HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş.

Transkript

1 Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı Ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED RAPORU SAKARYA İLİ, FERİZLİ İLÇESİ, AKÇUKUR KÖYÜ AKÇEV MÜH. DAN. MAD. ÇEV. İNŞ. SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu ANKARA-2014

2 PROJENİN SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN ADI, MEVKİİ PROJE BEDELİ HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. Orhangazi Cad. Demir Apt No: 39 Adapazarı / SAKARYA TEL. : FAKS : RUHSAT NO LU II. GRUP KALKER OCAĞI VE KIRMA ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU SAKARYA İLİ, FERİZLİ İLÇESİ, AKÇUKUR KÖYÜ Yatırım Tutarı 1,000,000 TL Ruhsat Alanı Koordinatları Koordinat Sıraı Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 100 ha İşletme İzin Alanı Koordinatları PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZON Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DO ZON Ölek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokt : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 1,43 ha

3 Proje Alanı Koordinatları Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datu Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 47,75 ha Kırma Eleme Tesis Alanı Koordinatları Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 0,51 hk. Stok Alanı Koordinatları Koordinat Sıraı Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 0,29 hk.

4 Bitkisel Toprak Depolama Alanı Koordinatları Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Alan 1,00 hk. Şantiye Alanı Koordinatları Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM ZON Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Y(sağa): X(yukarı) Enlem, boylam 1. Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Nokta : , :30, Aln 0,31 hk. RUHSAT NUMARASI PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ VE SEKTÖRÜ RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN/ KURULUŞUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN/ KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan ÇED Yönetmeliği EK 1 Madde 29- Madencilik Projeleri: a bendi 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler ve ç bendi Kırma-eleme-yıkama tesisleri (1a ve 2a grup madenlerden ton/yıl ve üzeri) AKÇEV Mühendislik Danışmanlık Madencilik Çevre İnşaat Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Emek Mahallesi Bişkek Caddesi (Eski 8.Cadde) 37/5 Çankaya ANKARA TEL : FAKS : RAPORUN HAZIRLANIŞ TARİHİ

5 İÇİNDEKİLER LİSTESİ Sayfa No İÇİNDEKİLER LİSTESİ... 1 TABLOLAR DİZİNİ... 4 ŞEKİLLER DİZİNİ... 6 EKLER LİSTESİ :... 7 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI Tanımı, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği, Projenin Zamanlama Tablosu Projenin Tanımı Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği Projenin Zamanlama Tablosu BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ (PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT DURUMU VE PLANLANAN DURUMU İLE İLGİLİ OLARAK ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN BELİRTİLMESİ) Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatları) Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Ocak Kırma-Eleme Tesisi Stok Alanı Bitkisel Toprak Depo Alanı Şantiye / İdari Bina Nakliye Güzergahı Diğer Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları Proje İş Akım Şeması Çalışacak Personel Sayısı Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Mevcut ve Planlanan Ulaştırma Güzergahı, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.) BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı, hane halkı yapısı) Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar) İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Faaliyetler Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri) Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik / Sosyal Altyapı İhtiyaçları Projenin Fayda-Maaliyet Analizi Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri

6 Projenin Ekonomik Ömrü Zamanlama Tablosu Diğer Hususlar BÖLÜM 4: MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLER VE DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI.. 61 (BÖLGESEL VE ÇALIŞMA ALANI BAZ ALINARAK MEVCUT VE PLANLANAN DURUM VERİLMELİDİR) Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumu Tarım ve Hayvancılık Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları Orman Alanları Ağaç Türleri ve Miktarları veya Kapladığı Alan Büyüklükleri Ocak Yerinin İşlediği Mescere Haritası ve Yorumu Sahanın Yangın Görüp Görmediği Proje Yerinde Elden Çıkarılacak Alanın Değerlendirilmesi Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Orman Yangınları ve Alınacak Önlemler Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı Proje Alanında Kültür ve Tabiat Varlıkları Durumu Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Toprak Özellikleri Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması Yamaç Stabilitesi Erozyon Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemlar Kapsamında Toprağa Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Jeolojik Özellikler Bölge Jeolojisi Proje Alanı Jeolojisi Cevherleşme Depremsellik Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Jeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Hidrojeolojik Özellikler Bölge ve Proje Alanı Hidrojeolojik Özellikler Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımı Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrojeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Hidrolojik Özellikler Bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Su Ürünleri İstihsali, Ulaşım, Turizm, Elektrik Üretimi ve Diğer Kullanımlar) Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Sırasında Yerel ve Bölgesel İklimde Oluşabilecek Meteorolojik ve İklimsel Etkiler ile Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Flora-Fauna Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Fauna Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Flora-Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası)

7 4.8. Koruma Alanları (EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Kapsamında) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Koruma Alanlarına Etkiler Ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı bakanlar kurulu kararı ile "sınırlandırılmış alanlar" v.b.) Proje Alanı ve Proje Etki alanı Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) BÖLÜM 5: PROJE KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ (İLGİLİ YÖNETMELİKLER KAPSAMINDA VE KÜMÜLATİF OLARAK GEREKLİ DEĞERLENDİRME YAPILACAKTIR) Emisyon Hesaplamaları (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Arazi Hazırlık İşlemleri Sırasında Oluşacak Emisyonlara İlişkin Hesaplamalar İşletme Aşamasında Oluşacak Emisyonlara İlişkin Hesaplamalar Su Kullanımı ve Bertarafı (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, kullanımı sonrası oluşacak atık suların miktarı ve bertarafı) Su Kullanımı Atık Suların Bertarafı Atıklar (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere atık türleri, miktarları, bertarafı) Evsel Nitelikli Katı Atıklar Ambalaj Atıkları Atık Yağlar Bitkisel Atık Yağlar Tehlikeli Atıklar Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, (Akustik Rapor) Vibrasyon Sağlık Koruma Bandı Mesafesi Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon Planı Risk Analizi Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Analizi Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Risk Durumlarında Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Diğer Hususlar BÖLÜM 6: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (BU BÖLÜMDE TEKNOLOJİ, ALINACAK ÖNLEMLERİN ALTERNATİFLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI YAPILACAK VE TERCİH SIRALAMASI BELİRTİLECEKTİR.) BÖLÜM 7: İZLEME PROGRAMI Projenin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Projenin İşletmesi Ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı Ve Acil Müdahale Planı ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığı 4. Maddesinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program BÖLÜM 8: HALKIN KATILIMI (PROJEDEN ETKİLENMESİ MUHTEMEL YÖRE HALKININ NASIL VE HANGİ YÖNTEMLERLE BİLGİLENDİRİLDİĞİ, PROJE İLE İLGİLİ HALKIN GÖRÜŞLERİNİN VE KONU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARIN ÇED RAPORUNA YANSITILMASI) BÖLÜM 9: SONUÇLAR (YAPILAN TÜM AÇIKLAMALARIN ÖZETİ, PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİNİN SIRALANDIĞI VE PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ HALİNDE OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLERİN ÖNLENMESİNDE NE ÖLÇÜDE BAŞARI SAĞLANABİLECEĞİNİN BELİRTİLDİĞİ GENEL BİR DEĞERLENDİRME)

8 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo 1. Kapasitenin Mevcut Ve Planlanan Durumu Tablo 2. Projenin Zamanlama Tablosu Tablo Ruhsat No lu Saha Sınır Koordinatları Tablo 4. İşletme İzin Alanı Sınır Koordinatları Tablo 5. Proje Alanı Sınır Koordinatları Tablo 6. Kırma Eleme Tesis Alanı Koordinatları Tablo 7. Stok Alanı Koordinatları Tablo 8. Bitkisel Toprak Depolama Alanı Koordinatları Tablo 9. Şantiye Alanı Koordinatları Tablo 10. Proje kapsamında kullanılacak alanlar Tablo 11. Üretim Miktarları ve Çalışma Süreleri Tablo 12. Patlatma Paterni Parametreleri Tablo 13. Çalışacak Personel Listesi Tablo 14. Proje Kapsamında Ocak Üretiminde Kullanılacak Makine Ekipman Listesi Tablo 15. Üretim Sırasında Kullanılacak Karayollarının Trafik Yükleri (2012) Tablo 16. İstatistiki Bölge Birimleri sınıflandırmasında Sakarya İlinin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2003) Tablo 17. Sakarya İlinde KOBİ lerin Durumu Tablo 18. Sakarya İlinde Kurulmuş Bulunan Organize Sanayi Bölgeleri Tablo 19. Türkiye, Sakarya ve Ferizli ye Ait Kentsel ve Kırsal Nüfus Verileri Tablo 20. Sakarya İlinin Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Verileri Tablo 21. Ferizli İlçesinin Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Verileri Tablo 22. Akçukur Köyü Nüfus Verileri Tablo 23. Sakarya İlinde İlçelere Göre Sağlık Kurumlarının Dağılımı Tablo 24. Sakarya İli Bulaşıcı Hastalık Verileri Tablo 25. Yatırım Analiz Tablosu Tablo 26. Yıllık İşletme Giderleri Tablosu Tablo 27. Proforma Gelir Tablosu Tablo 28. Proje alanına ve ünitelere en yakın yerleşimler ve mesafeler Tablo 29. Projenin Zamanlama Tablosu Tablo 30. Sakarya İli II. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları Tablo 31. Sakarya İli VII. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları Tablo 32. Arazi Kullanım Durumu Tablo 33. Sakarya da Yerüstü Su kaynaklarından Gerçekleştirilen Toplam Sulamalar Tablo 34. Sakarya nın Yer Altı Ve Yer Üstü Su Kaynakları İle Gerçekleştirilen Sulamalar Tablo 35. Sakarya İli Genel Arazi Kullanım Durumu Tablo 36. Ferizli İlçesi Genel Arazi Kullanım Durumu Tablo 37. Sakarya İli Tahılllar ve Bitkisel Ürünler Üretim Tablosu (2012 Yılı) Tablo 38. Ferizli İlçesi Tahılllar ve Bitkisel Ürünler Üretim Tablosu (2012 Yılı) Tablo 39. Sakarya İli Meyve Ağaçları Üretim ve Veri Tablosu (2012 Yılı) Tablo 40. Ferizli İlçesi Meyve Ağaçları Üretim ve Veri Tablosu (2012 Yılı) Tablo 41. Sakarya İli Sebze Üretimi (2012 Yılı) Tablo 42. Ferizli İlçesi Sebze Üretimi (2012 Yılı) Tablo 43. Sakarya İli Ferizli İlçesi Tarım Alanlarının 2012 Yılı Kullanım Türleri Tablo 44. Sakarya İlinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Tablo 45. Ferizli İlçesinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Tablo 46. Sakarya İlinde Küçükbaşbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Tablo 47. Ferizli İlçesinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Tablo 48. Sakarya İli, Ferizli İlçesi Kümes Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Tablo 49. Sakarya İli, Ferizli İlçesi Arıcılık Verileri (2012 Yılı) Tablo 50. Sakarya İli Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Kullanma Durumları (Hektar) Tablo 51. Sakarya da Arazilerin Kullanma Kabiliyet Sınıflarına Göre Miktarı Tablo 52. Sakarya İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar Tablo 53. Sakarya İli Akarsular, Dereler, Su Kaynaklar Tablo 54. Sakarya da Bulunan Doğal Göller Tablo 55. Sakarya İli İçmesuyu Envanteri Tablo 56. Sakarya İli Mevcut Kanalizasyon Tesisi Envanteri

9 Tablo 57. Sakarya İli Toprak ve Su Kaynakları Mevcut Envanteri Tablo 58. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Basınç Dağılımı (hpa) Tablo 59. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Sıcaklık Dağılımı ( C) Tablo 60. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Yağış Dağılımı Tablo 61. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Nispi Nem Dağılımı Tablo 62. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Sayılı Günler Dağılımı Tablo 63. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Maksimum Kar Kalınlığı Tablo 64. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Buharlaşma Dağılımı Tablo 65. Yönlere Göre Rüzgârın Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Esme Sayılarının Dağılımları Tablo 66. Yönlere Göre Rüzgârların Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Esme Hızları Dağılımları (m/sec) Tablo 67. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/sec) Tablo 68. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Tablosu Tablo 69. Endemik, Nadir ve Nesli Tehdit Altında Olan Bitki Türleri ve IUCN Tehlike Kategorileri Tablo 70. Proje Alani ve Yakın Çevresindeki Karasal ve Sucul Biyotoplarda Yayılış Yapan İkiyaşamlı Türleri ve Koruma Statüleri Tablo 71. Sakarya ili'nde Bulunan Taşınmaz Kültür Varlıkları ve Sit Alanları Tablo 72. Toz Emisyon Faktörleri-Dekapaj Tablo 73. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak SKHKKY Emisyon Faktörleri Tablo 74. Üretim Miktarları Tablo 75. Kırıcı Ünitelerinde Toz Emisyon Faktörleri Tablo 76. Kırıcı Ünitelerinde Toz Emisyon Faktörleri Tablo 77. Modelleme Sonuçlarının Sınır Değerler ile Karşılaştırılması Tablo 78. Üretimde Oluşacak Toz Emisyon Debisi ve Alınacak Önlemler Tablo 79. Proje Alanı İşletme Aşamasında Su Temini ve Kullanımlarına Göre İhtiyaç Duyulan Su Miktarları Tablo 80. Proje Kapsamında Ocak Üretiminde Kullanılacak Makine Ekipmanların Ses Gücü Düzeyleri Tablo 81. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Tablo 82. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Basınç Düzeyleri Tablo 83. Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Tablo 84. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Düzeltilmiş Ses Düzeyleri Tablo 85. Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri Tablo 86. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Net Ses Düzeyleri Tablo 87. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Lgündüz Değerleri Tablo 88. Hesaplanan Lgündüz Değerleri İle Sınır Değerlerin Kıyaslanması Tablo 89. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 46,53 kg) Tablo 90. Bina temeli titreşim hızı (Vo) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri (Forssbland,1981) Tablo 91. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri Tablo 92. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı asgari ve azami değerleri(armac Printing Company) Tablo 93. Risk Analizinde Kullanılan Değerlendirme Verileri Tablo 94. Risk Matrisinin Kabul Edilebilirlik Değerleri Tablo 95. Proje Alanı Olası Tehlikelerin Değerlendirilmesi Tablo 96. Proje Etki Alanı Olası Tehlikelerin Değerlendirilmesi

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Mevcut Durumda Yer alan Proje Ünitelerini Gösterir Kroki Şekil 2. Planlanan Durumda Yer alan Proje Ünitelerini Gösterir Kroki Şekil 3. Proje Ünitelerini Gösterir Kroki Şekil 4. Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Gösterir Harita Şekil 5. Proje alanı yer bulduru haritası Şekil 6. Ruhsat Sahası İçerisinde İşletme İzin Alanını Gösterir Harita Şekil 7. Mevcut ve Planlanan Kırma Eleme Tesislerini Gösterir Topografik Harita Şekil 8. Mevcut ve Planlanan Stok Alanlarını Gösterir Topografik Harita Şekil 9. Mevcut ve Planlanan Bitkisel Toprak Depo Alanını Gösterir Topografik Harita Şekil 10. Mevcut ve Planlanan Şantiye Alanını Gösterir Topografik Harita Şekil 11. Nakliye Güzergahını Gösterir Kroki Şekil 12. Proje Etki Alanını Gösterir Kroki Şekil 13. Proje İş Akım Şeması Şekil 14. Ulaşım Güzergahını Gösterir Kroki Şekil Yılı Trafik Hacmi Haritası Şekil 16. Ulaşım Güzergahı Üerinde 2012 Yılı Trafik Hacmi Haritasındaki Yolların Gösterimi Şekil 17. Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Gösterir Kroki Şekil 18. Arazi Varlığı Haritası Şekil 19. Sakarya da II. Sınıf Arazilerin Kullanımı Şekil 20. Sakarya da VII. Sınıf Arazilerin Kullanımı Şekil 21. Sakarya İli Arazi Kullanım Durumu Şekil 22. Ferizli İlçesi Arazi Kullanım Durumu Şekil 23. Orman Kadastrosu Gösterimi Şekil 24. Sakarya ve Çevresi Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti Şekil 25. Sakarya ve Çevresi İçine Alan Aktif Tektonik Haritası Şekil 26. Marmara Bölgesi Tektonik Haritası Şekil 27. Türkiye Diri Fay Haritası (Kaynak: ) Şekil 28. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Basınç (hpa) Değerleri Grafiği Şekil 29. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Sıcaklık ( C) Dağılımı Şekil 30. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Toplam Yağış ve Maksimum Yağış Dağılımı Grafiği Şekil 31. Sakarya İli Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Bağıl Nemin Aylara Göre Değişimi Şekil 32. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Sayılı Günler Grafiği Şekil 33. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği Şekil 34. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Buharlaşma Dağılımı Şekil 35. Esme Sayıları Toplamına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 36. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramı Şekil 37. Esme Sayılarına Göre Aylık (Ocak-Haziran Dönemi) Rüzgar Diyagramları Şekil 38. Esme Sayılarına Göre Aylık (Temmuz-Aralık Dönemi) Rüzgar Diyagramları Şekil 39. Rüzgar Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 40. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 41. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 42. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 43. Esme Hızı Ortalamasına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 44. Esme Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramı Şekil 45. Esme Hızlarına Göre Aylık (Ocak-Haziran Dönemi) Rüzgar Diyagramları Şekil 46. Esme Hızlarına Göre Aylık (Temmuz-Aralık Dönemi) Rüzgar Diyagramları Şekil 47. Rüzgar Esme Hızlarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 48. Rüzgar Esme Hızlarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 49. Rüzgar Esme Hızlarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 50. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagram Şekil 51. Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı Grafiği Şekil 52. Aylara Göre Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı Grafiği Şekil 53. Sakarya İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası ( 142 Şekil 54. İşletme Aşaması Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Şekil 55. Risk SKOR Derecelendirme Matrisi Şekil 56. Acil Müdahale Planı Şekil 57. Halkın Katılımı Toplantısı Fotografları

11 EKLER LİSTESİ : EK 1 EK 2 EK 3 EK 4 EK 5 EK 6 EK 7 EK 8 EK 9 EK 10 EK 11 EK 12 EK 13 EK 14 EK 15 EK 16 EK 17 EK No lu Sahaya Ait İşletme Ruhsatı ve İşletme İzni Eski Makine Parkı, İdari Bina ve Yatakhane Tapu Senetleri Eski Kırma Eleme Tesisi, Stok Alanları ve Bitkisel Toprak Depolama alanı Tapu Senetleri No lu Ruhsatlı Saha İçinde Belirlenen 7 Hektarlık Alan İçin Alınan ÇED Gerekli Değildir Belgesi No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir Yer Bulduru Haritası No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita ve Ruhsat Sahasına En Yakın Yerleşim Birimlerinin Gösterildiği 1/ Ölçekli Topografik Harita No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Vaziyet Planı No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Arazi Varlığı Haritası No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Meşçere Haritası No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Orman Kadastro Haritası Gösterimi No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası ve Kesitleri No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir Sakarya İli Deprem Haritası No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir Uydu Görüntüleri Proje Etki Alanını Gösterir Topografik Harita No lu Ruhsat Sahasını ve Civarını Gösterir Ulaşım Güzergahı Haritası Üretim ve Son Durum Planı ve Kesitleri Fosseptik Planı 7

12 EK 19 EK 20 EK 21 EK 22 EK 23 EK 24 EK 25 EK 26 EK 27 EK 28 EK 29 EK 30 EK 31 EK 32 EK 33 EK 34 EK 35 EK 36 Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar Sakarya Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Meteorolojik Verileri ( ) İstanbul-Göztepe Meteoroloji İstasyonu 2010 Yılı Günlük Sabah ve Öğle Karışım Yüksekliği Verileri Sakarya Meteoroloji İstasyonu 2010 Yılı Saatlik Rüzgar Hızı ve Yönü Verileri Sakarya Meteoroloji İstasyonu 2010 Yılı Saatlik Genel Bulutluluk Kapalılığı Verileri Sakarya Meteoroloji İstasyonu 2010 Yılı Saatlik Sıcaklık Verileri Bolu Meteoroloji İstasyonu 2010 Yılı Saatlik Toplam Global Güneş Radyasyonu Verileri Sakarya Meteoroloji İstasyonu Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri ve Tekerrür Eğrileri Grafiği Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 3. Bölge Müdürlüğü Tarihli Yazısı Sakarya İl Özel İdaresi Görüşü Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu Sakarya İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tarihli Yazısı Ferizli Belediyesi Tarihli Yazısı Cevher Analizleri Sakarya Büyükşehir Belediyesi Tarihli Yazısı Sakarya Büyükşehir Belediyesi Tarihli Yazısı Sakarya Büyükşehir Belediyesi Tarihli Yazısı Sakarya İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü Tarihli Yazısı EK No lu Ruhsat Sahada Bulunan Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi İşletmesi ne Ait İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı 8

13 EK 38 EK 39 EK 40 EK 41 EK No lu Ruhsatlı Saha İçinde Belirlenen m2 lik Alan İçin Orman İzni Oluru Sakarya İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Tarihli Yazısı ve Toprak Koruma Projesi Hava Kalitesi Modelleme Raporu 2013 Yılı İmalat Haritası ʺ Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Arttırımı Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü FLORA&FAUNA DEĞERLENDİRMESİ RAPORU 9

14 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI 1.1. Tanımı, Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği, Projenin Zamanlama Tablosu Projenin Tanımı Proje konusu faaliyet Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında 1/ ölçekli G25 a1 paftasında yer alan Ruhsat No lu 100 hektarlık sahada belirlenmiş olan 47,45 hektarlık alanda işletilmekte olan Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi nde gerçekleştirilmesi planlanan kapasite artırımıdır No lu 100 hektarlık II. Grup işletme ruhsatı ve 1,43 hektarlık işletme izni tarihinde Hamtaş Mad. Tic. San. A.Ş. adına Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenmiştir (Bkz Ek-1). İşletme izni tarihine kadar geçerli olup sürenin dolması durumunda süre uzatım işlemleri gerçekleştirilecektir. İşletme izin alanının yetersiz gelmesi ve cevherin bitmesi durumunda proje alanı içerisinde başka işletme izin alanları için Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvuru yapılacaktır. Projeye konu No lu ruhsatlı saha içerisinde belirlenen 7 hektarlık alanda kalker ocağı ve kırma eleme tesisi işletmesi ile ilgili olarak, tarihinde Sakarya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. Faaliyete ait 7 hektarlık alan için düzenlenen ÇED Gerekli Değildir Belgesi ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 4). ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan alanda gerekli diğer izinlerin tamamlanmasından sonra üretim faaliyetlerine başlanmıştır. 100 hektarlık Ruhsat Sahası içerisinde 47,75 ha Proje Alanı olarak belirlenmiştir. Tüm faaliyetler proje alanında gerçekleştirilecektir. Proje Alanı içerisinde 1,43 ha İşletme İzni mevcuttur. Planlanan faaliyet kapsamında 0,51 ha Kırma Eleme Tesis Alanı, 0,29 ha Stok Alanı, 1,00 ha Bitkisel Toprak Depolama Alanı ve 0,31 ha Şantiye Alanı belirlenmiştir. Sıralanan alanlarının yerleşimini gösterir 1/ ölçekli Vaziyet Planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 7.) ruhsat no lu saha içerisinde işletme izin alanında üretime yönelik çalışma yapılmış olup 2013 yılı imalat haritası ektedir (Bkz. Ek-17). Söz Konusu Proje mevcut durumda tarihinde Sakarya İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden almış olduğu ÇED Gerekli Değildir Belgesi nde yer alan kapasite bilgileri ile planlama kapsamında yer alan kapasite artışı oluşacak üretim miktarları aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 1. Kapasitenin Mevcut Ve Planlanan Durumu Tesis Mevcut Durum Kapasite Artışı Sonrası Taş Ocağı Kırma Eleme Tesisi Kapasitesi ,3 ton/yıl ton/yıl 10

15 Proje sahasından kalker üretimi iş makineleri ve patlayıcı madde kullanılarak yapılmaktır. Üretilen kalker cevheri, kamyonlar vasıtası ile sahada bulunan Kırma-Eleme Tesisi ne nakledilecektir. Kırma Eleme Tesisi nde istenilen ebatlara getirilen malzeme Stok Alanı nda stoklanacaktır. Stoklanan malzeme piyasaya satışa sunulacaktır. Üretim işlemleri esnasında herhangi bir pasa oluşumu söz konusu değildir. Ruhsat alanında eski kapasiteye göre çalışmakta olan bir kırma eleme tesisi mevcuttur. Ruhsat alanında yer alan tüm birimler yer değiştirilecek olup hem Sakarya Nehri nden uzaklaşılacak hem de tarım alanlarında çalışma yürütülmemiş olacaktır. Tesislerin mevcut durumda yer alan yerleşimini ve planlanan yerleşimini gösterir kroki aşağıda sunulmuştur. Şekil 1. Mevcut Durumda Yer alan Proje Ünitelerini Gösterir Kroki 11

16 Şekil 2. Planlanan Durumda Yer alan Proje Ünitelerini Gösterir Kroki Proje alanı içerisinde tüm birimler taşınacağı için tesislerin yeni alanlarında arazi düzenleme ve dekapaj işlemleri söz konusu olacaktır. Kapasite artışı ile sahadan yıllık yaklaşık Ton üretim gerçekleştirilecek ve üretilen malzemenin tamamı Kırma Eleme Tesisinde işlemden geçirilecektir. Proje alanından delme-patlatma ile gevşetilerek yerinden sökülen kalker cevheri, iş makineleri ile kamyonlara yüklenerek, proje alanı içinde kurulması planlanan kırma-eleme tesisine nakledilecektir. Eleme sistemi ile boyutlarına göre ayrılan malzeme stok alanına alınacaktır. Cevher stok alanında depolanan malzeme, buradan talep doğrultusunda piyasaya satışa sunulacaktır. Nakliye sırasında yollarda tonaj sınırlamasına dikkat edilecektir. Sahada topografik yapı ve cevher kalınlığının değişimi dikkate alınarak proje alanında toplamda 10 basamak oluşturulabileceği öngörülmektedir. Sahada nihai durumda basamak yüksekliklerinin 10 m ve basamak genişliklerinin 6 m civarında olması, öngörülmektedir. Ayrıca nihai durumda zeminin duraylı olması nedeniyle sahada basamak şev açısının 60, genel şev açısının 45 dereceyi geçmemesine özen gösterilecektir. Proje alanında yılda 12 ay, ayda 30 gün, günde 10 saat 1 vardiya olarak üretim faaliyetlerinde bulunulacaktır. 12

17 Mevcut durumda üretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği proje alanı orman arazileri ve tapulu araziler üzerindedir. ÇED Gerekli Değildir Belgesinin alındığı 7 hektarlık alanın m 2 lik alanı için orman izni alınmıştır No lu ruhsatlı saha içinde belirlenen m 2 lik alan için orman izni oluru ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 38). Bunun dışında mevcut durumda kırma eleme tesisi, stok alanları, bitkisel toprak depolama alanı, makine parkı, idari bina ve yatakhane tarla vasfında tapulu arazilerdir. Söz konusu tapular ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 2-3). Kapasite Artışı Projesi kapsamında ise üretim alanı, kırma eleme tesisi, stok alanı, bitkisel toprak depolama alanı ve şantiye alanı orman alanı içerisinde planlanmaktadır. Planlanan Proje kapsamında kullanılacak alanların özelliklerini gösterir Arazi Varlığı Haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 8). Ruhsat sahası ve proje alanı sınırları 1/ ölçekli topoğrafik harita üzerine işlenmiştir (Bkz. EK 6). Şantiye Alanı Stok Alanı Bitkisel Toprak Depolama Alanı Mevcut İşletme İzin Alanı Kırma- Eleme Tesisi Proje Alanı Şekil 3. Proje Ünitelerini Gösterir Kroki Ruhsat Sahasının büyük bir kısmında kalker cevherleşmesi mevcuttur. Sahada mevcut cevherin yoğunluğu ortalama 2.7 gr/cm 3 tür. Cevher analiz sonuçları ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 32). 13

18 Ocak üretim faaliyetleri ve kırma eleme tesisi üretimi sırasında proje alanında 1 teknik nezaretçi (maden mühendisi) bulundurulacaktır. Maden Mühendisinin yanı sıra1 ateşleyici, 1 aşçı, 1 aşçı yamağı, 1 kantarcı, 1 ofis elemanı, 3 delici operatörü, 6 lastikli ekskavatör operatörü, 6 paletli ekskavatör operatörü, 5 işçi, 2 idari personel ve 8 kamyon şoförü görev alacak olup, üretimde toplam 36 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Son ürünün nakliyesinde kullanılacak 40 adet kamyon firmaya ait olmayacağı için personel hesabına katılmamıştır. Sahaya Ferizli-Karasu Karayolu nun 4. kilometresinden bağlantı yolu ile ulaşmak mümkündür. Ulaşımı sağlayan bağlantı yolu 7,4 km uzunluğunda olup, yolun tamamı stabilize-toprak yol niteliğindedir. Söz konusu yollar genelde yılın tamamında ulaşıma olanak vermektedir. Kapasite artışı gerçekleşmeden önce 7,4 km uzunluğundaki bağlantı yolu yatırımcı firma tarafından asfalt ile kaplanacaktır. Gerektiğinde bağlantı yolunun bakım ve onarımı firma tarafından karşılanacaktır. Şekil 4. Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Gösterir Harita 14

19 Söz konusu sahaya en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batı-kuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Mesafelerin gösterildiği harita rapor ekinde ve yukarıda sunulmuştur (Bkz. Ek-6). Ruhsat sahası ve proje alanı sınırları 1/ ölçekli topoğrafik harita üzerine işlenmiştir (Bkz. EK 6). Proje alanını gösterir fotoğraflar ve uydu görüntüleri rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-20,14). Hizmet Amaçları, Önem ve Gerekliliği Projeye konu sahada kalker cevheri üretimi yapılacaktır. Alandan alınan malzeme proje alanı içinde yer alan kırma-eleme tesisine nakledilecek ve burada boyutlandırılacaktır. Tesiste boyutlandırılan cevher piyasaya satışa sunulacaktır. Böylelikle cevherin hem inşaat sektörüne hem de ülke ekonomisine katkısı sağlanacaktır. Yukarıda tanımlanan yatırımın, çevre üzerine etkilerini ayrıntılı araştırmak ve olumsuz etkileri minimize etmenin teknik koşullarını sağlamak amacıyla bu proje hazırlanmıştır. Üretim, ülke ekonomisine ve inşaat sektörüne bir katkı sağlarken, üretim çalışmaları sırasında yöreden temin edilecek personel için de, az da olsa bir istihdam yaratılacaktır. Projenin Zamanlama Tablosu Proje kapsamındaki zamanlama tablosu aşağıda sunulmuştur. Tablo 2. Projenin Zamanlama Tablosu AÇIKLAMA ÇED Raporunun Hazırlanması ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na Sunulması İDK Toplantısının Yapılması Nihai ÇED İşlemleri ve Karar Süreci YIL Aylar İzinlerin Tamamlanması ve Üretim Çalışmaları

20 BÖLÜM 2: PROJE ALANI VE ETKİ ALANINA AİT MEVCUT DURUMUN BELİRLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ (PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT DURUMU VE PLANLANAN DURUMU İLE İLGİLİ OLARAK ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN BELİRTİLMESİ) 2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu Proje konusu faaliyet Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında 1/ ölçekli G25 a1 paftasında yer alan Ruhsat No lu 100 hektarlık sahada belirlenmiş olan 47,75 ha lık alanda işletilmekte olan kalker ocağı ve kırma eleme tesisinde gerçekleştirilmesi planlanan kapasite artırımıdır. Proje alanı sınırları 1/ ölçekli topoğrafik harita üzerine işlenmiş ve ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 6). Sahaya Ferizli-Karasu Karayolu nun 4. kilometresinden bağlantı yolu ile ulaşmak mümkündür. Ulaşımı sağlayan bağlantı yolu 7,4 km uzunluğunda olup, yolun tamamı stabilize-toprak yol niteliğindedir. Söz konusu yollar genelde yılın tamamında ulaşıma olanak vermektedir. Kapasite artışı gerçekleşmeden önce 7,4 km uzunluğundaki bağlantı yolu yatırımcı firma tarafından asfalt ile kaplanacaktır. Gerektiğinde bağlantı yolunun bakım ve onarımı firma tarafından karşılanacaktır. Söz konusu sahaya en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batı-kuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Mevcut durumda üretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği proje alanı orman arazileri ve tapulu araziler üzerindedir. ÇED Gerekli Değildir Belgesinin alındığı 7 hektarlık alanın m 2 lik alanı için orman izni alınmıştır No lu ruhsatlı saha içinde belirlenen m 2 lik alan için orman izni oluru ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 38). Bunun dışında mevcut durumda kırma eleme tesisi, stok alanları, bitkisel toprak depolama alanı, makine parkı, idari bina ve yatakhane tarla vasfında tapulu arazilerdir. Söz konusu tapular ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 2-3). Kapasite Artışı Projesi kapsamında ise üretim alanı, kırma eleme tesisi, stok alanı, bitkisel toprak depolama alanı ve şantiye alanı orman alanı içerisinde planlanmaktadır. Planlanan Proje kapsamında kullanılacak alanların özelliklerini gösterir Arazi Varlığı Haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 8). Projeye konu No lu ruhsatlı saha içerisinde belirlenen 7 hektarlık proje alanında kalker ocağı ve kırma eleme tesisi işletmesi ile ilgili olarak, tarihinde Sakarya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. ÇED Gerekli Değildir Kararı alınan alanda gerekli diğer izinlerin tamamlanmasından sonra üretim faaliyetlerine başlanmıştır. Dolayısıyla sahada açılmış bir ocak alanı bulunmaktadır. 100 hektarlık Ruhsat Sahası içerisinde 47,75 ha Proje Alanı olarak belirlenmiştir. Tüm faaliyetler proje alanında gerçekleştirilecektir. Proje Alanı içerisinde 1,43 ha İşletme İzni mevcuttur. Planlanan faaliyet kapsamında 0,51 ha Kırma Eleme Tesis Alanı, 0,29 ha Stok Alanı, 1,00 ha Bitkisel Toprak Depolama Alanı ve 0,31 ha Şantiye Alanı belirlenmiştir. Sıralanan alanlarının yerleşimini gösterir 1/ ölçekli Vaziyet Planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 7.). 16

21 Proje alanını gösterir Yerbulduru Haritası da ekler bölümünde ve aşağıda verilmiştir (Bkz. EK 5). Şekil 5. Proje alanı yer bulduru haritası 17

22 Proje Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatları) Projeye ait Ruhsat Alanında tarım alanları ile orman alanları yer almaktadır. Proje Alanı olan 47,75 ha lık alanın tamamı orman vasıflı arazi niteliğindedir. Sahanın arazi mülkiyet durumu nu gösterir kadastro haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 10). Proje alanına ait meşcere haritası rapor ekinde verilmiştir (Bkz. Ek-9). Proje alanını gösterir arazi varlığı haritası rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-8). Proje alanına arazi kullanım durumu yönünden bakıldığında büyük çoğunluğu VII. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Proje alanının büyük kısmı orman alanıdır. Meşcere haritasına göre proje alanının büyük kısmı orman alanlarıdır. Sakarya İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından proje alanının tamamının 1/ ölçekli Sakarya İli Çevre Düzeni Planına göre orman alanında kaldığını belirtir yazı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-36). Söz konusu yazının ekinde plan hükümleri yer almaktadır. Onaylı Sakarya 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Paftası ve Lejantı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-35) Çevre düzeni planına göre proje alanının tamamı orman alanıdır. Proje alanı çevre düzeni planına göre herhangi bir su toplama havzası, yeraltı kaynağı ya da koruma kuşağında yer almamaktadır. Faaliyet kapsamında 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümleri Madde VI.2.10 maddesine uygun olarak işlem yürütülecektir. Sakarya Büyükşehir Belediyesi tarafından belediye sınırlarında kalan proje alanının tamamının 1/ ölçekli Nazım İmar Planına göre orman alanında kaldığını belirtir yazı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-34). Orman Kanunun ilgili maddeleri gereği işletmeye geçilmeden önce Orman İzni alınacaktır. Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında yer alan ruhsat no lu sahanın 47,75 ha lık kısmı Kalker Ocağı işletmeciliği ve Kırma Eleme Tesisi için kullanılacaktır. Söz konusu ruhsatlı saha ve proje alanı 1/ ölçekli G25-a1 paftasında yer almaktadır. Ruhsat sahasının, proje alanının ve proje kapsamında kurulacak ünitelerin koordinatları aşağıda sunulmuştur. 18

23 Tablo Ruhsat No lu Saha Sınır Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 100 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Tablo 4. İşletme İzin Alanı Sınır Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 1,43 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30,

24 Tablo 5. Proje Alanı Sınır Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 47,75 hk ,5 m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Tablo 6. Kırma Eleme Tesis Alanı Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 0,51 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30,

25 Tablo 7. Stok Alanı Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 0,29 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Tablo 8. Bitkisel Toprak Depolama Alanı Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 1,00 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Tablo 9. Şantiye Alanı Koordinatları UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatları Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derecelik Türü Derece.kesir Elemanların Elemanların Sağa değer, yukarı değer Sırası Sırası Enlem,boylam Ayraç : Ayraç : Sağa Değer 6 basamak.kesir Sağa Değer Derece.kesir Yukarı değer 7 basamak.kesir Yukarı değer Derece.kesir DOM 33 ZON 36 Alan 0,31 hk m 2 Nokta No Y(sağa): X(yukarı) Nokta No Enlem, boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30,

26 Proje alanında yer alacak kırma eleme tesis alanı, stok alanı, bitkisel toprak depolama alanı şantiye alanı gibi ünitelerin yerleşimi ekler bölümünde sunulan 1/ ölçekli Vaziyet Planında gösterilmiştir (Bkz. EK 7) Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu Ocak Proje kapsamında kurulacak ünitelerin alanları aşağıda sunulmuştur. Tablo 10. Proje kapsamında kullanılacak alanlar Alan (Hektar) Ruhsat Alanı 100 Proje Alanı 47,75 İşletme İzin Alanı 1,43 Kırma Eleme Tesisi Alanı 0,51 Stok Alanı 0,29 Bitkisel Toprak Depolama Alanı 1,00 Şantiye Alanı 0, Ruhsat No lu 100 hektarlık sahada planlanan faaliyet kapsamında 47,75 hk proje alanı olarak belirlenmiştir. Üretim faaliyetleri proje alanı içerisinde yer alan işletme izin alanında gerçekleştirilecektir. İşletme izin alanı aşağıda gösterilmiştir. İşletme izin alanı 1,43 hektarlık bir alandır. İşletme izin alanının proje alanı içerisindeki yeri Şekil 6'da gösterilmiştir. İlerleyen zamanlarda İşletme İzni yenilenecek ve proje alanı içerisinde güney ve batı istikametinde ilerlenecektir No lu 100 hektarlık II. Grup işletme ruhsatı ve 1,43 hektarlık işletme izni tarihinde Hamtaş Mad. Tic. San. A.Ş. adına Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenmiştir (Bkz Ek-1). İşletme izni tarihine kadar geçerli olup sürenin dolması durumunda süre uzatım işlemleri gerçekleştirilecektir. İşletme izin alanının yetersiz gelmesi ve cevherin bitmesi durumunda proje alanı içerisinde başka işletme izin alanları için Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvuru yapılacaktır. İşletme izin alanının Sakarya Nehrine en yakın mesafesi yaklaşık olarak 50 m dir. Sakarya Nehri ne 50 metreden fazla yaklaşılmayacak ve üretim yapılmayacaktır. 22

27 Şekil 6. Ruhsat Sahası İçerisinde İşletme İzin Alanını Gösterir Harita Kırma-Eleme Tesisi Ruhsat No lu saha içerisinde planlanan faaliyet kapsamında 47,75 hk proje alanı olarak belirlenmiştir. 0,51 hektarlık Kırma Eleme Tesisi alanının proje alanı içerisindeki yeri Şekil 7'de gösterilmiştir. Sahada mevcut durumda çalışmakta olan kırma eleme tesisi ÇED Olumlu belgesinin ve gerekli izinlerin alınmasının ardından sökülecektir. Yeni kapasiteye uygun olarak belirlenen kırma eleme tesisi alanına yeniden monte edilecektir. 23

28 Şekil 7. Mevcut ve Planlanan Kırma Eleme Tesislerini Gösterir Topografik Harita Stok Alanı 47,75 hektarlık proje alanının yaklaşık 0,29 hektarlık kısmı stok alanı olarak belirlenmiştir. Kırma eleme tesisinde boyutlandırılan malzeme stok alanına nakledilecektir. Stok alanının proje alanı içerisindeki yeri Şekil 8'de gösterilmiştir. Sahada mevcut durumda yer alan stok alanları yeni planlanan stok alanına taşınacaktır. Böylelikle Sakarya Nehri ne mesafe bırakılmış olacaktır. 24

29 Şekil 8. Mevcut ve Planlanan Stok Alanlarını Gösterir Topografik Harita Bitkisel Toprak Depo Alanı Proje alanı içerisinde işletilecek ocak alanında kalker cevherleşmesi üzerinden ve oluşturulacak birimlerden bir miktar üst örtü dekapajı yapılması söz konusu olacaktır. Bulunan bitkisel toprak tabakası sıyrılacak ve kapanış aşamasında rehabilitasyon amaçlı kullanılmak üzere bitkisel toprak depolama alanında depolanacaktır. 47,75 hektarlık proje alanı içerisinde planlanan faaliyet kapsamında sahanın yaklaşık 1,00 hektarlık kısmı bitkisel toprak depo alanı olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak depo alanının proje alanı içerisindeki yeri Şekil 9'da gösterilmiştir. Sahada mevcut durumda yer alan bitkisel toprak depolama alanı yeni planlanan bitkisel toprak depolama alanına taşınacaktır. Böylelikle Sakarya Nehri ne mesafe bırakılmış olacaktır. 25

30 Şekil 9. Mevcut ve Planlanan Bitkisel Toprak Depo Alanını Gösterir Topografik Harita Üretimin gerçekleştirileceği sahada, kalker cevherleşmesi üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretime başlanmadan önce kalker cevherinin üzerindeki bitkisel toprak tabakası alınacaktır. Dekapajı yapılacak olan bitkisel toprak tabakasının gevşek oluşu nedeniyle, dekapaj işlemi iş makineleri ve insan gücüyle yapılacak olup patlayıcı madde kullanılmayacaktır. Proje alanından, kapasite artışı ile yıllık yaklaşık ,57 m 3 (= Ton) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Proje alanında bulunan cevherin kalınlığı yaklaşık 100 metre civarında olduğundan, üretim yapılacak olan toplam alan; ,57 m 3 / 100 m = ,3 m 2 dir. Dekapaj yapılacak toprağın yoğunluğu 1,5 gr/cm ,3 m 2 lik kısmındaki dekapaj; kabul edildiğinde sahanın Toplam Dekapaj Miktarı = Dekapaj Alanı x Toprak Kalınlığı x Toprak Yoğunluğu = ,3 m 2 x 0,2 m x 1,5 gr/cm 3 = 3.214,3 Ton dur. 26

31 Depolanacak miktar 10 yılda tondur. Bitkisel toprak 3 m yüksekliğinde yığılma ve kaymalara mahal vermeyecek şekilde depolanacaktır. Ayrıca, kırma eleme tesisi ve şantiye alanı kurulacak toplam 0,82 hektarlık alanda bitkisel toprak tabakası yer almaktadır. Sahada bitkisel toprak tabakası kalınlığı yaklaşık olarak 20 cm alınmıştır. Bu alandan toplam 8200 m 2 x 0,2 m : m 3 bitkisel toprak depolanacaktır. Bitkisel toprak yoğunluğu yaklaşık olarak 1,5 ton/m 3 alınırsa; m 3 x 1,5 ton/m ton bitkisel toprak depolanacaktır. Bu miktar arazi hazırlık aşamasında depolanacak olup bir kereye mahsustur. Ocak alanından 10 yıllık dönemde sıyrılacak ton bitkisel toprak ile birlikte toplam miktar aşağıda verilmiştir ton ton = ton Bitkisel Toprak Depolama Alanı 1 hektar büyüklüğünde olup ton bitkisel toprağı depolayabilecek kapasitede olacaktır. Bitkisel toprak depolama alanı kapasitesi aşağıda hesaplanmıştır. 1 hektar x m 2 /hektar : m m 2 x 3 m (Depolama Yüksekliği) : m m 3 x 1,5 ton/m 3 : ton Proje kapsamında 10 yılda toplam ton bitkisel toprak depolanacak olup Bitkisel Toprak Depolama Alanı ton bitkisel toprağı depolayacak kapasitededir. Bu nedenle bitkisel toprak depolama alanı büyüklüğü yeterlidir. Ocak alanından alınacak bitkisel toprak tabakası bitkisel toprak depolama alanına depolanacaktır. Bitkisel toprak depolama alanında depolanan bitkisel toprak tabakası, daha sonraki dönemlerde cevher üretimi tamamlanan alanlara dökülecek ve böylelikle hem işletme ekonomisine katkı sağlanacak hem de önceki üretim alanlarının düzenlenmesi sağlanacaktır. Diğer bir değişle depolanan bitkisel toprak üretim faaliyetlerinin sona erdiği alanlarda basamak eğimlerinin düşürülmesi ve ocak alanı rekrerasyon işlemlerinde kullanılacaktır. Kırma eleme tesisin kurulum aşamasında bu alanda da bir miktar dekapaj işlemi yapılacaktır. Tesis alanındaki dekapaj işlemi sırasında alınacak bitkisel toprak yine aynı alanda düzenleme işlemlerinde kullanılacaktır Şantiye / İdari Bina Proje alanı içerisinde personel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kurulacak şantiye koordinatları Tablo 9 da verilmiştir. 47,75 hektarlık saha içerisinde planlanan faaliyet kapsamında sahanın yaklaşık 0,31 hektarlık kısmı şantiye alanı olarak kullanılacaktır. Proje alanı içerisindeki yeri Şekil 10'da gösterilmiştir. 27

