2012 FAALİYET RAPORU Geçmişi geleceğe taşıyoruz...
İçindekiler BİR BAKIŞTA TAV 2 Biz Kimiz? 16 Ne İş Yapıyoruz? 18 2012 Yılı Nasıl Geçti? 24 Nerede Çalışıyoruz? 26 2012 Gelişmeleri 32 Öne Çıkanlar 36 Ödüller 37 2012 nin Ardından 38 2013 e Doğru DEĞERLENDİRMELER 42 Yönetim Kurulu nun Mesajı 44 İcra Kurulu Başkanı nın Mesajı 48 2013 ten Beklentiler FAALİYETLERİMİZ 49 Havalimanı İşletmeciliği 98 Hizmet Şirketleri 118 Yatırımcı İlişkileri ve İMKB Performansı 120 Sürdürülebilirlik KURUMSAL YÖNETİM 130 Risk Yönetimi 133 İç Denetim 134 Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporu 144 Olağan ve Olağanüstü Genel Kurullar 146 Yönetim Kurulu ve Üst Yönetim 158 Komite Çalışma Esasları 161 Kâr Dağıtım Politikası 163 Bağlı Şirket Raporu RAPORLAR VE MALİ TABLOLAR 166 Denetçi Raporu 167 Sorumluluk Beyanı 168 Bağımsızlık Beyanı 171 Konsolide Mali Tablolar ve Bağımsız Denetim Raporu 282 Sözlük
Anadolu nun geleceğe bıraktığı eserler Anadolu, göç ve ticaret yollarının üzerinde bulunması, Asya ile Avrupa yı birbirine bağlaması, topraklarının verimli ve ikliminin insanların yaşayışına uygun olması gibi nedenlerden dolayı tarih boyunca uygarlıkların beşiği olmuştur. Karşılıklı kültür alışverişleri insanlığın gelişimini hızlandırmış ve bu gelişimin izleri Anadolu nun birçok yerinde geleceğe miras olarak kalmıştır. Türkiye deki Dünya Mirasları Yurdumuzun dört bir tarafında yer alan tarihi alanlar sadece Türkiye nin değil UNESCO nun da koruması altındadır. Dünya Mirası Listesi, UNESCO ya bağlı Dünya Mirasları Komitesi tarafından belirlenen ve bulundukları ülkenin devleti tarafından korunması garanti edilen, tüm dünya için önemli bir değer taşıdığı kabul edilen doğal ve kültürel varlıkların yer aldığı bir listedir. Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi nde 11 alan ile yer almaktadır: Kapadokya ve Göreme Milli Parkı (1985) Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (1985) İstanbul daki Tarihi Yerler (1985) Hattuşaş: Hitit Başkenti (1986) Nemrut Dağı (1987) Pamukkale ve Hierapolis Milli Parkı (1988) Ksantos-Letoon (1988) Safranbolu Şehri (1994) Troya (Truva) Antik Kenti (1998) Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (2011) Çatalhöyük Taş Devri Yerleşimi (2012) Haritamızda, bazıları UNESCO Dünya Mirası nda yer alan tarihi zenginliklerimizden örnekleri görebilirsiniz.
Geçmişi geleceğe taşıyoruz. TAV, daha iyi bir geleceğin güçlü ve kalıcı değerler üzerine kurulduğu bilinciyle faaliyetlerini sürdürüyor. Bu bilinçle geleceğe eşsiz havalimanları bırakmakla kalmıyor, geçmişin değerlerini de bugüne ve geleceğe taşıyoruz. TAV Gönüllüleri olarak, sosyal sorumluluk alanındaki projelerimizi sürdürüyoruz. Geçmişten bize kalan kültür mirasını gelecek kuşaklara aktarmak için Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı ile Kültür Karıncaları Projesi ne destek oluyoruz. TAV Gönüllüleri olarak bu önemli proje ile çocuklarımızı ve gençlerimizi geçmişle buluşturmaktan mutluluk duyuyoruz. İnanıyoruz ki onlar, edindikleri tarih bilinciyle bizi Türkiye nin güzel geleceğine taşıyacaklar. Kültür Karıncaları Eğitim Modeli Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı nın Kültür Karıncaları Eğitim Modeli, ilköğretim okulu öğrencilerinin küçük gruplar halinde öğrenci merkezli, gezerek, görerek, hissederek, algılayarak öğrenme yöntemine dayanmaktadır. Eğitim, hedeflere göre 1 ya da 2 yıl sürmektedir. Modelin temaları çerçevesinde kültürel varlıklar bulundukları alanlarda tanıtılmakta, etkinlikler müzik, resim, kil, drama, 5 duyu çalışmaları ile pekiştirilmektedir.
