmiş metamorfik serilerle, bunlar içerisine sokulmuş granodiyoritplütonları masifin temel yapısını oluştururlar. Bunların üzerine kuzeyde Permiyen yaşlı kırıntılı sedimentlerle, fosilli kireçtaşları; doğu ve güneyde ise genç Neojen örtüsü gelir. Metamorfik seriler, A ve B serisi olmak üzere ikiye ayrılır. A serisi, yüksek derecelerde değişikliğe uğramış, çekirdek durumundaki çeşitli gnayslardan, amfibolit ve yassılaşmış (şistleşmiş) çeşitli mermerlerden; B serisi ise, düşük derecelerde metamorfizma geçirmiş, kılıf durumundaki yeşilşistlerden, fillit, yarı mermer ve kristalize kireçtaşlarından meydana gelmiştir. Apolyont gölü-kızılelmadağ Arası: Bu bölgede çeşitli gnayslar, kristalin şistler, mikaşistler, kuvarsitler ve bunların üstseviyelerindegrovaklardan oluşan metamorfitler bulunur. Gnays, Kristalin şistler ve grovaklar üstünde, bloklar halinde Üst Permiyen yaşlı kireçtaşları bulunmaktadır. 18
Şekil 12. Genelleştirilmiş Stratigrafik İstif 19
B) Paleozoyik Paleozoyik yaşlı birimlerde kendi içinde yaşlarına, tip yerlerine ve özelliklerine göre ayrılmaktadır. Paleozoyik Ayrılmamış(P): Metamorfik seri ile daha genç birimler arasında bulunan konglomera, kumtaşı, kristalize kireçtaşlarından oluşan ve fosil gözlenmeyen birimler Paleozoyik ayrılmamış olarak ayırtlanmıştır. Orhaneli-İznik yolunda koyu renkli kumtaşları Permiyen yaşındadır. Permo-Karbonifer(pk): Bilecik in 20 km. kuzey-kuzeybatısında, Bursa ovasının güneydoğusu ve kuzeyinde (Dışkaya dağlarında) mostra verir. Permiven(pm): Bursa Ovasının kuzey ve doğusunda, İnegöl ve Yenişehir Ovaları arasındaki bölgede, Yenişehir Ovası kuzeydoğusunda Permiyen mostralarına rastlanır. İnegöl ve Yenişehir Ovaları arası: Bol Fusulinli gri ve siyah renkli, ince-bazen kalın tabakalı kireçtaşları, çok az metamorfik esmer mikaşist, kuvarsitlerle girik veya merceksel durum göstermektedir. Yeşil, boz renkli spilitler, Fusulinli kireçtaşları ve beraberindeki şistlerle girik ve arakatkılıdır. Kireçtaşlarında bol Fusulin ve Crinoid vardır. Fusulinid, mercan, Crinoid, Brakiyopod, Pelecypod, Gastropod, Bryozoa ve Alglerin varlığı, sığ deniz ortamının kanıtıdır (Altınlı, 1965). Bu kireçtaşlarında zengin Verbeekinia sp., Paleotextularia sp., Glyphostomella sp., fosilleri bulunarak Orta Permiyen yaşı verilmiştir (Kalafatçıoğlu, 1961). İznik güneydoğusunda geniş alan kaplayan mostra gri renkli milonitik kireçtaşıdır. Bu kireçtaşları Schwagerinidae ve alg kapsamaktadır (Akartuna, 1968). C) Mesozoyik Trivas(t): Mesozoyik birimleri stratigrafik sıralamaya göre aşağıda açıklanmıştır. 3 Bursa ovası kuzeyindeki Iğdır köyünde izlenir. Bölgede Triyas yaşlı birimler alttan üste doğru gri renkli karbonatlı kumtaşları, ofiyolitli sarı kumtaşları, konglomera ve Brakiyopodlu sert kumtaşından oluşur. Altta Orta Permiyen yaşlı Parafusulinazonlu mavi kireçtaşları üzerine veya Permo-Karbonifer yaşlı marnlıdetritikler üzerine diskordan olarak gelirler. Taban konglomeraları yerini tutan gri kumtaşlarını, diğer detritikler, bunları da HalobiastriacaMajorfosilli yeşil renkli marnlı kumtaşları örter. Birimin yaşı Karniyen dir. Jura Ayrılmamış(j): Mustafakemalpaşa ilçesi doğusunda kristalize kireçtaşlarındaki beyaz renkli, killi kumlu breşik kireçtaşları Üst Jura yaşlı fosilleri içerir. Karacabey kuzeydoğu ve güneybatısında, Apolyont (Uluabat) gölü