32 Sahada mevcut durumda yer alan şantiye alanı yeni planlanan şantiye alanına taşınacaktır. Mevcutta yer alan şantiye binaları boşaltılacaktır. Şekil 10. Mevcut ve Planlanan Şantiye Alanını Gösterir Topografik Harita Nakliye Güzergahı Sahaya Ferizli-Karasu Karayolu nun 4. kilometresinden bağlantı yolu ile ulaşmak mümkündür. Ulaşımı sağlayan bağlantı yolu 7,4 km uzunluğunda olup, yolun tamamı stabilize-toprak yol niteliğindedir. Söz konusu yollar genelde yılın tamamında ulaşıma olanak vermektedir. Kapasite artışı gerçekleşmeden önce 7,4 km uzunluğundaki bağlantı yolu yatırımcı firma tarafından asfalt ile kaplanacaktır. Gerektiğinde bağlantı yolunun bakım ve onarımı firma tarafından karşılanacaktır. Nakliye güzergahının gösterildiği kroki aşağıda sunulmuştur. 28

33 Şekil 11. Nakliye Güzergahını Gösterir Kroki 29

34 Nakliye işlemleri sırasında kullanılacak Devlet Yolundan Köyü Yollarına giriş çıkışlardan itibaren proje alanına kadar yol boyunca gerekli trafik tedbirleri alınarak can ve mal kayıplarına sebebiyet verilmeyecektir. Araç tonajlarında Köy Yolları standartlarına uyulacaktır. Aşırı tonajdan dolayı yollarda bozulmalar meydana gelmesi halinde bozulan yerler eski haline getirilecektir. Meydana gelebilecek zarar ziyan firma sahibi tarafından karşılanacaktır Diğer Bu başlık altında eklenmesi gereken başka bir husus bulunmamaktadır Proje Etki Alanının Belirlenmesi ve Etki Alanındaki Mevcut Durum Proje etki alanı, sahada gerçekleştirilecek üretim faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkilerin ilgili yönetmelikler çerçevesinde değerlendirilip, söz konusu yönetmeliklerdeki sınır değerlerin altına indiği mesafeler göz önüne alınarak belirlenir. Bu tür faaliyetlerde etki alanı belirlemesindeki en önemli faktörlerden toz emisyonları, gürültü ve titreşim dağılımları dikkate alınarak civardaki yerleşim yerleri ve hassas alanlara göre aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır. Faaliyetin Toz Emisyonları Açısından Değerlendirilmesi : Proje alanında yapılacak üretim faaliyetlerinden kaynaklanan toz kütlesel debileri için modelleme çalışması yapılmış olup, Hava Kalitesi Modelleme Raporu ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 40). Modelleme çalışması sonucu hesaplanan UVD Uzun Vadeli Değer) ve KVD (Kısa Vadeli Değer) ler, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği UVS ve KVS sınır değerlerinin altında kalmaktadır. Sahada üretim faaliyetleri sırasında gerekli tüm önlemler alınacaktır. Üretim faaliyetleri sırasında ocak ayna önü ve ocak içi ve bağlantı yolları mevsim şartlarına uygun olarak sulanarak nemlendirilecektir. Ayrıca üretim sırasında malzemenin kamyonlara savurma yapmadan yüklenmesine, nakliye sırasında kamyonlarda malzeme üstünün branda ile örtülmesine ve araçların hız sınırlamalarına uymasına özen gösterilecektir. Proje kapsamındaki faaliyetler için yapılan toz modellemesi incelendiğinde toz konsantrasyonlarının proje alanı içerisinde sınır değerlerin altına indiği görülmektedir. Faaliyetin Gürültü Kirliliği Açısından Değerlendirilmesi : Sahada yapılacak üretim faaliyetleri sırasında çalışacak makine ekipmandan kaynaklı olarak gürültü oluşması söz konusudur. Sahada oluşması muhtemel gürültünün çevreye olabilecek etkilerinin incelenebilmesi amacıyla tarih ve sayılı Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği esaslarına uygun olarak ilgili bölümde gürültü düzeyi hesaplamaları yapılmıştır. Faaliyetten kaynaklı gürültü dağılımı incelendiğinde, oluşması muhtemel gürültü düzeyinin yaklaşık olarak 250 metre mesafede yönetmelik sınır değerlerinin altına indiği görülmüştür. 30

35 Faaliyetin Titreşim Açısından Değerlendirilmesi : Sahada yapılacak üretim faaliyetleri sırasında yapılacak patlatmalardan kaynaklı olarak titreşim oluşması söz konusudur. Sahada oluşması muhtemel titreşimin çevreye olabilecek etkilerinin incelenebilmesi amacıyla ilgili bölümde titreşim düzeyi hesaplamaları yapılmıştır. Faaliyetten kaynaklı titreşim dağılımı incelendiğinde, oluşması muhtemel titreşim düzeyinin yaklaşık olarak 208 metre mesafede sınır değerlerin altına indiği görülmüştür. Çalışma alanında gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklanan çevresel etkilerin emisyon, titreşim ve gürültü dağılımları incelendiğinde yaklaşık olarak 250 metre mesafede yönetmeliklerdeki sınır değerlerinin altına inildiği görülmekte olduğundan, proje alanı sınırından itibaren etki mesafesi 250 m olarak belirlenmiştir. Etki alanının gösterildiği harita aşağıda ve rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-15). 31

36 Şekil 12. Proje Etki Alanını Gösterir Kroki Proje alanı sınırından itibaren etki mesafesi olan 250 metre yarıçaplı alanda herhangi bir yerleşim birimi yoktur. Ayrıca bu alan içerisinde tarım vasıflı arazi bulunmaktadır. Etki alanı orman alanında kalmaktadır. Faaliyetlerden kaynaklı toz ve gürültü hesaplamaları yapılırken etki mesafesi olan 250 metre yarıçaplı alandan daha geniş bir alan dikkate alınmış ve modelleme çalışmaları toz için 5500 m x 5500 m olmak üzere yaklaşık 30,25 km 2 alanda yapılmıştır. Bununla birlikte gürültü ve titreşim hesaplamaları ve dağılımı ise sahaya en yakın yerleşim yerine olan mesafe dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. 32

37 2.3. Projenin Özellikleri Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları, İş Akım Şeması, Çalışacak Personel Sayısı Proje Kapsamında Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları ruhsat no lu saha 100 hektarlık alanı kapsamaktadır. Ruhsatlı saha içerisinde proje kapsamındaki faaliyetler için 47,75 hektarlık alan kullanılacaktır. Proje alanından yıllık ton kalker cevheri üretimi yapılması planlanmaktadır. Ruhsat Sahasının büyük bir kısmında kalker cevherleşmesi mevcuttur. Sahada mevcut cevherin yoğunluğu ortalama 2.7 gr/cm 3 tür. Cevher analiz sonuçları ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 32). Üretim teknolojisi bu tür madenler için sık olarak kullanılan açık işletme yöntemi olup, topografik yapıya uygun olarak basamaklarda delme patlatma yapılarak kalker üretimi gerçekleştirilecektir. Ruhsat alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 100 metre olarak belirlenmiştir. Proje sahasından kalker üretimi iş makineleri ve patlayıcı madde kullanılarak yapılmaktır. Üretilen kalker cevheri, kamyonlar vasıtası ile sahada bulunan Kırma-Eleme Tesisi ne nakledilecektir. Kırma Eleme Tesisi nde istenilen ebatlara getirilen malzeme Stok Alanı nda stoklanacaktır. Stoklanan malzeme piyasaya satışa sunulacaktır. Sahada kalker üretiminin gerçekleştirildiği açılmış bir ocak alanı bulunmaktadır. Kapasite artışı ile aynı ocak alanından üretim faaliyetlerine devam edilecektir. Üretim yapılan ocak alanı işletme izin alanında yer almaktadır. İşletme izin alanının yetersiz gelmesi ve cevherin bitmesi durumunda proje alanı içerisinde başka işletme izin alanları için Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne başvuru yapılacaktır. Proje alanınında yapılacak ocak üretim faaliyetlerinin Üretim Termin Planı ve üretim sonucu sahanın nihai durumunu gösterir Son Durum Restorasyon Planı sırasıyla ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 17). Proje alanında yılda 12 ay, ayda 30 gün, günde 10 saat 1 vardiya olarak üretim faaliyetlerinde bulunulacaktır. Üretim miktarlarına yönelik ayrıntılar aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 33

38 Tablo 11. Üretim Miktarları ve Çalışma Süreleri Çalışma Süreleri Yılda Çalışılacak Ay Sayısı Ayda Çalışılacak Gün Sayısı Yılda Çalışılacak Gün Sayısı Vardiya sayısı Üretim Miktarları Yıllık üretim Aylık Üretim Günlük üretim (ortalama) Saatlik üretim (ortalama) 12 ay 30 gün 360 gün 10 Saat / 1 Vardiya Ton/Yıl ton/ay 8.333,33 Ton/Gün 833,33 Ton/Saat Kapasite artışı ile ocak alanından yılda Ton/Yıl ( ,57 m 3 /yıl) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. İşletme ruhsat süresi 10 yıl olduğundan, projelendirme 10 yıl üzerinden değerlendirilmiştir. Bununla birlikte günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önüne alınarak ruhsat süresi sonunda temdit (süre uzatımı) taleplerinde bulunulacaktır. Böylece temdit ruhsat dönemlerinde de sahada faaliyetlere devam edilecektir. Günün ekonomik koşulları ve piyasa arz-talep durumu kapasite belirlenmesinde etken faktörlerdir. Ayrıca rezervin miktarına bağlı olarak da proje süresi değişebilecektir. Ruhsat alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 100 metre olarak belirlenmiştir. Üretimin gerçekleştirileceği ocak alanında, kalker cevherleşmesi üzerinde ve birimlerin kurulacağı alanlarda ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirileceği yaklaşık olarak 47,75 hektarlık proje alanındaki cevher yayılımı ve ortalama kalınlığı göz önüne alınarak görünür rezerv miktarı hesaplanmıştır. Toplam Rezerv Miktarı = m 2 * 100 m * 2,7 ton/m 3 Toplam Rezerv Miktarı = ton dur. Proje alanından yılda Ton/Yıl ( ,57 m 3 /yıl) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Sahaya ait işletme ruhsatı süresi 2017 yılına kadar devam edecektir. Süre bitimine kadar sahadan ton üretim yapılması planlanmaktadır. Ruhsatlı sahada toplam rezerv miktarı ton olduğundan, sahanın bu projede beyan edilen maksimum üretim miktarına göre ömrü yaklaşık olarak 43 yıldır. Günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önüne alınarak ruhsat süresi sonunda temdit (süre uzatımı) taleplerinde bulunulacaktır. Böylece temdit ruhsat dönemlerinde de sahada faaliyetlere devam edilecektir. Ayrıca rezerv ve üretim miktarına bağlı olarak da proje süresi değişebilecektir ruhsat no lu saha için işletme ruhsatı alımı sırasında işletme projesi hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne sunulmuştur. İşletme projesinde beyan edilen yıllık üretim miktarının üzerinde üretim yapılması planlanması durumunda revize işletme projesi hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne sunulacaktır. 34

39 Proje alanında kalker üretimi gerçekleştirilecek olup, ocak alanında istihsal edilecek kalker cevheri kırma eleme tesisinde boyutlandırılacaktır. Üretim yöntemine ilişkin ayrıntılı açıklama aşağıdaki bölümlerde yapılmıştır. Proje İş Akım Şeması Sahada gerçekleştirilecek üretim faaliyetlerinin önemli adımları, aşağıda Şekil 13 de verilen iş akım şemasında gösterilmektedir. Arazi Hazırlık Bitkisel toprak depo alanı koordinatları Tablo 8' de verilmiştir. 47,75 hektarlık proje saha içerisinde planlanan faaliyet kapsamında sahanın yaklaşık 1,00 hektarlık kısmı bitkisel toprak depo alanı olarak kullanılacaktır. Bitkisel toprak depo alanının proje alanı içerisindeki yeri Şekil 13'de gösterilmiştir. Ocak faaliyete kapandığında biriktirilen bitkisel toprak alana yeniden serilecektir. Sahada kalker üretiminin gerçekleştirileceği ocak alanında kalker cevherleşmesi üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretim faaliyetleri öncesinde alanda bitkisel toprak tabakası sıyrılacaktır. Ocak alanından alınacak bitkisel toprak tabakası proje alanında bitkisel toprak depo alanında depolanacaktır. Bitkisel toprak depolama alanında depolanan bitkisel toprak tabakası, daha sonraki dönemlerde cevher üretimi tamamlanan alanlara dökülecek ve böylelikle hem işletme ekonomisine katkı sağlanacak hem de önceki üretim alanlarının düzenlenmesi sağlanacaktır. Diğer bir değişle depolanan bitkisel toprak üretim faaliyetlerinin sona erdiği alanlarda basamak eğimlerinin düşürülmesi ve ocak alanı rekrerasyon işlemlerinde kullanılacaktır. Ocak üretim faaliyetleri sırasında oluşacak dekapaj atıklarının bertarafı ile ilgili olarak tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Tesisin kurulum aşamasında bu alanda bir miktar dekapaj işlemi yapılacaktır. Tesis alanlarındaki dekapaj işlemi sırasında alınacak bitkisel toprak yine aynı alanlarda düzenleme işlemlerinde kullanılacaktır. 35

40 ÜST ÖRTÜ DEKAPAJI (Üst Örtü Tabakasının Sıyrılması) (Toz ve Gürültü) ÜRETİM (Basamaklarda Delme Patlatma Yöntemi ile Üretim) (Toz ve Gürültü) YÜKLEME (Kepçe ile Kamyonlara Yükleme) (Toz ve Gürültü) NAKİL (Kırma - Eleme Tesisi ne Nakil) (Toz ve Gürültü) KIRMA ELEME TESİSİ Primer Besleyici Primer Darbeli Kırıcı Konveyör Bant Izgaralı Ön Elek (Toz ve Gürültü) Sekonder Kırıcı Konveyör Bant Titreşimli Elek Konveyör Bant Stok Alanı Piyasaya Satış Şekil 13. Proje İş Akım Şeması 36

41 Üretim Kalker üretiminin gerçekleştirildiği ocak alanında üretim öncesi bitkisel toprak alınacaktır. Alınan bitkisel toprak, bitkisel toprak depolama alanında depolanacaktır. Kalker üretimi açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme patlatma yapılarak gerçekleştirilmektedir. Kapasite artışı yapılmasıyla üretim yönteminde herhangi bir değişiklik olmayacaktır. Sahada kalker üretiminin gerçekleştirildiği açılmış bir ocak alanı bulunmaktadır. Kapasite artışı ile aynı ocak alanından üretim faaliyetlerine devam edilecektir. Sahada bulunan kalker cevherinin kalınlığı yaklaşık 100 m civarındadır. Topografik yapı ve cevher kalınlığının değişimi dikkate alınarak nihai olarak sahada basamak oluşturulması planlanmaktadır. Basamak genişliklerinin iş makinelerinin rahatlıkla hareket edebileceği genişlikte ve basamak yüksekliklerinin de kepçe bom yüksekliğini geçmeyecek şekilde olmasına özen gösterilecektir. Kalker çıkarımı sırasında patlayıcı madde kullanılmaktadır. Patlatma Tekniği : Patlatma paterni parametreleri aşağıda sunulmuştur. Tablo 12. Patlatma Paterni Parametreleri PARAMETRELER Talep edilen Birim Formasyon Kayaç Yoğunluğu 2,7 kg/m3 Yıllık Çalışma Süreleri 360 gün/yıl Yıllık Üretim Miktarı ton/yıl Aylık Üretim Miktarı ton/ay Aylık Üretim Miktarı m³/ay Günlük Üretim Miktarı 8.333,33 ton/gün Günlük Üretim Miktarı 3.086,42 m³/gün Bir Patlatmadan Elde Edilecek Miktar ton/patlatma Bir Patlatmadan Elde Edilecek Miktar 3.703,70 m³/patlatma Aylık Patlatma Sayısı 25 adet Yıllık Patlatma Sayısı 300 adet Delik Paterni Delik Çapı 90 mm Delik Eğimi 80 o Basamak Boyu 10 m Dip Delgi 0,85 m Delik Boyu 10,85 m Sıkılama Boyu 2,43 m Yük Mesafesi 2,43 m Delikler Arası Mesafe 3,00 m Bir delikteki yüzey/delik içi gecikme süreleri 30 ms Sıralar Arası Gecikme Süresi 30 ms Bir Delikten Elde Edilen Teorik Hacim 72,90 m 3 Bir Delikten Elde Edilen Teorik Hacim 196,83 ton Bir Deliğe Doldurulan Patlayıcı Madde Miktarları Ana Şarj (ANFO) Miktarı 45,53 kg Yemleyici (Dinamit) Miktarı 1 kg Elektriksiz Kapsül Miktarı 1 adet Bir delikteki toplam patlayıcı madde miktarı 46,53 kg 37

42 Birim Tüketimler ANFO 0,63 kg/m 3 Yemleyici (Dinamit) 0,0138 kg/m 3 Elektriksiz Kapsül 0,0138 ad/m 3 Elektrikli Kapsül 0,0001 ad/m 3 Sıralar Arası Gecikme Kapsülü 0,0001 ad/m 3 Fitil (sadece ön kesme uygulamaları için) 0,12 m/m 3 Delgi 0,0117 m/m 3 Bir Atımdaki Tüketimler Bir atımdaki üretim 3.703,70 m³/atım ANFO 45,53 kg/atım Dinamit 50 kg/atım Elektriksiz Kapsül 50 adet/atım Elektrikli Kapsül 1 adet/atım Sıralar Arası Gecikme Kapsülü 1 adet/atım Fitil (sadece ön kesme uygulamaları için) 1000 m/atım Bir Atımdaki Delinmesi Gereken Delik Sayısı Delik Sayısı 50 adet/atım Projenin Toplam Patlayıcı Madde Miktarları ANFO kg/yıl Dinamit kg/yıl Elektriksiz Kapsül adet/yıl Elektrikli Kapsül 300 adet/yıl Sıralar Arası Gecikme Kapsülü 300 adet/yıl Fitil sadece Ön kesme uygulamaları için m/yıl Ocakta patlayıcı madde olarak ANFO (Amonyum Nitrat-Fuel Oil) kullanılacaktır. Yükleme (İş Makineleri İle Kamyonlara Yükleme) Nakil (Kırma Eleme Tesisi ne Nakil) Ocak Alanından üretimi yapılan kalker cevheri, kamyonlar vasıtasıyla yine ruhsat alanı içerisinde bulunan Kırma-Eleme Tesisi ne nakledilmektedir. Kırma - Eleme Tesisi Ocak alanından üretimi gerçekleştirilen kalker cevheri doğrudan Kırma Eleme Tesisi nin Primer Besleyici Ünitesine getirilir. Kırma Eleme Tesisi ne giren malzemenin boyutu maksimum 90 cm olabillir. Besleyici ünitesine getirilen malzemenin tamamı doğrudan Primer Darbeli Kırıcıya gönderilir. Primer kırıcıdan çıkan malzeme Izgaralı Ön Elek geçerek Sekonder Kırıcı ya gönderilir. Sekonder Kırıcı da daha küçük ebatlara parçalanan malzeme konveyör bantlarla Titreşimli Elek Ünitesi ne taşınır. Elek Ünitesinde eleme işlemi sırasında malzeme boyutlarına göre sınıflandırılır. Kırma - Eleme Tesisinin çalışması esnasında toz indirgeme sistemiyle tesise pülvarize su verilerek kırıcı ünitelerinde oluşması muhtemel tozun malzemeye yapışması sağlanarak toz çıkışı önlenir. Eleme sistemi ile boyutlarına göre ayrılan malzeme stok alanına alınır. Buradan da kırılan malzeme piyasaya sunulur. Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından tarihinde yayınlanan genelge gereği proje kapsamında tesiste toz kaynağı olan her bir ünite (bunker, kırıcılar, elekler, konveyör bantlar) kapalı ortam içerisinde kurulacaktır. Kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sistemi (pulvarize su sistemi) kurulacaktır. 38

43 Çalışacak Personel Sayısı Sahada üretim faaliyetleri maden mühendisi nezaretinde yapılacaktır. ünvanlarına göre çalışacak personel sayısı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 13. Çalışacak Personel Listesi Ünvan Personel Sayısı Teknik Nezaretçi (Maden Mühendisi) 1 İdari Personel 2 Ofis Elemanı 1 Kamyon Şoförü 8 Ateşleyici 1 Kantacı 1 Delici Operatörü 3 Lastikli Ekskavatör Operatörü 6 Paletli Ekskavatör Operatörü 6 Aşçı 1 Aşçı Yamağı 1 İşçi 5 TOPLAM 36 Üretim faaliyetleri sırasında toplam 36 kişi çalışacaktır. Proje alanında üretim faaliyetleri ruhsat sahibi firma tarafından yapılacak olup personel gideri de ruhsat sahibi firma tarafından karşılanacaktır. Ancak ilerleyen faaliyet dönemlerinde gerekli görülmesi durumunda sahadaki faaliyetler sözleşme yapılarak taşeron firmalara devredilebilecektir. Sahada çalışacak olan personelin sosyal ihtiyaçları kurulacak şantiye binasından karşılanacaktır Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Kalker cevheri üretimi sırasında ocakta kullanılacak makine ekipman ile tesislerin makine ekipman listeleri aşağıda verilmiştir. Faaliyet kapsamında ocak alanında çalıştırılacak makine ekipman listesi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 14. Proje Kapsamında Ocak Üretiminde Kullanılacak Makine Ekipman Listesi Makine-Ekipman Adedi Wagondrill 3 Kompresör 3 Ekskavatör 6 Yükleyici 6 Arazöz 3 Kamyon 8 Kırma Eleme Tesisi 1 39

44 Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları ruhsat no lu sahada kalker cevherleşmesi sert bir yapı gösterdiğinden ocak işletmeciliği delme patlatma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecektir. Patlatma Tekniği : Kazı işlemi; kayacın kazılmasının kolay olduğu yerlerde bumuna hidrolik kırıcı takılacak olan ekskavatör kullanılarak yapılacaktır. Ancak malzemenin kazılmasının zor olduğu, kırılgan olmadığı yerlerde patlatma yapılacaktır. Patlatma işlemi, delme, patlayıcı maddenin delinen deliklere şarjı ve ateşleme işlemlerinden oluşmaktadır. Delme işlemi 90 mm çaplı delik delebilen Wagon-Drill kullanılarak yapılacaktır.yapılacak olan patlatma işlemi galeri usulü patlatma olmayacak, gevşetme patlatması niteliğinde olacaktır. Patlatma öncesi yüzeyde bulunan bitkisel toprak sıyrılarak ekskavatör ile ocak açıldıktan sonra wagon-drill ile kaya kütlesi üzerinden açılan deliklere patlayıcılar yerleştirilerek gerekli güvenlik önlemleri alındıktan sonra patlatma yapılacaktır. Açılan deliklerin aralığı ve uzunlukları fay kırık ve çatlakların açısına göre patlatma dizaynı hazırlanır. Patlatma sonrası oluşacak şevler yaklaşık 10 m genişliğinde, 80 derece eğimli ve max 12 m yükseklikte olacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde depolanması söz konusu olmayıp, patlatma yapılacağı zaman yetkili patlayıcı madde satıcılarından ihtiyaç oldukça, ihtiyaç oranında temin edilecektir. Patlatmayı Ateşleyici Belgesine sahip uzman ve deneyimli personel sahanın teknik nezaretçisi maden mühendisi nezaretinde yapacaktır. Patlatma yapılmadan önce, yöre halkı bir gün önceden anons ve duyuru ile uyarılacaktır. Patlatma işlemleri jandarma kontrolünde yapılacak olup, patlatma sırasında ocak içi ve yakın çevresi güvenlik kordonu altına alınıp her türlü çevre emniyeti alınacak, patlatma yapılmadan önce sirenle uyarı yapılacaktır. Patlayıcı maddelerin satın alınması, sahaya taşınması ve kullanımı sırasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşıması, Saklanması, depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esasları Tüzük ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İş Yerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlatma işlemlerinde dikkat edilecek unsurlar; Faaliyet alanı çevresindeki atımlardan etkilenebilecek yakın çevredeki köylere patlatmaların yapılacağı tarih ve saat bildirilecektir. Ateşleme sahasına yetkililerden başkası kesinlikle girmeyecektir. Patlamayan delikler içindeki patlayıcı madde gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra etkisiz hale getirilecektir. Patlayıcı malzemelerin ateşleme yerine getirilmesinde bu iş için yetişmiş yetenekli personel görevlendirilecektir. Patlatma işlemi ateşleme ehliyetine sahip kişilerce yapılacak. 40

45 Dinamit ve kapsüllerin ayrı ayrı taşınmasına itina gösterilecektir. Ateşleme yapıldıktan sonra bölgenin sorumlu nezaretçisi gerekli kontrolü yapacak ve iş makinelerini tehlikeye sokacak bloklar, basamak şevinde askıda kalmış ise önlemi alınacaktır. Patlatma yapılarak elde edilen malzeme kepçe yardımı ile kamyonlara yüklenerek firmanın Kırma-Eleme Tesisi nakledilecektir Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Mevcut ve Planlanan Ulaştırma Güzergahı, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.) Proje konusu faaliyet Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında yer almaktadır. Söz konusu sahaya en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batıkuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Sahaya Ferizli-Karasu Karayolu nun 4. kilometresinden bağlantı yolu ile ulaşmak mümkündür. Ulaşımı sağlayan bağlantı yolu 7,4 km uzunluğunda olup, yolun tamamı stabilize-toprak yol niteliğindedir. Söz konusu yollar genelde yılın tamamında ulaşıma olanak vermektedir. Kapasite artışı gerçekleşmeden önce 7,4 km uzunluğundaki bağlantı yolu yatırımcı firma tarafından asfalt ile kaplanacaktır. Gerektiğinde bağlantı yolunun bakım ve onarımı firma tarafından karşılanacaktır. Nakliye güzergahının gösterildiği kroki aşağıda harita rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-16). 41

46 Ulaşım Güzergahı Sakarya Karasu Yolu Şekil 14. Ulaşım Güzergahını Gösterir Kroki 42

47 Trafik Güvenliği Dairesi Başkanlığı Ulaşım Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından hazırlanan 2012 Trafik ve Ulaşım Bilgileri Raporu nda verilen proje alanı civarındaki karayolları haritası aşağıda verilmiştir. 1 2 Şekil Yılı Trafik Hacmi Haritası Haritada işaretlenen ve 1 numara ile gösterilen yol Adapazarı-Karasu Karayolunun Karasu ilçesi yönüne kadar olan bölümüdür. 2 numara ile gösterilen yol ise Adapazarı-Karasu Karayolunun Sakarya ili Merkez ilçesi yönüne kadar olan bölümüdür. 43

48 1 2 Şekil 16. Ulaşım Güzergahı Üerinde 2012 Yılı Trafik Hacmi Haritasındaki Yolların Gösterimi Tesisin günlük üretim miktarı tondur. Saatlik üretim kapasitesi ise ton/saat tir. 25 ton luk kamyonlar ile saatte toplam 40 kamyon hareketi söz konusu olacaktır. Günlük 10 saat üretim yapılacağı düşünülürse günde toplam 400 kamyon hareketi olacaktır. Günde 2 adet otomobil hareketi olacağı öngörülmektedir. Tablo 15. Üretim Sırasında Kullanılacak Karayollarının Trafik Yükleri (2012) Karayolu Araç Çeşidi Trafik Ek Yük Etki Otomobil 5073 Yükü 2 % 0,04 Orta yüklü ticari taşıt Otobüs 40 Kamyon % 53,3 Kamyon +Römork, Çekici+Yarı Römork 159 Toplam % 6,09 Otomobil % 0,02 Orta yüklü ticari taşıt Otobüs 63 Kamyon % 41,71 Kamyon +Römork, Çekici+Yarı Römork 417 Toplam % 3,48 Kaynak: TCK Faaliyetten kaynaklı olarak hesaplanan yük artışları, ilgili güzergahların trafik yükü dikkate alındığında en yüksek etki 1 numara ile işaretlenmiş yolda kamyon yoğunluğunda % 6,09 ek yük olacaktır. 44

49 Üretim dönemlerinde sahada kullanılacak iş makinelerinin nakliyesi sırasında ağır ve geniş araçlar için geçerli özel trafik kurallarına uyulacaktır. Sahada yapılacak faaliyetler sırasında 2918 sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları ile ilgili tüm kanun ve yönetmeliklere riayet edilecektir tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Nakliye esnasında gerekli bütün emniyet tedbirleri alınacaktır. Bu doğrultuda kamyon şoförlerine gerekli eğitimler verilecektir. Nakliye esnasında kamyonların hız sınırlarına uymasına dikkat edilecektir. Kamyonlara aks yükü doğrultusunda yükleme yapılacak olup, aşırı yükleme söz konusu olmayacaktır. Sahada yapılacak faaliyetler sırasında 2918 sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları ile ilgili tüm kanun ve yönetmeliklere riayet edilecektir tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Nakliye esnasında gerekli bütün emniyet tedbirleri alınacaktır. Bu doğrultuda kamyon şoförlerine gerekli eğitimler verilecektir. Nakliye esnasında kamyonların hız sınırlarına uymasına dikkat edilecek ve mazemenin üzeri branda ile örtülecektir. Kamyonlara aks yükü doğrultusunda yükleme yapılacak olup, aşırı yükleme söz konusu olmayacaktır. Nakliye işlemleri sırasında kullanılacak Devlet Yolundan Köyü Yollarına giriş çıkışlardan itibaren proje alanına kadar yol boyunca gerekli trafik tedbirleri alınarak can ve mal kayıplarına sebebiyet verilmeyecektir. Araç tonajlarında Köy Yolları standartlarına uyulacaktır. Aşırı tonajdan dolayı yollarda bozulmalar meydana gelmesi halinde bozulan yerler eski haline getirilecektir. Meydana gelebilecek zarar ziyan firma sahibi tarafından karşılanacaktır. 45

50 BÖLÜM 3: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI 3.1. Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) "Adapazarı'nda sanayi gerçek atılımını 'li yıllarda ve 1 Aralık 1954 tarihinde il olduktan sonra yapmıştır. Bu yıllarda büyük sanayi kamu kuruluşları gelmiştir. Türkiye Zirai Donatım Kurumu'nun çiftçilerimize tarım aletlerini yapan fabrikası 1943 yılında kurulmuştur. Askeri Ağır Bakım Fabrikası 1943, yılında Çorlu'dan Adapazarı'na nakledilmiş, TCDD Vagon Fabrikası 1951 yılında işletmeye açılmıştır. Adapazarı Şeker Fabrikası ise 1953 yılında işletmeye açılmıştır. Bölgede sanayinin ve sanayi işletmeciliğinin oluşmasını sağlayan kamu kuruluşlarından sonra, Sakarya'da sanayi yatırımlarının hemen hemen tamamı özel sektör tarafından yapılmıştır. Sözü edilecek tek kamu yatırımı 1973 yılında işletmeye açılan, halkın Tank-Palet ismiyle tanıdığı 1010 Ordu Donatım Ana Tamir Fabrikası olmuştur. 1950'li yıllardan günümüze kadar Uniroyal Lastik Fabrikası (Daha sonra Good- Year olmuştur), Satüdaş, Paksan Kireç Sanayi, Alüminyum Alaşımları Anonim Şirketi, Lucas Elektrik Sanayi, Doğan Gıda, Freuhauf, Otoyol Sanayi AŞ. Gibi sanayi kuruluşları Adapazarı'nda faaliyetleriyle öne çıkmıştır. Günümüzde küçük imalat sanayi kent içinde (şeker, yağ, sabun, bisküvi, gazoz, kolonya, el sanatları... vs.) binaların alt katlarına bunun yanı sıra kent içinde faaliyet gösteren torna,tesviye,marangoz aletlei, ısı cihaz ve alet-makine sanayileri kent dışına çıkmıştır.kent dışına çıkan bu kuruluşlar toplu haldedir.örneğin Marangozlar, Dörtyol sanayi çarşısında otomotiv sanayisine yönelik faaliyetler toplanmıştır. Kent içinde ise dağınık şekildedirler. Fabrikaların çoğu eski konumuna göre kent dışında iken nüfus artışı ve yerleşme neticesinde kent çekirdeğinin içerisinde kalmıştır. Sakarya'nın yılları arasında Türkiye'nin refah düzeyi artan illeri içinde yer almıştır. Kaldı ki bu gelişme istatistikleri Sakarya'da her yıl üretilen, Gayri Safi Milli Hasıla'yı tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Sakarya'da faaliyet gösteren ve büyük çaptaki firmalarımız Türkiye'nin en büyük 500 kuruluşu içinde yer almaktadır. Sakarya İlinde üretim yapan dev kuruluşların (Otoyol, Toprak Grubu, Pilsa, Yazakisa, Goodyear, Noksel) yönetim merkezleri Sakarya'da olmadığından, ürettikleri GSMH lar İlin yıllık üretim değerleri içinde görülmemektedir. Bu kuruluşlar vergilerini Sakarya'da ödemeye başladıklarında Sakarya İli ekonomisinin kalkınma hızı daha da artacaktır. Günümüzde sanayi yatırımlarını teşvik, düzenli şehirleşme ve istihdam sorunlarını çözümlemeye yönelik etkili bir kalkınma aracı olarak görülen Organize Sanayi Bölgesi kurulması çalışmaları 1976 yılından itibaren Sakarya'da devam eden Organize Sanayi Bölgesi 1993 yılında nihayet bulmuştur. Daha sonraları Sakarya İli Organize Sanayi Bölgesi yatırımcı yönünden cazip kılan İstanbul-Ankara Sakarya-Kocaeli gibi büyük şehirlere yakın olması ve ayrıca kara, deniz ve hava ulaşımı açısından uygun bir konumda bulunmasıdır. Bu nedenle hızla artan yatırım talepleri nedeniyle 2 ve 3 Organize Sanayi bölgeleri kurulmuştur. 46

51 Sakarya İlinde son 10 yılda sanayi sektöründe önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu gelişmelerin başlıca nedenleri; Sakarya nın yatırım yapmak için uygun konumda olması, hammadde ve mamul madde kaynaklarına ulaşım kolaylığı, uygun yatırım alanlarının bulunması (Organize Sanayi Bölgeleri), büyük Holdinglerin Sakarya yı yatırım üssü olarak seçmeleri (Koç Holding, Toprak Holding, Ülker Grubu, Toyota vb), nitelikli insan gücü (yaklaşık 45 bin öğrencili Sakarya Üniversitesi, Meslek Liseleri ve Çıraklık Eğitim Merkezleri) olanakları dış yatırımcılar için Sakarya İlini cazip bir yatırım merkezi konumuna getirmiştir. Sakarya İlinde son yıllarda özellikle otomotiv, tekstil ve gıda sektörlerinde büyük gelişmeler yaşanmıştır. Otomotiv devi olan Toyota, Otoyol, Otokar ve Tırsan firmalarının önemli yatırımlarını Sakarya İlinde yapmaları, beraberinde İlin otomotiv yan sanayi üreticilerinin de hızla büyümelerini sağlamıştır. Gıda sektöründe özellikle Süt ürünleri ve Tavukçuluk alanında önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Ülker grubunun Pamukova ve Akyazı ilçelerinde, Şenpiliç A.Ş. Geyve ilçesinde, Pak Tavuk A.Ş. Söğütlü ilçesinde yapmış olduğu yatırımlar Sakarya İlinde mevcut diğer üreticiler için de bir ivme kazandırmıştır. Yine bununla birlikte özellikle süt ürünlerinin işlenmesi ile ilgili makine ve ekipmanların üretiminde Türkiye de söz sahibi olan firmalarımız daha da büyümeye başlamıştır. Bu gelişmeler hayvancılığın da gelişmesine katkı sağlamıştır. Tekstil sektöründe de son yıllarda Sakarya İlinde önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Bunun en önemli sebeplerinin başında Sakarya nın Tekstilin önemli merkezleri olan İstanbul ve Sakarya illerine olan yakınlığıdır. Bu illerde mevcut tekstil üreticileri yeni yatırım alanlarına sahip olmadıklarından, istihdam maliyetlerinin yüksekliğinden, kalifiye işgücünün temininde yaşanılan zorluklar neticesinde yeni yatırımlarını Sakarya iline kaydırmışlardır. Özellikle Geyve, Hendek ve Akyazı ya yaptıkları yatırımlar ile bu bölgelerde önemli bir istihdam yaratmışlardır. Sakarya İli; otomotiv ve yan sanayi, tekstil, gıda, orman ürünleri, elektrik-elektronik, yapı-inşaat malzemeleri, süs bitkiciliği gibi alanlarda yatırıma uygun konumu ile Türkiye nin önemli bir yatırım merkezidir. " (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) "24. sırada yer almaktadır. İlin GSYİH içindeki Payı %1.11 ve gelişme hızı % 37,7 dir. İlde kişi başına düşen GSYİH Miktarı dolardır. Sakarya nın 2008 yılı ithalatı $, ihracatı ise $ olup ihracatın ithalatı karşılama oranı %170,1 dir. İldeki işsiz sayısı dur yılı itibariyle Sakarya İlinde işyerinde toplam kişilik istihdam kapasitesi bulunmaktadır. İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması çalışmasına göre Sakarya ili Düzey 2 Kocaeli Alt Bölgesi içinde Kocaeli, Yalova, Bolu ve Düzce illeri ile birlikte yer almaktadır. 81 il içinde 23. sırada yer alan Sakarya ili, bu özelliği ile içinde bulunduğu Düzey-2 Kocaeli kademesinde Kocaeli, Yalova, Bolu illerinden sonra dördüncü gelişmiş ildir." (Kaynak: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı) 47

52 Tablo 16. İstatistiki Bölge Birimleri sınıflandırmasında Sakarya İlinin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2003) İstatistiki Bölge Birimi Düzey 1 İstatistiki Bölge Birimi Düzey 2 İstatistiki Bölge Birimi Düzey 3 İstatistiki Bölge Birimi Düzey 4 İstanbul İstanbul Alt Bölgesi İstanbul 1 Batı Anadolu Ankara Alt Bölgesi Ankara 2 Konya Alt Bölgesi Konya 26 Karaman 35 Doğu Marmara Sakarya Alt Bölgesi Sakarya 5 Eskişehir 6 Bilecik 18 Kocaeli Alt Bölgesi Kocaeli 4 Yalova 9 Bolu 4 Sakarya 23 Düzce 45 *Kaynak: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı Sakarya da 739 küçük ve orta boy işletme (KOBİ) ve çalışan vardır. Sektörel bazda Sakarya da faaliyet gösteren KOBİ lerin ve KOBİ çalışanlarının sayısı Tablo 17 de yer almaktadır. Tablo 17. Sakarya İlinde KOBİ lerin Durumu Sektör Firma Sayısı Çalışan Gıda Ürünleri Tekstil Makine İmalatı Orman Ürünleri Metal Çelik Petro Kimya Elektrik Otomotiv Yapı İnşaat Toplam *Kaynak: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı "İlde, Türkiye Vagon Sanayi, Et-Balık Ürünleri AŞ ve Tank Palet Fabrikası olmak üzere üç büyük kamu işletmesinde toplam 2064 işçi çalışmaktadır. TÜVASAŞ, Kore den Hyundai - Rotem ve yerli özel sektörün katılımıyla 08 Mart 2006 tarihinde ortak girişim anlaşması imzalamış ve 04 Temmuz 2006 tarihinde EUROTEM Demiryolu Araçları Sanayi ve Tic. A.Ş. adıyla yeni bir işletme kurmuştur. Ayrıca Adapazarı Şeker Fabrikası nda, kampanya döneminde 703 kişi, kampanya dışı dönemde 385 kişi istihdam edilmektedir. Sakarya ilinde kurulmuş bulunan organize sanayi bölgeleri Tablo 18 de gösterilmiştir. Buna göre, 765 Ha alanda kurulmuş olan üç organize sanayi bölgesinde bulunan 94 firmanın istihdam sayısı kişidir. Ayrıca Karasu, Ferizli, Kaynarca ve Akyazı ilçelerinde yeni Organize Sanayi Bölgelerinin (OSB) kuruluş başvuruları Bakanlığa yapılmıştır. Bunlardan; Karasu, Ferizli ve Kaynarca OSB lerinin yer seçimi kesinleşmiştir. Akyazı OSB nin başvurusu Bakanlıkta inceleme aşamasındadır. 48

53 Organize Sanayi Bölgeleri 1. Organize Sanayi Bölgesi (Sakarya) 2. Organize Sanayi Bölgesi (Hendek) 3. Organize Sanayi Bölgesi (Söğütlü) Tablo 18. Sakarya İlinde Kurulmuş Bulunan Organize Sanayi Bölgeleri Alanı (Hektar) Parsel Sayısı Boş Kalan Parsel Sayısı Üretime Geçen Tesis Sayısı İnşaatı Devam Eden Firma Sayısı İstihdam Toplam *Kaynak: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı İlde kurulu bulunan 12 küçük sanayi sitesinde, işyerinde kişi istihdam edilmektedir. Ferizli de Bakanlık Kredi Desteği ile kuruluşu sürmekte olan küçük sanayi sitesi 150 işyeri kapasiteli olarak planlanmış ve yatırımın %70 i gerçekleşmiştir. Kocaali Küçük Sanayi Sitesi ilgili bakanlığa kuruluş başvurusu yapmış olup kuruluş çalışmaları sürmektedir. Ayrıca Karasu da yapımı devam eden liman inşaatının % 97 si tamamlanmıştır." (Kaynak: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Stratejik Planı) no lu saha Akçukur Köyü sınırları içerisinde kalmaktadır. Akçukur Köyü nün geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı, hane halkı yapısı) Sakarya İli 40 17' ve 41 13' kuzey enlemleri ile 29 57' ve 30 53' doğu boylamları arasında yer almaktadır. (Kaynak: ) Sakarya, Türkiye'nin Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli Bölümü'nde yer alan bir ildir. Sakarya'nın kuzeyinde Karadeniz, batısında İzmit, Sakarya, doğusunda Düzce ve güneyinde de Bolu ve Bilecik bulunmaktadır. Sakarya Nehri, Sakarya'nın Karasu ilçesinde Karadeniz' dökülür. Proje alanının içerisinde yer aldığı Sakarya İli ve Ferizli İlçesi ne ait ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) verilerine göre 2012 yılı nüfus verileri ile Türkiye nin nüfus verileri aşağıdaki tabloda karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Tablo 19. Türkiye, Sakarya ve Ferizli ye Ait Kentsel ve Kırsal Nüfus Verileri İl/İlçe Merkezi Nüfusu Belde/Köy Nüfusu Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Türkiye Sakarya Ferizli *Kaynak: TUİK ADNKS, Şehir Merkezi Köyler (55 Köy) Toplam Nüfus : kişi : kişi : kişidir. 49

54 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) tarihli 2012 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Sakarya ilinin Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus verileri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 20. Sakarya İlinin Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Verileri YAŞ GRUBU TOPLAM ERKEK KADIN , TOPLAM Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(ADNKS) tarihli 2012 Nüfus Sayımı Sonuçları Tablo 21. Ferizli İlçesinin Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Verileri YAŞ GRUBU TOPLAM ERKEK KADIN TOPLAM Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(ADNKS) tarihli 2012 Nüfus Sayımı Sonuçları Proje alanına en yakın yerleşim birimi olan Akçukur Köyü nün 2012 yılı nüfus verileri aşağıda verilmiştir. 50

55 Tablo 22. Akçukur Köyü Nüfus Verileri Köy Nüfusu Kadın Erkek Toplam Akçukur Köyü Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(ADNKS) tarihli 2012 Nüfus Sayımı Sonuçları Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar) Sakarya ilinde 18 devlet hastanesi, 1 Doğum ve Çocuk Bakım Evi,1 Acil yardım hastanesi,82 sağlık ocağı,43 sağlık evi, 5 verem savaş dispanseri, 1 halk sağlığı laboratuvarı, 6 özel hastane 239 eczane mevcuttur. (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) Sağlık Kurumlarının, ilçelere göre hastane, sağlık ocağı, sağlık evi ve dispanser merkezleri yönünden dağılımı Tablo 23 de verilmiştir. Tablo 23. Sakarya İlinde İlçelere Göre Sağlık Kurumlarının Dağılımı İlçeler Hastane Sağlık Ocağı Sağlık Evi Dispanser Adapazarı Akyazı Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Pamukova Sapanca Söğütlü Taraklı Erenler - 3 Serdivan Arifiye Toplam Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 "Ferizli İlçe Merkezinde 2, Sinanoğlu ve Gölkent Beldelerinde birer olmak üzere toplam 4 sağlık ocağı, 5 adet Sağlık Evi mevcut olup, bunlardan yalnızca Konuklu ve Ağacık Sağlık evi faal durumdadır. Ferizli İlçe Sağlık Grup Başkanlığına bağlı 112 Acil Yardım İstasyonu, 2 ATT (Acil Tıbbi Teknisyen) 1 şoför ve 1 ambulansla hizmet vermektedir. Merkez 1 nolu Sağlık Ocağında 4, Merkez 2 nolu sağlık Ocağında 1, Gölkent Sağlık Ocaklarında 1 Sinanoğlu Sağlık Ocağında 1 doktor olmak üzere 7doktor görev yapmaktadır. Bu sağlık ocaklarında poliklinik hizmetleri yanında çevre sağlığı ve aşı hizmetleri de yürütülmektedir. 51

56 Ferizli İlçesi Sağlık Grup Başkanlığı bünyesinde 2 adet Ambulans, 1 adet hizmet aracı bulunmaktadır." (Kaynak: ) Tablo 24. Sakarya İli Bulaşıcı Hastalık Verileri Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 Sakarya İl Çevre Durum Raporu (2011) verilerine göre bulaşıcı hastalıklardan Boğmaca, Difteri ve Gonore vakaları bölgede görülmemiştir. Sakarya İl Çevre Durum Raporu (2011) verilerine göre diğer bulaşıcı hastalıklardan; Hepatit A 14 kişide, Hepatit C 35 kişide, Bruselloz (olası : 6 kesin, 8 kişide) kişide ve Akut kanlı İshal 172 kişide görülmüştür. Akçukur Köyü nde sağlık kuruluşu bulunmamaktadır. Köy ile ilgili olarak belirlenen bir bulaşıcı hastalık verisine ulaşılamamıştır İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Faaliyetler Proje alanında kalker cevheri üretimi açık işletme yöntemi ile gerçekleştirilecektir. Sahadan yıllık maksimum ton kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Ocak alanında üretim faaliyetleri açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. 52