Başak Helen Taşkan Havaş Deniz Ülker TAV İzmir Dilara Çamır Havaş Duygu Aykut TAV Havalimanları Enis Vardar TAV Bilişim Hizmetleri Figen Bulut ATÜ Filiz Tuzgu TAV Havalimanları Fulya Altunsoy ATÜ Ankara Gökçe Atasoy TAV İşletme Hizmetleri Gonca Aksoy TAV İstanbul Hilal Doğru TAV İstanbul Özgün Çelebi TAV İstanbul Özlem Çapkın TAV İzmir Recep Çağdaş TGS Yer Hizmetleri Rıfat Çelik TAV Güvenlik Seçil Tekin BTA Catering Serkan Yüce TGS Yer Hizmetleri Sinem Toker TAV Havalimanları Tayfun Bahsi TAV Havalimanları Tuna Hanağasıoğlu TAV Havalimanları
TAV Gönüllüleri Başlangıcından bu yana sosyal faydayı faaliyetlerinin odağına alan TAV Havalimanları, bugüne kadar çok sayıda sosyal sorumluluk projesini hayata geçirmiştir. Türkiye nin en fazla istihdam sağlayan şirketlerinden biri olan TAV Havalimanları, sahip olduğu insan kaynağının beceri ve yetkinliklerini topluma aktarabilmek hedefiyle 2012 yılında TAV Gönüllüleri projesini oluşturmuştur. Proje kapsamında, Holding ve iştiraklerinde görev alan TAV çalışanları, başkalarına yardım etmenin, topluma, sanata, çevreye katkı sağlamanın aslında kendimize yapabileceğimiz en büyük iyilik olduğu bilinci ile gönüllü olarak bir araya gelmiştir. Sürdürülebilir gelişme ve ilerleme için sosyal sorumluluğun öneminin farkında olarak gelecekte birçok projeyi hayata geçirme hedefiyle kurulan TAV Gönüllüleri; sadece Türkiye de değil, TAV Havalimanları nın faaliyet gösterdiği Makedonya, Gürcistan, Tunus, Letonya ve Suudi Arabistan da da içinde yer aldıkları toplumun gelişmesine, desteklenmesine ve yaşam kalitesinin artmasına yönelik faaliyetlerde görev almayı hedeflemektedir.
Ortaklık Yapısı Aéroports de Paris, TAV Havalimanları nın %38 ini satın alma sürecini 16 Mayıs 2012 de tamamladı. Aéroports de Paris satın almasından önce Hisse Adedi Sermaye Oranı (%) Tepe İnşaat Sanayi A.Ş. 94.664.477 26,1 Akfen Holding A.Ş. 94.886.071 26,1 Sera Yapı Endüstrisi ve Ticaret A.Ş. 14.645.132 4,0 Halka açık olmayan diğer 12.775.048 3,5 Halka açık kısım diğer 146.310.522 40,3 TOPLAM 363.281.250 100,0 Aéroports de Paris satın almasından sonra Hisse Adedi Sermaye Oranı (%) Aéroports de Paris* 138.046.875 38,0 Tepe İnşaat Sanayi A.Ş. 29.273.852 8,1 Akfen Holding A.Ş. 29.495.446 8,1 Sera Yapı Endüstrisi ve Ticaret A.Ş. 7.379.507 2,0 Halka açık olmayan diğer 12.775.048 3,5 Halka açık kısım diğer 146.310.522 40,3 TOPLAM 363.281.250 100,0 * Aéroports de Paris nin tamamına sahip olduğu iştiraki Tank ÖWA alpha GmbH 2 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? %38 %40 %8 Aéroports de Paris Halka Açık Kısım Diğer Akfen Holding A.Ş. %8 %2 %4 Tepe İnşaat Sanayi A.Ş. Sera Yapı Endüstrisi ve Ticaret A.Ş. Halka Açık Olmayan Diğer Hissedarlar %38 Aéroports de Paris: Dünyanın dört bir yanında yürüttüğü operasyonlarıyla Avrupa nın lider havalananı işletmecilerinden biridir. %8 Tepe İnşaat: 1969 yılından bu yana faaliyet gösteren sektörün lider şirketlerinden biridir. %8 Akfen Holding: Başta altyapı yatırımı olmak üzere, denizyolu yatırımları, (liman işletmeciliği vb.) enerji, gayrimenkul, inşaat sektörlerinde faaliyet göstermektedir. %2 Sera Yapı: İnşaat altyapı ve üstyapı faaliyetlerine odaklanmıştır. %4 Halka Açık Olmayan Diğer %40 Halka Açık Kısım Diğer 3
Organizasyon Yapısı Havalimanı İşletmeciliği %100 Atatürk Havalimanı %100 Esenboğa Havalimanı %100 Adnan Menderes Havalimanı %100 Gazipaşa Havalimanı %33 Medine Havalimanı %67 Monastır ve Enfidha Hammamet Havalimanı %76 Tiflis ve Batum Havalimanı %100 Üsküp ve Ohrid Havalimanı %100 Riga* Havalimanı * Sadece ticari alanlar 4 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? Hizmet Şirketleri %50 ATÜ Unifree %67 BTA %100 Havaş %50 TGS %67 Havaş Europe %100 TAV İşletme Hizmetleri %99 TAV Bilişim %100 TAV Özel Güvenlik 2012 yılında yaklaşık 575 bin uçak ve 72 milyon yolcuya hizmet sunan TAV Havalimanları, Türkiye deki İzmir İç Hatlar Terminali ile Suudi Arabistan daki Medine Havalimanı nın işletmesini devralmasıyla Avrupa ve Orta Doğu daki varlığını daha da güçlendirmiş, yatırımları ile global çapta tanınırlığını, saygınlığını ve marka değerini artırmıştır. 5
