ÖDENMEM fi, TEC L ED LM fi VEYA TAKS TLEND R LM fi SOSYAL GÜVENL K PR MLER N N MUHASEBE KAYITLARI VE UYGULAMADA YAPILAN HATALAR

Transkript

1 ÖDENMEM fi, TEC L ED LM fi VEYA TAKS TLEND R LM fi SOSYAL GÜVENL K PR MLER N N MUHASEBE KAYITLARI VE UYGULAMADA YAPILAN HATALAR Umut TOPCU* I- G R fi Dünyada yaflanmakta olan küresel ekonomik kriz flüphesiz ki ülkemizde de etkisini göstermekte. Ekonomik krizin toplumun her kesiminde kendini iyice hissettirmeye devam etti i bu günlerde ifl dünyas da krizden pay na düfleni almakta. Ekonomik durgunluk ve daralma neticesinde sat fllar azalmakta, gelirler düflmekte buna ba l olarak da iflverenler devlete karfl olan baz yasal yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanmaktad rlar. Bu duruma örnek olarak iflverenlerin ayl k olarak ödemekle mükellef olduklar sosyal güvenlik primlerini gösterebiliriz. flverenler zaten yüksek oldu unu düflündükleri sosyal güvenlik primlerini ödemekte s k nt yaflamakta hatta zaman zaman ödeyememektedir. Zaten Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine bak ld nda da 2009 y l n n ilk alt ay nda Kurum gelirleri yüzde 7 oran nda azalmas ndan da bu sonucu ç karmak mümkündür. Makalemizde ödenmeyen ve/veya daha sonraki dönemlerde ödenmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu ile tecil/taksitlendirme sözleflmesi yap lan prim borçlar n n muhasebe kay tlar n n nas l yap lmas gerekti i aç klanacak ve uygulamada yap lan ve s kça karfl lafl lan yanl fllar n neler oldu u izah edilmeye çal fl lacakt r. * SGK Müfettifli 283

2 II- ÖDENMEM fi SOSYAL GÜVENL K PR MLER LE LG L YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMASI 193 say l Gelir Vergisi Kanunu nun ndirilecek Giderler bafll kl 40. maddesinin ikinci f kras na göre, sâfi kazanc n tespit edilmesi için; hizmetli ve iflçilerin sigorta primlerinin ve emekli aidat n n (bu primlerin ve aidat n istirdat edilmemek üzere Türkiye de kâin sigorta flirketlerine veya emekli ve yard m sand klar na ödenmifl olmas ve emekli ve yard m sand klar n n tüzel kiflili i haiz bulunmalar flart yla) indirilmesi kabul edilir say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nun Primlerin Ödenmesi bafll kl 88. maddesinin birinci f kras na göre 4. maddenin birinci f kras n n (a) bendinde belirtilen sigortal lar (yani hizmet akdi ile bir veya birden fazla iflveren taraf ndan çal flt r lanlar ) çal flt ran iflveren, bir ay içinde çal flt rd sigortal lar n primlerine esas tutulacak kazançlar toplam üzerinden bu Kanun gere ince hesaplanacak sigortal hissesi prim tutarlar n ücretlerinden keserek ve kendisine ait prim tutarlar n da bu tutara ekleyerek en geç Kurum ca belirlenecek günün sonuna kadar Kurum a öder. Mezkur maddenin onbirinci. f kras na göre ise; Kurum a fiilen ödenmeyen prim tutarlar, gelir vergisi ve kurumlar vergisi uygulamas nda gider yaz lamaz. Ayl k Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu na Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakk nda Tebli de 5510 say l Kanun un 4. maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda sigortal lar çal flt ran iflverenlerin, bir ay içinde çal flt rd klar sigortal lar n prime esas kazançlar üzerinden hesaplanacak sigortal hissesi prim tutarlar n sigortal lar n ücretlerinden keserek, kendi hissesine isabet eden prim tutarlar n da bu tutarlara ekleyerek en geç takip eden ay/dönemin sonuna kadar Kurum a ödeyecekleri belirtilmifltir. 174 S ra No.lu Gelir Vergisi Genel Tebli i nde ise Gelir Vergisi Kanunu gere ince kazanc n tespitinde, iflverenlerce hizmet erbab için ödenen SSK primlerinin gider olarak indirilece i hükme ba lanm fl oldu undan, SSK pri- 284