57 Sahada patlatma işlemi sırasında ve sonrasında aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir: 1. Kapsül kablolarına ilave edilecek uzatma kablolarının bağlantıları itina ile yapılacak ve izole bantla iyi bir şekilde izole edilecektir. 2. Yemleyici dinamitin kartuşları kablo ile bir demet şeklinde bağlanacak ve bu demet, kablo yardımı ile sarkıtılarak indirilecektir. 3. Sıkılama sırasında elektrik kablolarının zedelenmemesine dikkat edilecektir. 4. Ateşleme devresi kabloları manyetoya bağlanmadan önce ohm-metreyle devrenin direnç kontrolü yapılacaktır. 5. Ateşleme yapmadan önce siren ile alarm verilecek ve ayrıca flamalı gözcüler önemli noktalara dikilecektir. 6. Ateşleme kablosu uygun bir uzaklıktaki ateşleme cebine kadar uzatılarak vakit geçirmeden ateşleme yapılacaktır. 7. Yağışlı havalarda statik elektrik tehlikesi göz önüne alınarak gerektiğinde ateşlemeden vazgeçilecektir. 8. Ateşleme sahasına yetkililerden başkası girmeyecektir. 9. Patlatma işlemi uzman kişiler tarafından yapılacaktır. 10. Patlayıcı maddeler ateşleme yerine özel bir araçta getirilecek, dinamit ve kapsüller ayrı ayrı araçlarda nakledilecektir. 11. Patlamayan delikler için gereken emniyet tedbirleri alınacak ve usulüne uygun olarak zararsız hale getirilecektir. 12. Ateşleme yapıldıktan sonra ateşleme bölgesi sorumlu kişiler tarafından kontrol edilecek ve iş makinelerini tehlikeye sokacak bloklar, basamak şevinde askıda kalmış ise gerekli önlemler alınacaktır. Ocaktan üretilen kalker cevherinin tamamı kırma eleme tesisinde boyutlandırılacaktır. Boyutlandırılan malzeme stok alanında depolanacak ve buradan piyasaya satışa sunulacaktır. Proje alanında üretim, kırma-eleme tesisi faaliyetleri ile yükleme ve nakliyeden dolayı tozuma söz konusudur. İşletme faaliyetleri sırasında oluşması muhtemel tozdan dolayı yakın çevrenin olumsuz yönde etkilenmelerin en aza indirilmesi için; Sayılı İş Kanunu ve İş Kanunu uyarınca çıkartılan yönetmelik, tüzük, genelge ve yönergelere vb. uyulacaktır. Ayrıca 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ilgili hükümlerine uyulacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen ilgili hususlara uyulacaktır. - İşçilerin toz ve gürültüden etkilenmemeleri için gerektiğinde toz maskesi ve kulaklık kullanmaları sağlanacaktır. - Kırma eleme tesisi üniteleri kapalı sistemde kurulacak ve tesise toz indirgeme sistemi (pulvarize su sistemi) kurulacaktır. Ayrıca personel çalışma saatleri 10 saat ile sınırlıdır. Makine ve ekipman sürekli bakımda tutulacak ve gerekli önlemler alınacaktır. 53

58 Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmek için 4857 sayılı yasaya ve bu yasaya bağlı olarak hazırlanıp yayınlanmış olan ve yürürlükte bulunan mevzuata uyulacaktır. Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riskine karşı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Maden ve taşocakları işletmelerinde ve tünel yapımında alınacak işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerine ilişkin tüzüğe uyulacaktır. Bu tüzüğe göre sahanın teknik nezaretçisi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu olacaktır Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri Sahada üretim faaliyetleri maden mühendisi nezaretinde yapılacaktır no lu sahada yapılacak üretim faaliyetleri esnasında toplam 36 personel görev alacaktır. Personelin görev dağılımları (ünvanları) Bölüm Tablo 13 de verilmiştir. İnşaat sektöründeki gelişmelere paralel olarak hammadde ihtiyacı gün geçtikçe önem kazanmakta, gelişen inşaat ve altyapı yatırımları doğrultusunda hızla artmaktadır. Sektörde artan talebi karşılamak için mevcut yatırımlarda kapasite artırımına ve yeni işletme çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Söz konusu faaliyet nüfus hareketine neden olacak kadar büyük bir istihdam yaratmayacaktır. Bununla birlikte ihtiyaç duyulan personelin öncelikle bulunduğu yakın yöreden temini yoluna gidilecektir. Bu da personel ailelerinin geçimine katkı sağlayacaktır. Projeye konu faaliyetlerin gerçekleştirilmesi çerçevesinde mal ve hizmet sektöründe (lojistik, yedek parça, konaklama, araç bakım ve onarım atölyesi, restaurant, kafeterya, market, kantin, dinlenme tesis, akaryakıt istasyonu, v.b.) yörede ilave bir hareketlilik olacaktır Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri) Söz konusu sahaya en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batıkuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi olan Akçukur Köyü nde ilköğretim okulu bulunmamaktadır, ancak köyde taşımalı sistem ile eğitim hizmeti alınmaktadır. Köyün içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi bulunmamaktadır. Köyde sağlık evi ya da sağlık ocağı bulunmamaktadır. Ekonomisi tarım, taşımacılık ve hayvancılığa dayanmaktadır yılı nüfus sayımına göre köy nüfusu 329 dur Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik / Sosyal Altyapı İhtiyaçları Proje kapsamında çalıştırılması planlanan personelin öncelikle yöreden karşılanması planlanmaktadır. Bu nedenle kalacak yere ihtiyaç olmayacaktır. 54

59 Üretim faaliyetleri sırasında proje alanında toplam 36 personel görev alacaktır Proje alanı içerisinde üretim faaliyetleri sırasında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçlarının (WC, Lavabo, Duş, Mutfak vs.) karşılanacağı bir şantiye binası yapılacaktır. Elektrik ihtiyacı gerekli izinler alınarak elektrik hattı çekilmesi suretiyle karşılanacaktır. Sahaya Ferizli-Karasu Karayolu nun 4. kilometresinden bağlantı yolu ile ulaşmak mümkündür. Ulaşımı sağlayan bağlantı yolu 7,4 km uzunluğunda olup, yolun tamamı stabilize-toprak yol niteliğindedir. Söz konusu yollar genelde yılın tamamında ulaşıma olanak vermektedir. Kapasite artışı gerçekleşmeden önce 7,4 km uzunluğundaki bağlantı yolu yatırımcı firma tarafından asfalt ile kaplanacaktır. Gerektiğinde bağlantı yolunun bakım ve onarımı firma tarafından karşılanacaktır Projenin Fayda-Maaliyet Analizi Proje kapsamında yılda ton kalker üretimi yapılacaktır. Proje sahasından kalker üretimi iş makineleri ve patlayıcı madde kullanılarak yapılacaktır. Üretilen kalker cevheri, kamyonlar vasıtası ile sahada kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisi ne nakledilecekdir. Kırma Eleme Tesisi nde istenilen ebatlara getirilen malzeme kırma-eleme tesisi alanının yanında belirlenen stok alanında stoklanacaktır. Stoklanan boyutlandırılmış malzeme, iç piyasada inşaat sektörüne talep doğrultusunda satışa sunulacaktır. Kırma-Eleme Tesis Kapasitesi ton/yıl öngörülmektedir. Satış fiyatları günün ekonomik koşullarına göre farklılık gösterebilmektedir. Mali yönden söz konusu proje kapsamında yapılacak yatırım tutarı ve giderlere ait tahmini hesaplamalar aşağıya çıkarılmış olup, milli gelire katkısı ifade edilmiştir. Tablo 25. Yatırım Analiz Tablosu YATIRIM TUTARI HARCAMA ÇEŞİDİ Ruhsat için müracaat, harç, teminat vs. Çevre Uyum Teminatı Etüt, Plan, Faal.Rap., Proje ve Harita Hazırlanması Numune alma, analiz ve Teknolojik Etüt Gideri Beklenmeyen Proje Giderleri MADEN YATIRIM GİDERLERİ Arsa alımı, Mülkiyet İzni (Mera Tahsis Değişiklik İşlemleri) Tesis -Makine- Ekipman Bedeli (Mevcut makine-ekipmanın Demontaj Montaj Giderleri) Arazi Düzenlemesi Altyapı-Ulaştırma yatırımları ARA TOPLAM BEKLENMEYEN GİDERLER TOPLAM YATIRIM TUTARI TUTAR TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL TL 55

60 Yıllık giderler belirlenirken işletme giderleri ve yıllık yapılacak resmi harcamalar (harç, çevre teminatı, vs.) ile beklenmeyen giderler dikkate alınmıştır. Tablo 26. Yıllık İşletme Giderleri Tablosu Gider Cinsi Akaryakıt Gideri Elektrik Gideri İşçilik-Personel Gideri Bakım-Onarım Gideri Patlayıcı Gideri Genel Giderler Amostisman Gideri Yedek Parça-Malzeme Alımı TOPLAM Tutarı (TL) TL TL TL TL TL TL TL TL TL Yıllık İşletme Gelirleri Yılda Ton kalker cevheri üretilmesi durumunda, Agrega Satış Geliri = Ton x 5 TL/Ton = TL Yıllık İşletme Karı Yıllık İşletme Karı = Yıllık İşletme Geliri Yıllık İşletme Gideri Yıllık İşletme Karı = TL TL = TL Tablo 27. Proforma Gelir Tablosu AÇIKLAMALAR TUTAR Proje Gelirleri TL Proje Giderleri Toplamı TL Proje Karı TL Uzun Vadeli Borç ---- Gayri Safi Kar TL Brüt Kar TL Kurumlar Vergisi (% 20) TL Net Kar TL Yatırımın Kendini Geri Ödeme Süresi: Toplam yatırımın, projenin sağlayacağı net karın amortisman tutarı ile toplamından elde edilen nakit gelirine oranı suretiyle yatırımın geri dönüş süresi bulunmuştur. Tesis Geri Ödeme Süresi = Toplam Yatırım / Net Kar = TL / TL = 1,56 YIL 56

61 Milli Gelire Katkı: Milli Gelire Katkı = Brüt Kar + İşçilik-Personel Gideri = TL TL = TL Yukarıdaki yapılan hesaplamaların sonuçlarından projenin rantabl olduğu anlaşılmaktadır. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi: Madenler ancak bulundukları yerde üretilebilmektedir. Bu nedenle başka bir alanda üretme imkanı yoktur. Bu yer altı servetlerinin işletilerek ekonomiye kazandırılmasının yanı sıra çevreye karşı gerekli duyarlılığın gösterilmesi önemlidir. Bu nedenle söz konusu proje kapsamında bir tarafta ilgili kanun ve yönetmeliklere uygun olarak üretim faaliyetlerinde bulunarak ekonomiye katkı sağlanırken diğer taraftan söz konusu çevrenin yeniden düzenlenerek; çevresel etkilerin minimuma indirilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Zaten tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Kanununda Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un ilgili maddesi gereği her bir ruhsat için yıllık ruhsat harcı kadar Çevre Uyum Teminatı yatırılması zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Madencilik Faaliyetleri İle Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği nin kapsamı dışında kalan mera sayılan alanların rehabilitasyon çalışmaları için sunulan Rehabilitasyon Planı doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Sonuç olarak bu alanlarda yapılacak kalker işletmeciliğinin bölge ekonomisine katkısı daha fazla olacaktır. Yürürlükteki ilgili kanun ve yönetmelikler çerçevesinde projeye konu faaliyet için ilgili kurumların öngördüğü bedeller süresinde ödenecektir. Bu projenin gerçekleştirilmesi ile inşaat sektörünün hammadde ihtiyacının karşılanması sağlanacak, ayrıca yöre halkına sağladığı istihdam imkanları ve bölgesel olarak yaratacağı ek katma değerler ile ülke ekonomisine önemli katkısı olacaktır. Proje alanında, ocak üretim faaliyetleri sırasında toplam olarak 36 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personel mümkün olduğunca yöre halkından temin edilecektir. Personelin sosyal ihtiyaçlarının yöreden karşılanması, yöre ekonomisine katkı sağlayacaktır. Her bir personelin ortalama 5 kişilik bir aileye katkı sağlayacağı düşünüldüğünde toplam 180 kişi geçimini bu işletmeden sağlamış olacaktır. 57

62 Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri Söz konusu sahaya en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batıkuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Mesafelerin gösterildiği tablo ve harita aşağıda sunulmuştur. Tablo 28. Proje alanına ve ünitelere en yakın yerleşimler ve mesafeler Tesisler Yerleşim Tesise Göre Yönü Mesafesi (m) Ruhsat Alanı Akçukur Köyü Batı Sinanoğlu Köyü Batı-Kuzeybatı 1700 Proje Alanı Akçukur Köyü Batı Sinanoğlu Köyü Batı-Kuzeybatı 1700 İşletme İzin Alanı Akçukur Köyü Güneybatı 1813 Sinanoğlu Köyü Kuzeybatı 1886 Kırma Eleme Tesisi Akçukur Köyü Güneybatı 1790 Sinanoğlu Köyü Kuzeybatı 1788 Stok Alanı Akçukur Köyü Güneybatı 1855 Sinanoğlu Köyü Kuzeybatı 1792 Bitkisel Toprak Depolama Alanı Akçukur Köyü Güneybatı 1580 Sinanoğlu Köyü Kuzey-Kuzeybatı 1750 Şantiye alanı Akçukur Köyü Güneybatı 1690 Sinanoğlu Köyü Kuzey-Kuzeybatı

63 Şekil 17. Yerleşim Birimlerine Mesafeleri Gösterir Kroki Projenin Ekonomik Ömrü Kapasite artışı ile ocak alanından yılda Ton/Yıl ( ,57 m 3 /yıl) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. İşletme ruhsat süresi 10 yıl olduğundan, projelendirme 10 yıl üzerinden değerlendirilmiştir. Bununla birlikte günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önüne alınarak ruhsat süresi sonunda temdit (süre uzatımı) taleplerinde bulunulacaktır. Böylece temdit ruhsat dönemlerinde de sahada faaliyetlere devam edilecektir. Günün ekonomik koşulları ve piyasa arz-talep durumu kapasite belirlenmesinde etken faktörlerdir. Ayrıca rezervin miktarına bağlı olarak da proje süresi değişebilecektir. 59

64 Ruhsat alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 100 metre olarak belirlenmiştir. Üretimin gerçekleştirileceği ocak alanında, kalker cevherleşmesi üzerinde ve birimlerin kurulacağı alanlarda ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirileceği yaklaşık olarak 47,75 hektarlık proje alanındaki cevher yayılımı ve ortalama kalınlığı göz önüne alınarak görünür rezerv miktarı hesaplanmıştır. Toplam Rezerv Miktarı = m 2 * 100 m * 2,7 ton/m 3 Toplam Rezerv Miktarı = ton dur. Proje alanından yılda Ton/Yıl ( ,57 m 3 /yıl) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Sahaya ait işletme ruhsatı süresi 2017 yılına kadar devam edecektir. Süre bitimine kadar sahadan ton üretim yapılması planlanmaktadır. Ruhsatlı sahada toplam rezerv miktarı ton olduğundan, sahanın bu projede beyan edilen maksimum üretim miktarına göre ömrü yaklaşık olarak 43 yıldır. Günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önüne alınarak ruhsat süresi sonunda temdit (süre uzatımı) taleplerinde bulunulacaktır. Böylece temdit ruhsat dönemlerinde de sahada faaliyetlere devam edilecektir. Ayrıca rezerv ve üretim miktarına bağlı olarak da proje süresi değişebilecektir. Projenin ekonomiye katkı değeri Bölüm de açıklanmıştır Zamanlama Tablosu Proje kapsamındaki zamanlama tablosu aşağıda sunulmuştur. Tablo 29. Projenin Zamanlama Tablosu AÇIKLAMA ÇED Raporunun Hazırlanması ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na Sunulması İDK Toplantısının Yapılması Nihai ÇED İşlemleri ve Karar Süreci İzinlerin Tamamlanması ve Üretim Çalışmaları YIL Aylar Diğer Hususlar Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır. 60

65 BÖLÜM 4: MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLER VE DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI (Bölgesel ve çalışma alanı baz alınarak mevcut ve planlanan durum verilmelidir) 4.1. Arazi Kullanım ve Mülkiyet Durumu Proje alanına ait arazi varlığı haritası Şekil-18 ve rapor ekinde verilmiştir (Bkz. Ek-8). Proje alanının büyük kısmı VII. Sınıf, küçük bir kısmı ise II. sınıf arazi kullanım kabiliyetine sahip araziler üzerinde kalmaktadır. Şekil 18. Arazi Varlığı Haritası 61

66 Büyük Toprak Grubu: N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları N24.3 O VII es Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 24 : Çok Sığ (0-20 cm), Eğim:%+30 Erozyon Derecesi: 3: Şiddetli Su Erozyonu Şimdiki Arazi Kullanımı: O : Orman Arazi Kullanım Kabiliyeti: VII. Sınıf Büyük Toprak Grubu: N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları N23.3 O VI es Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 23 : Sığ (20-50 cm), Eğim:%+30 Erozyon Derecesi: 3: Şiddetli Su Erozyonu Şimdiki Arazi Kullanımı: O : Orman Arazi Kullanım Kabiliyeti: VII. Sınıf Büyük Toprak Grubu: A: Alüvyal Topraklar A4.1 Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 4 : İnce Bünyeli, Yeteriz Drenajlı S II w Erozyon Derecesi: 1: Hiç veya çok az Şimdiki Arazi Kullanımı: S : Sulu Tarım Arazi Kullanım Kabiliyeti: II. Sınıf II.Sınıf Araziler Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya işleme sırasında hava ve su ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresini gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamalar kolayca yerine getirilebilir cinstendir. Toprak, kültür bitkileri, çayır, mera ve orman için kullanılabilir. Bu sınıftaki toprakların sınırlandırmaları (1) hafif eğim, (2) orta derecede su ve rüzgar erozyonuna maruz veya geçmişteki erozyonun orta derecede olumsuz etkileri. (3) idealden daha az toprak derinliği, (4) biraz elverişsiz toprak yapısı ve işlenebilirliği, (5) hafiften ortaya kadar değişen, kolayca düzeltilebilen fakat görülebilir tuzluluk ve sodiklik, (6) arasıra görülen taşkın zararı, (7) dranajla düzeltilebilir, fakat sürekli olarak orta derecede bir sınırlandırma şeklinde var olan yaşlık ve (8) toprak kullanma ve idaresi üzerindeki hafif iklimsel sınıflandırmaların tek tek veya kombinasyon halindeki etkilerini içerir. Sakarya İlinde II. Sınıf araziler hektar olan yüzölçümleri ile % 13 lük bir oran teşkil etmektedirler. Bu arazilerin % 70.9 unu Alüvyal, % 3 ünü Kahverengi orman, % 17 si Kolüvyal, %6.1 ini Kireçsiz kahverengi orman, % 2.7 si Rendzina ve % 0.3 ünü Vertisol topraklar oluşturmaktadır. Tablo 30. Sakarya İli II. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları II. sınıf arazilerin alt sınıfları Alan (Ha) %» e » es » s » se »w

67 Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 Şekil 19. Sakarya da II. Sınıf Arazilerin Kullanımı VII. Sınıf Araziler Bu sınıfa giren topraklar, (1) çok dik eğim, (2) erozyon, (3) toprak sığlığı, (4) taşlılık, (5) yaşlık, (6) tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır ve mer'a ıslahı için kullanılma olanakları da oldukça sınırlıdır. Tablo 31. Sakarya İli VII. Sınıf Arazilerin Alt Sınıfları VII. sınıf arazilerin alt sınıfları Alan (Ha) % VII es VII se VII w VII ws

68 Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 Şekil 20. Sakarya da VII. Sınıf Arazilerin Kullanımı Proje alanının büyük bir kısmı orman alanı olup küçük bir kısmı tarım alanıdır. Meşcere haritasına göre proje alanının büyük kısmı orman alanlarıdır. Proje kapsamında kullanılacak alanların arazi kullanım durumları Tablo-32 de verilmiştir. Tablo 32. Arazi Kullanım Durumu Tesisler Meşçere Çevre Düzeni Arazi Varlığı Kadastro Haritası na göre Planı na göre Haritası na göre Haritası na göre Mevcut İşletme İzin Alanı Orman Orman Orman Orman Proje Alanı Orman+Ziraat Orman Orman+Tarım Orman Kırma Eleme Tesisi Orman Orman Orman Orman Stok Alanı Orman+Ziraat Orman Orman+Tarım Orman Şantiye Alanı Orman Orman Orman Orman Bitkisel Toprak Depo Orman Orman Orman Orman Alanı Projeye ait Ruhsat Alanında tarım alanları ile orman alanları yer almaktadır. Proje Alanı olan 47,75 ha lık alanın tamamı orman vasıflı arazi niteliğindedir. Sahanın arazi mülkiyet durumu nu gösterir kadastro haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 10). Proje alanına ait meşcere haritası rapor ekinde verilmiştir (Bkz. Ek-9). Proje alanını gösterir arazi varlığı haritası rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-8). Proje alanına arazi kullanım durumu yönünden bakıldığında büyük çoğunluğu VII. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Proje alanının büyük kısmı orman alanıdır. Meşcere haritasına göre proje alanının büyük kısmı orman alanlarıdır. Sakarya İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından proje alanının tamamının 1/ ölçekli Sakarya İli Çevre Düzeni Planına göre orman alanında kaldığını belirtir yazı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-36). Söz konusu yazının ekinde plan hükümleri yer almaktadır. 64

69 Onaylı Sakarya 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Paftası ve Lejantı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-35) Çevre düzeni planına göre proje alanının tamamı orman alanıdır. Proje alanı çevre düzeni planına göre herhangi bir su toplama havzası, yeraltı kaynağı ya da koruma kuşağında yer almamaktadır. Faaliyet kapsamında 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Uygulama Hükümleri Madde VI.2.10 maddesine uygun olarak işlem yürütülecektir. Sakarya Büyükşehir Belediyesi tarafından belediye sınırlarında kalan proje alanının tamamının 1/ ölçekli Nazım İmar Planına göre orman alanında kaldığını belirtir yazı rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-34). Orman Kanunun ilgili maddeleri gereği işletmeye geçilmeden önce Orman İzni alınacaktır Tarım ve Hayvancılık Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü Sakarya da Yerüstü Su kaynaklarından gerçekleştirilen toplam sulamalara bakıldığında önceki yıllara göre bir düşüş gözlenmektedir. Bunun sebepleri; bazı sulama tesislerinin ekonomik ömrünü doldurması ve bazı sulama kanalı güzergâhından karayolu geçmesidir. Tablo 33. Sakarya da Yerüstü Su kaynaklarından Gerçekleştirilen Toplam Sulamalar Sulamayı Gerçekleştiren Sulanan Alan (ha) Köye Yönelik Hizmetler Daire Başkanlığı 4327 DSİ.32. Şube Müdürlüğü 9607 Halk Sulaması 2826 Toplam (Kaynak: Sakarya Tarımsal Kuraklık Eylem Planı, 2011) Tablo 34. Sakarya nın Yer Altı Ve Yer Üstü Su Kaynakları İle Gerçekleştirilen Sulamalar Su Kaynağı Devlet Sulaması (ha) Halk Sulaması (ha) Toplam Sulama (ha) Yer üstü Yer altı Toplam (Kaynak: Sakarya Tarımsal Kuraklık Eylem Planı, 2011) "Kuru Tarım Arazilerinden Gelecekte Sulamaya Açılacak Alanlar; Sakarya İlinde tarım yapılan topraklar 245 bin 356 hektardır. Sulanabilme kabiliyetine haiz 93 bin hektarlık alanın yaklaşık 18 bin hektarlık (toplam alanın % 19,3 lük) bölümünde sulama ünitelerinden fiilen yararlanılarak sulu tarım yapılmaktadır. Üreticilerin kendi çabaları ile sondaj kuyuları açarak sadece kendi arazilerini sulama çabalarında oldukları gözlemlenmektedir. Bu durum parçalı olan arazilerde toplu sulama projelerinin yapılabilir olmamasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Aşağı Sakarya havzası sulama projesi gibi büyük ölçekli bir proje uygulamaya girinceye kadar başta sebzecilik olmak üzere ihtiyaç duyulan benzeri tarımsal faaliyetlerde sulu tarıma geçiş imkanı vermek amacıyla keson kuyu ve benzeri sistemlerle lokal sulama 65

70 projeleri devreye sokulup diğer tarla içi developman hizmetleriyle entegre edilmesi gerekmektedir. Ayrıca değişen iklim şartları da göz önünde bulundurularak mevcut bitki pateninin bitki su tüketimi, uygun sulama sistemi, uygun sulama metodu ve sulama suyu kalitesi gibi önemli ve öncelikli konularda ihtiyaç duyduğu araştırma ve geliştirme hizmetleri acilen devreye konulup sonuçlandırılarak proje verimliliğini arttırmak, sonuçların öngördüğü çiftçi örgütlenmeleri, sulama suyu kullanımı gibi konularda gerekli yayım faaliyetleri uygulamaya konulmalıdır."(kaynak: Sakarya Tarımsal Kuraklık Eylem Planı,2011) Tablo 35. Sakarya İli Genel Arazi Kullanım Durumu Arazinin Kullanım Durumu Toplam Araziye Oranı (%) Tarım Arazisi 50 Çayır-Mera 2 Orman ve Fundalık 42 Tarım dışı alan 6 T O P L A M 100 (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) Şekil 21. Sakarya İli Arazi Kullanım Durumu 66

71 Tablo 36. Ferizli İlçesi Genel Arazi Kullanım Durumu YÜZÖLÇÜMÜ da ARAZİNİN KULLANIM DURUMU ALANI (DEKAR) TOPLAM ARAZİYE ORANI (%) Tarım Arazisi Çayır-Mera Orman Fundalık Tarım dışı alan a-yerleşim Yerleri b- Göl Alanları c- Bataklık 300 T O P L A M (Kaynak: Ferizli İlçe Müdürlüğü Brifing Raporu, 2012) Şekil 22. Ferizli İlçesi Arazi Kullanım Durumu 67

72 100 hektarlık Ruhsat Sahası içerisinde 47,75 ha Proje Alanı olarak belirlenmiştir. Tüm faaliyetler proje alanında gerçekleştirilecektir. Proje Alanı içerisinde 1,43 ha İşletme İzni mevcuttur. Planlanan faaliyet kapsamında 0,51 ha Kırma Eleme Tesis Alanı, 0,29 ha Stok Alanı, 1,00 ha Bitkisel Toprak Depolama Alanı ve 0,31 ha Şantiye Alanı belirlenmiştir. Sıralanan alanlarının yerleşimini gösterir 1/ ölçekli Vaziyet Planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 7.). Proje kapsamında proje alanının 47,75 hektarlık alanı tamamı orman vasıflı arazi niteliğinde olup arazi kullanma kabiliyet sınıfı olarak VII. sınıf arazidir.vii. sınıf araziler çok dik eğim, Erozyon, Toprak sığlığı, Taşlılık, Yaşlık, Tuzluluk ve sodiklik gibi, kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalar vb. özelliklere sahiptir. 1/ ölçekli Arazi Varlığı Haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 8) Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları Sakarya da yetiştirilen ürünlere ait bilgiler aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Grup adı Tablo 37. Sakarya İli Tahılllar ve Bitkisel Ürünler Üretim Tablosu (2012 Yılı) Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Parfümeri-Eczacılık Vb.Bitkiler- Sekerpancarı Ve Yem Bitkileri Tohumları Fiğ (Dane) Patates-Kuru Baklagiller- Yenilebilir Kök Ve Yumrular Saman Ve Ot Burçak (Dane) Fasulye (Kuru) Mercimek (Yeşil) 0 Nohut Patates (Diğer) Fiğ (Yeşil Ot) Korunga (Yeşil Ot) Mısır (Hasıl) Mısır (Silajlık) Sorgum (Yeşil Ot) Tritikale (Yeşil Ot) Yonca (Yeşil Ot) Yulaf (Yeşil Ot) Şeker İmalatında Kullanılan Bitkiler Şekerpancarı Tahıllar Arpa (Diğer) Buğday (Diğer) Buğday (Durum) 0 Mısır (Dane) Yulaf (Dane) Ayçiçeği (Çerezlik) Yağlı Tohumlar Ayçiçeği (Yağlık) Kaynak: 68

73 Grup adı Tablo 38. Ferizli İlçesi Tahılllar ve Bitkisel Ürünler Üretim Tablosu (2012 Yılı) Ürün adı Ekilen alan(dekar) Hasat edilen alan(dekar) Üretim(ton) Verim(kg/da) Patates-Kuru Baklagiller- Yenilebilir Kök Ve Yumrular Fasulye (Kuru) Saman Ve Ot Fiğ (Yeşil Ot) Yonca (Yeşil Ot) Yulaf (Yeşil Ot) Mısır (Hasıl) Mısır (Silajlık) Şeker İmalatında Kullanılan Bitkiler Şekerpancarı Tahıllar Buğday (Durum) 0 Buğday (Diğer) Mısır (Dane) Arpa (Diğer) Ayçiçeği (Yağlık) Yağlı Tohumlar Ayçiçeği (Çerezlik) 0 Kaynak: Tablo 39. Sakarya İli Meyve Ağaçları Üretim ve Veri Tablosu (2012 Yılı) Grup adı Diğer Meyveler-Taş Çekirdekliler Ve Yumuşak Çekirdekliler Üzüm Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı(dekar) Üretim(ton) Ağaç başına ortalama verim(kg) Meyve veren yaşta ağaç sayısı Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı Elma (Golden) Elma (Starking) Elma (Amasya) Elma (Grannysmith) Elma (Diğer) Armut Ayva Yenidünya Muşmula Şeftali (Nektarin) Şeftali (Diğer) Erik Kayısı Zerdali Kiraz Vişne Kızılcık İğde Çilek Ahududu Böğürtlen Dut Nar Nar Trabzon Hurması Üzüm (Sofralık- Çekirdekli) Üzüm (Sofralık- Çekirdeksiz)

74 Üzüm (Kurutmalık- Çekirdekli) Üzüm (Kurutmalık- Çekirdeksiz) Üzüm (Diğer) Üzüm (Şaraplık) Muz-İncir- Avokado- Kivi Turunçgiller Muz Kivi Avokado İncir Portakal (Washington) Portakal (Yafa) Portakal (Diğer) Mandalina (Satsuma) Mandalina (Clementin) Mandalina (King) Mandalina (Diğer) Limon Greyfurt (Altıntop) Turunç Zeytin (Sofralık) Zeytin (Yağlık) Badem Fındık Zeytin Ve Ceviz Diğer Sert Kabuklular Kestane Antep Fıstığı Çay (Yaş) Çay (Yaş) Kırmızı Biber (Baharatlık- İşlenmemiş) Baharat Bitkileri (İşlenmemiş) Grup adı Diğer Meyveler-Taş Çekirdekliler Ve Yumuşak Çekirdekliler Anason Kimyon Rezene Kişniş Çörekotu Kekik Süpürge Otu Kaynak: Tablo 40. Ferizli İlçesi Meyve Ağaçları Üretim ve Veri Tablosu (2012 Yılı) Ağaç Meyve Toplu Meyve başına vermeyen Ürün adı meyveliklerin Üretim(ton) veren yaşta ortalama yaşta ağaç alanı(dekar) ağaç sayısı verim(kg) sayısı Toplam ağaç sayısı Elma (Golden) Armut Ayva Erik Dut Trabzon Hurması Zeytin Ve Fındık Diğer Sert Kabuklular Ceviz Kaynak: 70

75 Tablo 41. Sakarya İli Sebze Üretimi (2012 Yılı) Grup adı Kök Ve Yumru Sebzeler Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış) Kaynak: Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı(dekar) Üretim(ton) Soğan (Taze) Soğan (Kuru) Sarımsak (Taze) Pırasa Kereviz (Kök) Turp (Bayır) Turp (Kırmızı) Domates (Sofralık) Domates (Salçalık) Hıyar (Sofralık) Biber (Salçalık) Biber (Dolmalık) Biber (Sivri) Bamya Patlıcan Kabak (Sakız) Balkabağı Kabak (Çerezlik) Bezelye (Taze) Fasulye (Taze) Bakla (Taze) Barbunya Fasulye (Taze) Kavun Karpuz Karnıbahar Lahana (Beyaz) Lahana (Kırmızı) Lahana (Karayaprak) Marul (Kıvırcık) Marul (Göbekli) Marul (Aysberg) Enginar Ispanak Pazı Semizotu 10 5 Maydonoz Roka Tere 10 5 Nane 10 5 Mantar (Kültür) 0 62 Tablo 42. Ferizli İlçesi Sebze Üretimi (2012 Yılı) Grup adı Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış) Kaynak: Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı(dekar) Üretim(ton) Domates (Sofralık) Hıyar (Sofralık) 4 40 Biber (Sivri) Balkabağı 5 20 Fasulye (Taze) 4 2 Karpuz Lahana (Beyaz) 3 9 Ispanak

76 Sakarya İli Ferizli İlçesinde yer alan tarım alanlarının 2012 yılı içerisinde kullanım türleri aşağıdaki tablada sunulmuştur. İlçe Adı Yıl Tablo 43. Sakarya İli Ferizli İlçesi Tarım Alanlarının 2012 Yılı Kullanım Türleri Toplam Alan(Da) Tahıllar Ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı(Da) Nadas Alanı(Da) Sebze Bahçeleri Alanı(Da) Meyveler, İçecek Ve Baharat Bitkilerinin Alanı(Da) Süs Bitkileri Alanı(Da) Ferizli , , ,00 44 Kaynak: Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları Sakarya ili, Ferizli ilçesi hayvan varlığı dağılımı aşağıda verilmiştir. Büyük Baş Hayvancılık Hayvancılıkta orta ve büyük ölçekli işletmelerin sayısı az olup genellikle aile işletmeciliği şeklinde faaliyetler sürdürülmektedir.mera varlığının yetersiz oluşu hayvancılığın daha çok kapalı sistem hayvancılık şeklinde yapılmasını zorlamaktadır. Sakarya İlinde hayvansal üretime yönelik olarak et, süt ve yumurta üretiminde kayda değer atılımlar gerçekleşmiştir. Yaşanan ekonomik şartlar sebebiyle sektörün GSH içindeki payı düşmesine rağmen birinci sıradadır. İlde sığırcılık sektörü yanında tavukçuluk sektöründe de önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Modern beyaz et ve yumurta tesislerifaaliyete geçirilmiş ve bunlara bağlı kesim haneler kurulmuştur. İlin tarımsal üretim değerinin yaklaşık %43 ü hayvansal ürünlerden sağlanmaktadır. Tablo 44. Sakarya İlinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Sığır Yerli Melez Kültür Manda Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) Kaynak: Tablo 45. Ferizli İlçesinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Sığır Yerli Melez Kültür Manda Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) - 456, ,69 0,893 Kaynak: 72

77 Küçük Baş Hayvancılık Sakarya İlinde, küçükbaş hayvancılık faaliyetleri yoğun olamamakla birlikte özellikle Geyve, Pamukova ve Taraklı ilçelerinde ağırlık kazanmıştır. İl genelinde küçükbaş hayvan varlığının %76 sını koyun, %24 ünü ise keçi oluşturmaktadır. İlçe genelinde ise küçükbaş hayvan varlığının %95 ini koyun, %5 ini ise keçi oluşturmaktadır. Tablo 46. Sakarya İlinde Küçükbaşbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Koyun Koyun (Yerli) Koyun(Merinos) Keçi(Kıl) Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) Kaynak: Tablo 47. Ferizli İlçesinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (2012 Yılı) Koyun Koyun (Yerli) Koyun(Merinos) Keçi(Kıl) Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan sayısı (baş) Süt (Ton) 47,25-0,917 Kaynak: Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi ) Sakarya İlinde yapılmakta olan tavukçuluk faaliyetlerinin büyük bir kısmı Broiller (etçi) tavuk üretimi üzerinedir. Bu işletmeler genellikle Kaynarca, Akyazı, Adapazarı ve Hendek ilçelerinde yoğunlaşmış olup gerek kapasite gerekse teknoloji bakımından son derece gelişmiştir. Bunun yanı sıra İlimizde yumurta tavukçuluğu işletmeleri de mevcuttur. Tablo 48. Sakarya İli, Ferizli İlçesi Kümes Hayvan Varlığı (2012 Yılı) İl/ İlçe Yumurta Yıl Et Tavuğu Hindi Kaz Ördek Adı Tavuğu Sakarya Ferizli Kaynak: Arıcılık Sakarya İli zengin bir bitki varlığına sahip olması ve kış aylarının ılık geçmesi sebebiyle arıcılık için uygun bir bölgedir. Sakarya İli ve proje alanının yer aldığı Ferizli ilçesine ait verileri aşağıdadır. 73

78 Tablo 49. Sakarya İli, Ferizli İlçesi Arıcılık Verileri (2012 Yılı) İl/ İlçe Adı Yıl Köy sayısı Yeni kovan sayısı Eski kovan Toplam kovan Bal üretimi (ton) Balmumu üretimi (ton) Sakarya ,24 45,58 Ferizli ,15 Kaynak: no lu saha Akçukur Köyü sınırları içerisinde kalmaktadır. Akçukur Köyü nün geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır Orman Alanları Proje alanı 47,75 hk olup Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü ne bağlı Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü nün, Söğütlü Orman İşletme Şefliği sınırları içindedir. Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman Amenajman Planının meşcere haritasına proje alanları işlenmiştir (Bkz. Ek-9). Haritaya göre proje alanının büyük kısmı orman alanıdır. Daha önce çalışılan alanlar için orman izni alınmıştır. Proje işletmeye geçtiğinde kullanılacak alanlar için orman izni alınacaktır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu değildir Sayılı Orman Kanununun 16. Maddesi gereğince bu alanlar için orman izni alınacaktır. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-29) Ağaç Türleri ve Miktarları veya Kapladığı Alan Büyüklükleri Proje alanını gösterir kadastro haritası rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-10). Kadastro haritasına göre proje alanının tamamı orman alanıdır. Proje alanı Gürgen Kayın Baltalığı ve Gürgen Meşe Baltalığından oluşmaktadır. Baltalıklar 1, 2 ve 3 yaşındadır. Proje alanının tamamı 3 kapalılıktadır. Proje alanı 47,75 hektardan oluşmaktadır. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-29) Ocak Yerinin İşlediği Mescere Haritası ve Yorumu Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman Amenajman Planının meşcere haritasına proje alanları işlenmiştir (Bkz. Ek-9). Haritaya göre proje alanının büyük kısmı orman alanıdır. Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek- 29). Orman alanlarının işletme şekli koru, ağaç cinsleri ise Gürgen kayın ve Gürgen Meşedir. 74

79 Sahanın Yangın Görüp Görmediği Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-29). Proje alanı orman yangınları açısından birinci derece hassas bölgededir. İdarenin göstereceği tedbirler alınacaktır. Alınacak tedbirler izin aşamasında verilecek taahhüt senedinde belirtilecektir Proje Yerinde Elden Çıkarılacak Alanın Değerlendirilmesi Proje kapsamında ruhsat no lu 100 hektarlık saha projeye konu faaliyetler kapsamında kullanılacaktır. Alanın gösterildiği Orman Kadastro gösterimi rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-9). Adapazarı Orman Bölge Müdürlüğü, Adapazarı Orman İşletme Müdürlüğü, Söğütlü Orman İşletme Şefliği Orman İnceleme Değerlendirme Formu rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-29). 75

80 Şekil 23. Orman Kadastrosu Gösterimi Orman kadastrosu incelendiğinde proje alanının içerisinde herhangi bir tapulu arazi yer almamaktadır. Proje alanının tamamı orman alanı olup orman izni alınacaktır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu değildir Sayılı Orman Kanununun 16. Maddesi gereğince bu alanlar için orman izni alınacaktır. 76

81 Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Orman Yangınları ve Alınacak Önlemler Proje kapsamında çalışılan alanlarda ağaç kesimi zaten yapılmıştır. Yeni açılacak basamaklarda ve alanlarda ağaç kesimi söz konusu olacaktır. Proje alanı Gürgen Kayın Baltalığı ve Gürgen Meşe Baltalığından oluşmaktadır. Baltalıklar 1, 2 ve 3 yaşındadır. Proje alanının tamamı 3 kapalılıktadır. Proje alanı 47,75 hektardan oluşmaktadır. İşletme aşamasında orman alanlarına olumsuz bir etki söz konusu olmayacaktır. Olası orman yangınları için gerekli teçhizat bulundurulacaktır. Çıkarılması gereken ağaçlar dalları budandıktan sonra kesilecektir (Dalları kesilmeyecek ağaçlara zarar vermemek için). İşletme sırasında yapılacak üretim işlemlerinden kaynaklanacak toz emisyonu minimuma indirmek için tedbirler alınacaktır. Kullanılacak yollar özellikle sıcak ve rüzgarlı havalarda sürekli arazöz ile sulanarak nemlendirilecektir. Böylece nakliye sırasında oluşacak toz emisyonu minimuma indirilecektir Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti 47,75 hektarlık proje alanının tamamı orman alanı olup proje alanı içerisinde tarım alanı yer almamaktadır Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı Çalışma yapılacak sahanın bulunduğu bölgeye ait flora listesi ve etkilenecek türlere ait bilgi Bölüm 4.7 de verilmiştir Proje Alanında Kültür ve Tabiat Varlıkları Durumu Proje alanı içerisinde ve yakın civarında herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamaktadır. Proje alanı ve yakın civarının Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin EK-V Duyarlı Yöreler Listesi dikkate alınarak yapılan değerlendirmesi Bölüm 4.8 de detaylı olarak açıklanmıştır Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Sahada hazırlık, inşaat ve üretim çalışmaları sırasında sahaya yabancı kişilerin girmesi önlenecektir. Sahada bekçi bulundurulacaktır. Ocak alanı ve etrafına gerekli uyarı levhaları konacaktır. Ocak alanına halkın ve yetiştirdiği hayvanların girmemesi ve zarar görmemesi açısından gerekli önlemler alınarak faaliyette bulunulacaktır. Ayrıca sahadan üretilecek malzemenin nakli sırasında yerleşim yeri, tarım alanları ve hayvanların otlatıldığı bölgelerden geçilirken hız sınırlamalarına riayet edilecektir. Ayrıca nakliye yol güzergahı üzerinde bulunan ve özellikle tarım arazilerinin arasından karayoluna bağlanan bağlantı yol güzergahı rehabilite edilecek ve mevsim şartları doğrultusunda sulanarak toz oluşumu en aza indirilecektir. 77

82 Üretim faaliyetleri için mera alanları ile ilgili izin alınırken verilecek geri kazanım ve toprak koruma projelerine uygun olarak rehabilitasyon çalışmalarında bulunulacaktır. Ocak üretiminin yapıldığı veya tamamlandığı alanlarda çevre ve insan güvenliliğini tehlikeye sokabilecek yüksek şevlerin veya çukur alanların oluşmaması sağlanacaktır. Oluşması halinde bu alanların çevresi tel çitle çevrilerek, uyarı levhaları konacak ve gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır Toprak Özellikleri Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması Sakarya ilinde iklim, topografya, ana madde farklılıkları nedeniyle çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Bunlardan en yaygın olan kireçsiz kahverengi orman topraklarıdır. İlde bulunan büyük toprak grupları şunlardır: Tablo 50. Sakarya İli Büyük Toprak Gruplarına Göre Arazi Kullanma Durumları (Hektar) Büyük Toprak Grubu Kuru Tarım Sulu Tarım Bağ- Bahçe Çayır Mera Orman Fundalık Yerleşim Yeri Toplam Allüvial Topraklar Allüvial Sahil Bataklıklar Kolluvial Topraklar Çorak Topraklar Kahverengi Orman Toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Kahverengi Topraklar Kestane Rengi Topraklar Kireçsiz Kahverengi Topraklar Kırmızı Kahverengi Topraklar (Kaynak: Sakarya Tarımsal Kuraklık Eylem Planı, 2011) "Alüvyal Topraklar (A) Redrinalar Genellikle taze tortul depozitler üzerindeki genç toprak olarak tanımlanırlar. Horizonlar bulunmaz, bulunsa bile çok zayıf gelişmiştir, buna karşılık değişik özellikte mineral katlar, (A) C profili bulunur. Bu toprakları oluşturan meteryaller akarsular tarafından taşınmış ve depolanmıştır. Mineral bileşimleri heterojendir. Sürekli veya mevsimlik olarak yaş genellikle de taban suyunun etkisi altındadırlar. 78

