mali ÇÖZÜM 141 KURUM KAZANCININ TESP T NDE KABUL ED LMEYEN ND R MLER R fat ENG N* I- G R fi 5 422 say l Kurumlar Vergisi Kanunu, 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 say l Resmi Gazete de yay mlanan 13 Haziran 2006 tarihli ve 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunu ile yürürlükten kald r lm flt r. 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlü e giren 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunu nun 8. maddesi ndirilecek Giderler 11. maddesi ise Kabul Edilmeyen ndirimler bafll n tafl maktad r. Kurumlar n bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazanc vergilendirilmektedir. Kazanc n safi miktar ise, bir hesap döneminde elde edilen gelirden kazanc n elde edilmesi için yap lan giderler düflüldükten sonra kalan tutar ifade eder. Bu hesaplama s ras nda indirilecek giderlerden kanunen kabul edilmeyen indirimlerin tenzil edilece i tabiidir. Bu makalemizde kurum kazanc n n tespitinde kabul edilmeyen indirimleri irdelemeye çal flaca z. II- KABUL ED LMEYEN ND R MLER A YASAL DÜZENLEME 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunu nun Kabul Edilmeyen ndirimler bafll - n tafl yan 11. maddesi flu flekildedir. Kurum kazanc n n tespitinde afla daki indirimlerin yap lmas kabul edilmez: a) Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler, b) Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farklar ve benzeri giderler, c) Transfer fiyatland rmas yoluyla örtülü olarak da t lan kazançlar, ç) Her ne flekilde ve ne isimle olursa olsun ayr lan yedek akçeler (Türk Tica- * Gelirler Baflkontrolörü zmir Vergi Dairesi Baflkanl, Grup Müdür V.
142 mali ÇÖZÜM ret Kanunu na, kurumlar n kurulufl kanunlar na, tüzüklerine, ana statülerine veya sözleflmelerine göre safî kazançlardan ay rd klar tüm yedek akçeler ile Bankac l k Kanunu na göre bankalar n ay rd klar genel karfl - l klar dahil), d) Bu Kanun a göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezalar, vergi cezalar, 21.07.1953 tarihli ve 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamlar ve faizler ile Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri, e) Kanunlarla veya kanunlar n verdi- i yetkiye dayan larak tespit edilen hadler sakl kalmak kayd yla, menkul k ymetlerin itibarî de erlerinin alt nda ihrac ndan do an zararlar ile bu menkul k ymetlere iliflkin olarak ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler, f) Kiralama yoluyla edinilen veya iflletmede kay tl olan; yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz tafl tlar ile uçak, helikopter gibi hava tafl tlar ndan iflletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanlar n giderleri ve amortismanlar, g) Sözleflmelerde ceza flart olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklar - n n, yöneticilerinin ve çal flanlar n n suçlar ndan do an maddî ve manevî zarar tazminat giderleri, h) Bas n yoluyla ifllenen fiillerden veya radyo ve televizyon yay nlar ndan do acak maddî ve manevî zararlardan dolay ödenen tazminat giderleri, ) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 50 si. Bakanlar Kurulu bu oran % 100 e kadar art rmaya veya s f ra kadar indirmeye yetkilidir. B -KABUL ED LMEYEN ND R MLER HAKKINDA AÇIKLAMALARIMIZ 1 - Öz Sermaye Üzerinden Ödenen Veya Hesaplanan Faizler 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunu nun 11. maddesinde yer alan kabul edilmeyen indirim türü Gelir Vergisi Kanunu nda yer alan ticari kazanc n tespitinde gider kabul edilmeyen, teflebbüs sahibinin iflletmeye koydu- u sermaye için yürütülen faiz ile paralellik tafl maktad r. Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizlerin gider olarak kabul edilmemesi, kurum ortaklar n n koyduklar sermayenin getirilerini kâr pay d fl nda adland r larak, kurum bünyesinde vergilendirilmeden ortaklara da t lmas na engel olmak içindir. 2 - Örtülü Sermaye Üzerinden Ödenen Veya Hesaplanan Faiz, Kur Farklar Ve Benzeri Giderler Vergi güvenlik müesseselerinden biri olan örtülü sermaye müessesenin amac, kurum kazanc n n birtak m yollarla kurum d fl na ç kart larak ver-
mali ÇÖZÜM 143 gi matrah n n afl nd r lmas n n önlenmesi olup bu nedenle örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farklar ve benzeri giderlerin indirimi kabul edilmemektedir. 3 - Transfer Fiyatland rmas Yoluyla Örtülü Olarak Da t lan Kazançlar Yine vergi güvenlik müesseselerinden olan örtülü kazanç da t m, kuruma ait servet unsurlar n n normal flekilde sermaye azalt lmas d fl nda ortaklara da t lmas d r. Örtülü sermaye ve örtülü kazanç müesseseleri ayr bir makale konusu oluflturacak kapsamda oldu undan burada ayr nt ya girilmemifltir. 4 - Her Ne fiekilde Ve Ne simle Olursa Olsun Ayr lan Yedek Akçeler Kabul edilmeyen indirimler aras nda say lan yedek akçeler, gider niteli inde de ildir ve bunlar iflletme bünyesinde elde edilen kazanc n da t lmay p iflletmede al konulan k s mlar d r. Her ne flekilde ve isimle ayr lm fl olursa olsun ayr lan yedek akçelerin kurum kazanc n n tespitinde indirim konusu yap lmas mümkün de ildir. 5422 say l Kurumlar Vergisi Kanunu nda yer alan her ne flekilde ve her ne isim alt nda olursa olsun ayr lan ihtiyat akçelerinin (yedek akçe) gider yaz lamayaca hükmü 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunu nda da aynen yer alm flt r. htiyat akçeleri, Türk Ticaret Kanunu na göre kurumlar n özel kanunlar na veya esas mukavelename ve nizamnamelerine göre muhtelif adlarla zorunlu yada ihtiyari olarak ayr lan mebla lard r. Türk Ticaret Kanunu na, kurumlar n kurulufl kanunlar - na, tüzüklerine, ana statülerine veya sözleflmelerine göre safi kazançtan ay rd klar tüm yedek akçeler ile 5411 say l Bankac l k Kanununa göre ayr - lan genel karfl l klar n indirimi mümkün bulunmamaktad r. Asl nda yedek akçeler gider niteli inde de ildir ve bunlar iflletme bünyesinde elde edilen kazanc n da t lmay p iflletmede al konulan k sm d r. Gerek kanuni, gerekse fevkalade ihtiyat akçeleri (yedek akçeler) vergi sonras kâr üzerinden ayr ld ndan gider olarak indirimi ne hukuken ne de fiilen mümkündür. Öte yandan, 5411 say l Kanuna göre ayr lan özel karfl l klar, kurum kazanc n n tespitinde indirilecek gider olarak dikkate al nabilecektir. 5 - Hesaplanan Kurumlar Vergisi le Her Türlü Para Cezalar le Vergi Cezalar Ve Gecikme Zamlar Kurumlar Vergisi Kanununa göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezalar, vergi cezalar, 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamlar ve faizleri 1 ile 213 say l Vergi Usul 1 Gecikme zamm Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanunun 51. maddesinde düzenlenmifltir. Kanunun 48. maddesinde yer alan tecil faizi de bu kapsamdad r.
