Analiz safhasının tamamlanmasından sonra, tasarımın başlangıç adımlarına başlanır.



Benzer belgeler
Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

DESTEK DOKÜMANI. Ürün : Tiger Enterprise/ Tiger Plus/ Go Plus/Go Bölüm : Kurulum İşlemleri

TEMEL BİLGİTEKNOLOJİLERİ

Sade ve tam ekran masaüstü kullanımının temel çıkış noktası, aranılan özelliğe çabuk erişimi sağlayan yenilikçi kullanıcı deneyimidir.

Hukuk Parter ile SMS Yönetimi

Yazılım Mühendisliği Bölüm - 3 Planlama

Akdeniz Üniversitesi

Yaşanmış Tecrübe Paylaşımı Önce Test Et Sonra Kodla XP Pratiği

SIMAN KULLANIM KILAVUZU

PROGRAMLAMA TEMELLERİ

Akdeniz Üniversitesi

Yazılım Mühendisliği 1

-Bilgisayarı oluşturan iki temel unsurdan diğeri ise YAZILIM dır.

Öğr.Gör. Gökhan TURAN Gölhisar Meslek Yüksekokulu

SAB 103 TEMEL BİLGİSAYAR KULLANIMI

Sistem Analizi ve Tasarımı DERS2

Pardus. S.Çağlar Onur, 21 Aralık Pardus Projesi [TÜBİTAK / UEKAE] Linux Kullanıcıları Derneği

DESTEK DOKÜMANI. Tablolu Malzeme Sınıfları

Veritabanı. Ders 2 VERİTABANI

Bilgi Teknolojisi ve Muhasebe Bilgi Sistemi 6-1

Veritabanı Uygulamaları Tasarımı

BLG Sistem Analizi ve Tasarımı. Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK

Temel Bilgi Teknlolojileri 1. Ders notları 5. Öğr.Gör. Hüseyin Bilal MACİT 2017

E-FATURA LOGO ENTEGRATÖRLÜK UYGULAMASI

Bilgi ve İletişim Teknolojileri (JFM 102) Ders 7. LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ. LINUX Yapısı

Akdeniz Üniversitesi

Kurulum ve Sistem Gereklilikleri 1

T.C. BAŞBAKANLIK ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU PROJE TAKİP VE YÖNETİM SİSTEMİ KULLANICI KILAVUZU

Kets DocPlace LOGO Entegrasyonu

Excel Ürün Veri Yükleme Modülü


Sistem Analizi ve Tasarımı

TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU KOZMETİK ÜRÜNLER UZEM (ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ) BİLDİRİM KILAVUZU

RotamNet Ticari Programı Kısa Tanıtım Dökümanı

Kullanım Kılavuzu Milli Eğitim Bakanlığı 2010

Script. Statik Sayfa. Dinamik Sayfa. Dinamik Web Sitelerinin Avantajları. İçerik Yönetim Sistemi. PHP Nedir? Avantajları.

FordİkinciEl web sitemizi, 2013 yılı içinde devreye aldık. İkinci El Yönetim Sistemi (İEYS) ile

BÖLÜM BAŞKANLARI İÇİN BOLOGNA İŞLEMLERİ YARDIM DOKÜMANI

Dersin Konusu ve Amaçları: Ders P lanı: Bölüm 1: Bilgi Teknolojilerinde Temel Kavramlar

Pardus 2011 Kurulum Belgesi Sürüm Ocak İçindekiler

Ünite-3 Bilgisayar Yazılımı.

EKLER EK 12UY0106-5/A4-1:

İŞLETİM SİSTEMİ KATMANLARI (Çekirdek, kabuk ve diğer temel kavramlar) Bir işletim sisteminin yazılım tasarımında ele alınması gereken iki önemli konu

TL-WPS510U PRINT SERVER KURULUM DÖKÜMANI

E-Mükellef Kontrol Programı Kullanım Kılavuzu

11.DERS Yazılım Testi

T.C. istanbul ÜNiVERSiTESi ÖĞRENCi BiLGi SiSTEMi. ÖĞRETiM ELEMANI KULLANIM KILAVUZU

Avira AntiVir Premium Security Suite

SIRA NO SORUMLU BİRİM FAALİYET SORUMLU DURUM AÇIKLAMA

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC)

Luca NET Kobi Ticari Yazılımında ilk yapılacaklar

BİLİŞİM İLE TANIŞIYORUM BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN KULLANILDIĞI ALANLAR

Pardus. A. Murat Eren, 25 Mart Pardus Geliştiricisi. Pardus Yenilikleri Sık Sorulan Sorular

MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ. ECTS Info Pack. ECTS Bilgi Paketi Çalışmaları. Bilgi İşlem Daire Başkanlığı YAZILIM-WEB GRUBU

Evren Yazılım Donanım Mühendislik Bilgisayar İthalat İhracat Turizm Tic. San. Ltd. Şti. Saray Mah. Huriler Sok. Demirağa Apt. No:23/B Alanya/Antalya

NovaFortis Yazılım Danışmanlık. E-dönüşüm adaptörü

İşletim Sistemi. BTEP205 - İşletim Sistemleri

TBİL UYGULAMA I DERSİ. Mobil Barkotlu Depo Programı Projesi PROJESİ TASARIM RAPORU

ORSOFT 5.22 AMERİKAN KÜLTÜR DERNEĞİ DİL OKULLARI YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİ KURULUMU

AGSoft Rotatif Kredi Hesaplama Programı

Lisanslama Sistemi ve Set Yükleme İşlemleri

Fuel Automation Systems

Tüm personel kendi KEP hesapları üzerinden mevcut ve önceki maaş bordrolarını görüntüleyebilecektir.

TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU KOZMETİK ÜRÜNLER UZEM (ULUSAL ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ) BİLDİRİM KILAVUZU SÜRÜM 1.0

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ 6. SINIF 2. DÖNEM 2. SINAV ÇALIŞMA NOTLARI

Windows 8.1 Güncelleştirmesi Adım Adım Kılavuzu

NPratik Yazılım Kurulum Kılavuzu. Yedekleme İşlemi

Kural Motoru.

SAB 103 TEMEL BİLGİSAYAR KULLANIMI

KONU: İşletim Sistemleri I - Ms-Dos İşletim Sistemi SORULAR

DERS TANITIM BİLGİLERİ. Dersin Adı Kodu Yarıyıl Teori (saat/hafta) Laboratuar (saat/hafta) Uygulama (saat/hafta) AKTS. Yerel Kredi

Microsoft Office Kurulumu Sürüm 2.1

Doğrudan Temin Sistemi (DTS) BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI

İmar Uygulaması. Uygulamanın Netmap Projesi Olduğunun Belirtilmesi

SUBA. SUBA CRM. Bulut Teknoloji ile İşinizi Zirveye Taşıyın! SMART TECHNOLOGY SOLUTIONS

1.1. Yazılım Geliştirme Süreci

Pencereler Pencere Özellikleri

e-fatura Portalı Kullanım Kılavuzu

Pardus 2013 te Metin Editörleri

1 Temmuz 2014 Netsis Standard 2 1 Temmuz 2014

E-UYGULAMALAR VE DOKÜMAN YÖNETİM SİSTEMİ PROJESİ (EUP) ECZANE İŞLEMLERİ KULLANIM KILAVUZU

BLG Sistem Analizi ve Tasarımı. Öğr. Grv. Aybike ŞİMŞEK

PERSONEL BANKA IBAN BİLGİSİ DEĞİŞİKLİĞİ UYGULAMA KILAVUZU

Akdeniz Üniversitesi

SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI. Sistem Analizi -Bilgi Sistemleri-

İçindekiler TURKKEP E-FATURA KONEKTÖRÜ KULLANIM KILAVUZU

Bilişim Teknolojileri Temelleri 2011

WINDOWS VE PARDUS İÇİN İMZAGER KURULUM TALİMATI

İŞ ZEKÂSI & ÇEVİK RAPORLAMA ARACI. REPX ile verinize değer katın.

MENÜ AYARLAMA 1. MENÜ AYARLAMA. [X] [X] Standard. [X] [X] Yeni Fonksiyon


Kelime işlemcilerin işlevlerini öğrenmek. Başlıca kelime işlemcileri tanımak. Microsoft Word 2010 programı hakkında temel bilgileri öğrenmek.

1.5. Başvuru formundaki bilgileri aşağıdaki şekilde doldurunuz. Kart Okuyucu Tipi: Mini Kart Okuyucu Sertifika Süresi: 3 Yıl

MİKROKOM GMS.NET. Defter Beyan Sistemi (DBS) MODÜLÜ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR İÇİNDEKİLER. 1.2 API KEY ve API SECRET Bilgilerinin GMS.

TURKCELL HİZMETLERİ. Kullanım Bilgileri. LOGO Kasım 2014

Makonet BlueCRS. Sistem Özellikleri ve Ekran Görüntüleri Makonet Bilgisayar Ltd. Şti.