83 Çok eskiden teşekkül etmiş olanlarda hafif kireç yıkanması olabilir. Taban suyunun varlığı halinde toprak profilinde veya yüzeyde çoraklaşmalar görülebilir. Alüvyal Sahil Bataklıkları (S) Göl ve deniz sahillerinde yer alan, göllerin, denizlerin ve yüzey akışların etkisiyle, yılın büyük bir bölümünde yaş olan veya bataklık durumunda olan topraklardır. Tuzsuz, hafif tuzlu, hafif tuzlu alkali veya alkali olabilirler. Özellikleri itibarıyla tarımsal değerleri yoktur. Av hayvanlarının doğal barınağıdırlar. Üzerinde yetişen sazlardan yararlanılabilir. Kolivyal Topraklar (K) Dik eğimlerin eteklerinde yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı veya yan dereler ile kısa mesafelerden taşınarak biriktirilmiş ve kolüvyum denen materyal üzerinde oluşmuş olan bu topraklar genç (A) C profili topraklardır. Toprak karakteristikleri daha çok çevredeki yüksek arazi topraklarına benzemektedir. Bu toprakların rengi, oluştukları meteryalin rengine bağlıdır. Bünyeler genellikle kabadır.eğim ve bünyeleri dolayısıyla drenajları iyidir. Tuzluluk veya alkalilik problemi göstermezler. Profildeki çakıllar, kısa mesafelerden taşındığı için köşelidir. Çorak (Tuzlu-Sodik) Topraklar (Ç) Çorak topraklar olarak adlandırılan Tuzlu, Alkali (Sodik) ve Tuzlu - Alkali topraklar, bozuk drenaj koşulları altında oluşur ve çoğunlukla üst horizonlardaki tuz birikmesi ile karakterize edilirler. Tuzlu topraklar, bitki gelişmesine zarar verecek eriyebilir tuzlar içerir. Toprak çözeltisindeki tuzların konsantrasyonu çok yüksektir. Saturasyon ekstraktın da elektriksel iletkenlik 250C de 4 mmho /cm den fazla, değişebilir Na % 15 ten daha az, ph çoğunlukla 8,5 ten daha düşüktür. Doğal bitki örtüsü halofitik otlar, çalılar ve bazı ağaçlardır. Çoğu terk edilmiş olmakla birlikte otlatmada kullanılanları da vardır. Verimlilikleri çok düşüktür. Alkali topraklardaki adsorbe adici kompleksler üzerinde bulunan değişebilir sodyum bitki gelişimini engeller. Kil mineralleri ile humus disperse olmuş ve böylece toprağın fiziksel özellikleri bozulmuştur. Değişebilir Na % 15 ten fazla, saturasyon ekstraktında elektriksel iletkenlik 250C de 4 mmho /cm den daha az, ph: 8,5 ten daha yüksektir. ABC profillidirler. Al horizonu iyi oluşmuştur ve orta miktarda organik madde içermektedir. A2 horizonu açık renkli ve incedir. B horizonu koyu renkli, sütunvari veya prizmatik yapıdadır. Bu toprakların kültür bitkileri bakımından üretkenlikleri düşüktür. İslah edildiklerinde üretkenlikleri ortadadır. Tuzlu - Alkali topraklar aşırı miktarda çözünebilir tuz içerir ve adsorblayıcı kompleksler üzerinde yüksek oranda sodyum iyonlarına sahiptir. Saturasyon ekstraktının 250C deki elektriksel iletkenliği 4 mmho / cm den fazla ve değişebilir Na yüzdesi 15 ten daha büyüktür. Aşırı tuz bulunursa, ph nadiren 8,5 i geçer. Kültür bitkileri bakımından üretkenlikleri düşükten orta dereceye değişir. 79

84 Kahverengi Orman Topraklar (M) Bu topraklar yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde oluşmuştur. Profil, A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçer. A horizonu koyu kahverengi, dağılgan, furda veya granüler yapıdadır. Reaksiyon genellikle kalevi bazan da nötrdür. Bhorizonu, genellikle daha açık kahverengi ve granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. C horizonundan daha fazla kil ihtiva eder. Bunlar çoğunlukla silikat killeridir. Killerin baz saturasyonu orta veya yüksek derecededir. B horizonunun alt kısımlarında CaCO3 birikintileri görülür. Topraklar genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşur. Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılmaktadır. Tarım yapılanlarda verim yüksektir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları (N) Bu gruptaki topraklar değişik ana kayalardan oluşmuştur. Renk ve baz durumu ana materyal ve organik madde miktarına bağlı olarak değişir. A (B) C profili topraklardır. Bu topraklarda B horizonu gözle ayırt etmek zordur. B horizonu bazen silikat kil mineralleri ile hafifçe zenginleşmiş yapı elemanlarına sahip durumda olabilir. Bu horizon birçok kısımlarda yoktur ve A1 in hemen altında C horizonu bulunmaktadır. Kireçsiz Kahverengi Toprakları (U) Bu toprakların oluşumunda zayıf podzollaşma ve birazda kalsifikasyon rol oynar. A horizonu kahverengi, kırmızımsı kahverengi, grimsi kahverengi, sarımsı kahverengi veya kırmızıdır. Yumuşak (tınımsı) kıvamdadır. B horizonu daha ağır bünyeli, daha sert kıvamlı, kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir. Burada kırmızılık daha fazladır. Bu horizonun, normal olarak kireci yıkanmıştır; fakat reaksiyon nötr veya kalevidir. A dan B ye geçiş tedricen olmaktadır. Bu toprakların ana maddesi değişiktir. Topraklar, asit ana madde üzerinde olduğu kadar, kireç taşı üzerinde de oluşabilir. Doğal drenajları iyidir. Kestane Toprakları (C) Ana madde, kireç taşından kireççe zengin volkanik materyale kadar değişir. Profil ABC veya A (B) C şeklindedir. A horizonu koyu kahverengi veya grimsi kahverengidir.bu horizon cm. kalınlıkta, granüler yapıda ve dağılgan kıvamdadır. B horizonunun rengi kahverengi, koyu kahvarengi veya kırmızımsı kahverengidir. Yapı zayıf prizmatiktir. Bu horizonda kil birikmesi görülür. B horizonunun altında çoğunlukla sertleşmiş halde kireç birikme horizonu yer alır. Bunun altında bir jips birikme horizonu da bulunabilir. Redrina Toprakları ( R ) İnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahil olması sebebiyle bütün özelliklerini yüksek derecede kirece sahip ana maddeden alır. Zonal topraklara nazaran horizonlar çok zayıf olup AC profillidirler. 80

85 A horizonu ince olup granüler yapıda, koyu renkte ve alkali veya nötr reaksiyonludur. Organik madde, mineral madde ile iyice karışmıştır. Organik madde miktarı ve toprak derinliği, kalkerli materyal üzerinde teşekkül etmiş litosol ve regosollerden fazladır. Bütün profilde; CaCO3 dağılmış durumda olup baz saturasyonu yüksektir. Tabii vejetasyon ve çalı - fundadır. Serin, hümid ve semiarid iklimlerde yer alır. Yıllık ortalama yağış mm. dir. Ana madde kalker, dolomit, marn ve tebeşirdir. Kahverengi Toprakları (B) Bu topraklar, çeşitli ana maddelerden kalsifikasyon sonucu oluştuklarından, profilleri kalsiyumca zengindir. Baz saturasyonları yüksek, doğal drenajları iyidir. ABC profilli topraklardır. A1 horizonu kahverengi veya grimsi kahverengi, cm. kalınlıkta ve granüler yapıdadır. Organik madde içeriği orta, reaksiyon nötr veya kalevidir. B horizonu açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen renklerde ve blok yapıdadır. B horizonunun altında beyazımsı ve çoğunlukla sertleşmiş kireç birikme katı yer alır. Bunun altında bir jips birikme katı bulunabilir. İlkbahar ve sonbahardaki kısa periyotlar hariç kimyasal ve biyolojik etkenlikler yavaştır. Verimleri düşüktür. Sulanan topraklarda çeşitli ürünler yetiştirilebilir. Kırmızı Kahverengi Topraklar (F) Solum un rengi hariç, hemen hemen diğer bütün özellikleri Kahverengi Toprakların aynı veya benzeridir. Ana madde değişiktir. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. Doğal drenajları iyidir.a horizonu, tipik olarak, kırmızımsı kahverengi veya kırmızı renkte olup yumuşak kıvamdadır. B horizonu kırmızı veya kırmızımsı kahverengi, daha ağır bünyeli ve oldukça sıkıdır. Bunun altında CaCO3 birikme katı bulunur. Bu topraklarda biyolojik etkinlik düşük, doğal verimlilik yüksektir. "(Kaynak: Sakarya İli 2011 İl Çevre durum Raporu) Alt Bölgeler I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge Tablo 51. Sakarya da Arazilerin Kullanma Kabiliyet Sınıflarına Göre Miktarı İlçeler Sınıflar I II III IV V-VIII Toplam Geyve Pamukova Taraklı Toplam Merkez Ferizli Sapanca Söğütlü Toplam Akyazı Hendek Karapürçek Karasu Kocaali Toplam Kaynarca Toplam IV. Alt Bölge Genel Toplam (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) 81

86 Proje alanına ait arazi varlığı haritası rapor ekinde verilmiştir (Bkz. Ek-8). Proje alanının büyük kısmı VII. Sınıf, küçük bir kısmı ise II. sınıf arazi kullanım kabiliyetine sahip araziler üzerinde kalmaktadır. Büyük Toprak Grubu: N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları N24.3 O VII es Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 24 : Çok Sığ (0-20 cm), Eğim:%+30 Erozyon Derecesi: 3: Şiddetli Su Erozyonu Şimdiki Arazi Kullanımı: O : Orman Arazi Kullanım Kabiliyeti: VII. Sınıf Büyük Toprak Grubu: N: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları N23.3 O VI es Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 23 : Sığ (20-50 cm), Eğim:%+30 Erozyon Derecesi: 3: Şiddetli Su Erozyonu Şimdiki Arazi Kullanımı: O : Orman Arazi Kullanım Kabiliyeti: VII. Sınıf Büyük Toprak Grubu: A: Alüvyal Topraklar A4.1 Toprak Özelliklerinin Kombinasyonu: 4 : İnce Bünyeli, Yeteriz Drenajlı S II w Erozyon Derecesi: 1: Hiç veya çok az Şimdiki Arazi Kullanımı: S : Sulu Tarım Arazi Kullanım Kabiliyeti: II. Sınıf II.Sınıf Araziler Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya işleme sırasında hava ve su ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresini gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamalar kolayca yerine getirilebilir cinstendir. Toprak, kültür bitkileri, çayır, mera ve orman için kullanılabilir. Bu sınıftaki toprakların sınırlandırmaları (1) hafif eğim, (2) orta derecede su ve rüzgar erozyonuna maruz veya geçmişteki erozyonun orta derecede olumsuz etkileri. (3) idealden daha az toprak derinliği, (4) biraz elverişsiz toprak yapısı ve işlenebilirliği, (5) hafiften ortaya kadar değişen, kolayca düzeltilebilen fakat görülebilir tuzluluk ve sodiklik, (6) arasıra görülen taşkın zararı, (7) dranajla düzeltilebilir, fakat sürekli olarak orta derecede bir sınırlandırma şeklinde var olan yaşlık ve (8) toprak kullanma ve idaresi üzerindeki hafif iklimsel sınıflandırmaların tek tek veya kombinasyon halindeki etkilerini içerir. Sakarya İlinde II. Sınıf araziler hektar olan yüzölçümleri ile % 13 lük bir oran teşkil etmektedirler. Bu arazilerin % 70.9 unu Alüvyal, % 3 ünü Kahverengi orman, % 17 si Kolüvyal, %6.1 ini Kireçsiz kahverengi orman, % 2.7 si Rendzina ve % 0.3 ünü Vertisol topraklar oluşturmaktadır. 82

87 VII. Sınıf Araziler Bu sınıfa giren topraklar, (1) çok dik eğim, (2) erozyon, (3) toprak sığlığı, (4) taşlılık, (5) yaşlık, (6) tuzluluk veya sodiklik gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir. Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri, saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol uygulamalarına elverişli olmadığından, çayır ve mer'a ıslahı için kullanılma olanakları da oldukça sınırlıdır Yamaç Stabilitesi Proje alanının genel arazi yapısı ve topografisi incelendiğinde, sahanın eğiminin olduğu görülmektedir. Kalker üretim faaliyetleri topografik yapı dikkate alınarak basamaklar şeklinde üst kotlardan alta doğru olacaktır Erozyon "Sakarya İlinde sorunlardan biri erozyondur. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar genellikle Alüvyal topraklardan oluşan taban araziler ve Kolüvyal topraklardan düze yakın ve hafif eğimli alanlarında görülür. Bunlar diğer arazi tipleri ve su yüzeyleri dışındaki ( Ha) toprakların % 19.8 ini (93.074) hektarını oluşturmaktadır. Tamamına yakın bir kısmı ( Ha) derindir hektarı kuru tarım, hektarı sulu tarım altındadır hektarında bağ - bahçe tarımı yapılmaktadır. Orta derecede erozyona uğramış topraklar Ha. İle % 9.2 lik bir oran meydana getirmektedir. Orta erozyon çoğunlukta hafif orta ve dik eğimlerde derin, orta ve sığ topraklarda görülmektedir. Kuru tarım arazilerinin hektar (% 9.9), sulu tarım arazilerinin 1089 hektar (% 7.4), bağ - bahçe arazilerinin 2790 hektarı (% 31.8), fındık yetiştirilen 7322 hektar (% 12.8) orta derecede erozyona uğramış olup, genellikle II.,III. ve IV sınıf arazilerden meydana gelmektedir. Sakarya İli topraklarının hektarında (% 65.6) doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve arazinin kabiliyetlerine uygun olarak kullanılmamaları sonucu su erozyonu şiddetlenmiştir. Sığ ve çok sığ topraklı ve genellikle VII. Sınıf arazi niteliğinde olan bu tür toprakların hektarı kuru tarım arazisi, 5542 hektarı mera, hektarı fındıklık, hektarı orman ve fundalık olup 4281 hektarı da diğer maksatlarla kullanılmaktadır. 83

88 Doğa bitki örtüsü aşırı derecede tahrip olan hektarlık, (% 5.4) alanda çok şiddetli derecede erozyon mevcuttur. Bunun 8635 hektarı kuru tarım, 1016 hektarı fındıklık, 2458 hektarı çayır mera, hektarı orman funda arazileridir. 44 hektarı da diğer kullanımlarda bulunmaktadır. "(Kaynak: Sakarya İl Çevre durum Raporu,2011) Su Erozyonu Su erozyonu diğer erozyon çeşitleri içerisinde en yaygın ve etkilisidir. Eğimli arazilerde vejetasyon zayıflığı veya vejetasyonun tamamı yok olduğu zaman yere düşen yağmur damlaları darbe etkisi ile toprak parçalarını yerinden koparır, parçalar ve yüzeysel akışa geçen yağmur suları bu toprak parçalarını sürükleyerek aşağılara taşırlar. Su erozyonunu meydana getiren ana faktörler, hareket halinde bulunan suyun hidrolik, mekanik ve çözücü (eritici) etkileridir. Su erozyonuna etki eden faktörler ise iklim, topografya, vejetasyon, toprak ve insandır. Yüzey Erozyonu Yüzey erozyonu, eğimli bir arazi üzerinde toprak parçacıklarının yağmur sularının etkisi ile yerlerinden oynatılıp, eğim yönünde aşağıya doğru taşınması olayıdır. Arazi eğiminin muntazam ve yüzeyin düz olduğu yerlerde, yüzeysel akışın çizgi halinde veya derecikler şeklindeki belli kanallarda yoğunlaşmadığı durumlarda, yağmur damlacıklarının etkisi ile yerinden kopan toprak parçacıklarının, yüzeysel akışa geçen suların taşınması ile meydana gelen erozyondur. Değişik kullanımlar altındaki yamaç arazilerde, erozyon olayının durdurulmasında genellikle iki ilkeden hareket edilmektedir: - Yağmur damlasının toprak yüzeyi üzerindeki tahripkar etkisini ortadan kaldırmak, - Yüzeysel akışın tehlikesiz bir şekilde akmasını ve toprak içine infiltrasyonunu sağlamak. Bu ilkelerden yola çıkarak faaliyet sahasında üretim aşamasında erozyonla mücadele ile ilgili gerekli önlemler alınacaktır. Faaliyeti düşünülen ocak açık işletme olup, basamaklar oluşturularak çalışılacak, şev açıları kaymaya mahal vermeyecek şekilde ayarlanacaktır. Basamakların nihai genel şev açısı 45 derece civarında olacaktır Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemlar Kapsamında Toprağa Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Projeye konu sahada ÇED sürecinin olumlu tamamlanması durumunda ilgili diğer kurumlardan gerekli izinler alınarak yatırım çalışmalarına başlanacaktır. Sahada kalker üretimi açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. 84

89 Proje alanında kalker üretimi yapılacak alanda kalker cevherleşmesi üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretim faaliyetleri öncesinde alanda bitkisel toprak tabakası dekapajı yapılacaktır. Ocak alanından bitkisel toprak tabakası proje alanı içerisinde belirlenen bitkisel toprak depolama alanında ayrı ve erozyona karşı gerekli önlemler alınarak depolanacaktır. Depolanan bitkisel toprak daha sonra ocak rehabilitasyonunda kullanılacaktır. Proje alanında yapılacak çalışmalar fiziksel nitelikte olduğu için içinde yeraldığı toprağın yapısını bozacak nitelikte değildir Jeolojik Özellikler Proje konusu faaliyet Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında 1/ ölçekli G25 a1 paftasında yer almaktadır. Ruhsat sahası ve civarını gösterir Jeoloji haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 11) Bölge Jeolojisi Pafta alanında birbiriyle teknotik ilişkili olarak üç zon bulunur. Bunlardan kuzeyde yer alan Batı Pontid zonunda birbirinden kısmen farklı iki Paleozoik istifi yer alır. Yaklaşık D-B uzanımlı ve kuzeye 70 0 eğimli ters fay niteliğindeki Çamdağ fayı ile ayrılan bu iki istiften fayın kuzeyinde bulunanın tabanında Erken Ordovisiyen yaşlı Kocatöngel ile Kurtköy formasyonları bulunurken, güneyinde bulunanın tabanında aynı yaşlı Soğuksu formasyonu bulunur. Her iki istifte ilk ortak birim, Geç Alt Ordovisiyen yaşlı Aydos formasyonudur. Ortak birimler arasında küçük farklar olsa da, her iki istifteki birimler, Orta Ordovisiyen Erken Devoniyen yaşlı Ereğli formasyonu, Erken Devoniyen yaşlı Ferizli formasyonu, Orta Genç Devoniyen yaşlı Yılanlı formasyonudur. Paleozoyik birimleri üzeride açısal uyumsuzlukla Permo-Triyas yaşlı Çakraz formasyonu yer alır. Tüm bunları Üst Kampaniyen Erken Eosen yaşlı Akveren formasyonu örter. Akveren formasyonu üzerinde Erken Orta Eosen yaşlı Çaycuma ve Yığılca formasyonları geçişli olarak yer alır. Çaycuma ile Yığılca formasyonları yanal geçişlidir. Armutlu-Almacık- Arkotdağ zonu altta birbirleriyle teknotik ilişkili olan Permiyen Tiriyas yaşlı Sultaniye metamorfitleri, Geç Kretase yaşlı Akçay metamorfitleri ve aynı yaşlı Almacık ofiyolitik melanjından oluşur. Bunlar üzerinde açısal uyumsuz olarak Geç Kampaniyen Erken Eosen yaşlı Abant formasyonu yer alır.erken Orta Eosen yaşlı Çaycuma ve Yığılca formasyonları Abant formasyonu ile tedrici geçişli, diğer birimler üzerinde açısal uyumsuzdur. Bu zondaki Çaycuma ve Yığılca formasyonları ile Batı Pontid zonundakilerini Kuzey Anadolu Fayı nın Düzce Gölkaya-Akyazı segmentini ayırır. eder. Birim alt seviyeleri şelf, orta-üst seviyeleri ise gelgit etkili bir delta ortamını temsil 85

90 Proje Alanı Jeolojisi Ruhsatlı Sahası içerisinde sekiz birim tespit edilmiştir. Sakarya ili ve çevresi genelleştirilmiş stratigrafik kesiti aşağıda sunulmuştur. Saha içerisinde ve çevresinde bulunan birimlerin açıklamaları aşağıda verilmiştir. Ruhsat sahası ve civarını gösterir Jeoloji haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 11). Şekil 24. Sakarya ve Çevresi Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti Jeolojik Formasyonlar: Kocatöngel Formasyonu (Oko) Kocatöngel köyü (Hendek ilçesi KB sı) ve civarında yüzeyleyen zeytin yeşili renkli sert kumtaşı ve şeylardalanmasından oluşan birimdir. Formasyon yaklaşık D-B uzanımlı olan Çamdağ fayının (kuzeye 70 0 eğimli ters fay) kuzeyinde kalan ve güneyindekinden kısmen farklı olan Paleozoyik istifin en alt bölümünü oluşturur. 86

91 Formasyon altta yeşil renkli, laminalı sert şeyller ile aynı renkli kumtaşı ardalanmasından oluşur. Paralel ve dalgalı laminalanma dikkat çekicidir. Birimde üstte doğru kumtaşı oranı artar, şeyl oranı azalır. Üst bölümü grimsi yeşil ve pembemsi mor renkli ince orta tabakalı kumtaşı-şeyl ardalanmasından oluşur. Tabanı görülmeyen birim üstte Kurtköy formasyonu ile tedrici geçişlidir. Birimin kalınlığı arazi gözlemlerine göre 1000 m dolayındadır. Formasyonda bugüne değin herhangi bir fosil saptanamamıştır. Birim, yaşı acritarch fosillerine göre Erken Ordovisiyen (Tremadosiyen) olarak belirlenen Karadere deki (Eflani GD su) Bakacak formasyonun stratigrafik ve litolojik olarak eşdeğeridir. Dolayısıyla, Kocatöngel formasyonunun yaşı Erken Ordovisiyen olmalıdır. Birimin alt bölümü şelf, üst bölümü olasıdelta ortamında çökelmiştir. Kurtköy Formasyonu (Ok) : Birbirinden Çamdağ fayı ile ayrılan iki paleozoyik istiften kuzeydekinde yer alan birim, stratigrafik olarak güney istifteki Soğuksu, Karadere deki (Eflani GD su) bakacak ve Çatak köyündeki (Eflani Güneybatısı) Soğuksu formasyonlarının en üst kesimine karşılık gelir. Çamdağ ın (Hendek İlçesi KB si) kuzey kesimlerinde Dereköy çevresi, Bıçkıdere Kabalak derede iyi görülür. Birim uçuk mor renkli, ince-kalın ve çapraz tabakalı, yer yer som görünümlü, merceksel konglomera, litarenit ve arkozlar ile bordo renkli şeyl ardalanmasından oluşur. Kumtaşları çamurtaşı-şeyl topakçıkları içermekte olup, tabanları aşınma yüzeylidir. Birim altta Kocatöngel, üstte ise Aydos formasyonlarıyla tedrici geçişlidir. Kalınlığı yaklaşık m dolayındadır. Formasyonda herhangi bir fosile rastlanmamıştır. Stratigrafik olarak Orta Ordovisiyen-Alt Devoniyen yaşlı Ereğli formasyonundan daha altta yer alması ve Karaderedeki (Eflani GD su) Alt Ordovisiyen (Tremadosiyen) yaşlı Bakacak formasyonunun üst bölümüne karşılık gelmesi, birimin Erken Ordovisiyen yaşında olabileceğini göstermektedir. Birim akarsu ortamında çökelmiştir. Ereğli Formasyonu (ODe) : Ereğli ilçesi güneybatısında yüzeylenen yeşilimsi gri-koyu gri renkli, graptolitli, silisli şeyllerdir. Kocatöngel formasyonunun makrofosilli alt bölümüne karşılık gelir. Ereğli formasyonu, genel olarak eşit ağırlıklı kumtaşı-şeyl ardalanmasından oluşur. Yeşilimsi gri-gri renkli, ince-orta tabakalı, paralel laminalı şeyl ve kumtaşı ardalanması şeklindedir. Alt seviyelerdeki kumtaşları beyaz renklidir. Birim orta seviyelerde ağırlıklı olarak gri renkli, yaprağımsı ayrılmalı, olası Monograptus lu, yer yer karbonat yoğunlaşmalı şeyller ile temsil edilir. Birim altta Aydos, üstte Ferizli formasyonları ile tedrici geçişlidir m dolayında kalınlığa sahiptir. 87

92 Ereğli formasyonunun tabanına yakın şeyllerden pterineid (pelecypoda) fosilleri toplanmıştır. Türü tayin edilemeyen bu fosil cinsinin yeryüzünde Orta Ordovisiyen de ortaya çıktığı bilinmektedir. Aynı istifin orta seviyeleri graptolitli şeyl fasiyesine benzemektedir. Bu verilere göre Ereğli formasyonunun alt seviyesi Orta Ordovisiyen yaşında olmalıdır. Fosil verileri birlikte değerlendirildiğinde, Ereğli formasyonunun yaşı Orta Ordovisiyen-Erken Devoniyendir. Ereğli formasyonu önce derinleşen, sonra sığlaşan bir şelf ortamı çökelidir. Ferizli Formasyonu (Df) : Algal oolitik demir cevheri, dolomit, kırmızı renkli (yer yer limonitli) kumtaşı, silttaşı ve şeylden oluşan birim, Ferizli beldesinden adlanmıştır. Birim, altta kırmızı ve gri renkli, ince- orta tabakalı kumtaşı, silttaşı ve şeyl ardalanmasından oluşur. Üstte ise oolitik ve algal demir cevheri (hematit), gri-siyah renkli, ince-orta tabakalı dolomit ve pas renkli kuvars kumtaşı ile temsil edilir. Kumtaşları yer yer limonitlidir. Ferizli formasyonu altta Ereğli, üstte ise Yılanlı formasyonu ile tedrici geçişlidir. Kalınlığı en çok 100 m olan birim yanal olarak bazen demir cevherine bazen kuvars kumtaşına değişim gösterir. Formasyonun demirli seviyelerinden Uncinulus sp., Megastrophia sp. Ve Solenopora fosilleri bulunmuş ve bu çökellere Orta Devoniyen yaşı verilmiştir. Demirli çökellerin de içinde yer aldığı ve Kartal formasyonu olarak adlandırılan birimin yaşının Erken Devoniyen olduğu belirtilmiştir. Demirli birimlerden toplanan fosillerden Hysterolites ile Rhincoellid ler tayin edilmiş olup bu birimler için Erken Devoniyen (olası Sigeniyen) yaşı belirlenmiştir. Bu verilere göre formasyonun yaşı Erken Devoniyen (Sigeniyen) olarak kabul edilmiştir. Birim orta-yüksek enerjili (çalkantılı) sığ bir şelf ortamında çökelmiştir. Yılanlı Formasyonu (DCy) : Kuzey istifteki formasyon, altta yeşilimsi gri renkli, ince-orta tabakalı silttaşı, şeyl ve koyu gri renkli yumrulu kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Bu seviye, üste doğru silttaşı-şeyl mikarı artarak kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitlere geçer. Formasyonun hakim kaya türünü oluşturan bu karbonatlar, beyaz, bej, gri, koyu gri ve siyah renkli genelde orta-kalın tabakalıdır. Yer yer laminalı ve yer yer çört yumruludur. Güney istifteki formasyonda alttaki geçiş birimi gözlenememektedir. Tümüyle kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitten oluşur. Birim altta Ferizli formasyonu ile tedrici geçişlidir. Üstte ise Çakraz formasyonu ve Akveren formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Formasyonun kalınlığı m dolayındadır. Yanal değişim göstermez. Formasyonun alttaki yumrulu kireçtaşı-silttaşı yumrulu aradalanmalı seviyesi bol miktarda mercan ve brachiopod fosili içerir. Ancak mercanlar tayin ettirilememiş, brachiopodlar ise yaş vermede yetersiz bulunmuştur. Üstü aşınmış olması nedeni ile formasyonun pafta alanındaki yaşı Orta-Geç Devoniyen olarak kabul edilmiştir. 88

93 Formasyonun alttaki yumrulu kireçtaşı-silttaşı-şeyl ardalanması bölümü şelfin yamaç kesimlerinde, üstteki diğer bölümleri şelfte çökeltmiştir. Çakraz Formasyonu (PTRç) : Birim kırmızı-mor renkli konglomera, kumtaşı, silttaşı ve şeylden oluşmaktadır. Konglomeralar kötü boylanmalı olup, çok tür bileşenlidir. Yılanlı, Ferizli ve Ereğli formasyonlarından türeme çakıllar yuvarlak ve yarı yuvarlaktır. Çakıllar arasında bol kuvars kum, demiroksitleri, daha yaşlı birimlerden türeme fosil kırıntıları ve demirli kil matriksi bulunur. Kumtaşları ince-orta tabakalı, yer yer çakılcıklı, kötü boylanmalı ve derecelenmelidir. Arkoz ve subarkozlardan oluşur. Silttaşları kırmızımsı kahverenkli, çapraz laminalıdır. Sivri ve keskin köşeli kuvars, az miktarda feldispat, serisit, klorit, demiroksit ve hidroksitleri ile demirli kil matriksten oluşur. Arkozdan subarkoza değişim gösterir. Kumtaşları seyrek olarak çoğunlukla Yılanlı formasyonundan türeme olistostromal merceksel konglomera içermektedir. Formasyon altta Paleozoyik çökelleri üzerinde açılı uyumsuz olarak yer alır. Üstte ise Geç Kreatese-Eosen yaşlı ve daha genç çökeller tarafından açısal uyumsuz olarak örtülür. Görünür kalınlığı m dolayındadır. Çakraz formasyonunun yaşı Permo-Triyas olmalıdır. Karasal ortamda çökelmiş olan birimin göl veya delta çökeli olduğu belirtilmektedir. Birimin alt bölümü olası örgülü, orta ve üst kesimleri menderesli akarsu çökelidir. Alüvyon (Qal) : Akarsu yataklarında, eski çukurluklar üzerine gelişmiş düz alanlardaki çakıl, kum, çamur çökelleridir. Tektonik Pafta alanının bölgede otokton paraokton ve allokton birimler bulunur. Paleozoyik ve triyas yaşlı birimler bölgeye Geç Kampaniyen öncesi yerleşmişlerdir. Bu süreçte Batı Pontid zonunda birbirinden kısmen farklı iki Paleozoyik istif buraya gelmiştir. İki birimi ayıran Çamdağ fayı, Geç kampaniyen yada Permo-Triyas öncesi doğrultu atımlı olmalıdır. Bugün Geç Kampaniyen-Orta Eosen birimlerini de kesen bu fay kuzeyden güneye itilmeli (D- B/70 K) ters fay niteliğindedir. Aynı karakterdeki Kuru dere fayı (Kipman, 1974) daha kuzeyde yer alır. Pafta alanında en önemli tektonik olgu, aktif olan Kuzey Anadolu Fayı (KAF) dir. Geç miyosen den itibaren var olduğu bilinen fayın Akyazı-Gölyaka-Düzce segmenti 1999 yılında yenilmiş, 7.4 büyüklüğünde deprem üretmiştir. KAF ın diğer iki segmentinden biri, Mudurnu Çayı nı takibedenidir. Bu fay Akyazı ilçesi güneyinde çayı terk ederek Karapürçek köyü yakın güneyinden geçip batıya (Sapanac Gölü ne) devam eder. Diğeri ise, Dokurcun beldesinin yaklaşık 4.5 km. doğusundan Mudurnu çayı segmentinden batı-güneybatıya doğru ayrılan ve pafta alnında Acelle dere (G25d3) ile Karataş dere (G25d4) güneyinden geçerek pafta dışında Geyve ilçesi güneyinden İznik Gölü ne ulaşan segmenttir. Bugün KAF ın Düzce-Gölyaka-Akyazı-Sapanca gölü segmenti Batı Pontid zonu ile Armutlu-Almacık- 89

94 Arkotdağ zonunu, Mudurnu Çayı-Dokurcun-Geyve-iznik Gölü segmenti ise Armutlu- Almacık-Arkotdağ zonu ile Sakarya zonunu ayırır. Şekil 25. Sakarya ve Çevresi İçine Alan Aktif Tektonik Haritası Cevherleşme Projeye konu alanda kalker cevherleşmesi bulunmaktadır. Sahadakiş cevherleşme üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Kalker Madeni Genel Tanımı : 100 hektarlık proje sahasının büyük bölümünde kalker kütlesi mevcuttur. Sahada mevcut cevherin yoğunluğu ortalama 2,7 gr/cm 3 tür. Cevherin analiz raporları ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. Ek-33.). Genel olarak ; kimyasal bileşiminde en az % 90 CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Ayrıca mineralojik bileşiminde en az % 90 kalsit minerali bulunan kayaçlar da kalker olarak adlandırılmaktadır. Kalker saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal şekli olup, teorik olarak % 56 CaO ve % 44 CO 2 içerir. Ancak doğada hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkincil derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde de görülebilmektedir. 90

95 Kalkerin sertlik derecesi 3, kabarma katsayısı 1,6 dır. Kırılma dayanımı (basma dayanımı) 1900 kg/cm 2, kırılma indeksi 60 kg/cm 2, elastisite modülü 2100 kg/mm 2, genleşme katsayısı 0,00022, 1santigrad derece ( derece için) reaksiyon ısısı 426 kcal/gr mol (25 santigrad derece) dir Depremsellik Çalışma sahasının bulunduğu alan depremsellik açısından 1. derece deprem bölgesi içinde yer almaktadır. T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Deprem Araştırma Dairesi tarafından hazırlanan Sakarya İli ne ait Deprem Haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK. 13.). "Adapazarı nda 1943, 1967 ve 1999 yılında olmak üzere 3 büyük deprem meydana gelmiştir. Bu depremlerde büyük miktarlarda can ve mal kaybı meydana gelmiştir. Bu bölgede bu kadar büyük depremlerin meydana gelmesi Kuzey Anadolu Fayı (KAF) deprem kuşağında bulunmasındandır. Sakarya nın Teknoteknik durumuna bakılırsa bu bölgenin 4 jeolojik zamanda alivyonist bir yapı olarak teşekkül ettiğini görüyoruz. Bölgede meydana gelen depremlerin en büyük nedeni de böyle bir yapıya sahip olmasındandır. Şekil 26. Marmara Bölgesi Tektonik Haritası 91

96 Türkiye de Kuzey Anadolu Fay hattı mevcuttur. Bu kırık zon aşağı yukarı Yenice, Manyas, Gönen, Sakarya ve Yenişehir sırasından geçerek Sapanca, Adapazarı, Kelkit, Gerede, Reşadiye ve Erzincan a geçer. Bu fay ın Türkiye içindeki uzunluğu 2000 km kadardır. Türkiye de en çok deprem olayı meydana getirerek hasar yapan da Kuzey Anadolu Fay ı adı verilen bu fay daki oynamalardır. Hendekte binaların %25 tamamen yıkılmıştır. Adapazarı nda ise % 20 tamamen yıkılmıştır. Adapazarı nın fay durumuna bakacak olursak bu fay Adapazarı nın güneyinden geçerek Mudurnu çayı vadisinde ikili sistem haline gelir. Bu iki sistem birbirine paralel durumdadır. 20 Haziran 1943 de meydana gelen 8 derece kuvvetindeki depremde Adapazarı merkezinde 524 bina tamamen yıkılmış, 227 bina ağır, 928 bina orta, 575 bina az hasar görmüştür. Bu yıkıntılar sonunda 318 kişi ölmüştür. 26 Mayıs 1957 de meydana gelen depremde 187 bina ağır, 317 bina hafif hasar görmüş, ancak can kaybı olmamıştır. 22 Temmuz 1967 Cumartesi günü saat: de 9.5 derece kuvvetinde meydana gelen depremde bütün vilayet dahilinde 5837 konut ağır hasar görmüş, 5153 konutta yardım almaya hak kazanmıştır. Hafif yaralı sayısı 111, ağır yaralanarak iyileşenlerin sayısı 113, ölü sayısı da 81 kişi olarak tespit edilmiştir. Bu depremde en çok Geyve ve Akyazı köyleri hasar görmüştür. Bu hasarlar kısa zamanda İmar ve İskan Bakanlığınca telafi edilerek yıkılan evlerin ve köylerin yerine yenileri yapılmıştır. Ayrıca halkın gıda, sağlık ve barınma ihtiyaçları da karşılanmıştır. Bu büyük depremlerin yanısıra Adapazarı nda belirli aralıklarla hafif şiddette depremler meydana gelmektedir. Ancak bunlar can ve mal kaybına yol açacak şiddette değildir. 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen depremde Adapazarı-Gölcük merkez üssü olmak üzere Sakarya, Gölcük, İzmit, Akyazı, Sapanca, Hendek, Değirmendere, Körfez ilçelerinde etkili olmuştur. 7.4 Magnitüd(Richter-şiddet) olan depremde 3891 ölü, binlerce yaralı ve konut ve işyeri değişik ölçülerde hasar görmüştür. 12 Kasım 1999 tarihinde Düzcede meydana gelen depremde Düzce ve civarı yıkıma uğramış ve binlerce ölü ve yaralı ile birlikte yıkık ve ağır hasarlı bina oluşmuştur." (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu,2011) 92

97 Ferizli Proje Alanı Sakarya Şekil 27. Türkiye Diri Fay Haritası (Kaynak: ) Bölgedeki diri fayların proje alanına mesafesi oldukça uzaktır. Bununla birlikte ocak alanında basamaklar şeklinde şev stabilitesi sağlanacak şekilde üretim faaliyetlerinde bulunulacaktır. Proje kapsamında yapılacak binalarda depreme karşı gerekli önlemler alınacaktır Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Jeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Alanda açık işletme yöntemi ile basamaklar şeklinde kalker cevheri üretimi gerçekleştirilecektir. Cevher yataklanmasına, topografik ve jeolojik yapıya uygun olarak basamak duraylılığı sağlanacaktır. Basamak yükseklikleri, basamak genişlikleri ve genel şev açısı basamakların kaymadan durmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir. Arazinin üretim sonrası durumunu gösterir Son Durum İmalat Haritası ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 17). Nihai durumda söz konusu proje alanında 10 basamak oluşturulması planlanmaktadır. Basamak uzunlukları topografik yapıya uygun olarak düzenlenecektir. Basamak genişliklerinin 6 m ve yüksekliklerinin de 10 ar metre olması öngörülmektedir. Ayrıca nihai durumda sahada genel şev açısının 45 derece civarında olmasına dikkat edilecektir. Dolayısıyla heyelan ve basamaklarda kayma olması önlenecektir. Ayrıca proje kapsamında kurulacak tesisler için bu tür tesislerin kurulmasında öngörülen yapılaşmaya uygun olarak inşa edilecektir. Üretim sona erdiğinde bu tesislerin sahadan sökülerek uzaklaştırılması sağlanacaktır Hidrojeolojik Özellikler Bölge ve Proje Alanı Hidrojeolojik Özellikler Proje alanını kapsayan hidrojeolojik çalışmalar araştırılmıştır. DSİ tarafından hazırlanan " Aşağı Sakarya Havzası Yeraltısuyu Rezerv Tespit Raporu" na ulaşılmıştır. Raporda yer alan bilgiler aşağıda sunulmuştur. 93

98 "Aşağı Sakarya havzası Türkiye nin NW da Sakarya vilayetini ve Karasu yu içine alan km 2 lik bir sahayı kaplar. Havzanın %33 ü ova olup 900 km 2 lik bir alan tutar. Geriye kalan 1800 km 2 lik saha dağlık arızalı ve ormanlıktır. Su taşıyan formasyon olarak havzada Neojen ve alüvyon bulunmaktadır. Neojende konglomera ve killi seviyeler münavebelidir.alüvyon litolojiside kum,çakıl ve killidir. Aşağı Sakarya ovasında su tablası topografyaya çok yakındır. Su tablasının üzerindeki kopiler zonda siltli ve killi formasyon içinde yeraltısuyu kopilorite olayı ile zemine ulaşmaktadır. Havzada S ve E da neojen akiferlerinin özgül debileri yani bir metre düşme tekabül eden debileri 0,02-2 lt/sn/m. olup ovada alüvyon akiferlerin özgül debileri 0,50 ile 52 lt/sn/m. arasında deişmektedir. Aşağı Sakarya ovasının 100 x 106 m 3 /yıl beslenmesi hesap edilmiş olup buna karşılık boşalma: EW istikameti faylarla ve Sapancaya Gölüne olmaktadır (=63x106m 3 /yıl). Ovanın emliyetli rezervi 60x106m 3 /yıl olarak alınmıştır. Ovada sulama suyu olarak 6 sınıf su bulunmuştur. NS istikametinde dil şeklinde dil şeklinde 5 sınıf toprak sınıfı bulunur." Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri Proje alanı içerisinde kuru dere yatakları geçmektedir. Ayrıca sakarya nehri proje alanı yanından geçmekte olup proje alanının doğusundan yer almaktadır. Proje alanı içerisinde baraj, göl veya gölet bulunmamaktadır. Proje alanına yaklaşık 8,3 km kuzey-kuzeydoğusunda Büyük Akgöl, yaklaşık 17,6 km güneybatısında Küçük Akgöl, yaklaşık 17,1 km güneybatısında Poyrazlar Gölü, yaklaşık 18,1 km kuzeybatısında Acarlar Gölü, yaklaşık 20,6 km güneybatısında Taşkısığı Gölü, yaklaşık 36,2 km güneybatısında Sapanca Gölü bulunmaktadır. Bu göllerin yükseltileri ile derinlikleri pek fazla değildir.yağışlı kuşakta yer aldıklarından bol sulu akarsularca beslenmekte ve fazla suları çeşitli ayaklarla boşaltmaktadır. İldeki göllerin suları genellikle tatlıdır. Sapanca Gölü; Marmara Bölgesinin doğu kesiminde,adapazarı ovasını İzmit körfezi oluğuna birleştiren uzun bir çukurun doğu yarısında yer alan tatlı su gölüdür. Sapanca nın kıyıları,doğuda Sakarya ili,batı ucunda Kocaeli ilinde kalır.havzası 252 km2dir.yüzölçümü 47 km2 dir.doğu-batı uzunluğu 17 km. dir.kuzey-güney genişliği 5 km. olup yüzeyin denizden yüksekliği 31 m. dir.en derin yeri (Prof.S.ERÇİN in ölçmelerine göre ) 61 m. dir. Göl,adını güney kıyısında kurulmuş olan ilçeden alır.eski Türk kaynaklarında Ayan gölü olarak geçer.özellikle güneyindeki dağlardan inen sellerle iyi beslenen göl,fazla suyunu,doğu ucundan Çark suyu aracılığı ile Sakarya ırmağına boşaltır. Elektirik İşleri Etüt Dairesi tarafından yaptırılan ölçmelere göre, gölün suyu kış ve ilkbahar aylarında yükselir,sonbahara doğru alçalır.iki seviye arasında cm.,bazen cm. fark görülür. 94

99 E-5 karayolu gölün kuzey kıyısını,tem Otoyolu ve demiryolu ise güney kısmından geçmektedir. Sapanca gölünün güney ve kuzey batı sahilleri tamamen tarım arazileri ile çevrilidir. Bu arazilerden bilhassa sebze ve meyve bahçeleri kurak yaz mevsiminde gölden pompa ile alınan suyla sulanmaktadır. Bu iş için göl önemli bir kaynaktır. Gökçeören Gölü; Adapazarı nın batısında ve Kazımpaşa Bucağı nın yanıbaşında yer almış bulunan ve Aralık Gölü diye de anılan bu göl, 15 hektar genişliğinde yer kaplamakta, büyük bir kısmı da bataklık ve sıtma yuvası halindeydi. Bu nedenle yıllar süren çalışmalar sonucunda 1994 yılında DSİ tarafından bu göl kurutulmuş ve tarım alanı haline getirilmiştir. Poyrazlar Gölü; Adapazarı nın kuzeydoğusunda Sakarya Irmağı nın yakınındaki 60 hektarlık bu göle, yanındaki Poyrazlar Köyü nedeniyle bu ad verilmiştir. Gölün başka bir adı da Teke Gölü dür. Sakarya Irmağı nın eski yatağında oluşan Poyrazlar Gölü, iki sırt arasında uzanmakta olup, Sakarya Irmağı taştığında fazla suları Kapaklı Boğazı ndan göle boşalmaktadır. Genel olarak bu şekilde beslenen Poyrazlar Gölü, oldukça derin olup yalnızca güney kıyıları sığ ve sazlıktır. Kuzey ucunda da bir ayakla fazla suları Sakarya Irmağı na boşalır. Başta sazan olmak üzere çeşitli tatlı su balıkları bulunan göl, son yıllarda piknik alanları ile gitgide turistik bir önem kazanmaya başlamıştır. Taşkısığı Gölü; Adapazarı nın kuzeyınde Taşkısık ve Ekizce köyleri arasında olup 90 hektarlık bir alanı kaplar. Çaltıcak Gölü diye de anılan gölde, çeşitli su balıkları ve kerevit bulunur. Son yıllarda turistik yönden ilgi görmektedir. Küçük Akgöl; Taşkısığı Gölü nün 3 km. doğusundadır. Yalnızca 20 hektar yüzölçümü olan bu göl, dipten kaynayan sularla beslenmektedir. Gölün kuzey kesimi sazlık ve bataklıktır. Fazla sularını, bir ayakla Çark Suyu na boşaltır. Suyu tatlı ama bulanıktır. Bu nedenle tatlı su balıklarının yaşamasına elverişli bir ortam yoktur. Büyük Akgöl; Merkez İlçe ile Karasu İlçesi arasında yer alan 190 hektar yüzölçümlü Büyük Akgöl ün büyük kesimi sazlık ve bataklık olup zıpkınla avlanılmaktadır. Ayrıca gölün sazlık ve bataklık yerlerinde yabankazı ve yabanördeği de avlanmaktadır. Acarlar Gölü; Karasu Kaynarca sınırında yer alan bu göl, 1562 hektar yüzölçümlüdür. Bunun 861 hektarı bataklık durumundadır. Gölün çevresindeki orman örtüsü, yer yer bataklıkların içine sokulmuştur. Acarlar Gölü nün fazla suları bir ayakla Sakarya Irmağı na boşalmaktadır. "(Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) 95