144 mali ÇÖZÜM Öte yandan, sosyal güvenlik kurumlar na ödenen gecikme cezalar ile gecikme zamlar da bu kapsamda gider olarak indirilemeyecektir. 6 - Menkul K ymetlerin tibari De erlerinin Alt nda hrac ndan Do an Zararlar Kanunlarla veya kanunlar n verdi i yetkiye dayan larak tespit edilen hadler sakl kalmak kayd yla 3, menkul k ymetlerin itibari de erlerinin alt n- Kanununa göre ödenen gecikme da ihrac ndan faizi do an zararlar ile bu 2 ile piflmanl k zamm n n kurum menkul k ymetlere iliflkin olarak öde- kazanc ndan indirimi kabul edilmemektedir. 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun nen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler kurum kazanc n n tespitinde indirim olarak dikkate al namaz. hükümlerine göre tecil edilen vergilere iliflkin tecil faizleri de bu kapsamda 7 - Baz Tafl tlara liflkin Giderler olup kurum kazanc ndan gider olarak Ve Amortismanlar indirilmesi mümkün de ildir. Kiralama yoluyla edinilen veya iflletmede kay tl olan baz motorlu deniz tafl tlar ile uçak, helikopter gibi hava tafl tlar ndan iflletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanlar n giderleri ile amortismanlar n n indirimi mümkün de ildir. Sözü edilen bentte yer alan deniz ve hava tafl tlar n iflletmenin esas faaliyet konusuyla ilgili olmamas durumunda zati veya ailevi ihtiyaçlarda kullan lmas veya sadece iflletmede kullan lm fl olmas sonucu de ifltirmemektedir.(gelir,1995, 22198) 2 Vergi Usul kanunu md. 112... ikmalen, re'sen veya idarece yap lan tarhiyatlarda: a) Dava konusu yap lmaks z n kesinleflen vergilere, kendi vergi kanunlar nda belirtilen ve tarhiyat n ilgili bulundu u döneme iliflkin normal vade tarihinden itibaren, son yap lan tarhiyat n tahakkuk tarihine kadar; b) Dava konusu yap lan vergilerin ödeme yap lmam fl k sm na, kendi vergi kanunlar nda belirtilen ve tarhiyat n ilgili bulundu u döneme iliflkin normal vade tarihinden itibaren, yarg organ karar n n tebli tarihine kadar; Geçen süreler için 6183 say l Kanuna göre tespit edilen gecikme zamm oran nda gecikme faizi uygulan r. Gecikme faizi de ayn süre içinde ödenir. Gecikme faizinin hesaplanmas nda ay kesirleri nazara al nmaz. Uzlafl lan vergilerde gecikme faizi; uzlafl lan vergi miktar na, (a) f kras nda belirtilen tarihten itibaren uzlaflma tutana n n imzaland tarihe kadar geçen süre için uygulan r.... 3 Menkul k ymetlerin nominal bedelinin alt nda sat fllar sonucunda oluflan giderler bu Kanunlar n belirledi i flartlar dahilinde kanunen kabul edilen gider niteli indedir.
mali ÇÖZÜM 145 8 - Kurumun Kendisinin, Ortaklar n n, Yöneticilerinin Ve Çal flanlar n n Suçlar ndan Do an Tazminat Giderleri Sözleflmelerde ceza flart olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklar n n, yöneticilerinin ve çal flanlar n n suçlar ndan do an maddi ve manevi tazminat giderleri indirim olarak dikkate al namaz. 9 - Bas n Yoluyla fllenen Fiillerden Dolay Ödenen Tazminatlar Bas n yoluyla ifllenen fiillerden veya radyo ve televizyon yay nlar ndan do- an maddi ve manevi zararlardan dolay ödenen tazminat giderlerinin gider olarak indirimi kabul edilmeyecektir. 10 - Her Türlü Alkol ve Alkollü çkiler le Tütün ve Tütün Mamullerine Ait lan ve Reklam Giderlerinin %50 si Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 50 sinin kurumlar vergisi matrah ndan indirimi kabul edilmemektedir. Ancak bentte yer alan % 50 oran n s f ra kadar indirmeye veya %100 e kadar art rma hususunda Bakanlar Kurulu na yetki verilmektedir. Bakanlar Kurulu da bu oran 24 Ekim 1990 tarih ve 90/1081 say l Karar (Gelir, 1990, 20708) ile % 0 (s f r) olarak belirleyerek, bu giderlerin tamam n n (oranda bir de ifliklik yap lmad müddetçe) indirilebilmesine imkân tan m flt r. 11 - Kurumlar n Yönetim Kurulu Baflkan Ve Üyelerine Verilen Temettü kramiyeleri Gelir Vergisi Kanunu nun 75. maddesi uyar nca, idare meclisi baflkan ve üyelerine ödenen kâr paylar menkul sermaye irad say lm flt r. Bu itibarla, söz konusu ödemelerin kurum kazanc n n tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktad r. Öte yandan, kurum personeline ödenen temettü ikramiyeleri Gelir Vergisi Kanunu nun 61. maddesine göre ücret say ld ndan bu ödemeler kurum kazanc n n tespitinde ücret gideri olarak dikkate al nmaya devam edilecektir. Söz konusu temettü ikramiyelerinin bilanço günü itibar yla ödenecek toplam tutar kesinleflti inden, çal flanlara o y la iliflkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresinin sonuna kadar ödenecek temettü ikramiyeleri, ilgili oldu u y l n kazanc n n tespitinde gider olarak dikkate al nabilecektir. Ayn husus çal flanlara ödenen performans de erlemelerine ba l olarak verilecek prim ve ikramiyeler için de geçerlidir. Di er taraftan, ücret niteli indeki bu ödemelerin nakden veya hesaben yap ld dönemde vergi kesintisine tabi tutulmas gerekece i tabiidir.