TAV GÖNÜLLÜLERİ, ÇOCUKLARI 1.400 YIL ÖNCEYE TAŞIDI! Dünya mimarlık tarihinin günümüze kadar ayakta kalmış en önemli anıtları arasında yer alan Ayasofya Müzesi; mimarisi, ihtişamı, büyüklüğü ve işlevselliği yönünden bize olduğu gibi gelecek kuşaklara da hep örnek olacak. 2 1 16 Fulya Altunsoy TAV 2012 ATÜ FAALİYET Ankara, RAPORU 2 Deniz Ülker TAV İzmir, 3 Filiz Tuzgu TAV Havalimanları, 4 Dilara Çamır Havaş
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? 4 3 7
Kilometre Taşları 1997 TAV kuruldu ve İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar ihalesi kazanıldı. 1999 TAV Havalimanları na bağlı olarak gümrüksüz mağazacılık yapmak üzere kurulan ATÜ, TAV bünyesine katıldı ve yiyecek içecek hizmeti sunan BTA kuruldu. 2000 TAV, İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali ni işletmeye başladı. 2001 primeclass CIP Servis hizmete girdi. 2004 BTA, İstanbul International Airport Hotel i işletmeye başladı. Tepe - Akfen, Esenboğa Havalimanı İç ve Dış Hatlar Terminali nin yapım ve işletmesini üstlendi. TAV İşletme Hizmetleri A.Ş. kuruldu. 2005 TAV Havalimanları, Atatürk Havalimanı Dış ve İç Hatlar Terminal Binası, Katlı Otopark ile Genel Havacılık Terminali nin 15,5 yıllık işletme ihalesini kazandı. Havaş ın %60 hissesi satın alındı. İzmir Adnan Menderes Dış Hatlar Terminali nin yapımı ve işletmesi TAV a geçti. TAV Bilişim Hizmetleri A.Ş. kuruldu ve havalimanı terminal yapım ve işletmeciliği sırasında geliştirilen bilişim hizmetleri bu şirket altında toplandı. TAV, Gürcistan da Tiflis Havalimanı na ilişkin ihaleyi kazandı. 2006 İşletme ve yapım hizmetleri TAV Havalimanları ve TAV Yatırım Holding olarak iki ayrı holding çatısı altında yeniden yapılandırıldı. İzmir Adnan Menderes Havalimanı Dış Hatlar Terminali açıldı. Esenboğa Havalimanı İç ve Dış Hatlar Terminali açıldı. TAV Özel Güvenlik Hizmetleri A.Ş. kuruldu ve havalimanı işletmeciliği sırasında geliştirilen özel güvenlik hizmetleri bu şirket altında toplandı. 2007 TAV Havalimanları nın halka arzı gerçekleştirildi. Tiflis Havalimanı yeni yolcu terminali hizmete açıldı. Batum Havalimanı işletmeye açıldı. TAV Havalimanları, Tunus ta Monastır ve Enfidha Hammamet havalimanlarının ihalesini kazandı. Havaş ın %40 azınlık hissesi satın alındı. Havaş, %100 TAV Havalimanları iştiraki oldu. 8 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? TAV Havalimanları, TAV İzmir ve TAV Esenboğa da tüm hisselerin sahibi oldu. TAV Havalimanları, Antalya Gazipaşa Havalimanı nın işletme ihalesini kazandı. Havaş ın işlettiği Hopa Terminali hizmete açıldı. 2008 TAV Havalimanları, Tunus ta Monastır Havalimanı nın işletmesini devraldı. Antalya Gazipaşa Havalimanı nın işletmesi için TAV Gazipaşa Yatırım- Yapım ve İşletme A.Ş. kuruldu. TAV Havalimanları, Makedonya nın başkenti Üsküp ve Ohrid deki havalimanlarının işletmesini ve opsiyonel olarak elinde bulundurduğu İştip Kargo Havalimanı nın yapımına ilişkin ihaleyi kazanarak imtiyaz sözleşmesi imzaladı. Havaş THY nin iştiraki olan TGS ye (Turkish Ground Services Co.) %50 oranında ortaklık sağlayan ihaleyi kazandı. 2009 TAV Havalimanları, 121 milyon TL lik sermaye artırımı gerçekleştirdi. TAV Gazipaşa, Antalya Gazipaşa Havalimanı nda faaliyete geçti. Enfidha Hammamet Havalimanı yatırımı tamamlandı. Havaş azınlık hisselerinin HSBC (%28) ve İş Girişim e (%7) satışı için anlaşmaya varıldı. Havaş, TGS nin %50 hissesini iktisap etti. Dünya Bankası kuruluşu IFC (Uluslararası Finans Kurumu), TAV Tunus un %15 lik hissesini satın aldı. 2010 Makedonya nın Üsküp ve Ohrid havalimanlarının işletmesi 20 yıl süreyle devralındı. Havaş azınlık hisselerinin HSBC ve İş Girişim e satışı tamamlandı. Dünya genelinde 1.600 ün üstünde havalimanının üye olduğu Uluslararası Havalimanları Konseyi ACI, TAV ile küresel eğitim merkezi anlaşması imzaladı. TAV İşletme Hizmetleri A.