100 Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (Su Seviyeleri, Miktarları, Emniyetli Çekim Değerleri, Kaynakların Debileri, Mevcut ve Planlanan Kullanımı Yeraltı Suları Sakarya ilinde şehir tamamen nehir çökelleri üzerindedir. Çöküntü sahası içinde bulunan Adapazarı ovası; Sakarya, Çark suyu Mudurnu ve Uludere gibi akarsuların getirip biriktirdiği kalın alüvyondan ibarettir. Bu alüvyon içinde yeraltı suyu çok yüksek seviyededir, bazı kısımlarda ise batak durumdadır. Sakarya İlindeki toplam emniyetli yeraltı suyu rezervi 248 hm3/ yıl dır. Arifiye mahallesinde zemin düz ve dolgundur. Yeraltı suyu ovada m derinliktedir. Söğütlü ilçesinde zemin Sakarya nehrinin getirmiş olduğu birikintilerden meydana gelmiş olup yeraltı suyu 3-4 m derinlikte devamlı vardır. Akyazı ilçesinde yeraltı su seviyesi 3-5 m derinlikte olup şehir genelde alüvyon kolisi üzerindedir. Pamukova ve Taraklı ilçelerinde ise belli seviyede yeraltı suyu yoktur. Hendek ilçesinde yerleşim bölgesinde yeraltı su seviyesi 2-3 m olup kuzeyde m derinliktedir. Karasu, Kocaali ve Kaynarca ilçelerinde yeraltı su seviyesi topografyaya bağlı olarak 0-10 m arasında değişmektedir. Sapanca ilçesinde yeraltı su seviyesi göle yakın kısımlarda 2 m olup, güneydoğuya doğru derinleşmektedir. Jeotermal Kaynaklar Sakarya ilinde sıcaklığı 30 C üzerinde olan 2 adet ve sıcaklığı 30 C altında olan 1 adet jeotermal alan bulunmaktadır. Tablo 52. Sakarya İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar Jeotermal Kaynaklar Sıcaklık Debi (L/S) Kullanım Amacı Kuzuluk Jeotermal Alanı (Akyazı İlçe Sınırları İçinde) Taraklı Jeotermal Alanı (Taraklı İlçe Sınırları İçinde) Geyve-Ahibaba- Ilıcaköy Jeotermal Alanı (Geyve İlçe Sınırları İçinde) Ilıcaköy Kaynağı Açılan sondajlardan 60 c-84 c ye ulaşılmıştır. (5 adet sondaj) 26 c -41 c arasında (6 sondaj) Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 (15-125) 0,094-2,02 26,5 c 1,5 29 c 4 Kuyulardan elde edilen sıcak sular kaplıca ve ısıtma amaçlı kullanılmaktadır. Kuyulardan elde edilen sular kaplıca amaçlı kullanılmaktadır. Sıcak suların herhangi bir kullanımı yoktur. 96

101 Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrojeolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Proje alanında kalker ocağı işletmeciliği yapılacaktır. Etüt raporuna göre inceleme alanı içerisinde YAS seviyesi yüzeye yakındır. Çalışmalar sırasında su seviyesine rastlanması durumunda hem üretim çalışmalarını etkilememesi hem de çıkan suyun kaybedilmemesi amacıyla sahadan drene edilmesi sağlanacaktır Hidrolojik Özellikler Bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri Akarsular; Sakarya İlinde, Sakarya Nehri, Çark Deresi, Dinsiz Çayı, Mudurnu Çayı, Darıçayır Deresi, Maden Deresi, Melen Deresi, Karaçay Deresi, Akçay Deresi, Yırtmaç Deresi, Değirmendere gibi pekçok akarsu bulunmaktadır. "Sakarya Nehri; Eskisehir in Çifteler ilçesi yakınlarından doğan Sakarya ırmağının kolları ile birlikte toplam uzunluğu 824 km. dir. Sakarya ili sınırları içindeki uzunluğu km. dir. Mevsimler itibariyle; Sonbahar mevsimi (Eylül-Ekim-Kasım ) : 689 milyon m³ Kış mevsimi (Aralık-Ocak-Şubat) : 1598 milyon m³ İlkbahar mevsimi (Mart-Nisan-Mayıs) : 2361 milyon m³ Yaz mevsimi (Haziran-Temmuz-Ağustos) : 748 milyon m³ lük su potansiyeline sahiptir. Sakarya Nehrinin taşıdığı su miktarı Eskişehir-Kütahya-Ankara-Bolu-Sakarya İllerine düşen yağışlara bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Yıllık su potansiyeli 5 milyar m³ civarındadır. Yıllık su miktarının % 13 ünü Sonbahar mevsiminde, % 30 unu Kış mevsiminde, %44 ünü İlkbahar mevsiminde, %13 ünü yaz mevsiminde geçirmektedir. Adapazarı şehir merkezinin 4 km. doğusundan geçen Sakarya ırmağı,ovanın kuzey kesiminde sağdan Mudurnu çayını, daha ilerde, Sapanca Gölünün fazla suyunu boşaltan Çark suyunu alır ve Karasu ilçe merkezi Yenimahalle semtinde Karadeniz e dökülür. Sakarya nehri üzerinde Yenice, Sarıyar ve Gökçekaya barajları bulunmaktadir. Sakarya havzası hidrolojik olarak Yukarı, Orta ve Aşağı Sakarya havzası adı altında 3 grupta incelenebilir. Yukarı Sakarya havzası Eskişehir, Kütahya illeri ile Konya ovasının bir bölümünü kapsar. Bu havzada Paleozoikten Kuvaterner e kadar çok çeşitli birimler yer almaktadır. Temel kaya paleozoik yaşlı metamorfik seriler olup şist ve mermer karakterindedir. 97

102 Doğu - batı yönünde bir kuşak halinde yayılan Orta Sakarya havzası Bilecik, Bolu ve Ankara illerini kapsamaktadır. Havzada temel kayayı oluşturan Paleozoik yaşlı şist ve mermerler genellikle havzanın batı ve güney batısında yer alır. Batıdan doğuya doğru sıralanım yaşlı birimlerden genç birimlere doğru devam etmekte olup Paleozoiğin üstüne Jura - Kretase yaşlı çökeller gelmektedir. Havzada en fazla gözlenen birim Kretase den başlayıp Eosen sonuna kadar izlenebilen fliş serisidir. Aşağı Sakarya havzasının temelini Sakarya İlinin kuzey ve kuzeydoğusunda yer alan Silüryen yaşlı kristalize kireçtaşları oluşturur.. Aşağı Sakarya havzası teknoteknik açıdan ülkemizin en aktif yerlerinden biridir. Kuzey Anadolu fayı günümüzde de hareketli bir fay olup, kimi zaman depremlere neden olmaktadır. Ayrıca fayın hem kuzey hem de güney bloğunda çok büyük sahalarda, hareketten dolayı oluşmuş heyelanlar vardır. Nehir, erozyon ve yataktan gelen silt ve kumlardan dolayı, bulanık ve askıda katı maddesi yüksektir. Askıda katı madde ve bulanıklık, yağmurların fazla olduğu mevsimlerde artış gösterir. Faaliyette olan çok sayıda kum ocağı, nehir yatağını tahrip ederek, biyolojik ortamı olumsuz etkilemektedir. Sakarya Nehir suyu fiziksel parametreleri yanında kimyasal parametreleri (içerdiği demir ve diğer metallerin yüksekliği) bakımından da yoğun kirlilik etkisi altındadır. Sakarya İli, nehrin mansap bölgesinde yer aldığından Sakarya Nehri geçtiği yerleşim birimlerinden yüklendiği kirliliklerle birlikte İl sınırlarına giriş yapmakta ve kendisine katılan sulardan aldığı kirliliklerle de Karadeniz e dökülmektedir. Çark Deresi; Sapanca Gölünün doğu ucu Sakarya Nehrine 5 km olup, Çark Suyu gölün kuzey doğusundan çıkarak, gölün fazla suyunun tahliye eder. Serdivan Beşköprü mevkiinde iki kola ayrılarak 32 evler mevkiinde birleşip bir çok yerleşim yerinden geçtikten sonra, Ferizli İlçesi Seyfiler Köyü sınırları içinde Sakarya Nehri nin sol sahilinden nehre karışır. Çark Suyunun drenaj alanı Sapanca Gölü dahil 814 km 2 dir. DSİ teşkilatı tarafından ıslah çalışmalarıyla, mücavir sahaların sağnak yağmurlardan gelecek suların taşımaya elverişli hala getirilmiştir. Kanal uzunluğu 45 km dir. Debisi mevsimlere göre değişir. Çark Suyu, 1967 yılına kadar içme suyu kaynağı olarak kullanılmakta iken, yerleşim yerlerinin evsel atıkları ile endüstriyel atıkların, yan dereler ve drenaj kanallarıyla Çark Suyuna taşımaları sonucu, çevreyi kokusuyla rahatsız eden açık kanal görünümü kazanmıştır. Sapanca Gölünden temiz olarak çıkması ile birlikte Yeniköy suyunun taşıdığı Arifiye Belediye kanalizasyonu ve mezbaha atık suları ile ilk kirliliği alır. İlerledikçe, küçük sanayii sitesi, Sakasan Kağıt San., Good Year, Otokar (Otoyol ve Fruehauf, u satın aldı), Tank Palet, Doğan Bisküvi, Erba Karavan, TÜVASAŞ Vagon San., TZDK Alet ve Makine San., Mermer Fabrikaları, Adapazarı ve Yazlık mezbaha atıkları, Besihaneler, süt mandıraları atıksuları Çark Suyuna karışır.ancak Adapazarı Belediyesi tarafından 1998 yılı başlangıcında yapımına başlanılan Çark Deresi ıslah çalışmaları sayesinde yukarıda bahsedilen atıksuların dereyi olumsuz etkilemesi önlenerek, bu atıklar bir kanalizasyon sistemi ile Karaman Köyü sınırlarında tamamlanarak işletmeye alınan arıtma tesisine verilmektedir. 98

103 Çark Suyuna yönelik tarım arazilerinden ise kimyasal gübre ve tarımsal ilaç atıkları drenaj suları ile karışmaktadır. Bu yolla bilhassa azot ve fosfor kirliliği yanında, pestisitlerin doğadaki biyokimyasal indirgemelerinin çok yavaş olması da olumsuzluk etkenidir. Dinsiz Çayı; Uzunluğu 34 km. dir. Mudurnu Çayı nın bir kolu olan Dinsiz Çayı, Hendek sınırı yakınında Şark Beynevit Köyü civarından doğar, daha sonra doğudan Fabrika Dere ve Balıklı Dere yi, güneyden Bıçkı ve Gürcü Derelerini alır. Akyazı, Hendek ve merkez ilçe sınırlarının birleştiği yerde Mudurnu Çayı na katılır. Mudurnu Çayı; Uzunluğu 65 km. dir. Dokurcun yakınlarında İl topraklarına girer, Hendek İlçesi nin kuzeybatısında Sakarya ya karışır. Akyazı İlçesi nin Taşburun Köyü civarında taşkınlar yapan ve bataklıklar oluşturan çay, yapılan ıslah çalışmalarıyla zararsız hale getirilmiştir. Darıçayır Deresi; Uzunluğu 33 km. dir. Karasu nun güneyinde Kocatöngel Deresi adı ile kuzeye doğru akan bu dere, doğudan ve batıdan küçük yan dereciklerle birleştikten sonra Tuzla yakınında Sakarya Nehri ne katılır. Maden Deresi; Uzunluğu 30 km. olan Maden Deresi, Hendek yakınında Çataltepe den doğar. Önce Kabalak Deresi adıyla kuzeye akar. Yayla Deresi ile birleştikten sonra Karasu adını alır ve Karasu İlçesi nin doğusundan Karadeniz e dökülür. Melen Deresi; Uzunluğu 30 km. dir. Kocaali İlçesi nin doğusunda Akçakoca sınırında bulunan Melenağzı mevkiinde Karadeniz e dökülür. Karaçay Deresi; Geyve İlçesi nin doğusunda Mancarlı yöresinden doğar. Uzunluğu 29 km. dir. Önce Sedcedere, sonra Karaçay adlarını alarak güneybatıya doğru akar. Güneydoğudan gelen Karakaya Deresi ile birleştikten sonra Karasular mevkiinde Sakarya Irmağı na katılır. Akçay Deresi; Geyve nin kuzeybatısındaki Eskiyayla yöresinden doğan Akçay Deresi, çok sayıda küçük dere ile birleştikten sonra Adliye Köyü kenarından Sakarya Irmağı na katılır. Yırtmaç Deresi; Kandıra İlçesi nin Kuştünek mevkiinden doğar. Kaynarca - Karasu sınırındaki Acarlar Gölü ne dökülür. Önemli kolları Büyükdere ve Kemerderesi dir. Değirmendere; Değirmendere, Kandıra nın doğusundaki Alabaşlar Köyü yakınından doğar. Kandıra Kaynarca sınırını çizerek akar. Kaynarca nın kuzeyinde Karaboğaz yöresinde denize dökülür." (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) 99

104 Sapanca Merkez HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. Tablo 53. Sakarya İli Akarsular, Dereler, Su Kaynaklar GRUP YERLEŞİM YERİ KAYNAK KAYNAK DEBİSİ(lt/sn) Min Max Merkez-Erenler-Serdivan- Yazlık-Güneşler-Arifiye- Sapanca Gölü 1850 Kazımpaşa-Hanlı Bekirpaşa-Nehirkent-49 köy Akçay Deresi(İkramiye) (Abalı Grubu) Alifuatpaşa Belediyesi Gümüşdere Asmaköprü Kaynakları 6 Çaybaşıyeniköy Dualıdere Sondaj(2) Ceneviz Suyu 6 20 Değirmendere Köyü Arabakonağı kaynağı 2 5 Büyükdere Ekinli-Yazılı Kaynak 3 5 Akçay Köyü Kaynak 1 Sondaj 7 Adliye Sondaj(2) 6+4 Karadere Sodaj(2) 2,57+1,5 Kemaliye-Kumbaşı-Çınardibi Laftadere -Hamsuyu 6 15 Kışlaçay Kurşunludere 5 10 Domuzyatağı 0.5 Doğançay Ayıoynağı 1,5 Poyrancık 1,2 Dualıtepe 1,5 Büyükhataplı-Işıklar-Kışla- Küçükhataplı Karaçam Köyü Müezzinler Gr. (sondaj) 3 Fındıklık- Çamlık-Soğuksu- İlimbey Deresi İlimbey Köyü Kaynak (6 adet) 2 5 Mağara Ky 6 75 İstanbul 95 Ky Sapanca Ziyabey-Nikola- Kırkpınar Kurtköy Yanık Kayakıran Yedigöz Ky Sondaj (5 adet) 175 Yangın deresi Kurtköy Dere Ky. 4 Sonday (2 adet) 15 Şahinkaya Ky. 6 6 İncirlikaya Ky Kurtköy Dere Ky. 20 Şahinkaya-2 Ky Kaynak 5 9 Yanık dere 4 Sondaj(2) 5 Mahmudiye Yangın deresi 6 100

105 Ferizli Söğütlü Akyazı Hendek HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. Hendek Dikmen Balkaya Uludere Akarca Gr. Sakaoğlu Deresi Yeniormanköy Sondaj 7 Soğuksu Kaynak 5 Sivritepe Sondaj 8 Yeşilyurt Kilisedere-Ardıçlı Akyazı İlimli Ky Sondaj Kuyusu (3 adet) 94 Keremali Ky Karapürçek Uludere Kanlıçay Grubu Kanlıçay Deresi Kanlıçay Köyü Kaynak(2) 1 Küçücek Göktepe Ky Göktepe Ky Bedir Kaynağı 1,3 1,3 Sami Ky Aktarla-1 Gr. Taşburun Deresi Sondaj 20 Ferizli Sondaj (2 Adet) 45 Soğucak Köyü Sondaj 2 Tuzla-Kemersuyu 1 Yeniköy Sondaj(2) 5 Mağara Sondaj 5 Değirmencik Soğuksu 2 Damlık Tatlısu 5 Levent Kaynak 1 Kantar Sondaj 1 Karateke Sondaj(2) 3 Söğütlü Kale sondaj 20 Fındıklı Gr. Aslanlar Barajı 6 Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 "Göller, Göletler ve Rezervuarlar: Sakarya il alanında pek çok sayıda göl vardır.üçüncü zamanın sonları ile dördüncü zamanın başlarında yoğun tektonik oluşumlar geçiren il alanı yer yer çökmüş,yer yer de yükselmiştir.kırılma ve Kıvrılmalar sonucu il alanı Karadeniz e doğru kuzey yönünde çarpılmıştır.çarpılmadan sonra Marmara denizi ile arada bir set ortaya çıkmıştır.marmara denizi ile su bölüm çizgisini oluşturan bu setin Karadeniz e eğimli olan kesimlerindeki çöküntü alanlarının dolması ile göller oluşmuştur.bu tektonik kökenli göller dışında,sakarya ırmağı tarafından taşınan alüvyonların yığılması ile oluşmuş göller de vardır. Bu göllerin yükseltileri ile derinlikleri pek fazla değildir.yağışlı kuşakta yer aldıklarından bol sulu akarsularca beslenmekte ve fazla suları çeşitli ayaklarla boşaltmaktadır.ildeki göllerin suları genellikle tatlıdır. Sakarya İlinde, Sapanca Gölü, Gökçeören Gölü, Poyrazlar Gölü, Taşkısığı Gölü, Küçük Akgöl, Büyük Akgöl ve Acarlar Gölü bulunmaktadır

106 Sapanca Gölü; Marmara Bölgesinin doğu kesiminde,adapazarı ovasını İzmit körfezi oluğuna birleştiren uzun bir çukurun doğu yarısında yer alan tatlı su gölüdür. Sapanca nın kıyıları,doğuda Sakarya ili,batı ucunda Kocaeli ilinde kalır.havzası 252 km2dir.yüzölçümü 47 km2 dir.doğu-batı uzunluğu 17 km. dir.kuzey-güney genişliği 5 km. olup yüzeyin denizden yüksekliği 31 m. dir.en derin yeri (Prof.S.ERÇİN in ölçmelerine göre ) 61 m. dir. Göl,adını güney kıyısında kurulmuş olan ilçeden alır.eski Türk kaynaklarında Ayan gölü olarak geçer.özellikle güneyindeki dağlardan inen sellerle iyi beslenen göl,fazla suyunu,doğu ucundan Çark suyu aracılığı ile Sakarya ırmağına boşaltır. Elektirik İşleri Etüt Dairesi tarafından yaptırılan ölçmelere göre, gölün suyu kış ve ilkbahar aylarında yükselir,sonbahara doğru alçalır.iki seviye arasında cm.,bazen cm. fark görülür. E-5 karayolu gölün kuzey kıyısını,tem Otoyolu ve demiryolu ise güney kısmından geçmektedir. Sapanca gölünün güney ve kuzey batı sahilleri tamamen tarım arazileri ile çevrilidir. Bu arazilerden bilhassa sebze ve meyve bahçeleri kurak yaz mevsiminde gölden pompa ile alınan suyla sulanmaktadır. Bu iş için göl önemli bir kaynaktır. Gökçeören Gölü; Adapazarı nın batısında ve Kazımpaşa Bucağı nın yanıbaşında yer almış bulunan ve Aralık Gölü diye de anılan bu göl, 15 hektar genişliğinde yer kaplamakta, büyük bir kısmı da bataklık ve sıtma yuvası halindeydi. Bu nedenle yıllar süren çalışmalar sonucunda 1994 yılında DSİ tarafından bu göl kurutulmuş ve tarım alanı haline getirilmiştir. Poyrazlar Gölü; Adapazarı nın kuzeydoğusunda Sakarya Irmağı nın yakınındaki 60 hektarlık bu göle, yanındaki Poyrazlar Köyü nedeniyle bu ad verilmiştir. Gölün başka bir adı da Teke Gölü dür. Sakarya Irmağı nın eski yatağında oluşan Poyrazlar Gölü, iki sırt arasında uzanmakta olup, Sakarya Irmağı taştığında fazla suları Kapaklı Boğazı ndan göle boşalmaktadır. Genel olarak bu şekilde beslenen Poyrazlar Gölü, oldukça derin olup yalnızca güney kıyıları sığ ve sazlıktır. Kuzey ucunda da bir ayakla fazla suları Sakarya Irmağı na boşalır. Başta sazan olmak üzere çeşitli tatlı su balıkları bulunan göl, son yıllarda piknik alanları ile gitgide turistik bir önem kazanmaya başlamıştır. Taşkısığı Gölü; Adapazarı nın kuzeyınde Taşkısık ve Ekizce köyleri arasında olup 90 hektarlık bir alanı kaplar. Çaltıcak Gölü diye de anılan gölde, çeşitli su balıkları ve kerevit bulunur. Son yıllarda turistik yönden ilgi görmektedir. Küçük Akgöl; Taşkısığı Gölü nün 3 km. doğusundadır. Yalnızca 20 hektar yüzölçümü olan bu göl, dipten kaynayan sularla beslenmektedir. Gölün kuzey kesimi sazlık ve bataklıktır. Fazla sularını, bir ayakla Çark Suyu na boşaltır. Suyu tatlı ama bulanıktır. Bu nedenle tatlı su balıklarının yaşamasına elverişli bir ortam yoktur. Büyük Akgöl; Merkez İlçe ile Karasu İlçesi arasında yer alan 190 hektar yüzölçümlü Büyük Akgöl ün büyük kesimi sazlık ve bataklık olup zıpkınla avlanılmaktadır. Ayrıca gölün sazlık ve bataklık yerlerinde yabankazı ve yabanördeği de avlanmaktadır. 102

107 Acarlar Gölü; Karasu Kaynarca sınırında yer alan bu göl, 1562 hektar yüzölçümlüdür. Bunun 861 hektarı bataklık durumundadır. Gölün çevresindeki orman örtüsü, yer yer bataklıkların içine sokulmuştur. Acarlar Gölü nün fazla suları bir ayakla Sakarya Irmağı na boşalmaktadır. "(Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) Tablo 54. Sakarya da Bulunan Doğal Göller Göl İsmi Drenaj Alanı (km 2 Büyüklüğü (km 2 Maksimum Maksimum ) ) Derinliği (m) Kotu (m) Sapanca Gölü Büyük Akgöl Küçük Akgöl Bilinmiyor Taşkısığı Gölü Bilinmiyor Poyrazlar Gölü Acarlar 5,00 5,00 2,5 0,50 Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu Proje alanı içerisinde kuru dere yatakları geçmektedir. Ayrıca sakarya nehri proje alanı yanından geçmekte olup proje alanının doğusundan yer almaktadır. Proje alanı içerisinde baraj, göl veya gölet bulunmamaktadır. İşletme izin alanının Sakarya Nehrine en yakın mesafesi yaklaşık olarak 50 m dir. Sakarya Nehri ne 50 metreden fazla yaklaşılmayacak ve üretim yapılmayacaktır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmeyecektir. Dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacaktır. Dere yatakları değiştirilmeyecektir. Oluşabilecek çevre kirliliği engellenecektir. Dere yataklarına kesinlikle müdahale edilmeyecektir. Dere yataklarının kesitleri daraltılmayacaktır. Akış engelleyici şekilde herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. Kazı çalışmaları sonucunda çıkabilecek olan hafriyat malzemesi herhangi bir şekilde dere yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara bırakılmayacaktır. 103

108 Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Su Ürünleri İstihsali, Ulaşım, Turizm, Elektrik Üretimi ve Diğer Kullanımlar) "Sapanca Gölü, Sakarya Nehri ile İzmit Körfezi arasında uzanan, deniz seviyesinden 30 m yükseklikte bir tatlı su gölü olup Adapazarı ve Çevre yerleşimleri için önemli bir içme kullanma suyu kaynağıdır. Sakarya İlinin içme suyu kaynağı olan Sapanca Gölü ile ilgili olarak Sakarya Büyükşehir Başkanlığı ADASU Genel Müdürlüğünün tarih ve 20/360 karar numaralı ADASU İçme Suyu Havzaları Koruma Yönetmeliği yürürlükte olup Sapanca Gölü havzası ile ilgili çalışmalar ADASU Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Sapanca Gölü kıyısında bulunan içme suyu Göl Tesislerinden halen mevcut olan 2 adet isale hattı ile (I.isale hattı φ = 700 mm AÇB, II. İsale hattı φ = 1200 mm AÇB), içme suyu İçme Suyu Arıtma Tesislerine ulaşamaktadır. III. İsale hattı (φ = 1800 mm ÇB) projesi ise devam etmekte olup, İller Bankası 1997 yılı yatırım programına alınmıştır. İçme Suyu Arıtma tesislerine uzaklığı ise 10 km uzunluğundadır. 28 şubat 1997 tarihinde ihalesi yapılan İçme Suyu Arıtma Tesisi maltepe depolarının bulunduğu mevkiide 900 m2 lik alan üzerine çelik konstrüksiyon üzerine inşa edilmiştir. Tesisin bulunduğu bina içerisinde PLC sistemi ile kontrol edilmekte ve filtrasyon sisteminde yer alan vanalar tamamen otomatik kumandalı olarak inşaa edilmiştir. İçme suyu standartlarına uygun kalitede su üreten olan tesis, basınçlı filtrasyon sistemi ile 1200 lt/sn suyu arıtmaktadır. Arıtım Aşamaları; Flokülasyon, Basınçlı Filtrasyon, Klorlamadır. Depolara alınan su şehir şebekesine beslenmektedir. İçme suyu arıtma tesisi halen faaliyette olup şehrin temiz su ihtiyacını karşılamaktadır. Sakarya ilinde diğer içme suyu kaynakları yeraltı suları ve kaynak sularıdır.mudurnu çayında; Adapazarına içme suyu temin maksadıyla Ballıkaya barajı fizibilite çalışmalarına başlanmıştır. ÇED süreci devam etmektedir. Ballıkaya Barajı aks yeri Adapazarı ilinin 30 km güneydoğusunda Mudurnu çayı üzerinde Ballıkaya köyü mansabındadır. Proje Karakteristikleri Yağış alanı : km 2 Tipi : Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Temelden yüksekliği : 100,00 m Talvegden yüksekliği : 78,00 m Kret uzunluğu : 366,00 m Kret genişliği : 10,00 m Baraj gölü hacmi : 143,24 hm3 Aktif hacim : 129,76 hm3 Yıllık regüle edilen su mik. : 189,22 hm3 Yıllık Ortalama Akım : 308,13 hm3 Regülasyon oranı : % 82,91 Dolusavak : 104

109 Yeri : Sağ Sahil Tipi : Karşıdan alışlı, kontrollü Kret kotu : 202,00 m Kret uzunluğu : 60,00 m Kadastrofal taşkın pik debisi : m3/s Boşaltım kanalı tipi : Beton kaplama Yaklaşım kanalı kotu : 195,00 m İlk Çalışma Revize Çalışma Minimum Su Seviyesi : 176,85 m 176,85 m Normal Su Seviyesi : 204,05 m 218,89 m Maksimum Su Seviyesi : 205,50 m 220,00 m Aktif Hacim : 63,48 hm³ 129,76 hm³ İçme Suyuna Verilen Su : 189,20 hm³ 189,20 hm³ Yıllık Ortalama Akım : 308,13 hm³ 308,13 hm³ Regülâsyon Oranı %61,41 %82,91 (+ E) Ballıkaya Barajının 14,5 m yükseltilmesi ile aktif hacim 66,28 hm³ artmıştır. Depolanan fazla su ile enerji üretimi amaçlanmaktadır." (Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011) DSİ İçme ve Kullanma Suyu Ön incelemesi tamamlanan : -- Planlama ve kesin projesi tamamlanan : 189 hm3/yıl Ballıkaya barajı : 189 hm3/yıl İL TOPLAMI : 189 hm3/yıl Tablo 55. Sakarya İli İçmesuyu Envanteri Yetersiz Sulu İlçesi Şebekeli Çeşmeli Şebekeli Çeşmeli Köy Bağlısı Köy Bağlısı Köy Bağlısı Köy Bağlısı Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Ad. Nüf. Adapazarı Akyazı Arifiye Erenler Ferizli Geyve Hendek Karapürçek Karasu Kaynarca Kocaali Pamukova Sapanca Serdivan Söğütlü Taraklı Toplam Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu,

110 KANALİZASYON SİSTEMİ KULLANAN ARITMA TESİSİ BULUNAN Tablo 56. Sakarya İli Mevcut Kanalizasyon Tesisi Envanteri İŞİN NİTELİĞİ FERDİ FOSSEPTİK KULLANAN Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 ADET KÖY NUFÜS SIZDARMALI FOSSEPTİKLE SONLANAN SIZDARMASIZ FOSSEPTİKLE SONLANAN DOĞRUDAN ALICI ORTAMA DEŞARJ EDİLEN KLASİK ARITMA TESİSİ PAKET ARITMA DOĞAL ARITMA (Yapay Sulak Alan) DOĞAL ARITMA (Stabilizasyon Havuzu) Tablo 57. Sakarya İli Toprak ve Su Kaynakları Mevcut Envanteri İli İlçesi Gölet Yerüstü Sulama İlinizdeki Toplam Mevcut Gölet Mevcut Yerüstü Sulama Sulanan Alan Sulanan Sulanan Büyüklüğü (Ha) Proje Adedi Proje Adedi Alan (Ha) Alan (Ha) Sakarya Adapazarı Sakarya Akyazı Sakarya Arifiye 0 Sakarya Erenler 0 Sakarya Ferizli Sakarya Geyve Sakarya Hendek Sakarya Karasu 0 Sakarya Karapürçek Sakarya Kaynarca Sakarya Kocaali 0 Sakarya Pamukova Sakarya Sapanca 0 Sakarya Serdivan 0 Sakarya Söğütlü Sakarya Taraklı Genel Toplam: Kaynak: Sakarya İl Çevre Durum Raporu, 2011 Proje alanının içerisinde herhangi bir kuyu, kaynak, sondaj kuyusuna ve keson kuyuya rastlanmamıştır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmeyecektir. Dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacaktır. Dere yatakları değiştirilmeyecektir. Oluşabilecek çevre kirliliği engellenecektir. Dere yataklarına kesinlikle müdahale edilmeyecektir. Dere yataklarının kesitleri daraltılmayacaktır. Akış engelleyici şekilde herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. Kazı çalışmaları sonucunda çıkabilecek olan hafriyat malzemesi herhangi bir şekilde dere yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara bırakılmayacaktır. 106

111 Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Hidrolojik Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Proje alanı çevresinde tespit edilen yüzey sularına müdahale edilmeyecek, çalışmalardan etkilenmemesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Yapılacak çalışmalar sırasında ve sonrasında proje alanının içerisinde mevsimlik yağışlarla beslenen kuru dere yatağı ile çevresinde bulunan kuru dere yataklarına ve yarı akar dere yataklarına müdahale edilmeyecek, herhangi bir atık bırakılmayacak ve atık su deşarjı olmayacaktır. İşletme faaliyete kapandıktan sonra ve işletme esnasında herhangi bir yan ürün oluşmadığından civarda yer alan kuru dere yataklarına herhangi bir etki, katkı veya madde karışımı söz konusu olmayacaktır Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Projeye konu sahanın bulunduğu bölgenin iklimsel özellikleri incelenirken, bölgenin iklimsel özeliklerini en iyi yansıtan Meteoroloji Genel Müdürlüğü Sakarya Meteoroloji İstasyonu uzun süreli rasat verilerine dayalı yılı Meteorolojik Bülten verileri kullanılmıştır. MGM den (Meteoroloji Genel Müdürlüğü) alınan veriler ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 20). Sakarya Meteoroloji İstasyonu yılı arası uzun yıllar meteorolojik kayıtları incelenmiş ve proje alanının bulunduğu bölgenin genel iklim durumu ortaya çıkarılmıştır. Karadeniz kıyılarında kuzeye özgü karakter kazanan Karadeniz iklimi ile Marmara havzasına kadar uzanan Akdeniz ikliminin etkili olduğu Sakarya,iklimlerin geçiş alanıdır. Güney ve batıda Akdeniz ikliminin özellikleri görülmekle beraber, yaz kuraklığının sürekli olmaması, bazı yıllarda yağışların çok azalması ve genel olarak ortalama ve mutlak sıcaklık farklarının az oluşu bölgenin Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş alanı olmasının göstergesidir. Ayrıca Marmara ikliminin özelliklerini taşıyan Sakarya ili; yağışlı, rutubetli bir havaya ve ılıman bir iklime sahiptir.kışlar bol yağışlı ve ılık, yazlar sıcak geçer. (Kaynak: Bölgenin Basınç Dağılımı Sakarya Meteoroloji İstasyonu yılları arası 39 yıllık rasat verilerine göre ortalama basıncın yıllık ortalama değeri 1012,55 hpa dır. Yıllık maksimum basınç Ocak ayında tespit edilmiş olup, 1036,1 hpa dır. Yıllık minimum basınç 986,1 hpa olarak belirlenmiş olup, Ocak ayında gözlemlenmiştir. Uzun süreli rasat verilerine basınç ölçüm (ortalama basınç, maksimum basınç, minimum basınç) değerleri Tablo 58 ve Şekil 28 de verilmiştir. 107

112 Parametre Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Rasat S, (yıl) Tablo 58. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Basınç Dağılımı (hpa) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık , ,6 1010,7 1010,9 1009,7 1008,7 1009,4 1012,5 1015,4 1015,9 1016,1 1012, ,1 1034, ,2 1021,4 1020,4 1018,6 1019,5 1025,7 1028,6 1031,7 1032,4 1036, ,1 990,9 991,1 987,7 998,1 996,4 996,6 998,2 998,5 996, ,2 986,1 Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) Şekil 28. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Basınç (hpa) Değerleri Grafiği. Bölgenin Sıcaklık Dağılımı Sakarya Meteoroloji İstasyonu 39 yıllık rasat verilerine göre bölgede yıllık ortalama sıcaklık 14,58 C dir. Rasat sonuçlarına göre ( yılları arası) ölçülen en yüksek sıcaklık 44 C olup, Temmuz ayında tespit edilmiştir. En düşük sıcaklık ise 10 C ile Şubat ayında kaydedilmiştir. Uzun yıllar rasat verilerine göre Sakarya İli ne ait aylık sıcaklık değerleri Tablo 59 da özetlenmiş ve Şekil 29 da verilen grafik üzerinde gösterilmiştir. 108

113 Tablo 59. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Sıcaklık Dağılımı ( C) Parametre Ortalama sıcaklık( C) Maksimum sıcaklık ( C) Minimum sıcaklık( C) Rasat S, (yıl) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 39 6,2 6,4 8, ,4 21,7 23,6 23,3 19,7 15,6 11,3 8,1 14, ,2 25,9 31,9 35,8 37,6 40, ,8 37,4 38,6 29,2 28, , ,3-1, ,1 9, ,6-6,8-10 Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu, Yılı Rasat Değerleri) Şekil 29. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Sıcaklık ( C) Dağılımı. Bölgenin Yağış Dağılımı Sakarya Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar rasat verilerinde tespit edilen ortalama yıllık toplam yağış 834,9 mm olarak ölçülmüştür. Günlük maksimum yağış miktarı 127,7 mm ile Haziran ayında kaydedilmiştir. Sakarya Meteoroloji İstasyonuna ait yılları arasındaki karakteristik yağış değerleri, aşağıdaki tablo ve grafikte verilmiştir. Parametre Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Rasat S, (yıl) Tablo 60. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Yağış Dağılımı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık ,2 71,6 60,4 50,4 65,4 50,6 44,7 45,8 88,8 82,7 103,3 834, ,8 40,8 43,9 52,2 59,9 127,7 93,7 69,1 68, ,6 60,5 127,7 Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 109

114 Şekil 30. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Toplam Yağış ve Maksimum Yağış Dağılımı Grafiği Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Sakarya Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar rasat verilerine göre yağış-şiddet-tekerrür eğrileri grafiğinde 100 yıllık 24 saat yağış değerleri dikkate alındığında toplam yağış miktarı 155,6 mm olarak tespit edilmiştir. Proje alanında üretim faaliyetleri sırasında yukarıdaki yağış değerleri dikkate alınarak uygun çalışma yapılacaktır. Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve yağış-şiddet-süre tekerrür eğrileri ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. Ek-26). Bölgenin Ortalama Nispi Nem Dağılımı Sakarya Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar rasat verilerine göre tespit edilen yıllık ortalama nispi nem % 72,33 dir. Bölgede minimum nispi nem ise % 11 ile Nisan ayında tespit edilmiştir. Uzun yıllar rasat verilerine göre nem dağılımı Tablo 61 de verilmiş ve Şekil 31 de verilen grafik üzerinde gösterilmiştir. Tablo 61. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Nispi Nem Dağılımı Parametre Ortalama Nem (%) Rasat S, (yıl) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 39 73,5 72,9 71,1 70,3 70,7 68,7 70,9 72,4 73,4 76,6 74,8 72,6 72,33 Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 110

115 Şekil 31. Sakarya İli Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Bağıl Nemin Aylara Göre Değişimi Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Sayılı günlerin aylara göre dağılımı Tablo 62 de ve sayılı günlerin grafiksel gösterimi ise Şekil 32 de sunulmuştur. Sakarya Meteoroloji İstasyonu yılları arasındaki verilere göre ilde ortalama kar yağışlı gün sayısı toplam 14,6 gün, ortalama kar örtülü günler sayısı toplam 9,5 gün, ortalama sisli günler sayısı toplam 45,3 gün, ortalama dolulu günler sayısı 0,8 gün, ortalama kırağılı günler sayısı toplamı 17,8 gün ve ortalama orajlı günler sayısı 16,3 gündür. Parametre Ortalama kar yağışlı günler sayısı Ortalama kar örtülü günler sayısı Ortalama sisli günler sayısı Ortalama dolulu günler sayısı Rasat (yıl) Tablo 62. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Sayılı Günler Dağılımı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 37 4,2 4,8 2,3 0, ,7 2,4 14,6 39 3,3 3,6 1, ,1 1,1 9,5 39 4,6 4,2 3,7 3,1 3,1 1,7 2,5 3,2 3,9 6,1 5,8 3,4 45, ,2 0,1 0,2 0,1-0,1-0,1-0,8 Ortalama kırağılı günler sayısı 39 4,2 3,8 3,2 0, ,2 2,3 3,7 17,8 Ortalama orajlı 34 0,2 0,2 0,4 1,7 3,1 4 2,2 1,8 1,2 1,1 0,3 0,1 16,3 günler sayısı Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 111

116 Şekil 32. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Sayılı Günler Grafiği. Maksimum Kar Kalınlığı Sakarya Meteoroloji İstasyonu verilerine göre yıllık toplam kar kalınlığı 158 cm olup, maksimum kar kalınlığı ise Şubat ayında 54 cm olarak gözlemlenmiştir. Söz konusu veriler aşağıdaki tablo ve grafiklerle de açıklanmıştır. Tablo 63. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Maksimum Kar Kalınlığı Parametre Rasat S, Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık (yıl) Maksimum Kar Kalınlığı ( cm ) Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 112

117 Şekil 33. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği. Bölgenin Buharlaşma Durumu Sakarya Meteoroloji İstasyonu yılları arası verilerine göre bölgede tespit edilen yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 843,3 mm olup, günlük maksimum açık yüzey buharlaşması 27 mm ile Ekim ayında gözlenmiştir. Söz konusu veriler aşağıdaki tablo ve grafiklerle de açıklanmıştır. Tablo 64. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Buharlaşma Dağılımı Parametre Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Rasat S, (yıl) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık ,9 149,3 167,1 145,8 99,1 59,7 21, ,6 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) ,6 10,2 10,2 10 8, ,6 27 Kaynak:MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 113

118 Şekil 34. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Aylık Buharlaşma Dağılımı Rüzgar Sakarya Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar verilerine göre kaydedilen aylık ve yıllık rüzgâr esme sayı ve hız dağılımları aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Buna göre, ildeki hâkim rüzgâr yönü Kuzey-Kuzeybatı (NNW) yönünde esmektedir. Diğer hâkim rüzgâr yönleri incelendiğinde 2.derece hâkim rüzgâr yönü Kuzeybatı (NW), 3.derece hâkim rüzgâr yönünün Batı-Kuzeybatı (WNW) olduğu MGM verilerinden tespit edilmiştir. Bölgenin rüzgar dağılımına ait tablo ve grafikler aşağıda verilmiştir. 114

119 Tablo 65. Yönlere Göre Rüzgârın Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Esme Sayılarının Dağılımları ESME SAYILARI TOPLAMI Rüzgar Yönü Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK İlkbahar Yaz Sonbahar Kış N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak: MGM.TÜMAS (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 115

120 Şekil 35. Esme Sayıları Toplamına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 36. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramı 116

121 Şekil 37. Esme Sayılarına Göre Aylık (Ocak-Haziran Dönemi) Rüzgar Diyagramları 117

122 Şekil 38. Esme Sayılarına Göre Aylık (Temmuz-Aralık Dönemi) Rüzgar Diyagramları 118

123 Şekil 39. Rüzgar Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 40. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı 119

124 Şekil 41. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 42. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı 120

125 Tablo 66. Yönlere Göre Rüzgârların Aylık, Mevsimlik ve Yıllık Esme Hızları Dağılımları (m/sec) YÖNLERE GÖRE RÜZGAR HIZLARI Rüzgar Yönü Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK İlkbahar Yaz Sonbahar Kış N 1,50 1,70 1,80 1,80 1,90 1,90 2,10 2,10 1,70 1,40 1,30 1,50 1,73 1,83 2,03 1,47 1,57 NNE 1,60 1,80 1,80 1,80 1,90 2,00 2,20 2,20 1,70 1,40 1,30 1,60 1,78 1,83 2,13 1,47 1,67 NE 1,60 1,60 1,60 1,60 1,80 1,80 1,90 1,50 1,40 1,20 1,20 1,30 1,54 1,67 1,73 1,27 1,50 ENE 1,30 1,30 1,20 1,20 1,20 1,20 1,10 1,00 1,00 1,00 1,00 1,20 1,14 1,20 1,10 1,00 1,27 E 1,20 1,20 1,10 1,00 1,00 1,00 1,00 0,80 0,90 0,90 1,00 1,10 1,02 1,03 0,93 0,93 1,17 ESE 1,30 1,30 1,20 1,10 1,10 1,10 0,90 0,90 0,90 0,90 1,10 1,30 1,09 1,13 0,97 0,97 1,30 SE 1,40 1,40 1,30 1,10 1,10 1,10 0,90 0,80 0,90 0,90 1,10 1,30 1,11 1,17 0,93 0,97 1,37 SSE 1,80 1,80 1,60 1,20 1,20 1,20 1,00 1,00 1,00 1,00 1,40 1,80 1,33 1,33 1,07 1,13 1,80 S 2,30 2,10 1,70 1,40 1,30 1,20 1,00 0,90 1,00 1,10 1,70 2,20 1,49 1,47 1,03 1,27 2,20 SSW 2,40 2,30 1,90 1,60 1,30 1,20 1,10 1,00 1,00 1,10 1,70 2,40 1,58 1,60 1,10 1,27 2,37 SW 2,30 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 1,00 1,00 1,10 1,60 2,20 1,52 1,60 1,07 1,23 2,17 WSW 1,50 1,40 1,40 1,40 1,30 1,20 1,10 1,10 1,00 1,00 1,10 1,40 1,24 1,37 1,13 1,03 1,43 W 1,40 1,30 1,40 1,30 1,20 1,20 1,20 1,00 1,00 1,00 1,10 1,30 1,20 1,30 1,13 1,03 1,33 WNW 1,30 1,30 1,30 1,30 1,20 1,10 1,10 1,10 1,10 0,90 1,10 1,30 1,18 1,27 1,10 1,03 1,30 NW 1,30 1,50 1,50 1,40 1,30 1,30 1,20 1,10 1,10 1,00 1,20 1,30 1,27 1,40 1,20 1,10 1,37 NNW 1,40 1,60 1,60 1,60 1,50 1,50 1,60 1,50 1,30 1,20 1,20 1,40 1,45 1,57 1,53 1,23 1,47 Kaynak: MGM.TÜMAS (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) 121

126 Şekil 43. Esme Hızı Ortalamasına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 44. Esme Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramı 122

127 Şekil 45. Esme Hızlarına Göre Aylık (Ocak-Haziran Dönemi) Rüzgar Diyagramları 123

128 Şekil 46. Esme Hızlarına Göre Aylık (Temmuz-Aralık Dönemi) Rüzgar Diyagramları 124

129 Şekil 47. Rüzgar Esme Hızlarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 48. Rüzgar Esme Hızlarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı 125

130 Şekil 49. Rüzgar Esme Hızlarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 50. Rüzgar Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagram 126

131 Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızlarının Dağılımı yılları arasında Sakarya Meteoroloji İstasyonu kayıtlarından elde edilen veriler doğrultusunda, rasat süresi boyunca en hızlı esen rüzgârın güneybatı yönünde olduğu ve hızının 23,7 m/sec a Şubat ayın ulaştığı kaydedilmiştir. Yıllık ortalama rüzgar hızı ise 1,5 m/sec tır. Söz konusu veriler aşağıdaki tablo ve grafiklerle de açıklanmıştır. Tablo 67. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı (m/sec) Parametre Rasat S, (yıl) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m/sec) 39 1,9 1,8 1,6 1,5 1,5 1,5 1,6 1,5 1,2 1,1 1,4 1,9 1,5 Maksimum Rüzgar Hızı ( m/sec ) 39 20,2 23, ,9 20,7 19,5 17,4 13,3 18,3 14, ,3 23,7 Maksimum Rüzgar Yönü 39 NE SW SW WNW NW WSW WSW N W W S S SW Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) Şekil 51. Ortalama ve Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı Grafiği 127

132 Kuvvetli Rüzgarlı ve Fırtınalı Günler Dağılımı yılları arasında Sakarya Meteoroloji İstasyonu kayıtlarından elde edilen veriler doğrultusunda, rasat süresince yıl içerisinde toplam 1,8 günün fırtınalı, 30,5 günün kuvvetli rüzgârlı geçtiği saptanmıştır. Söz konusu veriler aşağıdaki tablo ve grafiklerle de açıklanmıştır. Tablo 68. Uzun Yıllar Rasat Verilerine Göre Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Tablosu Parametre Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Rasat S, (yıl) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 39 0,3 0,4-0,1 0,1 0,1 0-0,1-0,2 0,5 1,8 39 5,9 4,4 3 1,7 0,8 1,2 1,1 0,7 0,9 0,9 3,2 6,7 30,5 Kaynak: MGM (Sakarya Meteoroloji İstasyonu Yılı Rasat Değerleri) Şekil 52. Aylara Göre Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Gün Sayısı Grafiği Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Sırasında Yerel ve Bölgesel İklimde Oluşabilecek Meteorolojik ve İklimsel Etkiler ile Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında ve sonrasında meteorolojik elemanlara herhangi bir etki beklenmemektedir. 128