doğusunda ve Marmara adalarında, Jura, metamorfitler üzerine açısaldiskordans ile gözlenir. Alt Jura (Liyas) yaşlı birimler, yeşilimsi kumtaşları ve kırmızı renkli marnlı kireçtaşı ile temsil edilir. Orta Jura (Dogger) yaşlı birimler, yeşilimsi kumtaşı, aralarında volkanik tüf bulunan kumtaşları olarak izlenir. Üst Jura (Malm) yaşlı birimler ise, fosilli kumtaşları, çörtli kireçtaşı ve alacalı breşler olarak izlenir. Bursa- Orhaneli yolunda, Dağakça Köyü dolayında, Kapıkaya mevkiinde Jura yaşlı birimler metamorfik grovak serisi üzerine açısaldiskordansla gelmiştir. Buradaki Jura birimleri taban konglomerası ve kumtaşı, marn ve kriptokristalin kireçtaşı litoloj isindedirler. Kumtaşı ve marn seviyelerinde, Pleuromyaalduini (Brogniart) ve sığ deniz bitki parçaları bulunarak Batoniyen-Oksfordiyen yaşı saptanmıştır. Kriptokristalin kireçtaşı Dağakça köyünden 3 Bursa İl Çevre Durum Raporu, 2011 20
kuzeybatı Apolyont gölüne ve Mustafakemalpaşa ya kadar devam eder. Bu kireçtaşlarında bulunan fosillere göre yaşı Üst Jura-Alt Kretase dir. Jura-Kretase (Jkr): Bursa-Gemlik yeni şosesi doğusunda özellikle Dışkaya dağlarında, İnegöl, Yenişehir dolayında mostraları vardır. İnegöl, Yenişehir, Bilecik dolaylarında Jura-Kretase birimleri kendi aralarında benzerlik gösterir. Birimler alttan üste doğru; 1. Bayırköy kumtaşı 2. Bilecik Kireçtaşı 3. Vezirhan Formasyonu ile temsil edilirler. Üst Kretase (Fliş): Yenişehir batısında, Mudanya-Gemlik arasında, İznik Gölü kuzeyinde, İznik doğusunda mostra verir. Yenişehir batısındaki Üst Kretase yaşlı fliş çapraz tabakalı kumtaşı, marn, şeyl, konglomera ardalanması olup, Paleosen e kadar devam ettiği fosillerle saptanmıştır. Kretase Ayrılmamış(kr): İznik in doğusundan başlayarak doğuya doğru devam eder. Kristalin seriler üzerine diskordan olarak gelir. Birim radyolaritli kırmızı kireçtaşı, marnlı kireçtaşı, kumtaşı, konglomera ve bu litolojiler üzerine konkordan olarak gelen, kireçtaşı, kumtaşı, kumlu kireçtaşından oluşur. Genellikle Üst Kretase yaşlı fosilleri kapsamakla birlikte, alt seviyelerde Alt Kretase yaşlı fosillerde saptanmıştır. Kampaniyen-Mestrihtiyen yaşlı radyolaritli seri alt seviyelere doğru tedricen Alt Kretase ve Jura yaşlı kireçtaşlarına geçer. MesozovikOfivolitli seri (Mof): Mesozoyikofiyolitli seri, Bursa ilinin güney kısımlarında izlenir. Seri koyu yeşil renkte serpantin (σ), peridotit, piroksenit, harzburgit (ρ),diyorit, gabro, diyabaz (δ) ve spilit, andezit, bazalt olarak izlenir. Lavlar, bazen yastık yapıları korunmuş olarak gözlenir. Bu ofiyolitik birimler ile birlikte radyolarit ve beyaz kireçtaşından oluşan bloklu komplekse, MesozoyikOfiyolitik Kompleks veya Karışık Tektonik Seri denir. Genellikle Malm-Üst Mestrihtiyen yaşları arasındaki devreyi içine alan bu seri, denizel, hatta jeosenklinal ortamı belirler. D) Tersiyer Tersiyer birimleri yaş sıralamasına göre açıklanmıştır. Pleosen-Eosen (ep, el, ef): İznik Gölü kuzey ve güney kesiminde kristalen şistler üzerine taban konglomerası ve kumtaşları ile gelen birimin üst seviyelerindeki kırmızımtırak marnlı seviyelerde Paleosen yaşlı fosiller bulunmuştur. İznik Gölü ve Gemlik Körfezi güneyinde Eosen (ep, ef), üç ayrı litoloji gösterir: 1. Kireçtaşı ve detritikfasiyes (Bayat serisi) 2. Fliş(Yumurta tepe flişi) 3. Marn (Asmalıdere marnları) 21