3 minin gider olarak dikkate al nabilmesi için, bu primlerin Sosyal Sigortalar Kurumu na fiilen ödenmifl olmas gerekti i, bu nedenle, sigorta primlerinin, dönemine ve ait oldu u y la bak lmaks z n fiilen ödendi i tarihte gider yaz - laca, sosyal güvenlik mevzuat gere ince bir aya ait sigorta primleri ertesi ay n sonuna kadar ödenebilece inden, Aral k ay na ait olan sigorta primlerinin ertesi y l n Ocak ay içinde ödenmesi durumunda bu primlerin Aral k ay - n n gideri olarak dikkate al nabilece i belirtilmifltir. Buna göre, sigorta primleri, dönemine ve ait oldu u y la bak lmaks z n fiilen ödendi i tarihte gider yaz l r. Ayr ca primler beyanname verilmeden önce fakat y l geçtikten sonra ödenirse ilgili oldu u y l de il ödendi i tarihin beyannamesinde gider yaz l r. Örne in Ekim ay prim borcu fiubat ay nda ödenmiflse sonraki y l beyannamesinde gider olarak dikkate al n r, önceki y l beyannamesi verilene kadar ödenmifl olmas önceki y l beyannamesinde indirilebilece i anlam tafl mamaktad r. III- ÖDENMEM fi, TEC L ED LM fi VEYA TAKS TLEND R LM fi (YEN DEN YAPILANDIRILMIfi) SOSYAL GÜVENL K PR MLER N N MUHASEBE KAYITLARI Sigorta primleri ödensin veya ödenmesin ilgili oldu u dönemde gider veya maliyet hesab na borç 361 no.lu hesaba alacak kaydedilerek tahakkuk ettirilir. 1. Ücretin Tahakkuk Ettirilmesi Durumu ve Dönem Sonunda Yap lacak Muhasebe Kay tlar : / (7 L HESAP GRUBU) 360 ÖDENECEK VERG VE FON ÖDENECEK SOS. GÜV. KES NT LER. 335 PERSONELE BORÇLAR 285

4 Tahakkuk ettirilen SGK prim borç as llar n n, dönem sonunda ödenmemeleri nedeniyle ilgili olduklar hesap döneminde 7 li veya 9 lu hesaplarda Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak dikkate al nm fl olmalar gerekir. Buna göre; Vergi matrah n n tespiti yönünden ödenmeyen sigorta priminin iflçi veya iflveren pay olup olmamas n n bir önemi yoktur. 361 veya 368 no.lu hesap bakiyesi topluca dikkate al nacakt r. 31/12/ 361-ÖDENECEK SOSYAL GÜVENL K G DERLER 368-VADES GEÇM fi ERTELENM fi VEYA TAKS T VERG VE D ER YÜKÜMLÜLÜKLER / 950-KANUNEN KABUL ED LMEYEN G DERLER Ödenmeyen SGK Primi 951-KANUNEN KABUL ED LMEYEN G DER KARfiILI I Ödenmeyen sigorta primleri tahakkuk tarihinde gider kaydedildi i için kurumlar vergisi beyannamesinin verildi i tarihte kazanca ilave yap l nca 950 ve 951 no.lu hesaplar karfl l kl olarak kapat l r. Burada çal flm fl olan naz m hesaplar beyanname üzerinde gösterilmelidir. Böylece hem muhasebenin temel ilkeleri gere i ve gerçek durumu yans tmas için ödenmeyen primlerin yevmiye kayd nda gider olarak gözükmesi sa lanm fl, hem de ödenmemifl olan bu primler mali kâra geçiflte gider olarak dikkate al nmam fl olacakt r. 286

5 2- Daha Sonra Ödenen SGK Priminin Muhasebelefltirilmesi / 368-VADES GEÇM fi ERTELENM fi VEYA TAKS T VERG VE D ER YÜKÜMLÜLÜKLER 100-KASA / BANKA / 9..-NAZIM HESAPLAR ndirilecek Giderler 9..-NAZIM HESAPLAR ndirilecek Giderler Karfl l Ödenmeyen sigorta primlerini ödemenin yap ld y lda mali kar n tespitinde indirim olarak dikkate alabilmek için, ilgili oldu u dönemde ticari kazanc n tespitinde indirilmifl ve mali kara ilave edilmifl olmal d r. Ticari kazançta dönemsellik ilkesi ve tahakkuk esas geçerli oldu u için ödenmeyen sigorta primleri kazanc n tespitinde gider olarak dikkate al nacakt r. Bu durum Tekdüzen Muhasebe Sisteminin de bir gere idir. Bu bak mdan mali kara iliflkin düzenlemeler beyanname üzerinde yap lmal d r. Gider kaydedilen tutar n fiilen ödeme yap lmad için giderlerden ç kart l p baflka bir hesaba al nmas (Gelecek Y l Giderleri veya Ortaklardan Alacaklar gibi ) mümkünse de, bu tür kay tlar iflletmecilik prensiplerine, Tekdüzen Muhasebe Sistemine ve uluslar aras muhasebe standartlar na uygun de ildir(apak, 2009). 3- Prim Borçlar n n Tecil Edilmesi veya Taksitlendirilmesi (Yap land r lmas ) Durumu Yeniden Yap land r lan prim borcunun muhasebelefltirilmesini bir örnek ile aç klayal m. X Ltd. fiti. nin mevzuata göre 2009/Ocak, fiubat, Mart aylar itibariyle 287