133 4.7. Flora-Fauna Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Fauna Flora : Faaliyet alanı Sakarya İli ne bağlı Ferizli İlçesinde yer alan 100 ha lık alanda bulunmaktadır. Kurulması planlanan II. GRUP MADEN OCAĞI nın açılacağı bölge de Karadeniz İklim tipi özellikleri görülmektedir. Bu durum sonucu olarak bölgede, bitki örtüsü açısından Akdeniz İklimi ile Karadeniz İklimi arasında bir geçiş oluşturduğu söylenebilir. Bu durumun doğal sonucu olarak bölgede, bitki örtüsü açısından bu iki farklı iklim özellikleri bir arada bulunur. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı Uzman Biyolog Nihan Eminoğlu tarafından ʺ Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Arttırımı Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü FLORA&FAUNA DEĞERLENDİRMESİʺ hazırlanmıştır (Bkz. Ek-42). Söz konusu rapordan alınan bilgiler aşağıda özetlenmiştir. Sakarya ili Ferizli ilçesi Akçukur köyü sınırları içinde yapılması kapasite artırımı planlanan Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Alanlarının ve Çevresinin Ekolojik Değerlendirmesi çalışması; Literatür çalışmalarına ve kısa süreli arazi gözlemlerine dayanmaktadır. Bölgenin Floristik ve ekolojik yapısıyla ilgili detaylı bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Proje alanında 2013 Mayıs ayı içerisinde birkaç günlük arazi çalışmaları yapılarak gerekli verilere ulaşılmıştır. Ayrıca geniş literatür taraması ile birlikte alandaki habitat tipleri, flora türleri tespit edilmiştir. Araştırma alanı Marmara Bölgesinde Sakarya ili, Ferizli ilçesi, Akçukur Köyü civarında yer alan Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi alanları ve çevresini kapsamaktadır. Türkiye ihtiva ettiği e yakın çiçekli bitki taksonu ile (tür altı taksonlar dahil), floristik çeşitlilik bakımından ılıman kuşağın en zengin ülkelerinden birisidir. Bu çeşitlilik başta ekosistem çeşitliliği olmak üzere iklimsel, edafik, topoğrafik vb. çeşitliliklerin bir yansımasıdır. Türkiye florası bir taraftan Orta Avrupa, diğer taraftan Asya ile ilişkilidir. Uralların batısından itibaren tüm kıta Avrupa sında civarında tür olduğu düşünülürse, Türkiye nin floristik çeşitlilik bakımından bir kıta özelliği gösterdiği söylenebilir. Türkiye florası ihtiva ettiği 3000 in üzerinde endemik tür ile de diğer ülkeler arasında önemli bir yere sahiptir. Davis tarafından Türkiye florasında kullanılan kareleme sistemine göre araştırma alanı A3 karesi içinde yer almaktadır. 129

134 Tablo 69. Endemik, Nadir ve Nesli Tehdit Altında Olan Bitki Türleri ve IUCN Tehlike Kategorileri 130

135 131

136 132

137 133

138 Endemik, Nadir ve Nesli Tehdit Altında Olan Bitki Türleri Alanda 3 adet endemik bitki türü tespit edilmiştir. Bu oran Türkiye florası ortalamasının oldukça altındadır. Bunun en önemli sebebi bölgenin antropojen karakterli olmasındandır. IUCN tehlike kategorileri Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler) Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta) Ekim ve ark. 2000, Ankara adlı eser baz alınarak değerlendirilmiştir. IUCN Kategorileri; CR-CRITICALLY ENDANGERED-Çok Tehlikede: Bir takson çok yakın bir gelecekte yok olma riski altında ise bu gruba konur. EN-ENDANGERED-Tehlikede: Bir takson oldukça yüksek bir risk altında ve yakın gelecekte yok olma tehlikesi altında olup, ancak henüz CR grubunda degilse EN grubuna konur. VU-VULNERABLE-Zarar Görebilir: CR ve EN gruplarına konamamakla birlikte; doğada orta vadeli gelecekte yüksek tehdit altında olan taksonlar bu gruba konur. Ülkemizde orta vadede tehdit altında olabileceği düşünülen ve birden fazla lokaliteden bilinen bazı türler bu kategoriye konmuştur. Ayrıca şimdilik durumlarında tehlike olmayan bazı türler, gelecekte korunmalarının sağlanması için, bu kategoriye konmuşlardır. LR-LOWER RISK-Az Tehdit Altında: Üstteki gruplardan herhangi birine konamayan, onlara göre populasyonları daha iyi bitkiler bu kategoriye konur. Populasyonları oldukça iyi ve en az 5 lokaliteden bilinenler bu kategoriye konmuştur. Gelecekteki durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek 3 alt kategorisi vardır: LR (cd) Conservation Dependent -Koruma Önlemi Gerektiren Takson 5 yıl içinde yukarıdaki kategorilerden birine konulacak ve hem tür, hem de habitat açısından özel bir koruma statüsü gerektirenler. LR (nt) Near Threatened -Tehdit Altına Girebilir Bir evvelki gruba konamayan ancak VU kategorisine konmaya yakın adaylar. LR (lc) Least Concern - En Az Endişe Verici - Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olmayanlar. Türkiye değişik Bitki Coğrafyası bölgelerinin etkisi altında bulunmaktadır. Ülkemiz tamamı ile Holarktik âleme dâhil 3 floristik (Avrupa-Sibirya, Iran-Turan ve Akdeniz) bölgenin kesişme noktaları üzerindedir. Bu bölgelerin hepsinin kendine has iklimsel ve edafik faktörlerinin yanı sıra, birbirlerine geçiş bölgelerinde ve hatta içlerinde diğer bölge özelliğine sahip yöreler olması nedeniyle de ilginç floristik karakterler bulunması çok rastlanan bir özelliktir. Floristik açıdan Akdeniz ve Iran-Turan bölgelerinin birbirine benzerliği, Avrupa-Sibirya bölgesinin diğer iki bölgeye benzerliğinden daha fazladır. 134

139 Türkiye Florası incelendiğinde sadece belirli bir coğrafik Bölgeye has olan diğer bölgelerde bulunmayan endemikler açısından durum aşağıda özetlenmiştir kadar endemik tür ise en az iki bölgemizde yayılış gösterirler. Tablonun incelenmesinden görüleceği gibi, endemikler bakımından en fakir bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi olarak görülmekte, ancak bunun temel sebebi bu bölgedeki araştırmaların yetersiz olmasına bağlanmaktadır. Asıl önemli sonuç Marmara ve Ege Bölgelerindeki endemizm oranının düşük olmasıdır. Zira bu bölgeler gerek nüfusun gerekse sanayinin en yoğun oldugu bölgelerdir. Dolayısıyla, bu alanlardaki biyotik baskıların bir sonucu olarak bu bölgelerdeki endemizm oranının düşük olduğu söylenebilir. Alanda endemizmin düşük olmasının bir diğer nedeni ise sanayi, yerleşim, tarımsal faaliyetler, otlatma, arıcılık vb. antropojen etkiler nedeniyledir. Marmara Bölgesinin tamamında 70 endemik tür olduğu düşünüldüğünde endemiz oranının düşük olması kendiliğinden anlaşılır. BERN SÖZLEŞMESİ İle Koruma Altına Alınan Bitki Türleri Türkiye, Bern Sözleşmesi olarak bilinen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi ne tarihinde üye olmuştur. Sözleşmenin amacı doğal bitki ve hayvan türlerini ve bunların doğal yaşam ortamlarını korumak ve bu amaçla üye ülkeler arasında işbirliği yapmaktır. Sözleşmeye imza atan ülkeler, tehlike altında bulunan bitki ve hayvan türlerini ve doğal yaşam ortamlarını korumak amacıyla gerekli yasal ve idari önlemleri almakla yükümlüdür. Alanda Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan bitki türü kaydına rastlanmamıştır. Fauna : Proje alanları genel anlamda tarım, ormanlık arazilerin ve maki formasyonun bulunduğu bir alandır. Saha omurgalı hayvanların Amphibia, Reptilia, Aves ve Mammalia sınıflarına ait çok sayıda tür için doğal bir yaşam alanı oluşturmaktadır. Proje sahası ve yakın çevresinde yer alan karasal fauna türleri 2013 Mayıs ayı içerisinde birkaç günlük arazi çalışmaları yapılarak tespit edilmiştir. Ayrıca geniş literatür taraması ile birlikte alandaki habitat tipleri, fauna türleri tespit edilmiştir. 135

140 Raporun hazırlanmasında bölgede daha önceki yıllarda yapılan arazi çalışmalarından elde edilen bilgiler ile birkaç günlük yapılan arazi çalışmaları ve literatür bilgileri kullanılmıştır. Arazi çalışması sırasında fauna elemanlarının saptanmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca arazideki dışkılar, ayak izleri, yenmiş besin kalıntıları ve baykuş pelletleri de kaydedilmiştir. Çalışma alanı içerisinde arazi çalışması yapılarak alandaki biyotop tipleri belirlenmiş ve optik olarak görüntülenmiştir. Çalışılan güzergâh genel olarak kayalık, tarım ve bozuk orman ve maki-çalılık vejetasyonu varlığı ile tanımlanabilir. İki Yaşamlılar; Türkiye genelinde de oldukça yaygın olan bu türler koruma statüleriyle birlikte Tablo 70 de verilmiştir. Proje alanı ve yakın çevresinde bulunması muhtemel İkiyaşamlı türleri irdelenmiş ve bu canlılar alanda 6 türle temsil edilmiştir. Çalışma alanında tespit edilen ikiyaşamlıların tümü IUCN e göre LC Yaygın-En Az Endişe Verici olarak belirlenmiştir. Proje alanında endemik ikiyaşamlı türüne rastlanmamıştır. Tablo 70. Proje Alani ve Yakın Çevresindeki Karasal ve Sucul Biyotoplarda Yayılış Yapan İkiyaşamlı Türleri ve Koruma Statüleri Türkiye de hâkim ve yaygın olan türlerdir. Ayrıca Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararı na göre de incelemesi yapılan türlerin tamamı, Madde 5 (4915 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası) gereğince, Bakanlıkca koruma altına alınmıştır. 136

141 Sürüngenler; Sürüngen türleri Testudines ve Squamata olmak üzere Reptilia sınıfının 2 takımına ait olan türlerdir. Bu takımlardan Testudines kaplumbağa türlerini içerir; kaplumbağalar da karasal ve sucul türler olmak üzere iki ayrılır. Sucul türler içinde de tatlısu bitotoplarına uyum sağlamış türler bulunur. Squamata ise kertenkele ve yılan türlerini kapsamaktadır. Proje alanı ve yakın çevresinde zaman zaman görülme olasılığı yüksek olan türler Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı Uzman Biyolog Nihan Eminoğlu tarafından hazırlanmış ʺ Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Arttırımı Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü FLORA&FAUNA DEĞERLENDİRMESİʺ raporunda sunulmuştur. (Bkz. Ek-42). Kuşlar; Proje alanı ve yakın çevresinde (proje alanından 2 km lik yarıçap mesafesince bir daire şeklinde araştırma alanını oluşturmuştur), malzeme alanlarında ve yakın çevresinde tespit edilen karasal ve sucul biyotoplarda göçmenlik statüsüne göre; 1) Yerli, 2) Yaz göçmeni, 3) Kış göçmeni Olmak üzere kuş türlerine mevsimsel olarak rastlamak olanaklıdır. Bu gruplarda yerli kuşlarla yaz göçmeni kuşlar hat civarında üreme yaparlar. Alanda genellikle tarla kuşları, ötücü kuşlar, karasal formlar ağırlıklı olarak bulunmaktadır. Ayrıca gündüz yırtıcıları ve su kenarında avlanan ve yaşayan kuşların da varlığı söz konusudur. Bölge çok sayıda yerli ve üreyen kuşları barındırmasının yanında, çalışma alanının dar oluşu göçmen kuşların proje çalışmasından etkilenişini en aza indirgeyecektir. Alanda saptanan kuş türleri, göçmenlik durumları ve koruma statüleri Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı Uzman Biyolog Nihan Eminoğlu tarafından hazırlanmış ʺ Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Arttırımı Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü FLORA&FAUNA DEĞERLENDİRMESİʺ raporunda sunulmuştur. (Bkz. Ek-42). Memeli Hayvanlar; Proje alanı etrafında yapılan çalışmalarda yarasaların yuvalanması için uygun mağara ve benzeri yapıların bulunmadığı, etrafta gözlenen veya olası türlerin su etrafına beslenmek için yerleşkelerden veya uzaktaki kayalık alanlardan gelen türler olduğu söylenenbilir. Alanda bulunma olasılığı olan memeli türleri Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Bölümü Botanik Anabilim Dalı Uzman Biyolog Nihan Eminoğlu tarafından hazırlanmış ʺ Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Arttırımı Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü FLORA&FAUNA DEĞERLENDİRMESİʺ raporunda sunulmuştur. (Bkz. Ek-42). 137

142 Proje alanı ve yakın çevresinde bulunması muhtemel memeli hayvanlar irdelenmiş ve bu canlıların neredeyse tümü IUCN e göre LC Yaygın-En Az Endişe Verici olarak belirlenmiştir. Vulpes vulpes (Kızıl Tilki) türü Madde 6 (4915 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası) gereği, Bakanlıkca belirlenen av hayvanlarından, av döneminde avlanmanın serbest olduğu sürelerde avlanmasına Merkez Av Komisyonu nca izin verilen av hayvanları kategorisine dahildir. Proje alanında endemik memeli hayvan türüne rastlanmamıştır. Fauna Türlerinin Uluslararası Ve Yurtiçi Koruma Statüleri BERN SÖZLEŞMESİ Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 yılında Bern de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak sözleşmeye taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı: Nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlarına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir. Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır. Ek II Kesin olarak koruma altına alınan türler Ek III Korunan türler Bern Sözleşmesi Madde 6 hükümleri: Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti. Ek II: Kesinlikle koruma altına alınması gereken fauna türlerini içeren liste Ek II içinde yer almaktadır. Sözleşmeye akdeden taraflar Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin özel olarak koruma altına alınması için gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türlerle ilgili olarak aşağıda belirtilen durumlar özellikle yasaklanacaktır: Ek III: Koruma altına alınan fauna türlerinin listesini içermektedir. Sözleşmeyi akdeden her bir taraf Ek III de belirtilen vahşi fauna türlerinin koruma altına alınmasını temin etmek için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 138

143 Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin istismar edilmesi konusu, 2. Maddede ileri sürülen şartlar göz önüne alınarak populasyonları tehlikeden uzak tutmak için düzenlenecektir. Buna yönelik önlemler aşağıdakileri içerecektir: Ek-IV Yasaklanan Av Metodu ve Araçları ile Diğer Yasak İşletme Şekilleri Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri: 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır. f) - Alınacak önlemler; g) Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, h) Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, i) Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. Alanda tespit edilen omurgalı hayvan türlerinden BERN e göre türlerin hangi eklerde yer aldıklarını aşağıdaki diyagramdan da görülmektedir. Merkez Av Komisyonu (MAK) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün her yıl Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu kararına göre alandaki türler Ek Listelerde verilen kategorilere göre de sınıflandırılmıştır. MAK Kararlarına göre; Ek Liste- I Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları Ek Liste-II Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları Ek Liste-III Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları gösterir. Buna Göre; İkiyaşamlı türlerden; alanda tespit edilen türlerin hiçbiri MAK Kararlarına göre herhangi bir ekte yer almamaktadır. Türkiye de bulunan ikiyaşamlı türlerin hemen hepsi MAK Kararlarına göre koruma altında değildir. Sürüngenlerden; tespit edilen türlerin hepsi MAK Kararlarına göre Ek-1 listesinde yer almaktadır. Yani bu türlerin hepsi Çevre ve Orman Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanlardandır. Kuşların hemen hemen hepsi MAK Kararlarına göre bir listede yer alırlar. Memeli hayvanlardan; hemen hemen hepsi MAK Kararlarına göre bir listede yer alırlar. 139

144 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda her yıl yeniden hazırlanan Av Dönemlerine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilmesi gerekmektedir Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Flora-Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Proje kapsamında sahada açık işletme yöntemi ile cevher kalınlığı da dikkate alınarak basamaklarda delme-patlatma yapılarak kalker cevheri üretimi gerçekleştirilecektir. Üretilen cevher sahada kurulması planlanan kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacaktır no lu sahanın bu proje kapsamında 47,75 hektarlık kısmı faaliyetler için kullanılacaktır. 47,75 hektarlık proje alanının tamamı orman alanıdır. Orman alanları için üretim faaliyetlerine başlanmadan önce orman izni alınacaktır. Üretimin gerçekleştirileceği ocak alanında, kalker cevherleşmesi üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan üst örtü tabakası bulunmaktadır. Üretim faaliyetleri öncesinde alanda üst örtü tabakası dekapajı yapılacaktır. Ocak alanından alınacak bitkisel toprak tabakası proje alanı içerisinde belirlenen bitkisel toprak depolama alanında kapanış aşamasında rehabilitasyon amaçlı kullanılmak üzere depolanacaktır. Bitkisel toprak depolama alanı ekler bölümünde sunulun vaziyet planında verilmiştir (Bkz. EK 7). Proje alanı içerisinde kırma-eleme tesisinin ve şantiyenin kurulacağı alanlarda arazi düzenleme çalışmaları sırasında, dekapaj yapılması söz konusudur. Ancak yapılacak dekapaj proje alanında planlanan bitkisel toprak depolama alanında kapanış aşamasında rehabilitasyon amaçlı kullanılmak üzere depolanacaktır. Proje alanında erozyon ve sedimantasyon kontrolü ile ilgili olarak doğal vejetasyonun yetişmesi sağlanarak alan doğaya yeniden kazandırılacaktır. Doğaya kazandırma sonucu yetiştirilecek bitkilerle erozyon ve sedimantasyona karşı gerekli tedbirler alınmış olacaktır. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında, proje alanının içerisinden geçen kuru dere yatağına ve alanın çevresinde bulunan su yüzeylerine müdahale edilmeyecek, herhangi bir atık bırakılmayacak ve atık su deşarjı olmayacaktır. İşletme faaliyete kapandıktan sonra ve işletme esnasında herhangi bir yan ürün oluşmadığından civarda yer alan akar ve kuru dere yataklarına herhangi bir etki, katkı veya madde karışımı söz konusu olmayacaktır. Faaliyetten ötürü Bern Sözleşmesi ve Merkez Av Komisyonu Kararları ile koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayatı türleri üzerine, faaliyetle ilgili olarak hiçbir ticari kaygı güdülmeyeceğinden bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alı konması, yumurtalarına zarar verilmesi gibi etkiler söz konusu olmayacaktır. Sonuç olarak, arazinin hazırlanması ve işletme aşamasındaki faaliyetler, türler üzerinde rahatsızlık faktörü yaratacak, populasyonlar bundan olumsuz etkilenecek olsalar da, türlerin ortadan kalkması gibi bir tehlike unsuru söz konusu olmayacaktır. 140

145 Yukarıda listelenen ve bölge genelinde bulunan fauna türlerine, faaliyetler sırasında kasıtlı olarak zarar verilmeyecektir. Alanda yapılacak işletme süresinde, fauna elementleri olası gürültü ve hareketlilikten dolayı çevredeki daha sakin alternatif habitatlara çekilecektir. Söz konusu proje kapsamındaki faaliyetler sırasında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve Yönetmeliklerine, 4915 sayılı Bern Sözleşmesi 6. ve 7. Madde hükümlerine uyulacaktır Koruma Alanları (EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Kapsamında) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları Proje alanı ve yakın civarının Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin EK- V Duyarlı Yöreler Listesi kapsamında irdelenmesi aşağıda sunulmuştur Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası aşağıda ve ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. Ek-12). 141

146 Şekil 53. Sakarya İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası ( 142

147 1. Ülkemiz Mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar : a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları ; Sakarya İli sınırları içerisinde Milli Park Alanı bulunmamaktadır. Sakarya İli sınırları içerisinde 3 adet Tabiat Parkı (İl Ormanı Tabiat Parkı, Poyrazlar Gölü Tabiat Parkı, Kuzuluk Tabiat Parkı) bulunmaktadır. Bu parklardan en yakını Poyrazlar Gölü Tabiat Parkı olup proje alanına yaklaşık olarak 17,4 km mesafededir. Proje alanı ve yakın çevresinde Tabiat Anıtı yer almamaktadır. Sakarya İli sınırları içerisinde Tabiatı Koruma Alanı yer almamaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları ; Sakarya İli sınırları içerisinde Sakarya-Kaynarca-Acarlar Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olmak üzere bir adet Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Bu saha ruhsatlı sahaya 18,1 km mesafede yer almaktadır. Sakarya İli nde 1 adet Yaban Hayvanı Yerleştirme Sahası bulunmaktadır.sakarya İli ndeki YHYS yaklaşık olarak 19,4 km mesafede yer almaktadır. Bunların dışında Sakarya İli sınırları içerisinde 6 adet Av Dönemi MAK Kararıyla Yasaklanan Sahalar bulunmaktadır. Avlanmaya Yasaklanan Sahalardan proje alanına en yakın mesafede bulunan yaklaşık 13,2 km mesafededir ve sınırları aşağıda verilmiştir. Karasu İlçesi; Doğusu: Sakarya Nehrinin batı kısmı Kuzeyi: Manavpınar köyünü Hürriyet Köyüne bağlayan köy yolu Batısı: Hürriyet Köyünden Sakarya Nehri boyunca uzanan hat boyu, Güneyi : Sakarya Nehrinin kuzey kısmı. Sakarya İli sınırları içerisinde Örnek Avlak Olarak Tescil Edilen ve Ava Yasaklanan Sahalar bulunmamaktadır. Ayrıca Sakarya İli sınırları içerisinde 3 adet Devlet Avlağı Olarak Tescil Edilen ve Ava Yasaklanan Sahalar bulunmaktadır. Bu alanlar Geyve Gümüş Dere Doğançay Devlet Avlağı, Pamukova Devlet Avlağı, Kocaali Devlet Avlağı olup proje alanına en yakını Kocaali Devlet Avlağı olup yaklaşık olarak 20,1 km mesafededir. Kocaali Devlet Avlağının sınırları aşağıda verilmiştir. Kocaali Devlet Avlağı; Doğusu: Büyükmelen Çayının Karadenize döküldüğü yerden başlayarak Büyükmelen Çayı boyunca Güneye doğru ilerleyerek İğneli Mahallesinin yaklaşık 500 m. Güneyindeki sırta kadar devam eder. Bu sırttan batıya doğru yönelerek Kantar Tepe ye ulaşır. Kantartepe den Güney Doğu istikametinde uzanan Çingene Konağı Sırtını ve köy yolunu takip ederek Çelik Derenin yol ile kesiştiği yere kadar varır. Bu noktadan itibaren güneydoğu yönünde ÇelikDere boyunca ilerler ve bu 143

148 Dereyi Koyak Dere ile birleştiği yere kadar devam eder. Kuzeyi: Karasu Deresinin Karadeniz e döküldüğü yerden başlayarak doğuya doğru sahil şeridi boyunca Büyükmelen Çayının Karadeniz e döküldüğü yere kadar devam eder, Güneyi: Elmalı Dere ile Koyak Derenin birleştiği yerden başlayarak ÇalıkDere Sırtına çıkar. Bu sırtı batı ve kuzey istikametinde takip ederek Kızılüzüm mezarlığının bulunduğu Tepeye çıkar. Bu Tepeden Arpalı Tepeye yönelir ve Tepeye varmadan güneybatı istikametinde uzayan sırtı takiple Molla Tepeye varır. Buradan anasırtı takip ederek Mollahasan Tepenin 300 m. Güneydoğusunda kalan Tepeye varır. Buradan güneybatı istikametinde uzayan sırtı takip ederek Avluboğazı Tepe ve Kurtbalı Tepeye ulaşır. Buradan güney batı istikametinde uzayan sırtı takip ederek Atakbaşı Pınarı nın kuzeybatısında kalan Tepeye ve Çatalmeşe Tepe ye ulaşır, Batısı: Güney sınırının bittiği, Çatlameşe Tepeden başlayıp sırtı takip ederek Atakbaşı Tepeye varır. Atakbaşı Tepeden kuzeydoğu istikametinde uzayan sırtı takip ederek sırt ile Derenin kesiştiği yere varır. Bu noktadan sonra Kalabak Dere, Maden Deresi ve Karasu Deresi boyunca Karadenize kadar uzanır. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar; Proje alanında 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tanımlanan Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları Sit Alanı ve Koruma Alanı özel alanlardan hiçbiri bulunmamaktadır. Sakarya İli nde bulunan Kültür verilmiştir. ve Tabiat Varlıkları ve Sit Alanları aşağıda Tablo 71. Sakarya ili'nde Bulunan Taşınmaz Kültür Varlıkları ve Sit Alanları Taşınmaz Kültür Varlıkları Sit Alanları Sivil Mimarlık Örneği: 280 Dinsel Yapılar: 43 Kültürel Yapılar: 29 İdari Yapılar: 15 Askeri Yapılar: 13 Endüstriyel ve Ticari Yapılar: 42 Mezarlıklar: 14 Şehitlikler: 2 Anıt ve Abideler: 1 Kalıntılar: 8 Korunmaya Alınan Sokaklar: - Arkeolojik Sit Alanı: 26 Kentsel Sit Alanı: 2 Tarihi Sit Alanı: - Kentsel Arkeolojik Sit Alanı: - Diğer Sit Alanları (üst üste sit alanları): - Arkeolojik ve Doğal Sit: 1 TOPLAM: 447 TOPLAM: 29 (Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları; Proje alanında bu tür alanlar bulunmamaktadır. 144

149 d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar; Proje alanına en yakın gölet yaklaşık olarak 11,2 km mesafede yer almaktadır. Ayrıca, 7,9 km mesafede göl bulunmaktadır. e) 02/11/1986 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri ; Proje alanı içerisinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar; Sakarya İli sınırları içerisinde Özel Çevre Koruma Alanı bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar; İlgili Kanunda koordinatları verilerek tanımlanan alan ile proje alanının etkileşimi söz konusu değildir. ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler; Proje alanının büyük kısmı orman alanıdır. Üretim faaliyetlerine başlanmadan önce Orman Kanunu kapsamında orman izni alınacaktır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu değildir Sayılı Orman Kanununun 16. Maddesi gereğince bu alanlar için orman izni alınacaktır. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı içerisinde böyle bir alan söz konusu değildir. ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen alanlar; Proje alanı içerisinde ve yakın civarında böyle bir alan söz konusu değildir. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu nda belirtilen alanlar; Proje alanında mera vasıflı arazi bulunmamaktadır. 145

150 j) 17/05/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar; Ruhsat alanı içerisinden Sakarya Nehri geçmektedir. Sakarya Nehri Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ne göre sulak alan olarak değerlendirilmektedir. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar: a) 20/2/1984 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları ; Proje alanı ve çevresinde İlgili Sözleşmede belirtilen flora, fauna, Deniz Kaplumbağası, Üreme Alanlarında belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar; Proje alanı ve çevresinin Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar ile ilgisi bulunmamaktadır. 1) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar Proje alanı çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. ıı. 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar Proje alanı çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 2) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar Proje alanı çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 3) Cenova Deklarasyonunun 17 nci maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar Proje alanı çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 146

151 c) 14/2/1983 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar; Proje alanı içerisinde Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır. ç) 17/5/1994 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar ; Proje Alanı ve yakın civarında böyle bir alan bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi; Proje alanı ve yakın civarında böyle bir alan bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar: a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.); Çevre düzeni planına göre proje alanının tamamı orman alanıdır (Bkz. Ek-53). b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı; Proje alanı içerisinde tarım alanı bulunmamaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler; Proje alanı arazi sulama ve devolapman projeleri içerisinde değildir. ç) Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları; Ruhsat alanı ve çevresinde yapılan gözlemlere dayanarak ruhsat sahası içerisinde sürekli akan bir dere ve akarsu bulunmaktadır. Ruhsat sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj bulunmamaktadır. Ruhsat sahası içerisinden Sakarya Nehri geçmektedir. Ruhsat Alanı içerisinde ve yakın çevresinde mevsimlik yağışlarla beslenen kuru dere yataklarına rastlanmaktadır. 147

152 Yukarıda bahsedilen, ruhsat alanı içerisinde ve yakın çevresinde yer alan nehir, dere ve mevsimsel yağışlarla beslenen kuru dere yataklarına sahada yapılacak çalışmalar sırasında ve sonrasında müdahale edilmeyecek ve herhangi bir atık malzeme verilmeyecektir. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar; Yukarıda belirtilen alanların hiçbiri proje alanı içerisinde bulunmamaktadır Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Koruma Alanlarına Etkiler Ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Proje alanında yapılan çalışmalar sırasında kasıtlı olarak türlere zarar verilmeyecek, ilgili kurum tarafından yapılacak çalışmalara personel tarafından destek verilecektir. Faaliyet dönemlerinde hayvanlara kasıtlı olarak zarar verilmeyecek, avlanılmayacaktır. Proje alanında herhangi bir kayıtlı kültür ve tabiat varlığı bulunmamaktadır Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı bakanlar kurulu kararı ile "sınırlandırılmış alanlar" v.b.) Proje Alanı ve Proje Etki alanı Proje alanı ve etki alanında askeri yasak bölgeler ile ayrıca kamu kurum ve kuruluşlara tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar bulunmamaktadır Proje Kapsamında Yapılacak İş ve İşlemler Kapsamında Etkiler ve Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Projeye konu alanda, askeri yasak bölgeler ile ayrıca kamu kurum ve kuruluşlara tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sınırlandırılmış alanlar bulunmadığından, proje kapsamında bu tür alanlara herhangi bir etki söz konusu değildir. 148

153 BÖLÜM 5: PROJE KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ (İlgili Yönetmelikler Kapsamında ve Kümülatif Olarak Gerekli Değerlendirme Yapılacaktır) 5.1. Emisyon Hesaplamaları (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme ve İşletme Sonrası) Arazi Hazırlık İşlemleri Sırasında Oluşacak Emisyonlara İlişkin Hesaplamalar Sahada kalker üretimi açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Üretimin gerçekleştirileceği ocak alanında, kalker cevherleşmesi üzerinde ortalama kalınlığı 20 cm civarında olan bitkisel toprak tabakası bulunmaktadır. Üretime başlanmadan önce kalker cevherinin üzerindeki bitkisel toprak tabakası alınacaktır. Dekapajı yapılacak olan bitkisel toprak tabakasının gevşek oluşu nedeniyle, dekapaj işlemi iş makineleri ve insan gücüyle yapılacak olup patlayıcı madde kullanılmayacaktır. Proje alanından, kapasite artışı ile yıllık yaklaşık ,57 m 3 (= Ton) kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Proje alanında bulunan cevherin kalınlığı yaklaşık 100 metre civarında olduğundan, üretim yapılacak olan toplam alan; ,57 m 3 / 100 m = ,3 m 2 dir. Dekapaj yapılacak toprağın yoğunluğu 1,5 gr/cm ,3 m 2 lik kısmındaki dekapaj; kabul edildiğinde sahanın Toplam Dekapaj Miktarı = Dekapaj Alanı x Toprak Kalınlığı x Toprak Yoğunluğu = ,3 m 2 x 0,2 m x 1,5 gr/cm 3 = 3.214,3 Ton dur. Ocak alanından alınacak bitkisel toprak tabakası bitkisel toprak depolama alanına depolanacaktır. bitkisel toprak depolama alanında depolanan bitkisel toprak tabakası, daha sonraki dönemlerde cevher üretimi tamamlanan alanlara dökülecek ve böylelikle hem işletme ekonomisine katkı sağlanacak hem de önceki üretim alanlarının düzenlenmesi sağlanacaktır. Diğer bir değişle depolanan bitkisel toprak üretim faaliyetlerinin sona erdiği alanlarda basamak eğimlerinin düşürülmesi ve ocak alanı rekrerasyon işlemlerinde kullanılacaktır. Kırma eleme tesisin kurulum aşamasında bu alanda da bir miktar dekapaj işlemi yapılacaktır. Tesis alanındaki dekapaj işlemi sırasında alınacak bitkisel toprak yine aynı alanda düzenleme işlemlerinde kullanılacaktır. Üretim miktarı üzerinden dekapaj miktarları aşağıda hesaplanmıştır; Yıllık Çalışma Süreleri = 12 Ay/Yıl, 300 Gün/Yıl, 25 Gün/Ay, 10 Saat/Gün Yıllık Dekapaj Miktarı = 3.214,3 Ton Aylık Dekapaj Miktarı = 267,9 Ton Günlük Dekapaj Miktarı = 10,7 Ton Saatlik Dekapaj Miktarı = 1,07 Ton 149

154 Üst örtü toprak tabakasının dekapajı, yüklenmesi ve taşınması sırasında oluşacak toz miktarı ; Tablo 72. Toz Emisyon Faktörleri-Dekapaj Kaynaklar Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Dekapaj (kg/ton) 0,025 0,0125 Yükleme/Boşaltma (kg/ton) 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi) (kg/km/araç) 0,7 0,35 Depolama 5,8 2,9 Yukarıdaki tabloda özetlenen emisyon faktörleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 12 Tablo 12.6 da verilmiştir. Hesaplamalar bu değerler üzerinde aşağıda yapılmıştır. Kontrolsüz durum; a) Bitkisel Toprak tabakasının alınması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 1,07 ton/saat x 0,025 kg/ton = 0,02675 kg/saat b) Bitkisel Toprak tabakasının kamyonlara yüklenmesi ve boşaltılması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 1,07 ton/saat x 0,01 kg/ton x 2 = 0,0214 kg/saat c) Bitkisel Toprak tabakasının taşınması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Alınacak bitkisel toprak tabakası proje alanında belirlenen bitkisel toprak depolama alanında muhafaza edilecektir. Üretim yapılacak alandan bitkisel toprak depolama alanına ortalama mesafe yaklaşık olarak 250 metredir. Dolayısıyla bitkisel toprak taşınması sırasında gidiş geliş toplam 500 m mesafelik yol kullanılacaktır. Günlük 10,7 ton üst örtü toprağı 1 kamyonla tek sefer yapılarak depolama alanına nakledilecektir. 0,7 kg/km/sefer x 1 kamyon x (1 sefer/10 saat) x 0,5 km = 0,035 kg/saat d) Üst örtü tabakasının depolanması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Proje alanında bitkisel toprak tabakası, oluşturulacak bitkisel toprak depolama alanında depolanacaktır. Bitkisel toprak depolama alanı yaklaşık olarak 1 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Bitkisel toprağının 1 hk lık alanında depolanması esnasında oluşabilecek toz miktarı aşağıda hesaplanmıştır. 1 hektar x 5,8 kg/hektar.gün x 1 gün/24 saat = 0,24 kg/saat 150

155 Bitkisel toprak tabakasının dekapajı sırasında meydana gelebilecek olan Toplam Toz Miktarı ; 0,02675 kg/saat + 0,0214 kg/saat + 0,035 kg/saat + 0,24 kg/saat = 0,323 kg/saat Kontrollü durum; a) Bitkisel Toprak tabakasının alınması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 1,07 ton/saat x 0,0125 kg/ton = 0,0134 kg/saat b) Bitkisel Toprak tabakasının kamyonlara yüklenmesi ve boşaltılması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 1,07 ton/saat x 0,005 kg/ton x 2 = 0,0107 kg/saat c) Bitkisel Toprak tabakasının taşınması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; 0,35 kg/km/sefer x 1 kamyon x (1 sefer/10 saat) x 0,5 km = 0,0175 kg/saat d) Üst örtü tabakasının depolanması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; 1 hektar x 2,9 kg/hektar.gün x 1 gün/24 saat = 0,12 kg/saat Bitkisel toprak tabakasının dekapajı sırasında meydana gelebilecek olan Toplam Toz Miktarı ; 0,0134 kg/saat + 0,0107 kg/saat + 0,0175 kg/saat + 0,12 kg/saat = 0,16 kg/saat Bu değer Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen 1,0 kg/saat lik sınır değerinin altında olmasından dolayı toz modellemesi yapılmamıştır. İşletme Aşamasında Oluşacak Emisyonlara İlişkin Hesaplamalar Faaliyet kapsamında yapılacak işlemler sırasında patlatma ile üretim, yükleme, taşıma ve tesis faaliyetleri esnasında toz yayılımı olacaktır. Sahada bulunan cevher açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Proje sahasında gerçekleştirilecek işlemlerden kaynaklanan toz emisyonu kütlesel debileri, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 12 d.1 Maddesi gereği, EK 12 Tablo 12.6 da yer alan emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalarda kullanılan emisyon faktörleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 151

156 Tablo 73. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak SKHKKY Emisyon Faktörleri Kaynaklar Kontrolsüz Emisyon Faktörleri Kontrollü Patlatma (kg/ton)* 0, Yükleme/Boşaltma (kg/ton)* 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi) (kg/km/araç)* 0,7 0,35 Depolama (kg/hektar.gün)* 5,8 2,9 Birincil Kırıcı* 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı* 0,585 0,0585 * tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 12 Tablo 12.6 Sahada yılda 12 ay, ayda 30 gün, günde 10 saat 1 vardiya olarak çalışma yapılacaktır. Üretim miktarlarına yönelik ayrıntılar aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 74. Üretim Miktarları Zaman Yıllık Üretim Aylık Üretim Günlük Üretim Saatlik Üretim Üretim Miktarı ton/yıl ton/ay 8.333,33 ton/gün 833,33 ton/saat Faaliyetler sonucu oluşacak toz emisyonları hesaplamaları kontrollü ve kontrolsüz emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar aşağıda açıklanmıştır. Proje alanında patlatma hariç yapılacak üretim faaliyetleri sırasında (yükleme/boşaltma, depolama ve nakliye) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 1 de belirtilen önlemler alınacak olduğundan, yönetmelik EK 12 d.2 maddesine istinaden modelleme çalışması kontrollü emisyonlar göz önüne alınarak yapılmış ve ilerleyen bölümlerde açıklanmıştır. Delme - patlatma esnasında oluşacak toz: 1 patlatmadan ortalama ton gevşemiş kalker elde edilebilecektir. Patlatmalardan kaynaklanacak toz, gürültü ve vibrasyon etkilerini azaltmak için patlatmalar kademeli olarak yapılacaktır. Bir ayda 25 kere patlatma yapılması planlanmaktadır. Bir patlatma gününde yaklaşık 50 adet delik açılması planlanmaktadır. Böylece patlatmalardan kaynaklanacak gürültü, toz ve vibrasyon büyük ölçüde azaltılmış olacaktır. Patlatmalarda gecikmeli kapsül kullanılacağından dolayı taş sıçraması gibi tehlikeli durumlar önlenmiş ve vibrasyon etkisi azaltılmış olacaktır. Planlanan patlatma için bir atımda yaklaşık 50 adet delik delineceğinden, patlatma yapılacak alan önceden sulanarak tozlanmadan kaynaklanan emisyonun % 40 azalması düşünülmektedir. 152

157 Oluşacak toz emisyonu; ton /patlatma x 0.08 kg/ton = 800 kg/an toz emisyonu oluşacağı öngörülmektedir. Bu miktarı % 40 oranında azaltmak için patlatma öncesinde ocak aynasının üstü ve önü su ile spreylenecektir. Su spreyleme ile yapılan toz yönetiminden sonra; anlık tozuma değerinin = 800 kg/an x 0.60 = 480 kg/an olması beklenmektedir. Patlatma ile oluşan tozuma anlık bir etkidir. Patlatma sırasında oluşacak toz miktarı 480 kg/saat tir. Bu hesaplanan miktar Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen 1.0 kg/saat lik sınır değerinin üzerinde kalmaktadır. Patlatma anında oluşacak havada asılı toz ve çöken tozun modellemesi ekte Hava Kalitesi Modelleme Raporunda sunulmuştur (Bkz. Ek-40). Kontrolsüz Durum; 1. Malzemenin ocaktan kamyona yüklenmesi, tesise boşaltılması: Nakliye için kullanılacak kamyonlara aks yüküne göre yükleme yapılacaktır. Kamyonların yük kapasitesi ortalama 25 ton kabul edilmiştir. Yükleme işleminde oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak yüklemenin savurma yapılmadan ve yavaş yavaş yapılmasına dikkat edilecektir. Malzemenin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı aşağıda hesaplandığı gibidir. 833,33 ton x 0,01 kg/ton x 2= 16,67 kg/saat 2. Malzemenin tesise nakli esnasında oluşacak toz: Sahadan istihsal edilen cevherin tamamı proje alanı içerisinde bulunan kırma-eleme tesisine nakledilecektir. Ocak alanından tesis alanına ortalama yol mesafesi 200 m civarındadır. Tesis alanına nakliye sırasında gidiş-geliş tek seferde ortalama 400 metrelik toprak yol kullanılacaktır. Saatlik üretimi gerçekleştirilecek yaklaşık 833,33 Ton malzeme için 8 adet kamyon ile 5 sefer yapılması planlanmaktadır. 0,7 kg/km-araç x 8 araç x (5 sefer/1 saat) x 0,4 km=11,2 kg/saat 3. Kırma-eleme tesisinde oluşacak toz miktarı : Kırma eleme tesisinde boyutlandırma işlemleri sırasında çoğunlukla kırıcı ünitelerin çalışmasından kaynaklanan toz yayılımı meydana gelecektir. Kırıcı ünitelerinin toz emisyon faktörleri aşağıda sunulmuştur. Tablo 75. Kırıcı Ünitelerinde Toz Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Birincil Kırıcı 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı 0,585 0,

158 Ocak Alanından üretimi gerçekleştirilecek olan kalker cevherinin tamamı Kırma Eleme Tesisine gönderilecektir. a. Primer Kırıcı Ünitesi nde oluşacak toz miktarı: Çeneli Kırıcı da oluşması muhtemel Toz Emisyonu; 833,33 ton x 0,243 kg/ton = 202,5 kg / saat tir b. Sekonder Kırıcı Ünitesi nde oluşacak toz miktarı: Darbeli Kırıcı da oluşması muhtemel Toz Emisyonu; 833,33 ton x 0,585 kg/ton = 487,5 kg / saat tir Malzemenin Kırma Eleme Tesisinde kırılması esnasında oluşacak toplam toz miktarı; 202,5 kg/saat + 487,5 kg/ saat = 690 kg / saat 4. Malzemenin kırma eleme tesisinden yüklenmesi ve stok alanına boşaltılması esnasında oluşacak toz miktarı : Malzemenin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında oluşacak toz miktarı aşağıda hesaplandığı gibidir. 833,33 ton x 0,01 kg/ton x 2= 16,67 kg/saat 5. Malzemenin kırma-eleme tesisinden stok alanına nakli esnasında oluşacak toz miktarı : Tesis alanından stok alanına ortalama yol mesafesi 50 m civarındadır. Stok alanına nakliye sırasında gidiş-geliş tek seferde ortalama 100 metrelik toprak yol kullanılacaktır. Saatlik üretimi gerçekleştirilecek yaklaşık Ton malzeme için 8 adet kamyon ile 5 sefer yapılması planlanmaktadır. 0,7 kg/km/araç x 8 kamyon x (5 sefer/1 saat) x 0,1 km=2,8 kg/saat 6. Stok alanında malzeme depolanması esnasında oluşacak toz: Stok alanları yaklaşık olarak 0,29 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Malzemenin 0,29 hektarlık stok alanında depolanması esnasında oluşabilecek toz miktarı aşağıda hesaplanmıştır. 0,29 hk x5,8 kg/hektar.gün x 1 gün/ 10 saat = 0,1682 kg/saat 154

159 7. Malzemenin nakil için sahadan yüklenmesi esnasında oluşacak toz: Nakliye için kullanılacak kamyonlara aks yüküne göre yükleme yapılacaktır. Yükleme işleminde oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak yüklemenin savurma yapılmadan ve yavaş yavaş yapılmasına dikkat edilecektir. 833,33 ton x 0,01 kg/ton x 2= 16,67 kg/saat 8. Cevherin stok alanından nakliyesi esnasında oluşacak toz: Nakliye sırasında sahayı asfalt yola bağlayan yaklaşık olarak 7,4 km uzunluğunda toprak yol kullanılacaktır. Ancak, bu toprak yol asfaltlanacağı için toz emisyonu oluşmayacaktır. Üretim faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek olan toplam toz miktarı; 16,67 kg/saat+ 11,2 kg/saat+ 690 kg/saat+ 16,67 kg/saat+ 2,8 kg/saat+0,1682 kg/saat+16,67 kg/saat = 754,18 kg/saat Kontrollü Durum; 1. Malzemenin ocaktan kamyona yüklenmesi, tesise boşaltılması: 833,33 ton x 0,005 kg/ton x 2= 8,33 kg/saat 2. Malzemenin tesise nakli esnasında oluşacak toz: 0,35 kg/km-araç x 8 araç x (5 sefer/1 saat) x 0,4 km=5,6 kg/saat 3. Kırma-eleme tesisinde oluşacak toz miktarı : Tablo 76. Kırıcı Ünitelerinde Toz Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Birincil Kırıcı 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı 0,585 0,0585 Ocak Alanından üretimi gerçekleştirilecek olan kalker cevherinin tamamı Kırma Eleme Tesisine gönderilecektir. Kırma-Eleme Tesisinde T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Mülga T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı) Tarih ve B18OÇED Sayılı yazısı gereğince tesis işletmeye alınmadan önce; Kırma-Eleme Tesisinde toz indirgeme sistemi kurulacaktır. Toz indirgeme sistemi torbalı filtre veya basınçlı pulverize su sistemi şeklinde olacaktır. Kırma-Eleme tesisinde toz kaynakları kapalı ortama alınacağından, filtre sistemi veya basınçlı pulvarize su sistemi kurulacağından kırma-eleme tesisinde üretim kontrollü yapılacaktır. 155