Ş., TAV ın işlettiği havalimanlarında birçok ayrıcalık ve imkân sunan TAV Passport kartı hayata geçirdi. BTA, İstanbul Atatürk Havalimanı İç Hatlar Terminali nde 5 adet hizmet noktasını (Kantin, Beerport, Kokpit Cafe, Kokpit Brasserie, İç Hatlar Botanik Cafe) 1 Temmuz 2010 itibarıyla devraldı. TAV Havalimanları, TAV Tunisie SA nın %18 hissesini Pan African Infrastructure Development Fund a sattı. Havaş, Letonya Riga Havalimanı nda faaliyet gösteren North Hub Services (NHS, Havaş Europe) un %50 oranında hissesini satın aldı. TAV Havalimanları Letonya nın Riga Havalimanı nda duty free, yiyecekiçecek ve diğer ticari alanların işletmesine yönelik ihaleyi kazandı. TAV Havalimanları nın TAV Bilişim deki payı %97 den %99 a yükseldi. 9
Kilometre Taşları 2011 Letonya nın Riga Havalimanı nda ticari alanların devralınması sonrasında faaliyete başlandı. TAV Havalimanları nın sermayesine %66,67 oranında sahip olduğu TAV Özel Güvenlik Hizmetleri A.Ş. deki payı %100 e yükseldi. TAV Havalimanları, sermayesine %66 oranında sahip olduğu TAV Urban Georgia daki payını %76 ya yükseltti. TAV Havalimanları, sermayesine %60 oranında sahip olduğu TAV Batumi Operations LLC şirketindeki payını %76 ya yükseltti. BTA nın %50, TASS ın %50 iştiraki ile BTA Denizyolları kuruldu; BTA İDO da faaliyetlere başladı. Üsküp Havalimanı nda yapımı tamamlanan yeni terminal hizmete açıldı. TAV Havalimanları, Suudi Arabistan ın ilk havalimanı özelleştirmesi, Medine Havalimanı nın yap-devret-işlet projesi için ortakları Al Rajhi ve Saudi Oger ile birlikte Suudi Arabistan Sivil Havacılık Otoritesi GACA ile sözleşme imzaladı. TAV Havalimanları nın işlettiği havalimanlarında gerçek zamanlı bilgilere ulaşımı sağlayan mobil uygulama TAV Mobile hizmete girdi. TAV Havalimanları, İzmir Adnan Menderes Havalimanı Mevcut Dış Hatlar Terminali, CIP, İç Hatlar Terminali ve mütemmimlerinin kiralanmak suretiyle işletilme hakkı verilmesine ilişkin ihaleyi 17 Kasım 2011 tarihinde en iyi teklifi vermek suretiyle kazandı. TAV Havalimanları nın %65 oranında bağlı ortağı Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. nin (Havaş), North Hub Services (NHS) sermayesi içindeki payı, 20 Aralık 2011 tarihi itibarıyla %50 den %66,7 ye yükseldi. NHS, faaliyet gösterdiği Havalimanları nda Havaş Europe ticari markası adlı altında hizmet veriyor. 2012 TAV Havalimanları nın %38 hissesinin 874 milyon ABD doları karşılığında Aéroports de Paris Grubu na satışını öngören anlaşma 11 Mart 2012 tarihinde imzalandı. Hisse alım sözleşmesinde yer alan ön koşulların tamamlanmasını takiben 16 Mayıs 2012 tarihinde hisse devri gerçekleştirildi. TAV Havalimanları, 250 milyon avroluk İzmir İç Hatlar Terminali nin temelini haziran ayında attı. TAV Havalimanları, Al Rajhi Holding Group ve Saudi Oger Ltd. ile eşit oranda (%33) paya sahip olduğu ve halihazırda faaliyette olan Medine Uluslararası Havalimanı nın işletmesini Haziran sonu itibarıyla devralmıştır. TAV Havalimanları, Medine Havalimanı inşaatı için 1,2 milyar ABD doları tutarındaki kredi sözleşmesini haziran ayında imzaladı. 10 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? TAV İşletme Hizmetleri nin 2001 yılında İstanbul Atatürk Havalimanı nda başlattığı primeclass CIP Servis, yurt dışında yapılan işbirlikleri sayesinde artık 60 avrodan başlayan fiyatlarla dünyanın çeşitli bölgelerindeki 77 noktada sunulmaya başlandı. TAV Havalimanları, Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD) tarafından verilen 3. Kurumsal Yönetim Ödülleri nde, En Yüksek Nota Sahip Kuruluş ödülüne layık görüldü. TAV Bilişim, Türkiye de az sayıda şirketin sahip olduğu Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi ISO 27001:2005 sertifikasını aldı. TAV Havalimanları, yolcuların şikâyet ve taleplerini etkin şekilde karşılayabilmek amacıyla Türkiye de işlettiği havalimanlarının çağrı merkezleri için ortak bir telefon numarasını devreye soktu. Anons yoğunluğunu azaltmak ve yolculara pratik bir çözüm sunmak amacıyla TAV Bilişim tarafından geliştirilen Buluşma Noktası, yolcuların, kendilerini