3A Bayat serisinde Lütesiyen yaşını veren fosiller bulunmuştur. Yumurta tepe flişi. erüptifmalzezeme (tüf, lapilli, volkanik cam, süngertaşı) kapsayan ve zaman zaman da denizaltı volkanizması şeklinde izlenen kayaçlarla birlikte çökelmiştir. Asmalıdere marnları Paleosen-İpresiyen-Lütasiyen-Priyaboniyen yaşlı fosiller bulundurur. Mudanya doğusundaki Üst Kretase yaşlı flişpaleosen yaşlı flişe geçiş gösterir. Tirliye nin güneyinde Lütesiyen yaşlı fosiller saptanmıştır. 4 Oligosen: Marmara Denizi güney kıyılarına yakın bölgelerde izlenir. Gemlik-Bursa arasındaki Oligosen yaşlı birim altta bitümlü ve jipsli seri, üstte ise Muratoba serisi ve alacalı marnlardan oluşur. Bitümlü ve jipsli seri somatr karakterdedir. Muratoba serisi konglomera, kumtaşı, kömür ve bitkidir. Alacalı marnlar genellikle marn ve kumtaşı ardalanmasından oluşur. Mudanya batısında Tirliye de, Oligosen yaşlı birim flişfasiyesindedir. Paleozoyik ve Lütesiyen den genç yaştaki birim temeli oluşturan birimler üzerine alaca renkli taban konglomeraları ile diskordan olarak gelir. Üste doğru marn, kumtaşı ve marn ardalanması olarak izlenir. Neoien: Neojen yaşlı birimler çok değişik litolojilerde izlenir. Karasal Neojen (n): İnegöl Ovası çevresindeki Neojen birimi alttan üste doğru; Konglomera Karasal marnlı kireçtaşı Göl kireçtaşı, traverten Marm, kumtaşı Kireçtaşı, marn litolojilerinden oluşur. Gemlik-Bursa arasında karasal Neojen birimleri Oligosen yaşlı birimler üzerine diskordan olarak gelir. Bu birim, bitki fosilli ve linyit bantlı kireçtaşı, Planorbis li göl kireçtaşı veya Dreissensia lı kömürlü kumtaşı ve marnlardan oluşur. Bursa-Gemlik eski şosede Neojen birimi, Muratoba serisi veya Paleozoyik üzerine diskordan olarak gelir. doğru; Bandırma-Bursa arasında karasal Neojen birimleri geniş alanlar kapsar. Alttan üste Taban konglomerası Kumtaşı, boşluklu kireçtaşı ardalanması Kireçtaşı, marn ardalanması Kaba taneli konglomera, kumtaşı litolojileri ayırtlanmıştır. Fosilli olan üst kısımla olasılıponsiyen yaşlıdırlar. Manyas ve Apolyont gölleri güney çevresinde karasal Neojen birimleri altta konglomera, kil, marn, tüf, sileksli kireçtaşı ardalanması, üstte ise tatlı su fosilleri içeren kireçtaşlarından oluşur. Bu birimler kristalin şistler üzerine diskordan olarak gelirler. 4 Bursa İl Çevre Durum Raporu, 2011 22
Karasal Pliyosen (pl): Birim İznik Gölü kuzeydoğusunda ve kuzeybatısında ayırtlanmıştır. Birim alttan üste doğru, konglomera, kumtaşı, kil, marn ve göl kireçtaşlarından oluşmaktadır. Yalova Orhangazi yolundaki marnlı kireçtaşlarında Pliyosen yaşlı fosiller bulunmuştur. E) Kuvaterner Kuvaterner birimleri de yaşlarına göre açıklanmıştır. Holosen yeni alüvyon (Qy): İri çakıl, kum, kil ve topraktan oluşan akarsu oluşuklarıdır. Yenişehir, Bursa, İnegöl, Apolyont, M. Kemalpaşa, Karacabey gibi birbirinden çöküntü havzaları ile ayrılmış, zincir gibi sıralanan ovalar halinde Marmara denizi güneyi depresyon sahasında izlenirler. Ayrıca, daha kuzeydeki depresyon bölgesindeki İznik Gölü çevresi ve Gemlik Körfezi nde değişik büyüklükte alüvyon sahaları vardır. Ayrılmamış karasal kuvaterner (Q): Birbirine yanal ve dikey geçişli, kısmen de ardalanmalı olan kum, çakıl ve bazen de bloktan oluşur. Taraçalar: Bursa daki Tophane taraçası 250 m., Işıklar taraçası 300 m. yüksekliktedir. Traverten (Kalker