ÖZ DEĞERLENDİRME SORU LİSTESİ

KULLANIM KILAVUZU. Programda veri gireceğiniz yerler beyaz renklidir. Sarı renkli alanlar hesaplama veya otomatik olarak gelen bilgilerdir.

E - YENİLİKLER BÜLTENİ

Transkript:

1 Analiz safhasının tamamlanmasından sonra, tasarımın başlangıç adımlarına başlanır. Bu evrede, analizde sorulan NE sorusuyla elde edilen bilgilerin, nasıl yapılacağı, nasıl gerçekleştirileceği ortaya konulur. Uygulama evresinden önceki adımdır. Yazılımı oluşturulacak her parçanın özellikleri, ayrıntıları, sınırları, kullanıcıların yetkileri gibi hususların tamamı bu evrede yapılır. Tasarım yapılmadan doğrudan uygulamaya geçiş, analizle olan bağın kopmasına neden olur ve analiz evresindeki emekler de boşa gitmiş olur. 1

Sistem tasarımı, belirlenmiş olan bir dizi gereksinimin, ana sistem içerisinde işlevsel bir öğe haline getirilmesi, başka bir deyişle yazılım şekline dönüştürülmesidir. Sistem tasarımı: Ön Tasarımı Ayrıntılı Tasarım Sistem Gereksinimleri Sistem ve veri yapıları tanımı, modüllere ayırma, kısıtların tanımı Revizyon İnceleme Ön Tasarım Raporu Kabul Modüllerin ayrıntılı tanımı Revizyon İnceleme Ön Tasarım Ayrıntılı Tasarım Kabul Sistem Tasarım Raporları 2

Ön tasarımda, sistemin belirlenmiş olan amaç ve hedeflere nasıl ulaştırılabileceğine ilişkin tanımlar geliştirilmektedir. Bunun için; sistemin işlevleri tanımlanmakta ve modül adı verilen bağımsız öğelere ayrılmakta, veri yapıları oluşturulmakta, modül arabirimleri kurulmakta, kısıtlar belirtilmektedir. Bir rapor halinde düzenlenen ön tasarım, incelenerek kabul edilmekte ya da tekrar düzeltilmektedir. Ayrıntılı tasarımda, ön tasarım aşamasında oluşturulan modüller alt modüllere ayrılmakta ve ayrıntılı olarak tanımlanmaktadır. Kütükler, ekran görüntüleri ve rapor biçimleri tasarlanmakta, programlar için ayrıntılı planlar düzenlenmektedir. Böylece hazırlanan tasarım raporu incelemeye sunulmaktadır. Ayrıntılı tasarım raporu kabul edilince program planları bir bilgisayar dilinde kodlanarak dış belleklere aktarılmaktadır. Geliştirme sürecinin her aşamasında kalite kontrol yapılır. Son aşamada sistem testten geçirilir. Bu amaçla, sistem projesini planlanmasında bir sistem denetleme planı ve son aşamasında da test planı düzenlenmektedir. Test; önce her bir modülün, sonra da bir bütün halinde sistemin testten geçirilmesi ve onaylanması ile tanımlanmaktadır. 3

Tasarım evresinde aşağıdaki konular ele alınır: Ağ tasarımı ve güvenliği Yazılımın yapısal mimarisi Veritabanı tasarımı Kullanıcı arayüzü tasarımı Sistem arayüzü tasarımı Prototip tasarımı Sistem kontrollerinin tasarımı Genel olarak tasarım yukarıdan aşağıya doğru kademeli olarak yapılmalıdır. Öncelikle genel ve kavramsal seviyedeki Mimari Tasarım yapılmalıdır. Daha sonra bu mimari tasarımın üzerinde ayrıntılara girilmeli ve program ayrıntıları, kod tasarımları gibi şeyler eklenmelidir. Tasarımda aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir: Etkinlik Hassasiyet Kullanım kolaylığı Yalınlık Tutarlılık Göze hitap etme. 4

Genel tasarım, sistemin alt yapısını belirleme ve sistem mimarisinin oluşturulmasını kapsamaktadır. Sistem analizinde oluşturulan sistem gereksinimleri girdi olarak kullanılır. İşletmede var olan donanımın, yazılımın ve ağ yapısının belirlenip sistem çözümüne uygun alt yapının belirlenmesi. Envanter Belirleme: Sistem analisti, var olan sistemin alt yapısının durumunu görmek için; Donatım modelini üreticisini Donatım durumunu (kullanılıyor, bakıma ihtiyacı var, çalışır durumda vb.) Donatım yaşını Donatım planlanan yaşını Donatımın işletme içindeki fiziksel yerini Donatım sorumlu çalışanı veya bölümü Donatım finansal durumunu (işletmenin kendi malı, kiralık veya leasing yapılmış vb. şeklinde) belirlemelidir. 5