146 mali ÇÖZÜM C KANUNEN KABUL ED LMEYEN ND R MLER N MUHASEBE KAYITLARINDA TAK B Kurumlar vergisinin matrah mükelleflerce tutulan kay t ve hesaplamalara dayan larak tespit edilmektedir. Bu kay t ve hesaplamalar n geçerlili i ise belgelerle tevsik edilmesine ba l d r. Vergi Usul Kanunu nun 227. maddesinde "Bu Kanunda aksine hüküm olmad kça bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü flah slarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kay tlar n tevsiki mecburidir" hükmü yer almaktad r. Söz konusu kay tlar n ise yine ayn kanunun 229. ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerden herhangi biri ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Buna göre mükellefler kay tlar n, fatura, perakende sat fl vesikalar, gider pusulas, müstahsil makbuzlar, serbest meslek makbuzlar, ücret bordrosu ve kanunda say lan di er evrak ve vesikalarla tevsik (ispat) edebilmektedirler. Kanunda bu belgelerin hangi durumlarda düzenlenece i de aç klanm fl bulunulmaktad r. Vergi Usul Kanunu hükümleri uyar nca kullan lmas mecburi olan veya ayn kanunun Maliye Bakanl na verdi i yetkiye istinaden (V.U.K. mükerrer madde 257) kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri tafl mamas halinde bu belgeler vergi kanunlar uyar nca hiç düzenlenmemifl say lacakt r. Dolay s yla gider yaz lma hakk kaybedilecektir. Kay tlar n Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli leri ile getirilen hükümler çerçevesinde tutulmas esast r. Defter tutulmas nda ticari kâr n tespiti esas al nmakta; ticari kâra vergi kanunlar aç s ndan gider kabul edilmeyen unsurlar ilave edilmek, indirilecek nitelikteki gelirler ise ticari kârdan düflülmek suretiyle mali kâra ulafl lmaktad r. Bu nedenle kanunen kabul edilmeyen giderlerin kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ticari bilanço kâr na ilavesi zorunlu bulunmaktad r. Beyannamede de bu duruma uygun olarak kanunen kabul edilmeyen giderler sat r mevcuttur. Muhasebelefltirme aç s ndan ise, muhasebenin temel kavramlar ndan olan "tam aç klama kavram " gere ince ve mali tablolar n daha sa l kl ve gerçekçi olmas amac yla tüm gider ve maliyet hesaplar nda birer tane de kanunen kabul edilmeyen giderler için tali hesap aç lmas uygun olacakt r. Ayr ca takibi kolaylaflt rma aç s ndan, ayn tutarlar n toplu olarak, özel olarak düzenlenen naz m hesaplarda da izlenmesi daha sa l kl olacakt r.(arpac, 2005)
mali ÇÖZÜM 147 KAYNAKÇA Arpac, Altar Ömer; 2 005 Y l Kurum Matrah n n Tesbitinde Giderler E-Yaklafl m ( Nisan ) Gelir Vergisi Genel Tebli i (Seri No: 180) Resmi Gazete 10 fiubat 1995 tarih ve 22198 say. Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu Gere ince Ticarî Kazançtan ve Kurum Kazanc ndan ndirilemeyecek Giderlerle lgili Karar Resmi Gazete 27 Kas m 1990 tarih ve 20708 say
148