tüfü): Bursa da değişik yükseklikte kalın travertenlere rastlanmaktadır. Proje alanını gösteren 1/25.000 ölçekli genel jeoloji haritası Ek-3 te verilmiştir. DEPREMSELLİK Bursa İli, Mustafa Kemal Paşa İlçesinde yer alan proje alanı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre 1. derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Kati proje aşamasında Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik de belirtilen esaslar göz önünde bulundurulacaktır. Bursa İli Türkiye nin belli başlı fay zonlarından biri olan sağ yönlü doğrultulu atımlı Kuzey Anadolu Fayı nın Batı Anadolu ya doğru uzandığı kollarından birisinin üzerindedir. Ayrıca bu bölge Batı Anadolu Genişleme Tektoniği olarak adlandırılan tektonik rejimin etkisiyle kuzey-güney yönlü açılma ve grabenleşme tektoniğinin de etkisindedir. 5 Önemli hasar yapan Bursa depremi, bugünkü ölçülere göre 7,0 7,5 büyüklüğünde olup, çok sayıda ön ve artıcı sarsıntısı olmuştur. 16 Şubat 1855 teki deprem camiler, çarşılar, hanlar gibi çok sayıda binaların harap olmasına neden olmuştur. Yıkıntılardan çıkan yangınların, ahşap binaları ve 3000 kadar evi yaktığı, zarar ziyanın 100.000 kese altın olduğu tahmin edilmektedir. Harabeler altında, 2000 den fazla insan hayatlarını kaybetmiştir. Bursa ve yöresinin depremleri kaydı yaklaşık 2500 yıl önceye kadar gitmektedir. Bizans döneminde 6 Kasım 1143-12 Mayıs 1327 tarihindeki depremler Bursa ve yöresinde önemli yıkımlara neden olmuştur. 5 Bursa İl Çevre Durum Raporu, 2011 23
Osmanlı Döneminde 1418, 1463, 1555, 1674, 1705 yıllarında deprem olmuş ancak tüm kenti ve çevresini etkileyen boyutta olmamıştır. Ancak 1855 depremi Bursa ve yöresinde çok büyük yıkıma neden olmuştur. 1905, 1939, 1949, 1964 yıllarında Bursa yı ve çevresini etkileyen şiddetli depremler olmuştur. 1999 Marmara depreminde de Bursa ili etkilenmiştir. 2011 Yılında hasar bırakan bir deprem olmamıştır. Bursa İli deprem haritası Şekil 13 te, proje alanını gösteren dirifay haritası ise Ek-4 te verilmiştir. Şekil 13. Bursa İli Deprem Haritası Meteorolojik ve İklimsel Özellikler İklim ve Hava Bursa İli Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş iklimi tipine sahiptir. Kışların çok sert geçmediği ilde yaz dönemlerinde de kuraklık görülmektedir. Doğal Değişkenler Rüzgâr Yapılan 40 yıllık ortalama değerlere göre, en kuvvetli rüzgar yönü, birinci derecede batı, ikinci derecede güneybatı ve üçüncü derecede güney yönlerden esmektedir. Birinci derece hâkim rüzgar yönünde ortalama rüzgar hızı 19.2 m/sn, ikinci derece hâkim rüzgar yönünde ortalama rüzgar hızı 16,6 m/sn ve üçüncü derece hâkim rüzgar yönünde ortalama rüzgar hızı 15.7 m/sn dir. 24
40 yıllık ortalama değerlere göre; yıl içinde Ocak ayında hâkim rüzgâr yönü doğuya doğru 3,4 m/sn, Şubat ayında doğuya doğru 3,3 m/sn, Mart ayında kuzeydoğu yönünde 3,6 m/sn, Nisan ayında batı güney batıya doğru 2,7 m/sn, Haziran ayında kuzeydoğuya doğru 2,8 m/sn, Temmuz ayında kuzeydoğuya doğru 3,4 m/sn, Ağustos ayında kuzeydoğuya doğru 3,3 m/sn, Eylül ayında kuzeydoğuya doğru 3,0 m/sn, Ekim ayında kuzeydoğuya doğru 3,1 m/sn, Kasım ayında doğuya doğru 2,5 m/sn, Aralık ayında doğuya doğru 3,4 m/sn hızla esmiştir. Yılın ilk aylarında hakim rüzgar yönünün kuzey ile kuzeydoğu arasında olduğu, bu arada güneybatı yönünde rüzgarın kuvvetlendiği ve Mayıs