Envanter listesi elde edildikten sonra önerilen sistem için gerekli olan alt yapıyla kıyaslaması yapılır. Bu bilgiyle yeni alt yapının sistem ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağı planlanır. Var olan Bilgisayar Donanım ve Yazılım Belirleme Envanteri İş yüklerinin tahmini Donanım Değerlendirme Yazılım Değerlendirme İş yüklerinin tahmini Finansal Satın Alım Türünü Belirleme Sistem analisti,,sistemin var olan ve planlanan iş yüklerini hesaplayarak donanımın alt yapı kapasitesinin bu iş yüklerine göre yeterlilik durumunu belirler. Hesabın tam olarak yapılmasıyla işletmenin sahip olduğu donanımın her yeni sistemin kurulmasıyla gereksiz yere büyümesi ve karmaşıklaşması önlenebilir. Bir sonraki slaytdaki tabloda belirlenen işe göre var olan sistemle önerilen sistem arasında zaman ve maliyet karşılaştırılması yapılmaktadır. Tablodan da anlaşılacağı üzere bu işletmede halen elle yürütülen işin bilgisayar ortamında yapılması önerilmektedir. Var olan sistemde bu işin nasıl yapıldığı anlatılırken önerilen bilgisayar tabanlı sistemde nasıl yapılacağı belirtilip maliyet/saat, harcanan insan ve bilgisayar zamanı karşılaştırılmaktadır. 6

Mevcut Sistem Önerilen Sistem İş Bayi satışlarının aylık raporu Bayi satışlarının aylık raporu Yöntem Dosya takibi Bilgisayar tabanlı takip Personel Bayi yöneticisi Bilgisayar uzmanı Maliyet / Saat 30.000 TL 15.000 TL Ne Zaman? Nasıl? Gerekli Olan İnsan Zamanı Günlük:Her bayi için faturaların dosyalanması Aylık: Hesap makinesi kullanarak günlük kayıtların hesaplanması ve rapor hazırlanması Günlük: 20 dakika Aylık: 8 saat Günlük: Fatura bilgilerinin girilip toplamın alınacağı programın çalıştırılması Aylık: Raporlamayı yapıp yazdıran programın çalışması Günlük: 4 dakika Aylık: 20 dakika Gerekli Olan Bilgisayar Zamanı Yok Günlük: 4 dakika Aylık: 20 dakika Bundan önceki adımda tahmin edilen iş yüklerine ve mevcut bilgisayar envanterine göre değerlendirme yapılarak projenin ihtiyaçları belirlenir. Gerçekleştirilmesi muhtemel sistemi konfigürasyonuna göre satıcılardan alınacak bilgi bu aşamada önem kazanmaktadır. Sonuç olarak iş yüklerinin farklı sistemler üzerinde simülasyonu yapılarak karşılaştırması yapılır. Bu kıyaslama sürecinde sistem analisti ve kullanıcıların göz önünde bulundurması gereken kriterler: Sistemin toplam kapasitesi (Herhangi bir problem oluşmadan aynı zamanda kaç işlem gerçekleştirildiği) CPU nun atıl zamanı Önerilen belleğin büyüklüğü Değerlendirme sonucunda var olan sistem donanımı, hiç değiştirilmeden yeni sistemde de kullanılacağı gibi yenilebilinir ya da küçük değişiklikler yapılarak kullanılabilir. 7

Günümüzde paket yazılımların sayısının giderek artması sonucu donanım seçiminde olduğu gibi yazılım seçiminde de sistem analisti satıcılarla karşı karşıya gelmektedir. Bu nedenle sistem analisti, yazılım değerlendirme kriterlerine göre yazılım alım kararını üst yönetimle beraber vermelidir. Yazılım Gereksinimleri Performans Etkinliği Performans Verimliliği Kullanım Kolaylığı Esneklik Yazılım Özellikleri İhtiyaç duyulan tüm işleri yerine getirme Tüm işleri istenildiği şekilde yerine getirme İyi tasarlanmış ekran çıktıları Yeterli kapasite Hızlı cevap verme Verimli giriş Verimli çıkış Verimli veri saklama Verimli yedekleme İyi tasarlanmış kullanıcı arabirimi Yardım menüleri Esnek arabirim Yeterli geri besleme Hata düzeltme Girdi seçeneği Çıktı seçeneği Diğer yazılımlarla birlikte kullanılma Dökümantasyon Kalitesi İyi organizasyon Yeterli çevrim içi kaynak Web sitesinde sık sorulan soruların bulunması Üretici Desteği Teknik destek Ürün güncellemesinin web sitesi üzerinden yapılabilmesi 8