160 Tesisteki toz kaynağı olan her bir ünite (bunker, kırıcılar, elekler, bantlar) kapalı ortam içerisine alınacak ve kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sistemini kurulacaktır c. Primer Kırıcı Ünitesi nde oluşacak toz miktarı: Kontrollü durumda kırma eleme tesisi kapatılacak ve filtre ile donatılacaktır. Çeneli kırıcıda filtre arıtım veriminin en az % 95 olacağı kabul edilerek, oluşması muhtemel toz emisyonu; 833,33 ton x 0,0243 kg/ton x0,05 = 1,01 kg / saat tir d. Sekonder Kırıcı Ünitesi nde oluşacak toz miktarı: Kontrollü durumda kırma eleme tesisi kapatılacak ve filtre ile donatılacaktır. Darbeli kırıcıda filtre arıtım veriminin en az % 95 olacağı kabul edilerek, oluşması muhtemel toz emisyonu; 833,33 ton x 0,0585 kg/ton x 0,05 = 2,44 kg / saat tir Malzemenin Kırma Eleme Tesisinde kırılması esnasında oluşacak toplam toz miktarı; 1,01 kg/saat + 2,44 kg/ saat = 3,45 kg / saat 4. Malzemenin kırma eleme tesisinden yüklenmesi ve stok alanına boşaltılması esnasında oluşacak toz miktarı : 833,33 ton x 0,005 kg/ton x 2= 8,33 kg/saat 5. Malzemenin kırma-eleme tesisinden stok alanına nakli esnasında oluşacak toz miktarı : 0,35 kg/km/araç x 8 kamyon x (5 sefer/1 saat) x 0,1 km=1,4 kg/saat 6. Stok alanında malzeme depolanması esnasında oluşacak toz: Stok alanları yaklaşık olarak 0,29 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Malzemenin 0,29 hektarlık stok alanında depolanması esnasında oluşabilecek toz miktarı aşağıda hesaplanmıştır. 0,29 hk x2,9 kg/hektar.gün x 1 gün/ 10 saat = 0,08 kg/saat 7. Malzemenin nakil için sahadan yüklenmesi esnasında oluşacak toz: 833,33 ton x 0,005 kg/ton x 2= 8,33 kg/saat 156

161 8. Cevherin stok alanından nakliyesi esnasında oluşacak toz: Nakliye sırasında sahayı asfalt yola bağlayan yaklaşık olarak 7,4 km uzunluğunda toprak yol kullanılacaktır. Ancak, bu toprak yol asfaltlanacağı için toz emisyonu oluşmayacaktır. Üretim faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek olan toplam toz miktarı; 8,33 kg/saat+ 5,6 kg/saat+ 3,45 kg/saat+ 8,33 kg/saat+ 1,4 kg/saat+0,08 kg/saat+8,33 kg/saat = 35,52 kg/saat Üretim sırasında sürekli olarak meydana gelebilecek hesaplanan toz emisyon debileri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen 1,0 kg/saat lik sınır değerinin üzerinde kalmaktadır. Yönetmelik hükümleri gereğince saatlik meteoroloji verileri kullanılarak, dört farklı zaman dilimi için (yıllık, aylık, günlük, saatlik) modelleme çalışması yapılmış ve faaliyet için Hava Kalitesi Modelleme Raporu hazırlanmıştır. Hazırlanan Hava Kalitesi Raporu ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 40). Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Genel Tanımlaması Hava kalitesi modelleme çalışmasında USEPA tarafından geliştirilmiş ISCST-3 (Industrial Source Complex Dispersion Short Term Model) programı kullanılmıştır. ISCST modeli, kullanıcı tarafından tanımlanan bir ağ sisteminde çalışmakta, hesaplar ağ sistemini oluşturan her bir alıcı ortam elemanının köşe noktaları için yapılmaktadır. ISCST3 modelinin kullanıldığı ağ sistemi dışında da ayrık alıcı noktalar belirlenerek bu noktalarda daha detaylı hesaplar yapılabilmektedir. Programda engebeli araziyi göz önüne almak için de bir seçenek bulunmaktadır. ISCST3 modeli aşağıda belirtilen değişik veri türlerini kullanılmaktadır: - Topografik Veriler: Alıcı ortam olarak tanımlanan ağ sistemindeki her bir elemanının koordinatları ve yükseklikleri. - Meteorolojik Veriler: Rüzgar yönü, rüzgar hızı, sıcaklık, atmosferik stabilite sınıfı (Pasquill kararlılık sınıfı), karışım yüksekliği ve rüzgar profil eksponenti ile potansiyel dikey sıcaklık farkını içeren içeren saatlik meteorolojik veri seti. - Kaynak Parametreleri: Tespit edilen bir başlangıç noktasına göre belirlenen kirletici kaynak koordinatları, yüksekliği, çapı, kirletici çıkış hızı, sıcaklığı ve emisyon debisini içeren kaynak verileri. Gaz ve toz halinde kirleticilerin ortam havasındaki konsantrasyonlarının matematiksel hesaplamalar yoluyla tahmin edilmesi sağlayan modelleme çalışması aşağıdaki basamaklardan oluşmaktadır: - Kaynaklara ait dağılım bölgesinin belirlenmesi - Belirlenen dağılım bölgesinin Kartezyen sistemde belirli boyutlardaki karelere ayrılarak enlem, boylam ve yükseklik değerlerinin temin edilmesi veya polar sistemde açısal olarak enlem, boylam ve yükseklik değerlerinin temin edilmesi 157

162 - Kirletici Kaynaklarına ait bilgilerin belirlenmesi (kaynak kütlesel debisi, kaynak yüksekliği, kaynak çapı, gaz çıkış hızı, gaz sıcaklığı veya kaynağın boyutu ) - Temsili bir yıla ait saatlik meteorolojik verilen temin edilmesi (saatlik sıcaklık değerleri, saatlik rüzgar esme hızları ve yönleri...) - Meteorolojik veriler kullanılarak saatlik kararlılık sınıflarının belirlenmesi ve karışım yüksekliklerinin hesaplanması. Yukarıda sıralanan işlemlerin programa aktarılması sonrasında modelleme programının çalıştırılmasıyla, kirleticilerin ortam havasındaki saatlik, günlük ve yıllık muhtemel yer seviyesi konsantrasyon değerleri tahmin edilebilmektedir. Modelleme çalışması ruhsat no.lu sahada yapılacak üretim ve tesis faaliyetleri sırasında oluşması muhtemel hava kirliliğinin tahmin edilmesi amacıyla yapılmıştır. Modelleme raporunda kullanılan meteorolojik veriler rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-20,21,22,23,24,25) Yapılan kontrollü modelleme sonuçlarının Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2, Tablo-2.2 de verilen sınır değerler ile karşılaştırılması aşağıda sunulmuştur. Tablo 77. Modelleme Sonuçlarının Sınır Değerler ile Karşılaştırılması Parametre Havada Asılı Partikül Madde Çöken toz Süre Sınır değer [µg/m 3 ] [Çöken toz mg/m 2 gün] 2014 Akçukur Köyü Sinanoğlu Köyü KVS , ,59460 UVS , ,20221 KVS ,377 0,061 UVS ,258 0,070 Yukarıda da görüldüğü gibi belirlenen tüm alıcılarda havada asılı toz ve çöken toz değerlerinin 2014 yılı sınır değerlerini sağlamaktadır. Proje konusu faaliyet hayata geçtiğinde kontrol tedbirlerinin tam uygulanmasına özen gösterilecektir. Ocak alanında malzemenin kamyonlara yüklenmesi ile ilgili olarak, gerekli bütün önlemler alınacaktır. Proje alanında yapılacak nakliye sırasında ocak içi yollar, ocak asfalt yol bağlantısı periyodik olarak sulanacaktır. Nakliye esnasında hız kurallarına riayet edilmesine dikkat edilecektir. Kamyonların üstü branda ile örtülecektir. Bu nedenle en yakın yerleşimlerde ve çevredeki arazilerin planlanan faaliyet kaynaklı tozumadan olumsuz yönde etkilenmeyeceği düşünülmektedir. Ayrıca model sonuçları ede edilen UVD ler, SKHKKY EK-2 Ölçüm sonuçları Ek- 2 de belirtilen Uzun Vadeli Sınır (UVS) değerinin % 60 ından yüksek olması durumunda hava kalitesi ölçümlerinin süresi uzatılır, ölçüm süresi yetkili mercii tarafından belirlenir. hükmü gereği 2013 yılı sınır değerlerinin % 60 ı alınarak belirlenen değerlerle de karşılaştırılmış olup, kirletici parametrelere ait UVD ler % 60 lık sınır değerlerin de altında kalmaktadır. Ancak ilerleyen faaliyet dönemlerinde bu sınır değerlerin aşılması durumunda yürürlükte bulunan yönetmelikler çerçeverinde gerekli önlemler alınacaktır. 158

163 Üretim faaliyetleri için yapılan modelleme çalışması sonucunda elde edilen PM ve çöken toz konsantrasyonları bütün sınır değerlerin altında kalmaktadır. Dolayısıyla üretim faaliyetleri sırasında oluşacak tozlanmadan etkilenmeyeceği tahmin edilmektedir. Faaliyet sahasında çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı ve yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacaktır. Çalışanların topluca bulunduğu alanlara Yangın Söndürme Talimatnamesi asılacak ve talimatnamenin eksiksiz uygulanması konusunda hassas davranılacaktır. Orman yangınları ile ilgili afiş broşür vb. yayınlar temin edilerek çalışanların bu konuda bilinçlenmesi sağlanacaktır. Faaliyet kapsamında patlatma yapılmayacaktır. Çevredeki tarım arazilerine nakliye esnasında oluşan tozlanma ile zarar verilmeyecektir. Faaliyet alanının çevresi çit ile çevrilerek küçükbaş ve büyükbaş hayvanların girişi önlenecektir. Faaliyet sahasında çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı ve yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacaktır. Çalışanların topluca bulunduğu alanlara Yangın Söndürme Talimatnamesi asılacak ve talimatnamenin eksiksiz uygulanması konusunda hassas davranılacaktır. Orman yangınları ile ilgili afiş broşür vb. yayınlar temin edilerek çalışanların bu konuda bilinçlenmesi sağlanacaktır. Ocaktaki faaliyetler esnasında, tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca faaliyet sırasında tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddelerine uyulacaktır. Faaliyet sahasında çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı ve yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacaktır. Çalışanların topluca bulunduğu alanlara Yangın Söndürme Talimatnamesi asılacak ve talimatnamenin eksiksiz uygulanması konusunda hassas davranılacaktır. Orman yangınları ile ilgili afiş broşür vb. yayınlar temin edilerek çalışanların bu konuda bilinçlenmesi sağlanacaktır. İşletmede Oluşacak Toza Karşı Alınacak Önlemler, Proje alanında toz oluşumunun meydana geleceği her aşamada, tozlanmaya karşı gerekli bütün önlemler alınacaktır. Alınacak önlemler aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir, Ocak alanında malzemenin kamyonlara yüklenmesi ile ilgili olarak, gerekli bütün önlemler alınacaktır. Yükleme ve boşaltmada oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak, yükleme ve boşaltma işlemlerinin savurma yapılmadan ve yavaş yavaş yapılmasına dikkat edilecektir. Böylelikle toz çıkışında bir miktar azalma sağlanacaktır. Sahada yapılacak nakliye sırasında ocak asfalt yol bağlantısı periyodik olarak sulanacaktır. 159

164 Ocak - Asfalt yol bağlantısının iyileştirme çalışmaları yapılacak, gerektiğinde yola sıkıştırıcı malzeme ile kaplama yapılacaktır. Nakliye esnasında hız kurallarına riayet edilmesine dikkat edilecektir. Kamyonların üstü branda ile örtülecektir. Tesiste toz kaynağı olan her bir ünite (bunker, kırıcılar, elekler, konveyör bantlar) kapalı ortam içerisine alınacaktır. Kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sistemi (pulvarize su sistemi) kurulacaktır. Maddeler halinde verilen bu toz yayıcı işlemlerin aynı anda yapılacağı varsayıldığında, oluşacak toplam toz miktarı ile debisi ve alınacak önlemler sonucu oluşan toz miktarı ile debisi bir tablo halinde özetlenerek aşağıda verilmiştir. Reel olarak tüm bu işlemler aynı anda yapılamayacağından, alınacak önlemler sonucu ortaya çıkan emisyon debisi, hesaplanan emisyon debisinden çok daha alt sınırlarda kalacaktır. Tablo 78. Üretimde Oluşacak Toz Emisyon Debisi ve Alınacak Önlemler Toz yayıcı işlem Kontrollü Toz Kontrolsüz Toz Emisyonu debisi Emisyon debisi Alınacak İlave Önlem (kg/saat) (kg/saat) Patlatma Ocak ayna üstü ve önü sulanacak, spreyleme yapılacak, pnömatik deliciler kullanılacak TOPLAM* Ocaktan malzemenin yüklenmesi ve tesise boşaltılması** 8,33 16,67 Malzemenin tesise nakli 5,6 11,2 Kırma-eleme tesisi 3, Malzemenin tesiste yüklenmesi ve stok alanında boşaltılması** 8,33 16,67 Malzemenin stok alanına nakli 1,4 2,8 Stok alanında mazemenin depolanması Malzemenin stoktan alanında yüklenmesi** Malzemenin stoktan satışı ile nakli*** Yükleme ve boşaltma savurma yapılmadan yapılacaktır. Yol yüzeyi % 10 nemde tutulacak şekilde sulanacaktır. Nakledilecek malzemenin üstü kapatılacaktır. Üniteler kapalı ortama alınacak ve toz indirgeme sistemi kurulacaktır. Yükleme ve boşaltma savurma yapılmadan yapılacaktır. Yol yüzeyi % 10 nemde tutulacak şekilde sulanacaktır. Nakledilecek malzemenin üstü kapatılacaktır. 0,08 0,1682 Düzenli olarak su ile spreyleme yapılacaktır. 8,33 16, TOPLAM (**) 35,52 754,18 Yükleme ve boşaltma savurma yapılmadan yapılacaktır. Yol yüzeyi % 10 nemde tutulacak şekilde sulanacaktır. Nakledilecek malzemenin üstü kapatılacaktır. * Patlatma işlemi tek başına bir emisyon kaynağı olup, aynı anda başka işlemlerin yapılıyor olması kesinlikle söz konusu değildir. Verilen toz emisyonu 1 patlatma çıkan miktardır. ** Malzemenin kamyonlara yüklenmesi işlemi ve tesis faaliyetleri, ocak mahallinde gerçekleştirilecek bir işlemdir. Diğer taraftan nakil yapılabilecektir. ***Malzemenin stoktan satışı için kullanılacak yol asfaltlanacaktır. Faaliyet süresince Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen UVS ve KVS sınırları aşılmayacak ve yönetmeliğin EK 1 c, d, e bentlerinde belirtilen esaslara uyulacaktır. 160

165 5.2. Su Kullanımı ve Bertarafı (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına göre miktarları, kullanımı sonrası oluşacak atık suların miktarı ve bertarafı) Su Kullanımı Sahada işletme faaliyetleri esnasında, sosyal ihtiyaçlar için (personelin içme ve kullanma suyu) kullanılmak üzere suya ihtiyaç vardır. Ocak alanında kalker cevherinin üretim faaliyetleri için doğrudan bir suya ihtiyaç bulunmamakla birlikte, ocak içi bağlantı yollarından, nakliye yol güzergahından ve kırma eleme tesisinin çalışmasından kaynaklanan toz çıkışını önlemek amacıyla su kullanımı söz konusu olacaktır. Sosyal ihtiyaçlar ve tozlanmaya karşı ihtiyaç duyulan su şimdiye kadar taşıma yoluyla temin edilmiş olup bu şekilde temin edilmeye devam edecektir. İhtiyaç duyulan su Akuçukur Köyü nden taşınacaktır. Sahada çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı ambalajlı olarak piyasadan temin edilecektir. Personel Kullanımı İçin Gerekli Olan Su İhtiyacı Proje alanında üretim esnasında 36 kişinin çalışması planlanmaktadır. Çalışan personelin sosyal amaçlı su gereksinimi ortalama 182 lt/gün (TUİK Belediye İstatistikleri 2010 yılı ortalama verisi) kabul edildiğinde ve 36 personel üzerinden hesaplamalar yapıldığında; Günlük Su İhtiyacı = Personel Sayısı * Günlük Ortalama Su Gereksinimi Günlük Su ihtiyacı = 36 Kişi * 182 lt/gün = 6,552 lt/gün = 6,5 m 3 /gün dür. Tesiste kullanılan içme ve kullanma suyu niteliklerinin tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanacaktır. Ayrıca personelin içme suyu ihtiyacı için kullanılacak suyun hijyenik şartları sağlanacaktır. Personel kullanımından kaynaklı olarak evsel nitelikli atıksu oluşması söz konusu olacaktır. Yolların Sulanması Proje alanında üretim prosesinde su kullanımı olmamakla beraber sadece ocak içi yollarda toz çıkışını önlemek amacıyla mevsime ve buharlaşma hızına bağlı olarak su ile spreyleme yapılacaktır. Yolların sulanması işlemi 10 ton kapasiteli sulama aracı ile en fazla günde 3 kez yapılacaktır. Buna göre günlük toplam 30 ton su kullanımı hesaplanmıştır. Toz çıkışını önlemek için kullanılan su, buharlaşma ile bertaraf olacağından bu kullanımdan kaynaklı bir atık su söz konusu değildir. 161

166 Kırma-Eleme Tesisi Tozlanmaya Karşı Su İhtiyacı Kırma-Eleme Tesisinde boyutlandırma işlemleri sırasında tozlanmanın en aza indirilmesi için sulama sistemi kullanılacaktır. Su sisteminde 1 ton malzemenin nemlendirilmesi için yaklaşık olarak 1,5 lt suya ihtiyaç duyulacaktır. Kapasite artışı ile yılda ton üretim yapılacağı düşünüldüğünde günlük üretim miktarı yaklaşık ton civarında olacaktır. Bu malzemenin tamamı kırma-eleme tesisinde işlenecek olup, nemlendirme için gerekli olan su miktarı aşağıda hesaplandığı gibidir; ton * 1.5 lt/ton = lt = 15 m 3 /gün Tesiste kullanılacak su malzeme üst yüzeyine yapışacağından bu kullanımdan kaynaklı olarak atıksu oluşması söz konusu değildir. Sahada toz çıkışını önlemek amacıyla tesiste, ocak bağlantı yollarında ve nakliye yolunda kullanılacak su buharlaşma yolu ile bertaraf olacaktır. Dolayısıyla bütün bu kullanımlardan kaynaklı atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Sahada yalnızca personel kullanımından kaynaklanan bir atık su söz konusudur. Proje alanında ihtiyaç duyulan su miktarları, bunların temin edileceği kaynaklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 79. Proje Alanı İşletme Aşamasında Su Temini ve Kullanımlarına Göre İhtiyaç Duyulan Su Miktarları Su Kullanım Amacı Personel İçme ve Kullanma Suyu Su Temin Yeri Kullanım Miktarı ( m 3 /gün ) Oluşacak Atıksu Miktarı (m 3 /gün) Bertaraf Yöntemi Piyasa 6,5 6,5 Sızdırmasız Fosseptik Yol Sulama Suyu Akçukur Köyü Kırma-Eleme Tesisi Kullanmı Akçukur Köyü TOPLAM 51,5 6,5 Atık Suların Bertarafı Evsel nitelikli atıksular Proje alanında personel kullanımından kaynaklı olarak evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. Oluşacak evsel nitelikli atıksular şantiye alanında yer alacak sızdırmasız fosseptikte biriktirilecektir. Fosseptik Planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 18). Fossseptikte biriktirilen atık sular Sakarya Büyükşehir Belediyesi imkanlarından yararlanılarak belediye vidanjörü ile tahliye edilecektir. Sakarya Büyükşehir Belediyesinden fosseptik içeriğinin boşaltılacağına dair alınan yazı rapor ekindedir (Bkz. Ek-33). 162

167 Sızdırmasız fosseptik şantiye alanında yer alacak olup günde 6,5 m 3 depolanacaktır. Fosseptik boyutları aşağıda verilmiştir. atıksu Fosseptik Boyu : 4,5 m Fosseptik Eni : 4,5 m Fosseptik Derinliği : 4,5 m Fosseptik Hacmi : 91,125 m 3 91,125 m 3 / 6,5 m 3 /gün : 14 Fosseptik yaklaşık 2 haftada bir boşaltılacaktır. Üretim faaliyetleri sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır Atıklar (Arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere atık türleri, miktarları, bertarafı) Evsel Nitelikli Katı Atıklar Sahada ocak faaliyetleri ve tesis faaliyetleri sırasında, meydana gelecek katı atıklar az miktarda oluşan evsel nitelikli katı atıklardır yılı T.U.İ.K. Belediye İstatistikleri verilerine göre, kişi başına günde atılacak evsel atık miktarı 1,14 kg/kişi-gün olarak kabul edilmektedir. Bu değer kullanılarak çalışacak personelden kaynaklanan toplam evsel nitelikli katı atık miktarları aşağıda hesaplanmıştır. 1,14 kg/kişi/gün * 36 kişi = 41,04 kg/gün dür. İşletmede çıkan katı atıklar, evsel nitelikli ve geri kazanılabilir nitelikte olan kağıtkağıt ürünleri ile plastik atıklardır. Faaliyet süresince çıkacak evsel nitelikli atıkların toplanması, depolanması ve bertarafı konusunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY) hükümlerine uyulacaktır. Proje alanında tesis işletmeye alındıktan sonra oluşacak evsel nitelikli katı atıklar, kapaklı çöp bidonları içerisinde biriktirilecektir. Tesiste biriktirilecek evsel nitelikli katı atıklar düzenli olarak Ferizli Belediyesi nin çöp toplama merkezine (çöp alanına) gönderilecektir. Atıklara ilişkin yazı Ferizli Belediyesi nden alınmış olup ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 31). 163

168 Ocak faaliyetleri sırasında çıkabilecek pasa atıklarının bertarafı ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj Atıkları Tesiste oluşması muhtemel ambalaj atıklarının bertarafı tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Yönetmelik gereği ambalaj atıkları tesiste diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve toplama sistemine verilmek üzere hazır olarak depolanacaktır. Ambalaj atıkları belediye ile anlaşma yapan ve çevre lisansı almış toplama ayırma tesislerine verilecektir. Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi ve düzenli depolama sahalarında depolanarak bertarafı yasaktır. Dolayısıyla tesisten çıkabilecek ambalaj atıkları diğer atıklar ile birlikte düzenli depolama sahalarına gönderilmeyecektir. Atık Yağlar Tesiste makinelerin yağlanmasından kaynaklı az miktarda atık yağ oluşumu söz konusu olabilir. Tesis alanında atık yağ oluşması durumunda faaliyet sahibi firma tarafından, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 9 da belirtilen Atık Yağ Üreticileri Yükümlülükleri yerine getirilecek, Madde 15 e göre çıkabilecek atık yağların bir kez atık yağ kategori belirleme analizi yaptırılacak ve Madde 18 e göre atıkyağların depolanması için uygun zemin oluşturulacak ve geçici olarak depolanacaktır. İlgili yönetmelik maddeleri doğrultusunda faaliyet sahibi tarafından yerine getirilmesi gereken yükümlülükler aşağıda açıklanmıştır. 1. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 9-Atık yağ üreticisinin yükümlülükleri a) Atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almakla, b) Atık yağ analizlerini 15 inci maddeye uygun olarak yapmak veya yaptırmakla, atık yağları kategorilerine göre ayrı ayrı 18 inci maddede belirtilen şekilde geçici depolamakla, c) Tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle, PCB ve diğer tehlikeli atıklarla karıştırmamakla, tehlikeli atıkla kirlenmiş yağların bertarafı için Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uymakla, ç) Atık yağların taşıma lisansı almış taşıyıcılar vasıtasıyla çevre lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamakla, d) Atık yağların tesis dışına taşınması durumunda Ulusal Atık Taşıma Formunu doldurmakla, e) 26 ncı maddeye göre kayıt tutmakla ve EK-2 de yer alan Atık Yağ Beyan Formunu doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar il çevre ve orman müdürlüğüne göndermekle, f) Atık yağların taşınmasında üretici ile işleme veya bertaraf tesisi işletmecisi arasında uyuşmazlık çıkması halinde, bu uyuşmazlık giderilemezse on beş gün içinde uyuşmazlığı il çevre ve orman müdürlüğüne bildirmekle, bu süre içinde uyuşmazlığa konu olan atık yağları kendi depolarında muhafaza altına almakla, yükümlüdür. 164

169 2. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 15-Atık yağ analizi (1) Kullanılan yağ türünde değişiklik yapılmaması durumunda atık yağ kategori analizleri atık üreticisi tarafından bir kez yaptırılarak EK-2 de yer alan Atık Yağ Beyan Formuyla Bakanlığa beyanda bulunulur. Atık yağ kategori analizleri yetkilendirilmiş kuruluşlar, işleme veya bertaraf tesisleri tarafından yaptırılmış olan atık yağ üreticileri, tekrar bir analiz yaptırmaya gerek olmadan bu analizleri kullanabilir. Atık yağ kategorisini etkileyecek koşulların oluşması durumunda atık yağ analizi yenilenerek Bakanlığa bilgi verilmesi zorunludur. 3. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18-Geçici Depolama (1) Atık yağlar 20 nci maddenin birinci fıkrasının (f) bendinde teknik detayları verilen geçirimsiz zemin üzerine yerleştirilmiş tanklar/konteynerler içinde toplanır. Farklı kategorideki atık yağlar için farklı tank/konteyner kullanılır. Atık yağ geçici depolama tankları/konteynerleri göstergeli, aşırı dolmayı önleyici tertibata sahip olmak zorundadır. Tanklar/konteynerler işaretli yere kadar doldurulur ve hiçbir zaman tam dolu bırakılmaz. Tanklar/konteynerler kolayca doldurulabilir ve boşaltılabilir olmak zorundadır. Tankların/konteynerlerin ağzı yeterli büyüklükte ve kapalı, diplerinde toplanmış katı veya çamurumsu çökeltilerin temizlenmesi için gerekli düzeneğe sahip olmak ve yağmur suyundan korunmak zorundadır. (2) Atık yağlar, kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde depolanır. Farklı kategorilerdeki atık yağlar birbirleriyle karıştırılmaz. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent, antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmaz. 4. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde Fıkrası f Bendi Tesis alanının atık yağ ile temasta olan kısımlarında zemin geçirimsizliğinin sağlanması zorunludur. Bu amaçla kalınlığı en az 25 cm olan betonarme zeminin ve havuzlama yan duvarlar içlerinin, dökülmelere karşı geçirimsizliğini sağlamak amacıyla epoksi boya, geomembran ve benzeri tecrit malzemesi ile kaplanması gereklidir. Atık kabul alanı yağmura karşı korunur. Projeye konu tesiste atık yağ üretimini en aza indirmek için gerekli tedbirler alınacaktır. Oluşması muhtemel atık yağlar herhangi bir tehlikeli atık ile karıştırılmayacak ve ayrı olarak depolanacaktır. Oluşması muhtemel atık yağların kategorisini belirlemek amacıyla analizi yaptırılacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na beyanda bulunulacaktır. Atık yağlar Madde 18 e göre tesiste geçici olarak ve Madde Fıkra f bendinde belirtilen sızdırmasız zemin özelliklerini taşıyan, yağmura karşı korunaklı, üzerinde Atık Yağ ibaresi bulunan kırmızı tanklarda diğer atıklardan ayrı olarak depolanacaktır. Depolanan atık yağlar Ulusal Atık Taşıma Formu doldurularak taşıma lisansı almış taşıyıcılara verilecek ve çevre lisanslı işleme ve bertaraf tesislerine gönderilecektir. Tesiste biriktirilen ve taşıma formu doldurularak tesisten uzaklaştırılan atık yağlar için her yıl şubat ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait miktarlar üzerinden atık yağ beyanında bulunulacaktır. Proje alanında yapılacak faaliyetler sırasında, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 165

170 Bitkisel Atık Yağlar Tesis bünyesinde kurulacak şantiyede yemekhane bunacaktır. Yemekhanede yapılan yemeklerde kullanılan yağlardan az miktarda bitkisel atık yağ oluşabilecektir. Oluşması söz konusu bitkisel atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uyarınca berataraf edilecektir. Sonuç olarak kullanılmış kızartmalık yağlar diğer atıklardan ayrı olarak temiz ve ağzı kapaklı bir kapta biriktirilecek çevrenin korunması amacıyla kanalizasyona, toprağa, denize ve benzeri alıcı ortamlara boşaltılmayacaktır. Tehlikeli Atıklar Tesiste proses gereği tehlikeli atık oluşmayacaktır. Faaliyet kapsamında oluşabilecek tehlikeli atıkları makine ve teçhizatın yağlanmasında kullanılan yağlar, katkı maddesi ambalajları ve yağlar ile kirlenmiş kontamine atıklar (istübü, yağlı bez, vb) oluşturması muhtemeldir. Tesiste oluşabilecek tehlikeli atıklar için faaliyet süresince tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacaktır. Tehlikeli atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 9. Maddesi m bendi gereği tesis sınırları içerisinde tesis ve binalardan uzakta, beton saha üzerine yerleştirilmiş, sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve üzerinde tehlikeli atık ibaresi yer alan ve ulusararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlarda ayrı ayrı depolanacaktır. Aynı yönetmeliğin 9. Maddesi d bendi gereği üretilen atıklarla ilgili kayıt tutulacak ve g bendi gereği atık beyan formları yönetmelikte belirtilen zamanlarda Bakanlıkça hazırlanan web tabanlı program kullanılarak doldurulacak, onaylanacak ve beş yıl boyunca bir nüshası saklanacaktır. Tehlikeli atıklar çevre lisansı almış bertaraf tesislerine gönderilecektir Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 5. Maddesine eklenen ʺFabrika, şantiye, nakliye filosu vb. işletmelerin ticari amaç dışında kendi faaliyetlerinin gerekli kıldığı yanıcı ve patlayıcı madde kategorisindeki sıvıların depolanması veya kendi araçlarına yakıt ikmali yapılması amacı ile kullanılan düzenekler, özel mevzuatındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu yönetmelik ekindeki deplama hacimleri esas alınarak Gar-yrisıhhi Müessese olarka ruhsatlandırılır.ʺ hükmü gereğince, faaliyet alanı içerisindeki yakıt tankları ile diğer yanıcı, parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin kullanımı ilgili standartlar (TS ve TS standartları) ile tarih sayılı resmi gaetede yayımlanarak yürülüğe giren ʺParlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzükʺ hükümlerine uyulacaktır. Tesis bünyesinde oluşacak atıklar için tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 166

171 Pil ve akü gibi tehlikeli atıklar tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ne uygun olarak toplanacak, depolanacak ve lisans almış tesislere verilmesi sağlanacaktır Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri, (Akustik Rapor) Proje alanında işletme esnasında faaliyet ünitelerinden kaynaklanacak gürültü, üretim esnasında iş makineleri ve ekipmanlarından kaynaklanacak gürültü olacaktır. İnceleme konusu olan kalker madeni çıkarım alanında gürültünün gerek ocak çevresinde gerekse burada çalışan işçi ve personele olumsuz etkisi olabilir. Sahada çalışan personelin kulak sağlığı ve konforu açısından maruz kaldıkları gürültü düzeyleri için, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğü giren Gürültü Yönetmeliği nin 5. Maddesi nde Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri belirtilmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 5. Maddesinde çalışan personel için en yüksek maruziyet sınır değeri günde 8 saatlik çalışma süresi için 85 dba, en düşük maruziyet sınır değeri 80 dba; anlık gürültü maksimum değeri ise 140 dba olarak belirtilmiştir. Ayrıca aynı maddede, günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiği işlerde günlük maruziyet değeri yerine haftalık maruziyet sınır değeri 87 dba olarak kullanılabileceği belirtilmiştir. Verilen bu değerler gürültü seviyesi olup, dba ağırlıklı ortalama olarak ses basınç seviyesidir ve dba ortalama desibelin kısaltılmasıdır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batı-kuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Proje kapsamında kullanılacak makine ekipmanın ses gücü düzeyleri aşağıda sunulmuştur. Tablo 80. Proje Kapsamında Ocak Üretiminde Kullanılacak Makine Ekipmanların Ses Gücü Düzeyleri Kaynağın ses gücü düzeyi, Makine-Ekipman Adet Lw, db Referans Kaynak Wagondrill Soundplan Kitaplığı Kompresör Soundplan Kitaplığı Ekskavatör Soundplan Kitaplığı Yükleyici Soundplan Kitaplığı Arazöz Soundplan Kitaplığı Kamyon Soundplan Kitaplığı Kırma Eleme Tesisi İşletme aşamasında 1 vardiya çalışılacaktır. Bu nedenle gündüz zaman diliminde tüm makineler aynı anda çalışacağı varsayılmıştır. Çalışacak makinelerin ses gücü düzeylerinin oktav bantlarda dağılımı aşağıda sunulmuştur. 167

172 Tablo 81. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Gürültü Kaynakları Ses Gücü Düzeyleri (db) Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Wagondrill ,0 104,0 104,0 104,0 Kompresör ,0 102,0 102,0 102,0 Ekskavatör ,0 99,0 99,0 99,0 Yükleyici ,0 99,0 99,0 99,0 Arazöz ,0 99,0 99,0 99,0 Kamyon ,0 99,0 99,0 99,0 Kırma Eleme Tesisi ,0 109,0 109,0 109,0 * Toplam ses gücü düzeylerinin 4 oktav band da eşit olarak dağıldığı varsayılmaktadır. L p Q Lw 10 x log x 2 4 r Tablo 82. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Kaynakları Wagondrill Kompresör Ekskavatör Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 10 76,00 76,00 76,00 76, ,98 69,98 69,98 69, ,46 66,46 66,46 66, ,96 63,96 63,96 63, ,02 62,02 62,02 62, ,00 56,00 56,00 56, ,98 49,98 49,98 49, ,46 46,46 46,46 46, ,96 43,96 43,96 43, ,02 42,02 42,02 42, ,50 38,50 38,50 38, ,00 36,00 36,00 36, ,78 34,78 34,78 34, ,48 32,48 32,48 32, ,39 31,39 31,39 31, ,98 29,98 29,98 29, ,00 74,00 74,00 74, ,98 67,98 67,98 67, ,46 64,46 64,46 64, ,96 61,96 61,96 61, ,02 60,02 60,02 60, ,00 54,00 54,00 54, ,98 47,98 47,98 47, ,46 44,46 44,46 44, ,96 41,96 41,96 41, ,02 40,02 40,02 40, ,50 36,50 36,50 36, ,00 34,00 34,00 34, ,78 32,78 32,78 32, ,48 30,48 30,48 30, ,39 29,39 29,39 29, ,98 27,98 27,98 27, ,00 71,00 71,00 71, ,98 64,98 64,98 64, ,46 61,46 61,46 61, ,96 58,96 58,96 58, ,02 57,02 57,02 57,02 168

173 Gürültü Kaynakları Yükleyici Arazöz Kamyon Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz ,00 51,00 51,00 51, ,98 44,98 44,98 44, ,46 41,46 41,46 41, ,96 38,96 38,96 38, ,02 37,02 37,02 37, ,50 33,50 33,50 33, ,00 31,00 31,00 31, ,78 29,78 29,78 29, ,48 27,48 27,48 27, ,39 26,39 26,39 26, ,98 24,98 24,98 24, ,00 71,00 71,00 71, ,98 64,98 64,98 64, ,46 61,46 61,46 61, ,96 58,96 58,96 58, ,02 57,02 57,02 57, ,00 51,00 51,00 51, ,98 44,98 44,98 44, ,46 41,46 41,46 41, ,96 38,96 38,96 38, ,02 37,02 37,02 37, ,50 33,50 33,50 33, ,00 31,00 31,00 31, ,78 29,78 29,78 29, ,48 27,48 27,48 27, ,39 26,39 26,39 26, ,98 24,98 24,98 24, ,00 71,00 71,00 71, ,98 64,98 64,98 64, ,46 61,46 61,46 61, ,96 58,96 58,96 58, ,02 57,02 57,02 57, ,00 51,00 51,00 51, ,98 44,98 44,98 44, ,46 41,46 41,46 41, ,96 38,96 38,96 38, ,02 37,02 37,02 37, ,50 33,50 33,50 33, ,00 31,00 31,00 31, ,78 29,78 29,78 29, ,48 27,48 27,48 27, ,39 26,39 26,39 26, ,98 24,98 24,98 24, ,00 71,00 71,00 71, ,98 64,98 64,98 64, ,46 61,46 61,46 61, ,96 58,96 58,96 58, ,02 57,02 57,02 57, ,00 51,00 51,00 51, ,98 44,98 44,98 44, ,46 41,46 41,46 41, ,96 38,96 38,96 38, ,02 37,02 37,02 37, ,50 33,50 33,50 33, ,00 31,00 31,00 31, ,78 29,78 29,78 29, ,48 27,48 27,48 27, ,39 26,39 26,39 26, ,98 24,98 24,98 24,98 169

174 Gürültü Kaynakları Kırma Eleme Tesisi Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 10 81,00 81,00 81,00 81, ,98 74,98 74,98 74, ,46 71,46 71,46 71, ,96 68,96 68,96 68, ,02 67,02 67,02 67, ,00 61,00 61,00 61, ,98 54,98 54,98 54, ,46 51,46 51,46 51, ,96 48,96 48,96 48, ,02 47,02 47,02 47, ,50 43,50 43,50 43, ,00 41,00 41,00 41, ,78 39,78 39,78 39, ,48 37,48 37,48 37, ,39 36,39 36,39 36, ,98 34,98 34,98 34,98 Çalışacak olan iş makinelerinin ses düzeyleri için aşağıda verilen düzeltme faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Düzeltme faktörlerine göre yapılan hesaplama sonucunda her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandında ki ses düzeyleri aşağıda verilmiştir. Tablo 83. Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Merkez Frekansı (Hz) Düzeltme Faktörü 500-3, , Tablo 84. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Düzeltilmiş Ses Düzeyleri Gürültü Kaynakları Wagondrill Kompresör Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 10 72,80 76,00 77,20 77, ,78 69,98 71,18 70, ,26 66,46 67,66 67, ,76 63,96 65,16 64, ,82 62,02 63,22 63, ,80 56,00 57,20 57, ,78 49,98 51,18 50, ,26 46,46 47,66 47, ,76 43,96 45,16 44, ,82 42,02 43,22 43, ,30 38,50 39,70 39, ,80 36,00 37,20 37, ,58 34,78 35,98 35, ,28 32,48 33,68 33, ,19 31,39 32,59 32, ,78 29,98 31,18 30, ,80 74,00 75,20 75, ,78 67,98 69,18 68, ,26 64,46 65,66 65, ,76 61,96 63,16 62, ,82 60,02 61,22 61, ,80 54,00 55,20 55, ,78 47,98 49,18 48, ,26 44,46 45,66 45, ,76 41,96 43,16 42,96 170

175 Gürültü Kaynakları Ekskavatör Yükleyici Arazöz Kamyon Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz ,82 40,02 41,22 41, ,30 36,50 37,70 37, ,80 34,00 35,20 35, ,58 32,78 33,98 33, ,28 30,48 31,68 31, ,19 29,39 30,59 30, ,78 27,98 29,18 28, ,80 71,00 72,20 72, ,78 64,98 66,18 65, ,26 61,46 62,66 62, ,76 58,96 60,16 59, ,82 57,02 58,22 58, ,80 51,00 52,20 52, ,78 44,98 46,18 45, ,26 41,46 42,66 42, ,76 38,96 40,16 39, ,82 37,02 38,22 38, ,30 33,50 34,70 34, ,80 31,00 32,20 32, ,58 29,78 30,98 30, ,28 27,48 28,68 28, ,19 26,39 27,59 27, ,78 24,98 26,18 25, ,80 71,00 72,20 72, ,78 64,98 66,18 65, ,26 61,46 62,66 62, ,76 58,96 60,16 59, ,82 57,02 58,22 58, ,80 51,00 52,20 52, ,78 44,98 46,18 45, ,26 41,46 42,66 42, ,76 38,96 40,16 39, ,82 37,02 38,22 38, ,30 33,50 34,70 34, ,80 31,00 32,20 32, ,58 29,78 30,98 30, ,28 27,48 28,68 28, ,19 26,39 27,59 27, ,78 24,98 26,18 25, ,80 71,00 72,20 72, ,78 64,98 66,18 65, ,26 61,46 62,66 62, ,76 58,96 60,16 59, ,82 57,02 58,22 58, ,80 51,00 52,20 52, ,78 44,98 46,18 45, ,26 41,46 42,66 42, ,76 38,96 40,16 39, ,82 37,02 38,22 38, ,30 33,50 34,70 34, ,80 31,00 32,20 32, ,58 29,78 30,98 30, ,28 27,48 28,68 28, ,19 26,39 27,59 27, ,78 24,98 26,18 25, ,80 71,00 72,20 72, ,78 64,98 66,18 65, ,26 61,46 62,66 62, ,76 58,96 60,16 59,96 171

176 Gürültü Kaynakları Kırma Eleme Tesisi Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 53,82 57,02 58,22 58, ,80 51,00 52,20 52, ,78 44,98 46,18 45, ,26 41,46 42,66 42, ,76 38,96 40,16 39, ,82 37,02 38,22 38, ,30 33,50 34,70 34, ,80 31,00 32,20 32, ,58 29,78 30,98 30, ,28 27,48 28,68 28, ,19 26,39 27,59 27, ,78 24,98 26,18 25, ,80 81,00 82,20 82, ,78 74,98 76,18 75, ,26 71,46 72,66 72, ,76 68,96 70,16 69, ,82 67,02 68,22 68, ,80 61,00 62,20 62, ,78 54,98 56,18 55, ,26 51,46 52,66 52, ,76 48,96 50,16 49, ,82 47,02 48,22 48, ,30 43,50 44,70 44, ,80 41,00 42,20 42, ,58 39,78 40,98 40, ,28 37,48 38,68 38, ,19 36,39 37,59 37, ,78 34,98 36,18 35,98 Mesafeye bağlı olarak her frekanstaki atmosferik yutuş değerleri aşağıda verilen formüle göre ayrı ayrı hesaplanmıştır. En yakın meteoroloji istasyonu olan Sakarya Meteoroloji İstasyonunda en yüksek nem görülen ay olan Ekim ayına ait bağıl nem değeri % 76,6 alınmıştır. Hesaplamalarda nem değeri Q= % 76,6 alınmıştır. Sakarya İli Meteoroloji Bülteni rapor ekinde sunulmuştur (Bkz. Ek-20). A atm 7,4 x10-8 x 2 f x r Q L L p L atm L eq 10 x log n i 1 10 Lw( i )

177 Tablo 85. Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Yutuş 0,002 Değeri 0,005 Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Yutuş 0,039 Değeri 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,914 Atmosferik yutum değeri çıkartılarak yukarıdaki formüle göre hesaplanan net ses düzeyleri aşağıda verilmiştir. Tablo 86. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Net Ses Düzeyleri Gürültü Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) Toplam Ses Kaynakları (m) 500 Hz Hz Düzeyi 10 72,80 75,99 Hz 77,16 Hz 76,84 82, ,77 69,96 71,10 70,67 75, ,25 66,43 67,54 66,99 72, ,75 63,92 65,00 64,34 69, ,81 61,97 63,02 62,25 67, ,77 55,90 56,81 55,45 61, ,73 49,78 50,40 47,89 54,96 Wagondrill ,18 46,17 46,50 42,82 51, ,66 43,57 43,61 38,77 48, ,70 41,54 41,29 35,29 45, ,12 37,77 36,80 27,90 41, ,56 35,03 33,33 21,54 38, ,31 33,67 31,54 18,01 37, ,91 31,03 27,88 10,29 34, ,78 29,75 26,02 6,11 32, ,29 28,04 23,45 0,06 31,09 Kompresör 10 70,80 73,99 75,16 74,84 80,02 173

178 Gürültü Kaynakları Ekskavatör Yükleyici Arazöz Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) Toplam Ses (m) 500 Hz Hz Düzeyi 20 64,77 67,96 Hz 69,10 Hz 68,67 73, ,25 64,43 65,54 64,99 70, ,75 61,92 63,00 62,34 67, ,81 59,97 61,02 60,25 65, ,77 53,90 54,81 53,45 59, ,73 47,78 48,40 45,89 52, ,18 44,17 44,50 40,82 49, ,66 41,57 41,61 36,77 46, ,70 39,54 39,29 33,29 43, ,12 35,77 34,80 25,90 39, ,56 33,03 31,33 19,54 36, ,31 31,67 29,54 16,01 35, ,91 29,03 25,88 8,29 32, ,78 27,75 24,02 4,11 30, ,29 26,04 21,45-29, ,80 70,99 72,16 71,84 77, ,77 64,96 66,10 65,67 70, ,25 61,43 62,54 61,99 67, ,75 58,92 60,00 59,34 64, ,81 56,97 58,02 57,25 62, ,77 50,90 51,81 50,45 56, ,73 44,78 45,40 42,89 49, ,18 41,17 41,50 37,82 46, ,66 38,57 38,61 33,77 43, ,70 36,54 36,29 30,29 40, ,12 32,77 31,80 22,90 36, ,56 30,03 28,33 16,54 33, ,31 28,67 26,54 13,01 32, ,91 26,03 22,88 5,29 29, ,78 24,75 21,02 1,11 27, ,29 23,04 18,45-26, ,80 70,99 72,16 71,84 77, ,77 64,96 66,10 65,67 70, ,25 61,43 62,54 61,99 67, ,75 58,92 60,00 59,34 64, ,81 56,97 58,02 57,25 62, ,77 50,90 51,81 50,45 56, ,73 44,78 45,40 42,89 49, ,18 41,17 41,50 37,82 46, ,66 38,57 38,61 33,77 43, ,70 36,54 36,29 30,29 40, ,12 32,77 31,80 22,90 36, ,56 30,03 28,33 16,54 33, ,31 28,67 26,54 13,01 32, ,91 26,03 22,88 5,29 29, ,78 24,75 21,02 1,11 27, ,29 23,04 18,45-26, ,80 70,99 72,16 71,84 77, ,77 64,96 66,10 65,67 70, ,25 61,43 62,54 61,99 67, ,75 58,92 60,00 59,34 64, ,81 56,97 58,02 57,25 62, ,77 50,90 51,81 50,45 56, ,73 44,78 45,40 42,89 49, ,18 41,17 41,50 37,82 46, ,66 38,57 38,61 33,77 43, ,70 36,54 36,29 30,29 40, ,12 32,77 31,80 22,90 36, ,56 30,03 28,33 16,54 33,54 174