karşılamaya gelen kişileri monitörler aracılığıyla kolayca bulabilmesi için İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali geliş katında uygulamaya geçti. TAV Tunus, 16-20 Nisan tarihleri arasında, 47 ülkede 249 havalimanı işleten 59 üyenin katıldığı 47. ACI Yönetim Kurulu Toplantısı na ev sahipliği yaptı. Atatürk Havalimanı, ağustos ayında Engelsiz Havalimanı Sertifikası aldı. TAV Bilişim, Suudi Arabistan ın Riyad ve Dammam daki Kral Khalid ve Kral Fahd Havalimanları için hayata geçirilen kaynak kullanım sistemi projesi ile Bilişim Zirvesi 12 de ikincilik ödülü aldı. TAV Havalimanları, Thomson Reuters Extel Surveys tarafından her yıl Avrupa ülkelerini kapsayacak şekilde yapılan Avrupa Yatırımcı İlişkileri Anketi nde, Yatırımcı İlişkileri alanında Türkiye nin En iyi Şirketi (Avrupa da emsal grubu içinde üçüncü) ve Türkiye nin En İyi Yatırımcı İlişkileri Yetkilisi (Avrupa da emsal grubu içinde ikinci) olmak üzere iki dalda birinci seçildi. TAV İstanbul, Müşteri Memnuniyeti Yönetimi standartları arasında yer alan ISO 10002 belgesi almaya hak kazandı. Havaş ın geri kalan %35 oranındaki hisselerinin tamamının alımı için imzalanan anlaşma gereğince hisse devri tamamlandı. TAV İstanbul, Çevre Yönetim Sistemi (ISO14001:2004), İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (OHSAS18001:2007) belgelerini aldı. Danskeyfi Dans Akademileri nin, Atatürk Havalimanı nda TAV Havalimanları nın desteğiyle düzenlediği rekor denemesinde 5 dakika boyunca hatasız ve senkronize olarak en kalabalık bachata dansı yapan 198 çift, Guinness Rekorlar Kitabı na geçti. Hissedarlarımıza 1 TL nominal değerinde beher hisse için brüt 0,25 TL olmak üzere toplam brüt 90.820.312 TL nakit temettü ödemesi gerçekleştirildi. 11
İş Modeli ve Stratejisi TAV Havalimanları Holding A.Ş. Havalimanı İşletmeciliği Hizmet Şirketleri Atatürk Havalimanı Esenboğa Havalimanı Adnan Menderes Havalimanı Gazipaşa Havalimanı Medine Havalimanı Monastır ve Enfidha Hammamet Havalimanları Batum ve Tiflis Havalimanları Üsküp ve Ohrid Havalimanları Riga Havalimanı Gümrüksüz Mağazacılık Yer Hizmetleri Yiyecek ve İçecek Hizmetleri Bilişim Hizmetleri Güvenlik Hizmetleri İşletme Hizmetleri 12 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? Organik Büyüme İnorganik Büyüme Değer Üretiyoruz Artan yolcu sayısı: Organik büyümeyi, mevcut havalimanlarında hizmet verilen yolcu sayısındaki artışla sağlıyoruz. Gelirlerimiz, yüksek yolcu sayılarıyla orantılı olarak artarken, operasyonel giderlerimizin önemli bir bölümünün sabit olmasından dolayı, giderlerimiz gelirlerimizden daha yavaş artış gösteriyor. Böylece, operasyonel kaldıraç etkisinden yararlanarak daha yüksek FAVÖK elde ediyoruz. Yeni coğrafyalarda yeni yatırımlar: İnorganik büyümeyi, havalimanı ve hizmet şirketlerindeki yatırımlarımızla sağlıyoruz. Mevcut portföyümüzü, hedef bölgelerimiz olan Avrupa, Rusya, BDT, Baltık Devletleri, Gürcistan, Orta Doğu, Afrika ve Hindistan da yeni havalimanları ve hizmet şirketleri ekleyerek zenginleştiriyoruz. İş kolları arasındaki entegrasyonu güçlendirerek yarattığımız toplam değeri artırıyoruz. 13
Yatırım Öncelikleri Güçlü büyüme potansiyeline sahip cezbedici bir piyasa Dengeli portföy yapısına sahip lider bir havalimanı işletmecisi İstikrarlı finansal performans ve nakit üretme gücü Türkiye TAV Havalimanları 124 milyon avro kâr Avrupa nın en hızlı büyüyen havacılık pazarı %14 2002-2012 döneminde yolcu sayısında yıllık büyüme oranı 350 milyon* 2023 yılında hedeflenen yolcu sayısı Hızla Gelişen Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi ne Kolay Erişim Çeşitlendirilmiş portföy yapısı 1. Türkiye nin lider havalimanı işletmecisi 12 Türkiye, Gürcistan, Tunus ve Makedonya da işletilen havalimanı* İzmir iç hatlar terminali 2012 yılının başında, Suudi Arabistan ın Medine şehrinde bulunan havalimanının işletmesi ise 2012 yılının ikinci yarısında devralınmıştır. Güçlü büyüme ivmesi (2006-2012 döneminde) %50** FAVÖK te Bileşik Yıllık Büyüme Oranı (BYBO) %18** Konsolide Ciro Bileşik Yıllık Büyüme Oranı (BYBO) %21 Yolcu sayısında Bileşik Yıllık Büyüme Oranı (BYBO) %18 İstihdamda Bileşik Yıllık Büyüme Oranı (BYBO) *T.C. Ulaştırma Bakanlığı nın 2023 Türkiye toplam havayolu yolcusu hedefi *Riga Havalimanı nda bulunan ticari alanların işletilmesi TAV Havalimanları tarafından yürütülmektedir. **UFRYK 12 standartlarının etkileri ters çevrilerek düzeltilerek hesaplanmıştır. 14 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV Biz Kimiz? 15