Satıcı değerlendirmedeki en önemli etken satıcının kullanıcıya sunduğu hizmetlerdir. Bu hizmeler aşağıda görüldüğü gibi 4 grupta değerlendirilir. Temel Satıcı Hizmetleri Donanım Desteği Yazılım Desteği Kuruluş ve Eğitim Satıcının Sunduğu Hizmetler Ürün kalitesi Garanti Toplam yazılım ihtiyacı Özel programlama gereksinimleri Garanti Zaman programına uyum Eğitim Müşteri hizmetleri Bakım Rutin bakım işlemleri Acil durumdaki cevap verme süresi İşletme finansal durumuna bağlı olarak bilgisayar donanımı satın almak yerine leasing yapabilir veya kiralayabilir. Her üç yönteminde avantajları olduğu gibi dezavantajları vardır. İşletme yönetimi bu kararı verirken sadece bütçesine göre değil uzun dönem stratejilerine göre hareket etmelidir. Satın alıp almama kararındaki en belirgin etkenlerden biri de sistemin planlanan süresidir. Kiralama ve leasing maliyetleri göz önüne alındığında sistemin üç yıldan daha fazla kullanılması planlanıyorsa donanımı satın almak daha cazip olmaktadır. Ancak sistem üç yıldan daha kısa ömürlü olacaksa bu durumda leasing işletme için iki açıdan yararlı olacaktır. Bilgisayar teknolojisi çok hızlı değiştiği için satın alma durumunda işletmenin de yatırımı da o ölçüde hızlı eskiyecektir. İşletme bilgisayar donanımına yatırması gereken bütçeyi başka bir alanda değerlendirme olanağı bulacaktır. 9

Avantajları Dezavantajları Satın Alma Leasing Kiralama Uzun dönemde leasing ve kiralamadan ucuz olması Sistemin değiştirilebilir olması Vergi indirimi sağlaması Tam kontrol Sermayenin bağlanmaması Finanslamaya ihtiyaç duyulmaması Kira bedelinden düşük olması Sermayenin bağlanmaması Finanslamaya ihtiyaç duyulmaması Sistemin kolayca değiştirilmesi Genelde bakım ve garantinin fiyat kapsamında olması İlk ödemenin yüksek olması Eskime riski Seçimin yanlış yapılması sonucu yatırımın batma riski Tam sorumluluk Sözleşme bittiğinde işletmenin sisteme sahip olamaması Ödemenin gecikmesi durumunda yüksek faiz oranı Satın almadan daha pahalı olması İşletmenin sistemin gerçek sahibi olmaması Satıcı kendi riskini üstlendiği için kira bedelinin çok yüksek olması Tasarım sürecinde ilk iş, çıktıların belirlenmesidir. Böylece girdi ve saklama ortamları, veri tabanı gereksinimleri ortaya konmuş olmaktadır. Ayrıntılı tasarım kapsamında Çıktı tasarımı Girdi tasarımı Veri tabanı tasarımı Program tasarımı Ara birim tasarımı 10

Çıktı, bilgi sisteminin kullanıcılara verdiği bilgidir. Sistem analistleri, en yararlı çıktıyı elde etmek üzere kullanıcılar ile etkileşimli çalışmalar yapmaktadır. Çıktı tasarımında aşağıdaki amaçlar göz önünde bulundurulmalıdır: Belirlenen amaca hizmet verme Kullanıcı için anlamlı olma Uygun miktarda olma Çıktıların hangi kullanıcılara dağıtılacağının doğru belirlenmesi Çıktının zamanında sağlanması Doğru çıktı yönteminin seçilmesi Çıktılar kullanıcıları etkileyecek şekilde olmalıdır: Bilgilerin alfabetik-kronolojik veya maliyete göre yönlendirilmesi Kabul edilebilir sınırların belirlenmesi Grafik tipi-rengi ve ölçeğinin belirlenmesi Örneğin bazı renklerin özel anlamları vardır. İşletmecilikte bütçe değerlerinin kırmızı ile gösterilmesi problem belirtir. Bir bütünün paylaşım oranlarını ortaya çıkarmak için pasta grafik tipi, birden fazla veri grubunu kıyaslamak için ise çubuk grafik tipi daha uygundur. Basılı raporlar ve ekran görüntüleri olarak hazırlanan çıktıların tasarımı sürecinde, kullanıcı etkileşimini sağlamak amacıyla, prototip üzerinde çalışılmaktadır. Yönetim bilişim sistemi ve karar destek sistemlerinde, ekran çıktılarının kullanıcıyı etkileyecek biçimde yönlendirilmesi önem kazanmaktadır. 11