6 SGK ya toplam TL borcu bulundu unu ve bu borçla ilgili 18 ay üzerinden ve eflit taksitler halinde yeniden yap land rma sonucunda toplam borcunun gecikme zamm (3.600.TL) ile birlikte TL olarak hesapland n farz edelim. Buna göre iflverenin yapmas gereken kay t afla daki gibi olacakt r. 01 / 04 / ÖDENECEK SOSYAL GÜVENL K G DERLER VADES GEÇM fi ERTELENM fi VEYA TAKS TLEND R LM fi VERG VE D ER YÜKÜMLÜLÜKLER Yeniden Yap land r lan Prim Asl 01 / 04 / GELECEK AYLARA A T G D Gecikme Zamm ( ) 280 GELECEK YILLARA A T G D Gecikme Zamm ( ) 368 VAD. GEÇM fi ERTELENM fi VEYA TAKS. VERG. VE D. YASAL YÜK Yap land r lan SGK prim as llar na iliflkin Gecikme Zamm 3-A. Yap land r lan Prim As llar n n ve Taksitlendirme Farklar n n Ödenmesine liflkin Muhasebe Kay tlar : Nisan Aral k Aylar (ayl k kay t): 30 / 04 / / 09 / VAD. GEÇM fi ERTELENM fi VEYA TAKS. VERG. VE D. YASAL YÜK Yeniden Yap land r lan Prim Asl (2000.-) Yap land r lan SGK prim as llar na iliflkin Gecikme Zamm (200.-) 100 / 102 KASA BANKA

7 30 / 04 / / 09 / GENEL YÖNET M G DERLER GELECEK AYLARA A T G D / 04 / / 09 / KANUNEN KABUL ED LMEYEN G DERLER Ödenen Gecikme Zamm 951-KANUNEN KABUL ED LMEYEN G DERKARfiILI I Ödenen Gecikme Zamm Gideri Karfl l 3-B. Ödenen SGK Prim As llar n n Matrahtan ndirilmesine liflkin Muhasebe Kay tlar : 30 / 04 / MATRAHTAN ND R LECEK UNS. KARfi Matrahtan indirilecek SGK prim as llar 951 MATRAHTAN ND R LECEK UNS Matrahtan indirilecek SGK prim as llar Yap land r lan SGK prim as llar, 9 lu hesap grubunda takip edilecek olup, bu hesapta biriken tutarlar, ilgili bulunduklar dönemlere iliflkin vergi beyannameleri üzerinde Di er indirimler olarak dikkate al nacakt r. IV- ÖDENMEM fi SOSYAL GÜVENL K PR MLER KONUSUNDA SIKLIKLA YAPILAN HATALAR (Tafl,2009, 203) A- Gider Yaz l p Ödenmeyen Primlerin Mali Kâra Eklenmemesi: Yukar da anlat ld üzere primler, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlar aç s ndan ödendikleri y lda gider olarak kabul edilmektedir. Dolay s yla ça- 289