ayındaki hakim rüzgar yönünün batıya doğru olduğu görülmektedir. Haziran ile Kasım ayları arasında hakim rüzgar yönü kuzeydoğu yönündedir ve Aralık ayında doğu yönünde olmaktadır. Yılın 4 ayı hakim rüzgar yönü doğu yönünde, 6 ayı kuzeydoğu yönündedir. Yalnızca bahar aylarında hakim rüzgar yönü güneybatı yönüne kaymaktadır. Bursa İlinde yıllık ortalama rüzgar hızı 1.7 m/sn dir. En hızlı rüzgar yönü W olup 19.2 m/sn şiddetindedir. Yıllık ortalama fırtınalı gün sayısı, Şubat ayında 4.0 olarak tespit edilmiştir. Bursa İlindeki en çok esen rüzgar yönleri sırasıyla; NE-E-ENE dir. Bursa Meteoroloji istasyonu rüzgar rejimi rasat kayıtları ve aylık ortalama rüzgar hızı aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Tablo 11. Bursa İli Rüzgar Yönlerine Göre Esme Sayısı (40 yıllık) Rüzgar Yönü I II III VI V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık Ort. N 135 152 196 199 209 315 398 412 299 194 144 141 2794 NNE 213 225 307 210 216 257 483 463 385 288 201 189 3437 NE 424 372 367 256 267 424 641 636 493 455 364 387 5066 ENE 339 309 244 190 191 263 334 343 285 347 296 323 3464 E 560 395 253 170 194 220 210 206 181 299 440 582 3710 ESE 422 251 159 82 85 87 68 58 82 109 232 414 2049 SE 116 100 54 38 49 41 44 44 48 72 86 109 801 SSE 66 55 36 30 31 34 31 26 39 56 53 68 523 S 139 129 87 78 65 52 45 45 58 73 130 136 1047 SSW 146 141 138 134 121 98 51 69 118 117 140 181 1454 SW 252 259 327 333 326 254 209 218 215 233 242 228 3096 WSW 183 212 323 348 320 187 149 131 159 181 187 162 2542 W 182 224 336 341 369 245 150 111 152 222 218 169 2719 WNW 79 93 177 211 191 143 92 69 80 110 117 94 1456 NW 59 86 125 240 233 232 155 155 154 132 108 91 1770 NNW 53 53 132 199 237 260 221 200 190 129 73 62 1809 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Tablo 12.Aylık Max Rüzgar Knot (Dk) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ort. 2011 27 28 27 35 26 28 23 23 24 26 27 36 28 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Basınç Bursa İli, ortalama yerel basınç miktarları Tablo 13 te verilmektedir. 25
Tablo 13. Ortalama Yerel Basınç (hpa) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ort. 2011 1007,8 1004,9 1009,8 1002,2 1003,2 1000,7 997,5 1000,4 1002,6 1007,5 1012,9 1008,3 1004,8 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Nem Bursa ili, ortalama bağıl nem bilgileri Tablo 14 te verilmektedir. Tablo 14. Aylık Nem Bilgileri (%) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ort. 2011 83 76 77 79 77 65 57 62 63 76 74 73 72 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Sıcaklık Bursa İlinde en soğuk ay olan Aralık ayında tespit edilen sıcaklık ortalaması 1,7 C, en sıcak ay olan Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık 30,7 C olarak belirlenmiştir. Kaydedilen en düşük ve en yüksek sıcaklıklar -4,4 Cve 41,5 C dir. Bursa Meteoroloji İstasyonu sıcaklık normalleri Tablo 15 te verilmektedir. Tablo 15. Bursa Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Normalleri ( 2011) AYLAR Ortalama Düşük Sıcaklık Ortalama Yüksek Sıcaklık Ortalama Sıcaklık (oc) Ocak 1,6 9,8 5,6 Şubat 1,2 11,1 6,0 Mart 3,7 13,2 8,3 Nisan 4,4 15,3 10,5 Mayıs 10,9 22,2 16,7 Haziran 15,1 28,0 21,9 Temmuz 19,2 32,4 26,2 Ağustos 17,1 29,8 23,5 Eylül 14,8 28,7 21,5 Ekim 7,4 18,7 12,8 Kasım 1,2 12,8 6,4 Aralık 2,5 12,7 7,3 ORTALAMA 8,3 19,6 13,9 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Buharlaşma Bursa ili ortalama buharlaşma (mm) durumu tabloda, verilmektedir. Tablo 16.Ortalama Buharlaşma (mm) Yıl Ocak Şuba Mart Nisa Mayı Hazir Tem Ağus Eylül Ekim Kası Aralı Yıllık t n s an muz tos m k Ort. 2011 0,7 1 1,5 2,1 3,2 4,7 5,6 4,5 3,5 1,5 0,9 1 2,5 Kaynak: İl Çevre Durum Raporu,2011 26