Girilen verinin kalitesi çıktı kalitesini de belirler. Bilgi işlemde hatalı veri girerseniz, hatalı çıktı alırsınız kuralı geçerlidir. İyi tasarlanan girdiler, aşağıdaki amaçları sağlamalıdır. Etkinlik: Form ve ekran görüntülerinin yönetim bilgi sisteminde belli bir amacının olması Doğruluk: Sistem analizinde tanımlanan tüm işlemleri yerine getirmesi Kullanım kolaylığı: Bilgi girişi kullanıcılarının fazla zamanını almaması ve ergonomik olması Uyumluluk: Bir formda diğerine ya da ekran görüntüsüne geçişte düzenin değişmemesi Basitlik: Gereksiz ayrıntıya yer verilmemesi ve karmaşık olmaması Çekicilik: Ekran ve form yapılarının güzel görünmesi Sisteme veri girişi için veya girilen verilerin birer çıktıya dönüştürülmesi için kullanıcılara ve uygulama esnasında yazılımcılara form gerekecektir. Bu formların, tasarımı ve kabulü bu evrede yapılmalıdır. Tasarımcı, o ana kadar işletmede kullanılan formları, bazen yasal zorunluluktan ötürü, olduğu gibi kullanabilir. Bazen de hazır formları güncelleyerek, yeni sisteme uygun hale getirebilir. Doğal olarak, ortada böyle bir form yoksa, bu durumda tasarımcı en baştan form tasarlamak zorundadır. 12

Form tasarımında şu hususlara dikkat etmek gerekir: 1. Formların doldurulması kolay olmalıdır. 2. Formlarda doldurulması zorunlu olmayan alanlar bulunmamalıdır. 3. Formlar göze hitap etmeli, değişiklik yaratma uğrğna, anlaşılmaz hale getirilmemelidir. 4. Formlarda amaç dışında bilgiler bulunmamalıdır. 5. Sistemde bulunan bilgiler formda bir daha istenmemlidir. 6. Cep telefonları gibi küçük cihazlar için farklı yapıda form düzenlenmesi düşünülmelidir. 7. Formda giriş yapılan bir hücre ya da kutucukta, giriş yapılacak verinin tamamının görülebilmesi için yeterli boşluk bırakılmalıdır. 13

Form tasarlarken önce akış şemalarından yararlanarak yukarıdan aşağıya doğru tüm işlemler form üzerinde yerini alır. Daha sonra bu işlemler, mantık ve kullanım sırasına göre gruplara ayrılarak düzenlenir. Bir formda olması gereken bölümler şöyledir: 1. Baş kısım: Burada gerekirse logo, amblem gibi şeyler kullanılmalıdır. Bazı kurumlarda bu işaretler zorunlu olabilir. 2. Form Tanımı: Bu formun ne amaçla ve kimler tarafından doldurulacağının açıklanması 3. Açıklamalar: Formun nasıl doldurulacağının açıklanması, gerekirse örnek verilmesi gerekir. 4. Form Ana Kısmı: Bu kısım birden fazla bölümden oluşabilir. 5. İmza İsim: Görünür bir yerde olmalıdır. 6. Toplamlar: Eğer form değerlerden oluşuyorsa mutlaka toplam hanesi olmalıdır. 7. Yorum Bölümü: Form dolduran kişinin eklemek istediği konular olacağı düşünülerek formda mutlaka diğer, açıklama adı altında bir kısım olmalıdır. Kullanıcı arayüzleri bilişim sistemiyle (yazılım kodları), kullanıcı (insan) arasında iletişim sağlayan bilgisayar programıdır. Kullanıcı arayüzleri birçok kullanıcı için en önemli şeydir. Bazıları kullanıcı arayüzünü programın kendisi kabul ederleri belki de haklıdırlar. Bu anlamda, sistem analistinin de kullanıcı arayüzlerine önem vermesi gerekir. Kullanıcı arayüzleri iki ayrı bölümden oluşur: 1. Sunuş: Bilgisayardan insana Tamamen kullanıcıya hitap eden üzerinde komutların, seçeneklerin olduğu, görselliği olan kısımdır. 2. İşlem: İnsandan bilgisayara Kullanıcının komutunu alıp, bilgisayarın anlayacağı şekle, kod bütününe çeviren kısımdır. 14