Genel Bakış Havalimanı İşletmeciliği Ciro* 631 milyon avro Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %48 FAVÖK ten Aldığı Pay %79 Çalışan Sayısı** 6.601 Türkiye 515 milyon avro İstanbul Atatürk Havalimanı (%100) Ankara Esenboğa Havalimanı (%100) İzmir Adnan Menderes Havalimanı (%100) Gazipaşa Havalimanı (%100) Ciro 414 milyon avro Ciro 45 milyon avro Ciro 57 milyon avro Çalışan Sayısı 19 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %32 FAVÖK ten Aldığı Pay %53 Çalışan Sayısı 2.640 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %3 FAVÖK ten Aldığı Pay %6 Çalışan Sayısı 872 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %4 FAVÖK ten Aldığı Pay %8 Çalışan Sayısı 623 Letonya Riga Havalimanı (ticari faaliyetler) (%100) Çalışan Sayısı 3 Gürcistan 31 milyon avro Makedonya 18 milyon avro Tunus 51 milyon avro Suudi Arabistan 17 milyon avro Tiflis ve Batum Havalimanları (%76) Ciro 31 milyon avro Üsküp ve Ohrid Havalimanları (%100) Ciro 18 milyon avro Monastır ve Enfidha Hammamet Havalimanları (%67) Ciro 51 milyon avro Medine Havalimanı (%33) Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %1 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %2 FAVÖK ten Aldığı Pay %5 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %1 FAVÖK ten Aldığı Pay %1 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %4 FAVÖK ten Aldığı Pay %6 FAVÖK ten Aldığı Pay %1 Çalışan Sayısı 254 Çalışan Sayısı 794 Çalışan Sayısı 648 Çalışan Sayısı 748 16 TAV 2012 FAALİYET RAPORU * Kombine ciro ** 31 Aralık 2012 itibarıyla
BİR BAKIŞTA TAV Ne İş Yapıyoruz? Hizmet Şirketleri Ciro* 673 milyon avro Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %52 FAVÖK ten Aldığı Pay %21 Çalışan Sayısı** 16.108 Gümrüksüz Satış Yiyecek/İçecek Yer Hizmetleri Diğer ATÜ (50%) BTA (%67) Havaş (%100) Diğer İşletme Hizmetleri, TAV Letonya, Bilgi Teknolojileri (BT), TAV Akademi ve Güvenlik Ciro 255 milyon avro Ciro 115 milyon avro Ciro 211 milyon avro Ciro 92 milyon avro Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %20 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %9 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %16 Toplam Gelirlerden Aldığı Pay %7 FAVÖK ten Aldığı Pay %8 FAVÖK ten Aldığı Pay %3 FAVÖK ten Aldığı Pay %6 FAVÖK ten Aldığı Pay %3 Çalışan Sayısı 1.551 Çalışan Sayısı 2.642 Çalışan Sayısı 11.082 Çalışan Sayısı 833 Türkiye nin en büyük gümrüksüz satış mağazalarına sahiptir. Önde gelen seyahat perakendecisi Alman Heinemann ın iştiraki olan Unifree ile ortaklık kurmuştur. Türkiye, Gürcistan, Tunus, Makedonya ve Letonya da faaliyet göstermektedir. 142 noktada toplam 12.500 kişilik oturma kapasitesine sahiptir. Türkiye de çeşitli zincirlere pastane ürünleri konusunda hizmet vermektedir. 131 oda kapasiteli İstanbul Havalimanı Oteli ni işletmektedir. Türkiye, Gürcistan, Tunus, Makedonya da faaliyet göstermektedir. BTA Denizyolları ile İDO da faaliyete başlamıştır. Yaklaşık %65 pazar payı ile Türkiye de İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya da dahil olmak üzere 24 havalimanında faaliyet göstermektedir. TGS (%50) İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Adana da faaliyet göstermektedir. Havaş Europe da %67 oranında ortaklığı bulunmaktadır. TAV İşletme Hizmetleri (%100) Ticari alan tahsisi ve turizm hizmetleri sunmaktadır. TAV IT (%99) Havalimanları bilgi teknolojileri hizmetleri vermektedir. TAV Güvenlik (%100) İstanbul, Ankara, İzmir ve Gazipaşa havalimanlarında güvenlik hizmetleri sunmaktadır. TAV AKADEMİ (%100) Kurumsal öğrenme ortamı yaratmayı ilke edinmiştir. * Kombine ciro ** 31 Aralık 2012 itibarıyla 17