Yağmur Bursa da yağış genellikle batıdan doğuya doğru azalır, zira batıdan gelen nemli hava kitleleri yağışlar bırakarak, gittikçe daha az nemli olarak doğuya doğru devam ederler. Bursa da ortalama toplam yağış miktarı Tablo 17 de verilmektedir. Tablo 17.Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm) Yıl Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir an Tem. Ağus. Eylül Ekim Kası m 2011 72,4 18,4 67,4 76,8 27,3 14 5,2 29,3 32,8 112,8 1,6 120,7 578,7 Kaynak:İl Çevre Durum Raporu,2011 Aralı k Yıllık Topl am Bursa İli nde en çok kış ve İlkbahar aylarında yağmur yağmaktadır. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Sis olayı soğuk hava kütlesinin üzerine sıcak hava kütlesinin gelmesiyle su buharı yoğunlaşmasından dolayı oluşur. 2011 yılı için kar, dolu, sis, kırağılı ve orajli gün sayısına yönelik bilgi aşağıda verilmiştir. Ocak-2011 Kırağılı Gün Sayısı :10 Sisli Gün Sayısı :3 Şubat-2011 Kırağılı Gün Sayısı :12 Mart-2011 Kırağılı Gün Sayısı :4 Haziran-2011 Dolulu Gün Sayısı :1 Kasım-2011 Kırağılı Gün Sayısı :8 Aralık-2011 Kırağılı Gün Sayısı :8 Karlı Gün Sayısı :1 Sisli Gün Sayısı :2 27
BÖLÜM IV: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.) IV.1.a.Proje İçin Kullanılacak Alan ÇALIK ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM VE MADENCİLİK A.Ş. tarafından Bursa ili, Mustafa Kemal Paşa ilçesi, Sarımustafalar Köyü civarında yer alan Erişim Numaraları 3301261 ve 3301262 numaralı ve sırayla 71,42 ve 96,19 ha lık alanlarda bulunan, 2A grubu (kalker) maden sahasının içerisinde Kalker Ocağı ile yaklaşık 4617 m²l ik Kırma-Eleme Tesisi faaliyeti planlamıştır. Kullanılacak arazilere ait detaylı bilgiler, arazi kullanım ve mesçere haritaları hazırlanacak ÇED raporunda yer alacaktır. IV.1.b.Doğal Kaynakların Kullanımı Kalker Ocağının işletilmesi sırasında doğal kaynak olarak, çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu ile ulaşım yollarının spreylenmesi amacıyla ve sahada oluşan tozun kontrolünde gerekli olan su kullanımı olması planlanmaktadır. Söz konusu faaliyet kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında kullanılacak iş makineleri ve ekipmanlarda enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla yakıt olarak motorin kullanılacak olup, civardaki tesislerden sağlanacaktır. İşletme aşamasında çalışacak personelin ısınması için elektrik enerjisi kullanılacaktır. Kalker Ocağı işletmesi sırasında çalışmalar süresince tüketilecek su miktarının hesaplanmasında sahada çalışacak personel sayısı baz alınarak hesaplama yapılmıştır. Buna göre tüketilecek su miktarı; Çalışacak işçi sayısı Kullanılacak su miktarı Toplam su ihtiyacı = 24 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 24 kişi = 3,6 m 3 /gün İşletme sırasında günlük yaklaşık olarak 3,6 m³ civarında içme ve kullanma suyuna ihtiyaç olacaktır. Proje kapsamında ihtiyaç duyulacak içme ve kullanma suyunun Çan Deresi ve membağ kuyularından temin edilmesi planlanmaktadır. 28