Kullanıcı arayüzü türleri şunlardır: Komut Satırı Kullanıcı Arayüzü Soru Cevap Kullanıcı Arayüzü Menü Kullanıcı Arayüzü Form Kullanıcı Arayüzü Grafik Kullanıcı Arayüzü Doğal Dil Kullanıcı Arayüzü İlk kuşak arayüz türlerindendir. Kullanıcı yapmak istediği işlem için kendisine ayrılan yere komut girerek, bir tuş yardımıyla komutu başlatır. Komut satırı arayüzleri; konsol, kabuk, terminal veya uçbirim diye de adlandırılır. Görselliği az olduğu için ilgi çekici değildir. Genellikle uzman kişiler tarafından, kendilerine esneklik tanındığı için tercih edilir. MSDOS, Linux, UNIX gibi işletim sistemlerinde kullanılan arayüzdür. 15

Örneğin, MS DOS Finger, İnternet Ağı üzerindeki bir sistemi kullanan kullanıcılar veya belirli bir kullanıcı hakkında bilgi veren bir komuttur. Finger ile istediğiniz e-posta adresine sahip kişi hakkında, kişinin e- posta adresinin bağlı olduğu sunucunun izin verdiği ölçüde bilgi alabilirsiniz. Soru cevap kullanıcı arayüzünde bilgisayar, kullanıcıya yanıtlaması için ekran üzerinde bir soru sorar. Kullanıcı klavyeyi kullanarak bu soruya, bazen seçenekleri tercih ederek, yanıt verir. Bilgisayar verilen yanıta göre, bir sonraki adıma geçer. Bu tür programlar, karar ağacı şeklinde programlanmışlardır. Verilen yanıta göre, ağaç üzerinde uygun dala gidilerek izleğin en sonunda yaprak denilen sonuca ulaşılır. Deneyimsiz kullanıcılar için oldukça iyi olan bu arayüz tipi deneyimli kullanıcılar için sıkıcı olabilir. Daha çok, sorun çözme, modem ayarları gibi konularda tercih edilir. 16

Aşağıdaki yeni donanım bulma sihirbazı menüsünde uygun seçenek seçilip, NEXT tıklandığında diğer arayüz, daha sonra da her şey yolunda giderse NEXT tıklandıktan sonraki ekran görüntüsü Son ekran görüntüsü 17

Menü kullanıcı arayüz, standart bilgisayar kullanıcısının sıklıkla karşılaştığı bir arayüzdür. Ekranda bir form üzerinde ya da web sayfasında kullanıcıya çeşitli menüler sunulur. Bu menüler genellikle üstte olabileceği gibi iki yanda ve ya ekranın alt tarafında da olabilir. İç içe geçmiş menülerle yerden kazanıldığı gibi, birbirleriyle ilgili olan komutlar da bir araya toplanmış olur. Bir ekran üzerinde, ön tarafta kalan menü maddeleri 9 u geçmemelidir. Standart bir programda bu 7 ile 9 arasında olmalıdır. Aynı zamanda, 3 TIK kuralı ihlal edilmemelidir. Bir programın, özellikle bir web sitesinin herhangi bir yerine kullanıcının en fazla 3 TIKla gidebilmesi gereği 3 TIK kuralı olarak adlandırılır. Aşağıda Excel programının menüsünde görüldüğü gibi File, Edit, View, Insert, Format, Tools, Data, Windows ve Help olmak üzere toplam 9 ayrı menü maddesi vardır: 18

Form Arayüzleri, daha çok internet web sayfalarında, üyelik, kayıt, satış gibi işlemler için karşımıza çıkan arayüzlerdir. Bu arayüzlerde, mümkün olduğunca kullanıcıya az işlem yaptırmak gerekmektedir. Örneğin, doğum yeri girilecekse Manisa sözcüğünü klavyeden girmek yerine, liste kontrolünden kullanıcının seçmesi istenmelidir. Aksi durumda çok farklı il isimleriyle karşılaşabilirsiniz. Bu arada yurt dışı doğumlu, oturma izni olup da vatandaş olmayanlar gibi sıra dışı durumlar için DİĞER seçeneği de listede yer almalıdır. Web üzerinden üye kayıt formu örneği 19