179 Gürültü Kaynakları Kamyon Kırma Eleme Tesisi Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) Toplam Ses (m) 500 Hz Hz Düzeyi ,31 28,67 Hz 26,54 Hz 13,01 32, ,91 26,03 22,88 5,29 29, ,78 24,75 21,02 1,11 27, ,29 23,04 18,45-25, ,80 70,99 72,16 71,84 77, ,77 64,96 66,10 65,67 70, ,25 61,43 62,54 61,99 67, ,75 58,92 60,00 59,34 64, ,81 56,97 58,02 57,25 62, ,77 50,90 51,81 50,45 56, ,73 44,78 45,40 42,89 49, ,18 41,17 41,50 37,82 46, ,66 38,57 38,61 33,77 43, ,70 36,54 36,29 30,29 40, ,12 32,77 31,80 22,90 36, ,56 30,03 28,33 16,54 33, ,31 28,67 26,54 13,01 32, ,91 26,03 22,88 5,29 29, ,78 24,75 21,02 1,11 27, ,29 23,04 18,45-26, ,80 80,99 82,16 81,84 87, ,77 74,96 76,10 75,67 80, ,25 71,43 72,54 71,99 77, ,75 68,92 70,00 69,34 74, ,81 66,97 68,02 67,25 72, ,77 60,90 61,81 60,45 66, ,73 54,78 55,40 52,89 59, ,18 51,17 51,50 47,82 56, ,66 48,57 48,61 43,77 53, ,70 46,54 46,29 40,29 50, ,12 42,77 41,80 32,90 46, ,56 40,03 38,33 26,54 43, ,31 38,67 36,54 23,01 42, ,91 36,03 32,88 15,29 39, ,78 34,75 31,02 11,11 37, ,29 33,04 28,45 5,06 36,09 Tablo 87. İşletme Aşamasında Çalışacak İş Makinelerinin Lgündüz Değerleri Mesafe ( m ) L gündüz ( dba) 10 93, , , , , , , , , , , , , , , ,90 175

180 Şekil 54. İşletme Aşaması Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Proje alanına en yakın yerleşim birimi sahanın harita üzerinden yaklaşık olarak m batısında yer alan Akçukur Köyü dür. Ayrıca sahanın harita üzerinden m batı-kuzeybatısında Sinanoğlu Köyü bulunmaktadır. Akçukur Köyü nde hissedilecek gürültü seviyesi 48,94 dba ve Sinanoğlu Köyü nde hissedilecek gürültü seviyesi ise 44,74 dba dır. Hesaplanan değerler Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin 22. Maddesi kapsamında değerlendirilmiştir. "İşletme, tesis ve işyerleri için çevresel gürültü kriterleri MADDE 22 (1) İşletme, tesis, atölye, imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesine ilişkin kriterler aşağıda belirtilmiştir: a) Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo-4 te verilen sınır değerleri aşamaz." Alanlar Tablo-4 Endüstri tesisleri için çevresel gürültü sınır değerleri L gündüz (dba) L akşam (dba) L gece (dba) Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar Endüstriyel alanlar

181 Yukarıdaki tablo incelendiğinde proje alanını Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar tanımlaması temsil etmektedir. İş makinelerinden kaynaklı hesaplanan gürültü değerleri ile sınır değerlerin karşılaştırılması aşağıda sunulmuştur. Tablodan da görüldüğü gibi sınır değerler sağlanmaktadır. Tablo 88. Hesaplanan Lgündüz Değerleri İle Sınır Değerlerin Kıyaslanması Yerleşim Alanı L gündüz (dba) Sınır Değer (dba) Değerlendirme Akçukur Köyü 48,94 65 Uygun Sinanoğlu Köyü 44,74 65 Uygun No lu proje alanında gerçekleştirilecek üretim faaliyetlerinden kaynaklanan gürültünün, yerleşim birimlerinde hissedilecek gürültü düzeyleri Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği EK-7 Tablo 4 te Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar için verilen 65 dba sınır değerinin altında kalmaktadır. Dolayısıyla yerleşim biriminin üretim faaliyetleri sırasında oluşacak gürültüden etkilenmeyeceği tahmin edilmektedir. Gürültü düzeyleri hesaplanırken tüm ekipmanın aynı anda çalışacağı varsayımı yapılmış ve en kötü hal senaryosu değerlendirilmiştir. Ancak gerçekte makinelerin hepsinin aynı anda çalışması söz konusu olmayacaktır. Bütün bu değerlendirmeler ışığında yerleşim yerinde hesaplanan gürültü düzeyleri daha düşük mertebelerde hissedilecektir. Gürültülü ortamda çalışacak personel için İş Kanunu ve ilgili mevzuatın öngördüğü hükümlere uyulacaktır. Gürültü denetiminde en etkili çözüm gürültünün kaynakta kontrol altına alınmasıdır. Buradaki temel amaç ses kaynağından yayılan ses gücünün düşürülmesidir. Bunun için gelişen teknoloji imkanlarından yararlanılarak proje alanında kullanılacak olan iş makinelerinin ses gücü düzeylerinin minimuma indirilmiş özellikte olmasına dikkat edilecektir. Gürültünün kaynağında en aza indirilmesi için makine ekipmanın periyodik muayene ve bakımları yapılacak, böylelikle tüm makinelerin uygun işleyişi sağlanacaktır. Makine ekipmanın yağ, su, filtre, lastik ve kasa kontrolleri operatörler tarafından yapılacak ve düzenli olarak makinelerin su, yağ, filtre değişimleri yaptırılacaktır. Yapılacak bu tür düzenli bakımlarla makine ekipmanın gürültü seviyeleri % 50 ye varan oranlarda düşürülebilecektir. Gerektiğinde iş makinelerinin egzos kısımlarına susturucu ekipman takılacak ve gürültü düzeylerinin azaltılması sağlanacaktır. Sahada makine ekipman rolantide bırakılmayacak, araç ve ekipman operatörlerine bu konu gerekli eğitimler verilecektir. Sahada kurulacak tesisler tamamen kapalı sistemlerde çalışacağın gürültü düzeyleri hesaplamalarda kullanılan değerlerden daha düşük seviyelerde olacaktır. 177

182 Alıcı ile kaynak arasına ses perdeleri, bariyerler ve doğal engeller yerleştirilebilmektedir. Gürültü kaynaklarının çevrelerinde bulunan bitki örtüsü, ağaç ve çalılıklar önemli doğal engellerdir. Bu bitki örtüleri çıkan gürültüleri önemli derecede absorblayarak gürültü şiddetinin büyük oranda azalmasına neden olurlar. Çalışan personelin gürültüden etkilenmemesi için gerektiğinde ses seviyesi düşürücü kulaklık kullanmaları sağlanacaktır. Ocak alanında yüksek gürültü düzeylerinin bulunduğu bölgelere uyarı levhaları asılacaktır. Alınacak bu önlemlerle ocak faaliyetleri sırasında oluşacak gürültü en az seviyeye indirilmeye çalışılacak ve yakın çevrenin gürültüden etkilenmesi önlenecektir. Vibrasyon Patlatma sonucu oluşan şok dalgalar havada ve ateşlenen kaya birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir. Şok dalgalarının çevrede bulunan hassas noktalara (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb) hasar verebileceği mesafe aşağıda açıklanan bağıntılar yardımıyla hesaplanabilmektedir. Bağıntılarda değişken olarak anlık şarj (bir gecikme süresinde ateşlenen patlayıcı miktarı) atım yeri ile çevre birimleri arasındaki mesafe ve kayaç türlerine ait katsayılar bulunmaktadır. Patlatma sırasında hem şok hem de gaz basıncı şeklinde bir enerji açığı çıkar ve çevresindeki malzemeyi gevşetir. Bu enerji patlatma noktasından itibaren dışa doğru bütün yönlerde yayılan bir basınç dalgası doğurur. Patlama enerjisini taşıyan bu basınç dalgası atmosferde ilerliyorsa hava şoku, katman içinde veya arazi üzerinde ilerliyorsa titreşim adını alır. Hava Şoku : Hava şoku atmosferde ses dalgalarına benzer bir biçimde yayılan basınç dalgalarıdır. Hava şoku dalgasının havada yayılması ses dalgalarının yayılmasına benzer. Atmosferik koşullar (rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık faklılıkları havanın nemi, vs.) hava şoku dalgasının dağılımını etkiler. Ayrıca hava şoku yapılacak patlatmanın dizaynı ve tekniği ile de yakından ilgilidir. Normal atmosferik koşullarda ve gecikmeli sistem kullanılan patlatmalarda hava şoklarının yapısal tahribat yapma olasılığı yok denecek kadar azdır. Hava şoklarının en büyük etkisi sesi ile insanları korkutur ve şaşırma ya da ürkmeye neden olur. Ayrıca hava şoku dalgaları cam eşyalar ve pencerelerde titreşim oluşturur. Çok önemli olmamakla birlikte eşyalar üzerinde oluşan titreşim ve hava şoku nedeniyle duyulan ses insanların psikolojik yönden patlatmalardan etkilenmesine sebep olabilmektedir. Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır. (CALZIA, 1969) Şiddetli etki zonu : D 5 W Orta şiddette etki zonu : 5 W D 10 W Hafif şiddette etki zonu : 10 W D 15 W 178

183 D : Etkili zon aralığı (m) W : Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg) Hava şoku hesaplamaları ruhsat alanlarında yapılacak maksimum anlık şarj dikkate alınarak yapılmıştır. Patlatmada kullanılacak maksimum anlık şarj: 46,53 kg Şiddetli etki zonu : 0-34,11 m Orta şiddette etki zonu : 34,11-68,21 m Hafif şiddette etki zonu : 68,21-102,32 m Patlatma sonucu yer katmanında deliğin hemen çevresinde basınç dalgaları oluşur. Basınç dalgaları yayılır ve uzaklaştıkça sismik dalgalara dönüşür. Bu sismik dalgaya titreşim dalgası adı verilir. Titreşim dalgası, yer katmanlarında yapısal dalga, yer yüzeyinde ise yüzey dalgası şeklinde yayılır. Titreşimin yapılara vereceği zararı kestirmede alınabilecek en iyi kriter parçacık hızıdır. Patlatmayla oluşturulan titreşim hızının çevre yapılarına etkisi Devine bağıntısı (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir. V k 1, 6 D / W Devine Bağıntısı : V : Kayaç içinde yayılan titreşim hızı (inç/sn) k : Kayaç türüne bağlı katsayı ( ) D : Patlatma noktası ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili Mesafe (feet) W : Bir gecikme aralığındaki patlayıcı miktarı (libre) 1 feet = 0,3048 m 1 libre = 0,4536 kg 1 inç = 25,4 mm k katsayısı kayacın titreşimi iletme kapasitesi olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, kırık, fay, çatlak gibi süreksizliklerin yoğunluğu k katsayısını etkilemektedir. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen her farklı birim katsayıyı 26 sayısına yaklaştırmaktadır. Hesaplamalarda k katsayısı ortalama 180 olarak alınmıştır. 179

184 Tablo 89. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 46,53 kg) V k ( Sabit ) D ( Metre ) W (Kg) V ( mm/sn ) 0 (mm/sn) 1/5V(mm/sn) 1/2V(mm/sn) ,53 697, , , ,53 53,148 10,630 26, ,53 17,532 3,506 8, ,53 4,047 0,809 2, ,53 1,335 0,267 0, ,53 0,440 0,088 0, ,53 0,352 0,070 0, ,53 0,230 0,046 0, ,53 0,180 0,036 0,090 Yukarıdaki tabloda: V : mm/sn mesafeye göre değişen titreşim hızı Vo : Bina temelindeki titreşim hızı Kayaç içi titreşim hızının (V) 1/2 1/5 i V o değeri olarak kabul edilmektedir.(forssbland, 1981) Tablo 90. Bina temeli titreşim hızı (Vo) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri (Forssbland,1981) Bina Türü V 0 (mm/sn) a Yıkılmaya yüz tutmuş çok eski tarihi binalar 2 b Sıvalı briket, kerpiç, yığma tuğla evler 5 c Betonarme binalar 10 d Fabrika gibi çok sağlam yapıda endüstriyel binalar Civardaki en hassas yapının Tablo 90 daki b tipi binalar olduğu kabul edilirse Vo hızının 5 mm/sn nin üzerine çıkmaması gerekmektedir. Tablo 89 incelendiğinde 46,53 kg lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren 143 m de 5 mm/sn nin altına inmektedir. Bu durumda anlık şarj ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun en yakın yerleşim birimlerine olumsuz etkisinin olmayacağı tahmin edilmektedir tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin 25. maddesi a bendinde, maden ve taş ocakları sahalarında yapılan patlatmaların çevredeki çok hassas kullanımlarda oluşturduğu zemin titreşim seviyesi bu yönetmeliğin ekindeki EK-7 de yer alan Tablo 6 da verilen sınır değerleri geçemeyeceği belirtilmiştir. Yönetmelikte EK-7 Tablo 6 da belirtilen en yüksek titreşim hızı değerleri aşağıda sunulmuştur. 180

185 Tablo 91. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri Titreşim Frekansı (Hz.) İzin Verilen En Yüksek Titreşim Hızı (Tepe Değeri mm/sn) Proje alanında yapılacak çalışmalar sırasında yönetmelikte belirtilen hususlar doğrultusunda gerekli önlemlerin alınmasına çalışılacaktır. Binalardaki hasarların titreşim genliği yönünden incelenmesi Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin genliği aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır. (Armac Printing Company) A K W / D A : Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin azami genliği (mm) W : Bir gecikme aralığında ateşlenen patlayıcı miktarı (kg) D : Patlatma kaynağı ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (m) K : Kayaç türüne bağlı katsayı Tablo 92. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı asgari ve azami değerleri(armac Printing Company) K katsayısı Patlatma Yapılan Birim Temel Altı Kayaç Türü Minimu Maksimum Kaya Kaya 0,57 m 1,15 Kaya Kil (Toprak) 1,15 2,3 Kil(Toprak) Kaya 1,15 2,3 Kil (Toprak) Kil( Toprak) 2,3 3,4 Genlik değerinin 0,05 mm nin altında olması durumunda binalarda hasar olmadığı bilindiğinden (Armac Printing Company) maksimum patlayıcı miktarı (46,53 kg) ile yapılacak atımlarda etki mesafesi; D K W / A D = (1,15 46,53)/0.05 = 156,89 m bulunur. Öngörülen proje alanında işletmeye geçildikten sonra çevresel titreşimle ilgili Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde getirilen değerlendirme için gerekli görülmesi halinde ölçüm yapılacaktır. 181

186 Vibrasyonu kontrol eden en önemli faktörler patlatma dizaynına bağlı olarak belirlenen patlayıcı miktarı, şarj boyu, delik çapı, dilim kalınlığı ve delikler arası mesafedir. Sahada yapılacak patlatmalar gecikmeli sistem patlatma yöntemi ile yapılacak olup delikler tek tek patlatılacaktır. Böylelikle yüksek genlikte titreşim dalgaları oluşmayacaktır. Sahada yapılacak patlatma sırasında herhangi bir şikayet olması durumunda gerekli vibrasyon ölçümleri yapılacaktır. Ölçümler sonucunda yönetmelikte verilen sınır değerlerin üzerinde bir titreşim hızı değeri tespit edilirse patlatma dizaynı değiştirilecek ve patlayıcı madde miktarı azaltılacaktır. Vibrasyon yayılımını atmosferik koşullar da etkilemektedir. Bu yüzden yapılması muhtemel küçük çaplı gevşetme patlatması rüzgarın kuvvetli olmadığı ve rüzgar yönünün yerleşim biriminin ters yönde olduğu zamanlara göre ayarlanacaktır Sağlık Koruma Bandı Mesafesi ruhsat no lu sahada faaliyetler kapsamında kullanılması planlanan alan 47,75 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Sahada üretim faaliyetlerine başlanmadan önce, tarih ve sayılı resmi gazete de yayımlanan İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ve tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ilgili hükümleri gereğince İş yeri açma ve çalışma ruhsatı alınacaktır. İş yeri açma ve çalışma ruhsatı alımı aşamasında gerekli olan evraklar tam ve eksiksiz olarak hazırlanacaktır. Ruhsat alım aşamasında inceleme kurulu tarafından belirlenecek sağlık koruma bandı mesafesine uyulacaktır. Ocak ve tesis faaliyetleri öncesinde ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon Planı Üretim yapılması planlanan arazinin tamamı orman alanıdır. Arazinin şu anki durumu maden işletmeciliğine uygundur. Sahada mevcut açılmış bir ocak alanı mevcuttur. Üretim faaliyetlerinin sona ermesinden sonra yapılacak iyileştirme çalışmaları ile sahanın orman arazisi olarak doğaya kazandırılması ve sahanın bu şekilde değerlendirilmesi uygun olacaktır. Zaten Orman Kanunu çerçevesinde başka bir kazanım yöntemi söz konusu değildir. Arazinin bitkilendirme işlemi için hazırlık aşaması iyileştirme faaliyetlerinden oluşur. İyileştirme faaliyetleri topografik düzenlemesi tamamlanan sahalarda başlatılır ve bu sahalarda toprağın geliştirilmesi ve yeniden bitkilendirme işlerini içerir. Sahada nihai durumda toplam 10 basamak açılacak olup basamak genişlikleri 6 m, basamak yükseklikleri 10 m, şev açısı 60 0 ve genel şev açısı ise yaklaşık 45 0 olacaktır. 182

187 Sahaya serilecek bitkisel toprağın bitkilendirme başarısını arttırmak için iyileştirme çalışmaları öngörülmektedir. Bu kapsamda bitkisel toprak serilmesi aşamasında ve sonrasında gübreleme yapılabilecektir. Toprağın organik içeriğini arttırmak, toprağı zenginleştirmek ve toprağın su tutma kapasitesini arttırmak için gerekli görülmesi durumunda turba, humus veya kil ilavesi yapılabilecektir. Böylece bitki veya fidan yetişmesi için daha uygun bir ortam oluşturulmuş olacaktır. Serilen toprağın bitkilendirmeye hazırlanmasındaki son aşama iş makinelerine takılacak ekipman ile toprağın sürülmesi olacaktır. Böylelikle saha ekime hazır hale getirilecektir. Sahada ağaçlandırma yapılacaktır. Ağaçlar fide halinde alana getirilip sahaya dikilecektir. Bitkilerin daha iyi gelişme gösterebilmeleri için toprağın fiziksel özelliklerini (sıcaklık, nem vb.) artırmak amacıyla toprak yüzeyinin ince bir tabakayla kaplanmasına malçlama denir. Genellikle malç materyali olarak çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, torf gibi maddeler kullanılabileceği gibi daha kullanışlı olarak değişik renk ve kalınlıktaki plastikler de kullanılabilir. Malç materyali kullanılan alanlarda buharlaşma azaldığından sulama ihtiyacı da azalır. Ayrıca bu alanlarda toprak sıcaklıklarında ortalama 3-5 derece yükselme gözlenir ve böylelikle bitki köklerindeki büyüme hızlanır. Şeffaf plastik malçların kullanıldığı alanlarda fotosentez olayında artma olduğundan bitki büyümesi hızlanır. Sahada ilk aşamada malçlama yapılabilecektir. Sahalarda en büyük sorunlardan birisi yabancı ot kontrolüdür. Tek ve çok yıllık yabancı otların en büyük zararı topraktaki suyu tüketmeleridir. Bununla birlikte su tüketiminden başka yabancı otların en büyük zararı topraktaki besin maddelerini sömürmeleridir. Bazı yabancı otlar da salgıladıkları zararlı maddelerle bitkilerin kök gelişmesini yavaşlatırlar. Yabancı otların ortadan kaldırılması için toprağın işlenmesi gereklidir. Bununla birlikte toprağın işlenemediği durumlarda veya toprağın işlenmesine takviye olmak amacıyla kimyasal yolla (ilaç kullanımı ile) yabancı ot kontrolü uygulanabilmektedir. Ot öldürücü ilaçların çeşitli kimyasal yapıları nedeniyle etkileri değişiktir. Bir kısmı çıkış öncesi kullanılarak çimlenme durumundaki yabancı ot tohumlarını öldürerek kurutur, bir kısmı çıkış sonrası kullanılır. Ot öldürücü kullanımı toprak işlemeye göre daha ekonomik olsa da çok dikkatli olmak gerekir. Sahada gerekli görülmesi halinde iş makineleri ile işlenecektir. Ancak arazide zirai ilaç kullanımı söz konusu olmayacaktır. Proje alanı içinde kirlenmiş herhangi bir alan oluşmayacaktır. 183

188 Proje alanı sınırlarını belirlemek amacıyla proje alanı köşe noktalarına yerleştirilen işaretler ve sahaya uygun olmayan yerlerden giriş ve çıkışları önlemek ve saha içindeki ve çevresindeki güvenliği sağlamak için yerleştirilen uyarıcı levhalar, güvenliği tehdit edecek herhangi bir durum olmaması durumunda, üretim, doğaya geri kazanım vb. tüm çalışmaların tamamlanmasını takiben kaldırılacaktır. Sahanın iyileştirme çalışmalarından sonra verimli olarak kullanılması için izleme ve denetim için ek bir zaman dilimine ihtiyaç duyulur. İzleme sahada yapılan iyileştirme çalışmalarının sonuç verip vermediğini anlamak açısından önem taşımaktadır. Sahada üretim sonrası yapılacak doğaya yeniden kazandırma çalışmaları sırasında toprak özelliğini değiştirici bir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir. Sahada yeniden bitkilendirmeyi sağlamak amacıyla bitkisel toprak dökümü gerçekleştirilecektir. Proje alanı çevresindeki su yüzeylerine müdahale edilmeyecektir. Bununla birlikte üretim sırasında yer altı suyu ile karşılaşılması durumunda yer altı suyu sahadan drene edilecektir. Su kalitesini etkileyebilecek bir faaliyette bulunulması planlanmamıştır. Diğer taraftan toprak kalitesinin iyileştirme çalışmaları ile bitkilendirmeye hazır hale getirilmesiyle bir takım analizler yapılabilecektir. Bu konuda sahada gerekli görülmesi durumunda uzman kişi veya kuruluşlarca belirlenecek analizler gerçekleştirilecektir. Ayrıca sahanın doğaya yeniden kazandırılması aşamasında izleme ve denetim sırasında yetkili merci tarafından istenecek analizler de ruhsat sahibi firma tarafından yaptırılacaktır. Sahada gerekli görülecek ölçümler, konusunda yeterli görülen (Yeterlilik veya Akreditasyon Belgesi almış) laboratuar ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecektir. Sahada yapılacak ölçümler rapor haline getirilecek olup, ölçüm sonuçlarını içerir raporlar ruhsat sahibi firma tarafından muhafaza edilecektir. Saha ölçümleri ölçümü yapan firmalar tarafından raporlandırılacaktır. Rapor içerisinde elde edilen verilerin ilgili yönetmelikte verilen sınır değerler ile karşılaştırmasına yer verilecek ve sınır değerlerin aşılması durumunda alınacak önlemlere ilişkin bilgiler bulunacaktır. ÇED süreci devam eden faaliyetin ÇED Raporu hazırlanması sırasında, sahanın faaliyet öncesi durumu değerlendirilmiş ve bölgenin flora-faunası, doğal ve kültürel peyzaj değerlerine ilişkin çalışma, sahanın jeolojik ve hidrojeolojik durumu, toprak, hava ve su özellikleri ile faaliyetin bunlar üzerine olası etkileri ortaya konmuştur. 184

189 5.7. Risk Analizi İş kazası önceden planlanmamış, çoğu zaman ölümlere, yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara uğramasına veya üretimin bir sure durmasına yol açan, gerekli tedbirler alındığında çoğunlukla önlenebilen olaylar şeklinde tanımlanabilir. İş kazalarının en önemli sonucu, çalışanların ölmesi, yaralanması veya ömür boyu sakat kalmasıdır. Bunun yanında çok ciddi maddi kayıplar da iş kazalarının diğer önemli bir sonucudur. Uygun olmayan iş ortamında çalışmak veya uygun olmayan ve sakıncalı biçimde iş yapmak tehlikeyi doğurur. Bir tehlikenin meydana gelme olasılığı ise risk olarak tanımlanır. Riskin etkinliği etkilenen kişi sayısını ve oluşan sonucu kapsar. İşyerlerinde, çalışma ortamı ve şartlarında veya çevrede mevcut olan tehlikeleri sistematik yöntemlerle belirleyerek, riskleri ortaya çıkarmak ve kontrol edebilmek için yapılan çalışmaların bütünü risk değerlendirme olarak tanımlanır. Arama safhasından, üretim ve nakliyesine kadar madencilik bünyesinde barındırdığı çalışmaların yapısı nedeniyle çok fazla risk içeren bir sektördür. Madencilikte sürekli değişen ortam şartlarına göre çalışmak yani doğanın sürekli değiştirdiği sınırlarda üretim yapmak esastır. Bu durum madencilikteki risklerin doğru algılanmasının ve değerlendirilmesinin önemini gözler önüne sermektedir. Risk tehlikeden dolayı ölüm, yaralanma veya hastalığın meydana gelme olasılığıdır. Risk değerlendirmesi yapmak için iş yerindeki tehlikelerin belirlenmesi gerekmektedir. Madencilik sektöründe temel olarak aşağıda sayılan konular üzerinde çalışmalar yapmak tehlikelerin belirlenmesine yardımcı olacaktır; Toz Gürültü Titreşim Patlatma Makine Kullanımı Tesis Faaliyetleri Malzeme Nakliyesi Personel Taşınması Psiko-sosyal Faktörler Risk analizinde en yaygın olarak kullanılan metot matris (L tipi) yöntemidir. Bu yöntemde bir tehlikenin doğuracağı risk, ortaya çıkma olasılığının ne kadar sıklıkla görülebileceği üzerinden ve de şiddetinin doğuracağı olumsuz sonucun ne kadar ciddi olabileceği üzerinden analiz edilmektedir. Bu olasılık ve şiddet sayısal olarak derecelendirilir. Derecelendirmede kullanılacak değerlendirme aşağıda verilmiştir. 185

190 Tablo 93. Risk Analizinde Kullanılan Değerlendirme Verileri İhtimal Ortaya Çıkma Frekansı Derece Çok Küçük Yılda bir 1 Küçük Üç ayda bir 2 Orta Ayda bir 3 Yüksek Haftada bir 4 Çok Yüksek Her gün 5 Şiddet Doğacak Sonuç Derece Çok hafif İş saati kaybı yok, ilk yardım 1 Hafif İş günü kaybı yok, ilk yardım 2 Orta Hafif yaralanma, tedavi gerektirir 3 Ciddi Ölüm, ciddi yaralanma, meslek hastalığı 4 Çok ciddi Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik 5 Bulunan risk düzeyine göre yapılması gereken çalışmanın boyutu belirlenebilir. Risk oluşturan olaylar için aşağıda şekilde gösterilen Risk SKOR Matrisi oluşturulur ve olayın risk durumu bu tablo üzerinden değerlendirilir. Risk SKOR Derecelendirme Matrisi Şekil 55 de verilmiştir. Şekil 55. Risk SKOR Derecelendirme Matrisi 186

191 Tablo 94. Risk Matrisinin Kabul Edilebilirlik Değerleri Sonuç Tolere Edilemez Risk (25) Önemli Risk (15,16,20) Orta Düzey Risk (8,9,10,12) Katlanılabilir Risk (2,3,4,5,6) Önemsiz Risk (1) Eylem Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye indirilene kadar iş başlatılmamalı, devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı, devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve alınan önlemler denetlenmelidir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya gerek olmayabilir Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Analizi Proje alanında kurulacak maden işletmesi için olası tehlikeler üzerinden yapılan değerlendirme aşağıdaki tabloda verilmiştir. Sahada oluşabilecek riskler için gerekli önlemler alınacak olup, ilgili bölümlerde açıklanmıştır. Tablo 95. Proje Alanı Olası Tehlikelerin Değerlendirilmesi Tehlike İhtimal Şiddet Değerlendirme Açıklama Toz Emisyonları Gürültü Titreşim Patlatma Makine Kullanımı Tesis Faaliyetleri Malzeme Nakliyesi Personel Taşınması Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Önemli Risk: Riskleri azaltmak için acil önlem alınmalıdır. Önemli Risk: Riskleri azaltmak için acil önlem alınmalıdır. Önemli Risk: Riskleri azaltmak için acil önlem alınmalıdır. Önemli Risk: Riskleri azaltmak için acil önlem alınmalıdır. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Proje etki alanında oluşabilecek riskler için gerekli önlemler alınacak olup, ilgili bölümlerde açıklanmıştır. 187

192 Tablo 96. Proje Etki Alanı Olası Tehlikelerin Değerlendirilmesi Tehlike İhtimal Şiddet Değerlendirme Açıklama Toz Emisyonu Gürültü Titreşim Patlatma Makine Kullanımı Malzeme Nakliyesi Personel Taşınması Katlanılabilir Risk: Acil tedbir gerektirmeyebilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve alınan önlemler denetlenmelidir. Katlanılabilir Risk: Acil tedbir gerektirmeyebilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve alınan önlemler denetlenmelidir. Katlanılabilir Risk: Acil tedbir gerektirmeyebilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve alınan önlemler denetlenmelidir. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Önemli Risk: Riskleri azaltmak için acil önlem alınmalıdır. Orta Düzey Risk: Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Faaliyetler kapsamında kullanılacak proje alanı bölgenin karayolu ağından oldukça uzak mesafede yer almaktadır. Dolayısıyla faaliyetler karayolları üzerinde doğrudan bir etkiye sahip değildir. Ancak nakliye işlemlerinden kaynaklı olarak karayolları üzerinde az da olsa bir trafik yükü artışı olması söz konusudur. Trafik yükü artışına ilişkin hesaplamalar ilgili bölümde yapılmıştır. Üretim dönemlerinde sahada kullanılacak iş makinelerinin nakliyesi sırasında ağır ve geniş araçlar için geçerli özel trafik kurallarına uyulacaktır. Bu iş makineleri trafiğin az yoğun olduğu zamanlarda peyderpey getirilerek trafik yoğunluğu üzerinde devamlı ek bir yüke neden olunmayacaktır. Proje alanı çevresinde yüzeysel su kaynaklarına rastlanmaktadır. Yukarıda bahsedilen, ruhsat alanı içerisinde ve yakın çevresinde yer alan mevsimsel yağışlarla beslenen kuru dere yataklarına ve akar derelere sahada yapılacak çalışmalar sırasında ve sonrasında müdahale edilmeyecek ve herhangi bir atık malzeme verilmeyecektir Proje Kapsamında Yapılacak İş Ve İşlemler Kapsamında Risk Durumlarında Alınacak Önlemler (Arazi Hazırlık, İnşaat, İşletme Ve İşletme Sonrası) Toz Emisyonlarına Karşı Alınacak Önlemler Proje alanında toz oluşumunun meydana geleceği her aşamada, tozlanmaya karşı gerekli bütün önlemler alınacaktır. Alınacak önlemler aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir. Ocak alanında malzemenin kamyonlara yüklenmesi ile ilgili olarak, gerekli bütün önlemler alınacaktır. Yükleme ve boşaltmada oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak, yükleme ve boşaltma işlemlerinin savurma yapılmadan ve yavaş yavaş yapılması toz çıkışında bir miktar azalmaya sebep olacaktır. 188

193 Toz yayıcı işlemlerin yapılacağı tesisler kapalı sistem olarak dizayn edilecek ve üniteler kapalı ortamda faaliyet gösterecektir. Tesislerin hepsinde tozlanmaya karşı indirgeme sistemi kurulacak olup pulvariza su sistemi kullanılacaktır. Proje alanında yapılacak nakliye sırasında ocak içi yollar, ocak asfalt yol bağlantısı periyodik olarak sulanacaktır. Nakliye esnasında hız kurallarına riayet edilmesine dikkat edilecektir. Kamyonların üstü branda ile örtülecektir. Gürültüye Karşı Alınacak Önlemler Çalışmalarda kullanılacak ekipmanların seçiminde düşük ses gücü seviyelerine sahip olmalarına dikkat edilecektir. Gürültünün kaynağında en aza indirilmesi için önümüzdeki üretim dönemlerinde makine ekipmanın periyodik muayene ve bakımları yapılacak, böylelikle tüm makinelerin uygun işleyişi sağlanacaktır. Makine ekipmanın yağ, su, filtre, lastik ve kasa kontrolleri operatörler tarafından yapılacak ve düzenli olarak makinelerin su, yağ, filtre değişimleri yaptırılacaktır. Yapılacak bu tür düzenli bakımlarla makine ekipmanın gürültü seviyeleri % 50 ye varan oranlarda düşürülebilecektir. Gerektiğinde iş makinelerinin egzos kısımlarına susturucu ekipman takılacak ve gürültü düzeylerinin azaltılması sağlanacaktır. Proje alanında makine ekipman rolantide bırakılmayacak, araç ve ekipman operatörlerine bu konu gerekli eğitimler verilecektir. Çalışan personelin gürültüden etkilenmemesi için gerektiğinde ses seviyesi düşürücü kulaklık kullanmaları sağlanacaktır. Ocak alanında yüksek gürültü düzeylerinin bulunduğu bölgelere uyarı levhaları asılacaktır. Alınacak bu önlemlerle ocak faaliyetleri sırasında oluşacak gürültü en az seviyeye indirilmeye çalışılacak ve yakın çevrenin gürültüden etkilenmesi önlenecektir. Makine Kullanımı Sahada iş makinelerini kullanacak personel, ihtiyaç duyulan eğtimlerden geçirilecek veya konusunda ehil kişiler bu çalışmalar için seçilecektir. Personele makine kullanımı ve güvenlik tedbirlerine karşı gerekli eğitimler verilecektir. Nakliye işlemleri sırasında hız sınırlamalarına riayet edilecektir. 189

194 Patlatma Sahada patlatma işlemi sırasında ve sonrasında aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir; 1. Kapsül kablolarına ilave edilecek uzatma kablolarının bağlantıları itina ile yapılacak ve izole bantla iyi bir şekilde izole edilecektir. 2. Yemleyici dinamitin kartuşları kablo ile bir demet şeklinde bağlanacak ve bu demet, kablo yardımı ile sarkıtılarak indirilecektir. 3. Sıkılama sırasında elektrik kablolarının zedelenmemesine dikkat edilecektir. 4. Ateşleme devresi kabloları manyetoya bağlanmadan önce ohm-metreyle devrenin direnç kontrolü yapılacaktır. 5. Ateşleme yapmadan önce siren ile alarm verilecek ve ayrıca flamalı gözcüler önemli noktalara dikilecektir. 6. Ateşleme kablosu uygun bir uzaklıktaki ateşleme cebine kadar uzatılarak vakit geçirmeden ateşleme yapılacaktır. 7. Yağışlı havalarda statik elektrik tehlikesi göz önüne alınarak gerektiğinde ateşlemeden vazgeçilecektir. 8. Ateşleme sahasına yetkililerden başkası girmeyecektir. 9. Patlatma işlemi uzman kişiler tarafından yapılacaktır. 10. Patlayıcı maddeler ateşleme yerine özel bir araçta getirilecek, dinamit ve kapsüller ayrı ayrı araçlarda nakledilecektir. 11. Patlamayan delikler için gereken emniyet tedbirleri alınacak ve usulüne uygun olarak zararsız hale getirilecektir. 12. Ateşleme yapıldıktan sonra ateşleme bölgesi sorumlu kişiler tarafından kontrol edilecek ve iş makinelerini tehlikeye sokacak bloklar, basamak şevinde askıda kalmış ise gerekli önlemler alınacaktır Diğer Hususlar Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır. 190

195 BÖLÜM 6: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu Bölümde Teknoloji, alınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması yapılacak ve tercih sıralaması belirtilecektir.) Proje konusu faaliyet Sakarya İli, Ferizli İlçesi, Akçukur Köyü civarında 1/ ölçekli G25 a1 paftasında yer alan Ruhsat No lu 100 hektarlık sahada belirlenmiş olan 47,45 hektarlık alanda işletilmekte olan Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi nde gerçekleştirilmesi planlanan kapasite artırımıdır. Madencilik faaliyetlerinde madenin bulunduğu alanda üretim yapılması zorunludur. Kalker cevheri proje alanının geniş bir bölümüne yayılmış durumdadır. Bu nedenle başka bir alternatifi yoktur. Ocaktan üretimi gerçekleştirilecek kalker cevherinin işlenmesi ve ekonomiye kazandırılması amacıyla proje alanı içerisinde kırma-eleme tesisi kurulacaktır. Söz konusu tesisin ocak işletmeciliğine yakın mesafede kurulması işletme maliyetlerini azaltan bir unsurdur. Dolayısıyla kırma eleme tesisi açısından da başka bir alternatif bulunmamaktadır. Tesis teknolojik gelişimler göz önüne alınarak son teknolojiye uygun olarak kurulacaktır. Bu tür tesislerin tamamı benzer sistemlerle çalışmaktadır. Dolayısıyla bu açıdan herhangi bir alternatif bulunmamaktadır. 191

196 BÖLÜM 7: İZLEME PROGRAMI 7.1. Projenin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Projenin İşletmesi Ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı Ve Acil Müdahale Planı Projenin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı aşağıda ayrı ayrı açıklanmıştır. İnşaat Aşaması, İşletme Faaliyetleri Sırasında ve Sonrasında Yapılacak İzleme ve Kontrol Planı 1. Toz Emisyonları Proje alanında yapılacak üretim faaliyetleri sırasında toz yayıcı faaliyetler (malzeme üretimi, yükleme boşaltma, nakliye ve tesis faaliyetleri) sonucu oluşacak tozlanmanın ilgili yönetmeliklerde belirtilen sınırları aşmaması ve çevrede bulunan hassas noktaları (yerleşim birimleri, tarım alanları vb.) etkilememesi veya etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla izleme ve kontroller yapılacak, aşağıdaki önlemler alınacaktır. Kamyonlara ocak alanı içerisinde savurma yapmadan yükleme-boşaltma yapılıp yapılmadığı kontrol edilecektir. Kamyonların hız sınırına uyup uymadığı kontrol edilecektir. Ocak içi bağlantı yollarında toz oluşumunun engellenmesi amacıyla mevsim şartlarına göre düzenli olarak yolun nemli olmasını sağlayacak sulamanın ve temizleme işlemlerinin yapılıp yapılmadığı kontrol edilecektir. Asfalt ile ocak alanını bağlayan yolun zaman zaman bakım onarım çalışmalarının yapılıp yapılmadığı kontrol edilecektir. Ocak içi ve bağlantı yollarının ve gerekli görülen bölümlerinin kırma taş serilerek ıslah edilmesi sağlanacaktır. Tesislerde toz indirgeme sisteminin (pulvarize su sistemi) kurulup kurulmadığı kontrol edilecek ve sistemlerin efektif kullanılması sağlanacaktır. Pulvarize su sisteminin nozzle ve diğer teknik parçalarının bakımları düzenli olarak yapılacak ve verim kayıpları önlenecektir. 2. Gürültü Proje alanında yapılacak üretim faaliyetleri sırasında gürültü çıkarıcı tüm faaliyetler sonucu oluşacak gürültünün ilgili yönetmeliklerde belirtilen sınırları aşmaması ve çevrede bulunan hassas noktalarının (yerleşim birimleri, vb.) etkilenmemesi amacıyla izleme ve kontroller yapılacak, aşağıdaki önlemler alınacaktır. İş makinelerinin ve nakliye araçlarının egsoz muayenelerinin ve araçların periyodik bakımlarının düzenli yapılması sağlanacaktır. İş makinelerinin aynı anda çalıştırılmamasına özen gösterilecektir. Malzemenin nakliyesi sırasında kamyonların yüksek hızlarda nakliye yapılıp yapılmadığının kontrolü yapılacaktır. Ocak alanında çalışacak personelin faaliyetler sırasında gerektiğinde başlık, kulak tıkaçları veya kulaklık kullanması sağlanacaktır. 192

197 3. Atıklar İşletme aşamasında personelden kaynaklı ve işletme sonucu oluşacak katı ve sıvı atıkların ilgili yönetmeliklerde belirtilen sınırları aşmaması ve çevrede bulunan hassas noktaları (yerleşim birimleri, tarım alanları, su kaynakları vb.) etkilememesi veya etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla izleme ve kontroller yapılacak, aşağıdaki önlemler alınacaktır. Sıvı atıklar Proje alanında sürekli bulunacak personelin kullanımından kaynaklanan evsel nitelikli atıksular inşa edilecek sızdırmasız fosseptikte biriktirilecektir. Sıvı atıkların toprağa sızması veya civardaki su yüzeylerine verilmesi önlenecek ve kontrol edilecektir. Katı Atıklar Faaliyet süresince personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıkların, çöp toplama alanı olarak belirlenecek kısımda ağzı kapaklı çöp bidonlarında gerekli önlemler alınarak biriktirilmesi sağlanacak, ocak alanında açıkta çöp depolanıp depolanmadığı kontrol edilecektir. Geri dönüşümü mümkün olan atıkların (cam, kağıt, çuval, metal, plastik vb. gibi) ayrı ayrı biriktirilmesi ve bunların lisanslı geri kazanım firmalarına verilmesi sağlanacaktır. İşletme aşamasında paketli malzeme kullanımından kaynaklanacak ambalaj atıklarının ayrı ayrı biriktirilerek lisanslı alıcı firmalara verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Atık Yağlar İş makinelerinin bakımının ocak alanında yapılması zorunlu olduğu durumlarda ve tesis ekipmanlarının bakımı sırasında oluşması muhtemel atık yağların sızdırmasız kapalı kaplarda gerekli önlemler alınarak saklanması sağlanacak ve bunların lisanslı firmalara verilip verilmediği kontrol edilecektir. Oluşması muhtemel bitkisel atık yağların ayrı olarak biriktirilmesi ve lisanslı firmalara verilmesi sağlanacaktır. Tehlikeli Atıklar Tehlikeli atık kapsamında olan atıkların diğer atıklardan ayrı olarak toplanması sağlanacak ve sızdırmaz zeminli atık alanında depolanıp depolanmasığı kontrol edilecektir. Toplanan tehlikeli atıkların, atık kodları doğrultusunda lisanslı firmalara verilerek bertaraf edilmesi sağlanaaktır. 4. Topografya Proje alanında yapılacak üretim faaliyetleri sırasında oluşturulacak basamakların rekreasyona uygun olarak düzenlenmesine yönelik izleme ve kontroller yapılacak, aşağıdaki önlemler alınacaktır. Ocakta yapılan üretimin malzemenin cinsine bağlı olarak basamaklar oluşturularak yapılıp yapılmadığı kontrol edilecek ve basamakların nihai durumunda genel şev açısının 45 dereceyi aşmaması sağlanacaktır. 193

198 Ocak alanında arazi ıslahı amaçlı çalışmalara başlanıldığında raporda bahsedilen çalışmaların yapılması sağlanacak ve gerekli kontroller yapılacaktır. İşletmenin sona ermesiyle birlikte öncelikle sahadan makine ekipman uzaklaştırılacak ve tesislerin sökümü gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında kullanılacak mera vasıflı arazinin üretim sonrası rehabilitasyonu Gıda, Tarım ve Hayvancık İl Müdürlüğü görüşleri doğrultusunda firma tarafından gerçekleştirilecektir. 6. İş sağlığı ve Güvenliği Personele gerekli eğitimin verilip verilmediği kontrol edilecektir. İşçilerin mesai saatlerine uygun çalışıp çalışmadığı kontrol edilecektir. Personelin gerekli koruyucuları (kulaklık, başlık, iş elbiseleri, çizme, yağmurluk vs.) kullanıp kullanmadığı kontrol edilecektir. Proje alanı içinde ve etrafında uyarıcı levhaların bulunup bulunmadığı incelenecektir. Faaliyet için üretim çalışmalarına başlandıktan sonra risk analizi yapılarak faaliyet için tehlikeler ve riskler belirlenerek bu doğrultuda gerekli önlemler alınacaktır sayılı Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13. maddesi gereği her yıl Haziran ayı içerisinde çevre uyum teminatı yatırılacaktır. Acil Müdahale Planı İşletmede herhangi bir doğal afet, kaza, sabotaj vb gibi durumlarda uygulanacak bir Acil Durum planı oluşturulacaktır. İşletmeye özgü hazırlanan Acil Müdahale Planı aşağıda sunulmuştur. 194

199 Şekil 56. Acil Müdahale Planı İşletmede Acil müdahale planını oluşturmak ve uygulamak üzere Teknik Destek Sorumlusu görevlendirilecektir. Acil müdahale planı çerçevesinde personele gerekli eğitimler verilecektir. Sahada olabilecek herhangi bir kaza, yangın veya sabotaj ihtimaline karşı işletme hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için tesiste sürekli bir bekçi bulundurulacaktır. Sahada araç, makine ve teçhizatın kullanımından dolayı iş kazaları olabilir. Tüm bu kazaları azaltmak ve engellemek için personele eğitim verilecek, gerekli uyarılar yapılacak ve ilgili yerlere uyarı levhaları asılacaktır. Tesis alanına, çalışanların dışında başka bir kimsenin girmesi de engellenecektir. Tesis herhangi bir tehlike halinde personel tarafından acilen boşaltılacaktır. Ocak alanında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı çalışan eleman sayısı kadar yangın söndürme ekipmanı (yangın söndürme tüpü, su kovası, kazma, kürek vs.) hazır bulundurulacaktır. İşletmede yangın ihtimaline karşı her türlü tedbir alınacaktır. Çıkabilecek herhangi bir yangında Sakarya İlçesi İtfaiye Teşkilatı ile irtibata geçilecektir. 195