Operasyonel Performans TAV Havalimanları 31 Aralık 2012 tarihinde sona eren dönemde 124 milyon avro net kâr açıklamıştır. Aşağıda Şirket in operasyonel performansı değerlendirilirken inşaat gelirleri ve harcamaları hariç olarak bakılmış ve hesaplamalarda Ankara ve İzmir de işletilen havalimanlarında elde edilen garanti yolcu gelirleri dahil edilmiştir. 2012 yılında TAV Havalimanları nın işlettiği havalimanlarını kullanan yolcu sayısı %36 oranında artış göstererek 71,5 milyon seviyesinde gerçekleşmiştir. Transfer yolcuların da dahil edildiği Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) istatistiklerine göre İstanbul Atatürk Havalimanı dış hat yolcu sayısı 2012 yılında %20 artarak 45 milyon olmuştur. Ankara ve İzmir de işletilen havalimanlarında elde edilen garanti yolcu gelirleri dahil edilerek ulaşılan düzeltilmiş gelirlerimiz 2011 yılında 881 milyon avro iken, 2012 yılında %25 artışla 1.099 milyon avroya yükselmiştir. Havacılık gelirlerinin payı (yer hizmetleri ile Ankara ve İzmir garanti yolcu gelirleri dahil) bu dönemde %45 seviyesindedir. Havacılık gelirleri 2011 yılında da toplam gelirlerin %46 sını oluşturmaktaydı. Gümrüksüz mağazalarla ilgili gelirler %32 lik pay ile gelirler arasında en büyük ikinci kalemi oluşturmaktadır. Düzeltilmiş FAVÖK 2011 yılında 257 milyon avro iken, 2012 yılında %29 artarak 332 milyon avro (FAVÖK marjı: %30,2) seviyesinde gerçekleşmiştir. 2011 de TAV Havalimanları nın net kârı 53 milyon avro iken, 2012 yılında 124 milyon avro seviyesinde net kâr gerçekleşmiştir. 2011 de 250 milyon avro olan serbest nakit akımı, bu dönemde operasyonlardan elde edilen güçlü nakit akımı nedeniyle %13 artış ile 283 milyon avro olarak gerçekleşmiştir. Düzeltilmiş gelirler, 2011 yılında 881 milyon avro iken 2012 de organik ve inorganik büyüme ile birlikte %25 artarak 1.099 milyon avro seviyesine yükselmiştir. Aynı dönemde yolcu sayısı %36 oranında artış gösterirken, inorganik büyüme hariç tutulduğunda ise büyüme oranı %18 oranında gerçekleşmiştir. Gelirlerimizin büyük bir kısmı döviz (avro ve ABD doları) cinsindendir. 2012 yılı itibarıyla toplam faaliyet gelirlerinin %45 i havacılık faaliyetlerinden (yer hizmetleri dahil), %55 i ise havacılık dışı faaliyetlerden gelmektedir. Düzeltilmiş havacılık gelirleri (yer hizmetleri gelirleri hariç), 2011 yılında 211 milyon avro iken 2012 yılında 280 milyon avroya yükselmiştir. UFRYK 12 uygulaması nedeniyle Ankara Esenboğa Havalimanı ndan (16,8 milyon avro) ve İzmir Adnan Menderes Havalimanı ndan (18,0 milyon avro) elde edilen garanti yolcu gelirleri, bu dönemde havacılık geliri olarak UFRS ye göre hazırlanan raporda gelir tablosunda yazılmamıştır. Bu raporda verilen düzeltilmiş rakamlarda garanti yolcu gelirleri, havacılık geliri olarak hesaba dahil edilmiştir. Gümrüksüz mağaza satışları, artan yolcu sayısı ve yolcu başına harcamayla beraber 2011 yılında 203 milyon avro iken 2012 nin aynı döneminde %23 oranında artarak 249 milyon avro olarak gerçekleşmiştir. Yolcu başına ortalama harcama %1 oranında artış göstererek 14,9 avrodan 15,1 avroya yükselmiştir. 2012 de bir önceki yıla 18 TAV 2012 FAALİYET RAPORU
BİR BAKIŞTA TAV 2012 Yılı Nasıl Geçti? göre Istanbul Atatürk Havalimanı dış hatlar transfer yolcu sayısı %39 oranında büyürken, yolcu başına harcama oranında %1 oranında gerileme ile birlikte, 16,5 avro seviyesinde gerçekleşmiştir.