8 l flanlar n ücretlerinin tahakkuku s ras nda 7-Maliyet Hesaplar s n f na kaydolunan, yani dönem sonunda 6-Gelir Tablosu Hesaplar s n f na yans t lan ödenmemifl sosyal güvenlik primleri, kanunen kabul edilmeyen giderlere at lmak suretiyle mali kâra eklenmelidir. Fakat uygulamada bu konu genellikle atlanmaktad r. Yap lan bu hatan n nedeni yukar da anlat lan mevzuat n bilinmemesi, gider yazman n ne demek oldu unun bilinmemesi, bilinmesine ra men uygulanmamas olabildi i gibi, anlatt m z uygulaman n yarg kararlar na, ticari kazanc n hesab nda tahakkuk esas na vs. ayk r oldu unun düflünülmesi de olabilmektedir. Devletin vergisel aç dan primlerin gider yaz lmas için ödenmesi flart n getirmesi bir otokontrol mekanizmas olarak son derece uygun bir hükümdür. B- Gider Yaz l p Ödenmeyen Primlere liflkin Olarak, Sadece flçi Pay Veya Sadece flveren Pay Mali Kâra Eklenmesi: Baz mükelleflerin Kurum a fiilen ödenmeyen prim tutarlar, gelir vergisi ve kurumlar vergisi uygulamas nda gider yaz lamaz hükmünü sadece iflçi pay veya sadece iflveren pay n n gider yaz lamayaca fleklinde yorumlad klar bilinmektedir. Ancak Kanun hükmü gider yazmay, prim tutarlar demek suretiyle hem iflçi hem iflveren pay için ödeme flart na ba lam fl olup, ikisi aras nda herhangi bir fark bulunmamaktad r. C- Süresinden Sonraki Y lda Fakat Nisan Ay nda Verilecek Kurumlar Vergisi Beyannamesinden Önce Ödenen Primlerin Mali Kâra Eklenmemesi: Burada anlatmak istedi imiz konuyu flu örnekle aç klayabiliriz. Örne in 2007 Eylül primini 2008 fiubat ay nda ödeyen bir mükellef, 2008 fiubat ay nda ödedi i 2007 Eylül primini mali kâra ulaflmak için 2007 y l beyannamesinde gider olarak yazmaktad rlar. Bu uygulamay izleyen mükelleflerin yorumu 5510 say l Kanun da yer alan, ödenmeyen primlerin gelir ve kurumlar 290

9 vergisi uygulamas nda gider olarak dikkate al namayaca hükmünün amac - n n sadece primlerin tahsilini sa lamak oldu u, bu nedenle gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi verilinceye kadar ödenen sigorta primlerinin de vergi uygulamas nda gider olarak dikkate al nmas gerekti idir. Bununla birlikte 174 S ra No.lu Gelir Vergisi Genel Tebli i nde aç kland üzere primler gelir ve kurumlar vergisi kanunlar aç s ndan ödenmifl oldu u y l n gideri olarak kabul edilir ve örne imizde 2008 y l fiubat ay nda ödenen 2007 Eylül ay na iliflkin söz konusu prim, ancak 2009 y l nda verilecek olan 2008 y l beyannamesinde indirim konusu yap labilir. Bunun tek istisnas Tebli de de aç kland üzere Aral k ay na iliflkin primlerin Ocak ay nda ödenmesi durumunda bu giderin Aral k ay n n gideri olarak dikkate al nabilmesidir. D- lgili Y l Mali Kâr n Hesab nda Gider Olarak Dikkate Al nmayan Ödenmemifl Primlerin, Ödendi i Y l Vergi Kanunlar Aç s ndan Gider Yaz lmas n n Nas l Yap laca n n Bilinmemesi: Mükellefler primlerin tahakkuku s ras nda 7-Maliyet hesap s n f na yazmak ve dönem sonunda 6-Gelir Tablosu Hesaplar s n f na yans tmak suretiyle yevmiye kayd yapmal ve dönem sonunda ödenmeyen primleri kanunen kabul edilmeyen giderlere atmal d rlar. Bu primler ödendi i y lda ise, beyanname üzerinde di er indirimler olarak mali kârdan indirilecek unsurlar aras nda gösterilmeli ve bu ifllem naz m hesaplarda izlenmelidir. V- SONUÇ 5510 say l Kanun un 88. maddesinde Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenen primlerin gelir veya kurumlar vergisinin hesab nda gider olarak dikkate al nabilmesi için ödenmifl olmas n n gerekti i unutulmamal d r. Gelir vergisi kanunu aç s ndan ticari kazanc n tespitinde, iflverenlerce hizmet erbab için ödenen SGK primlerinin gider olarak indirilece i hükme ba lanm flt r. Bu ne- 291

10 denle, sigorta primleri, dönemine ve ait oldu u y la bak lmaks z n fiilen ödendi i tarihte gider yaz lacak, ödenmedi i durumlarda ise muhasebe kay tlar n n do rulu u aç s ndan ticari kar n tespitinde gider olarak gösterilecek ancak mali kar n tespitinde beyanname üzerinden kanunen kabul edilmeyen giderlerde takip edilecektir. KAYNAKÇA Apak, Talha(2009). Ödenmemifl SSK Primlerinin Gelir Vergisi Ve Kurumlar Vergisi Uygulamas nda Gider Olarak Kabul Edilmemesi Ve Muhasebe fllemleri (eriflim tarihi ). Tafl, Ferit(2009). Ödenmemifl Sosyal Güvenlik Primlerinin Vergi Kanunlar Uygulamas nda Gider Olarak Kabul Edilmemesi, Muhasebe fllemleri, Beyanname Üzerinde Gösterilmesi Ve Uygulamada S kl kla Yap lan Hatalar Yaklafl m Dergisi 203 (2009). 292