Grafik Kullanıcı Arayüzünde ana menü her zaman ekranda olur. Ana menü üzerindeki, menü maddeleri veya düğmeler tıklandığında ayrı bir form ekrana gelir. Ekrana gelen her form diğerinden bağımsızdır. Dolayısıyla, kullanıcı eş zamanlı olarak birkaç form üzerinde çalışabilir. Bu nedenle, bir form açıldığında diğerinin otomatik olarak kapanmaması gerekir. Ancak kullanıcının kullanmadığı halde gereksiz yere sürekli açık form tutması programın işleyiş performansını hatta programın türüne göre bilgisayarın genel performansını düşürebileceği gibi, bazı istenmeyen ve ön görülemeyen hatalara da neden olabilir. Bu nedenle, sistem analisti tasarım aşamasında, hangi formların eş zamanlı olarak kullanılacağını belirleyip, yazılım ekibine vereceği tanımlamalarda bu durumu bildirmelidir. Bu tür, arayüzlerde kullanılması gerekmeyen kontroller, pasifi gri renkte ama görünür olabilir. Kullanılabilir hale geldiğinde kontroller tekrar aktif hale otomatik olarak dönüşür ve rengi koyulaşır. Daha çok FTP, Anti virüs yazılımları gibi programlarda kullanılan bu arayüz türüne örnek, aşağıda verilmiştir. Anti virüs programı ana menüsü ve yan menülerden biri 20

Anti virüs programı virüs tespit menüsü Doğal dil arayüzü ise, bilgisayar sistemlerinin hedeflediği arayüzdür. Bu arayüzde kullanıcılar günlük dillerini, doğal ortamda nasıl kullanıyorlarsa o şekilde kullanarak bilgisayarla iletişim kurarlar. Örneğin, Excel programını çalıştır, Hesap makinesini kapat, Bilgisayarım klasörünü aç gibi. Doğal dil iki şekilde yürütülebilir: 1. Kalibrasyon 2. Yapay Zeka Her iki yöntemde de bilgisayarın öğrenmesi sözkonusudur. 21

Kalibrasyon yönteminde, kullanıcının verdiği komut sayısal değere dönüştürülür. Daha sonra, yine kullanıcı tarafından bu komutla ne yapmak istediği bilgisayara bildirilir. Bilgisayar her iki parametreyi, birbirlerinin karşılığı olarak veritabanına kaydeder. Bu şekilde bütün komutlar bilgisayara verilir. Daha sonra bir komut verildiğinde, yazılım ilk önce verilen komutu sayısal değere dönüştürür. Daha sonra, kayıtlı tüm komutlarla benzerliğine bakar ve kendisine en çok benzeyen komutu işleme koyar. Bu yöntemde, herbir kullanıcı için ayrı ayrı komut işlemi yapılmalıdır. Ayrıca, komutlar tek ve açık olmalıdır. Örneğin, Bilgisayarım klasörünü ve Bilgisayarım klasörünü açarmısın, lütfen? birbirlerinden ayrı komutlardır, çünkü her iki komut için ayrı sayısal değer üretilecektir. Yapay zeka yöntemindeyse, gerçekten günlük dil kullanılır ve bilgisayar verilen komutu sadece matematiksel değer olarak değil, her bir sözcüğün anlamını da öğrenir. Bu yöntemde de, sözlü komutlar ve yapılması istenen şey bilgisayara verilecektir. Ancak bu sefer Yapay Sinir Ağları, Karar Ağaçları, Genetik Algoritmalar gibi özel algoritmalar kullanılarak öğrenme sağlanacaktır. 22

Kağıt üzerinde hazırlanan formlar sonuçta bilgisayar sistemlerinde karşımıza ekran görüntüsü olarak çıkacaktır. Formlarda olduğu gibi ekran görüntüleri de yalın ve basit olmalıdır. Ekran boyutlarının küçük olacağı düşünülerek, ekran çok kalabalık tutulmalıdır. Bir ekrandan diğerine geçiş kolay ve anlaşılır olmalı, geriye dönüşler mümkün olmalıdır. Bir ekrandan diğerine geçiş kolay ve anlaşılır olmalı, geriye dönüşler mümkün olmalıdır. Ekrana girilecek değerlerin kontrolü mümkünse girilirken yapılmalı, diğer ekran görüntüsüne geçerken ortaya çıkan hatalardan ötürü, girilmiş değerler kaybolmamalıdır. Ortalama bir kullanıcı için ekranın en fazla %40!ı gerekli bilgilerle doldurulmalıdır. Sağ tuş özelliği kullanılarak menüler hakkında bilgi verilmelidir. Mutlaka büyütme küçültme düğmeleri olmalıdır. Özellikle web tabanlı programlarda, 3 TIK özelliği unutulmamalıdır. Yatay ve dikey kaydırma çubukları kullanılabilir ancak, temel tek bir ekran görüntüsü içinde her şeyi verebilmektedir. 23