* Yer hizmetleri gelirleri, 2011 yılında 192 milyon avro iken 2012 yılında %14 artarak 218 milyon avroya yükselmiş, Havaş, TGS, Havaş Europe un hizmet verdiği uçak sayısı %15 oranında artarak 363 bin olarak gerçekleşmiştir. Gümrüksüz mağaza hizmetleri imtiyaz gelirleri, 2011 de 87 milyon avro iken, 2012 de %21 artışla 106 milyon avroya yükselmiştir. Yiyecek-içecek gelirleri, BTA nın İDO da faaliyete geçmesinin etkisiyle %47 lik artışla 2011 de 52 milyon avrodan 2012 yılında 76 milyon avroya yükseliş göstermiştir. Diğer gelirler, 2011 yılında 137 milyon avro iken, özellikle otopark ve reklam gelirlerindeki güçlü artışa paralel olarak ve Havaş otobüs gelirlerinde yaşanan düşüşe rağmen 2012 yılında %25 artışla 171 milyon avroya yükselmiştir. Faaliyet giderleri, 2011 yılında 689 milyon avro iken 2012 yılında %22 oranında artış ile 838 milyon avro seviyesine yükselmiştir. Bu, ağırlıklı olarak personel maliyetleri ve gümrük mağaza ürünlerinin maliyetlerindeki artıştan kaynaklanmaktadır. İmtiyaz kira giderleri, 2012 de geçtiğimiz yıla göre %12 artışla, 144 milyon avro seviyesinde gerçekleşmiştir. Istanbul Atatürk Havalimanı için giderleşen kira tutarı 123 milyon avro seviyesinde gerçekleşmiştir. TAV Ege İzmir İç Hatlar Terminali için 2012 yılında toplam 8,7 milyon avro kira giderleşmiştir. Medine Havalimanı için toplam cironun %54,5 unun karşılığı olarak 9 milyon avro ödeme gerçekleşmiştir. Tunus ta işletilmekte olunan Havalimanları ile ilgili olarak Tunus Hükümeti ile yapılan müzakereler sonucunda 2010 yılına ilişkin imtiyaz borcu 3,9 milyon avro indirilmiştir. Bu nedenle cari dönem giderinden 3,9 milyon avro düşülmüş olup cari yıl imtiyaz gideri 0,8 milyon avro olmuştur. Gümrüksüz mağaza ürünlerinin maliyeti, 2012 yılında 96 milyon avro olup önceki yılın aynı dönemine göre %24 oranında artmıştır. %23 oranında artış gösteren gümrüksüz mağaza satışlarının üzerinde gerçekleşmesinin nedeni, Avro nun TL karşısında değer kaybetmesidir. Yiyecek içecek ürünlerinin maliyeti, 2012 yılında %47 olan cirodaki artış oranına göre biraz daha yüksek oranda artarak %50 oranında artışla, 26 milyon avro seviyesinde gerçekleşmiştir. Personel giderleri, 2011 yılında 236 milyon avro iken 2012 yılında %26 artarak 298 milyon avro seviyesine yükselmiştir. Bu artış, özellikle portföye yeni eklenen faaliyetlerden ve ortalama personel sayısının geçtiğimiz yıla göre %12 oranında artmasından kaynaklanmaktadır. Satılan hizmet maliyeti, 2011 yılında 60 milyon avro iken %28 artışla 2012 yılında 76 milyon avroya yükselmiştir. Satılan hizmet maliyeti BTA, TAV İşletme Hizmetleri ile Havaş ın konsolide edilen faaliyet giderlerinden ve TAV Letonya nın kira ödemesinden oluşmaktadır. Amortisman giderleri, 2011 de 65 milyon avro iken yeni operasyonların (Eylül 2011 de Üsküp te inşaatı biten terminal) başlaması nedeniyle 2012 nin aynı döneminde %10 artarak 72 milyon avroya yükselmiştir. Diğer faaliyet giderleri, 2012 de %21 artarak 125 milyon avroya yükselmiştir. Giderlerde görülen artışın nedenleri olarak ise; Medine proje finansmanı ile ilgili danışmanlık gideri, Istanbul Trijenarasyon tesislerindeki yangın sonrasında tahakkuk eden sigorta gelirlerinin giderleştirilmesi, sert geçen kış koşulları nedeniyle artan giderler ve yeni operasyonlar nedeniyle artan sigorta giderleri gösterilebilir. Düzeltilmiş faaliyet kârı, (inşaat gelirleri ve harcamaları hariç, garanti yolcu gelirleri dahil) 2011 de 192 milyon avro iken %36 oranında artışla 2012 de 261 milyon avroya yükselmiştir. Düzeltilmiş FAVÖK, 2011 de 257 milyon avro iken 2012 yılında %29 artışla 332 milyon avroya ulaşmıştır. Düzeltilmiş FAVKÖK, (imtiyaz kira ödemelerinden önceki düzeltilmiş FAVÖK), 2011 yılında 387 milyon avro iken %23 oranında artış göstererek 2012 yılında 477 milyon avro olarak gerçekleşmiştir. Net finansal giderler, 2011 de 67 milyon avro iken 2012 de 63 milyon avro olmuştur. Toplam vergi geliri /(gideri) ertelenmiş vergi ile kurumlar vergisinden oluşmaktadır. Dönem vergi gideri geçtiğimiz yıl 36 milyon avro seviyesinde iken bu yıl ise 42 milyon avro olarak gerçekleşmiştir. 2011 de 4 milyon avro ertelenmiş vergi gideri varken bu yıl 6 milyon avro ertelenmiş vergi geliri oluşmuştur. Toplam vergi gideri 2012 yılında 36 milyon avro, geçtiğimiz yılın aynı döneminde ise 40 milyon avro olarak gerçekleşmiştir. Ana ortaklara düşen net kâr, 2011 yılında 53 milyon avro kar iken bu yılın aynı döneminde 124 milyon avro net kâr oluşmuştur. *2012 transfer yolcu rakamları geçicidir. 19