Beceri Öğrenimi Bölüm 9: Öğrenme Deneyiminin Birden Fazla Becerinin Uyarlamalarının Rasgele/Blok Alıştırma Değişken/Sabit Alıştırma Rasgele ve Değişken Alıştırmanın Birleştirilmesi Tutarlı & Değişken Etki-Tepki Eşleşmesi için Alıştırma Yapma Bir Kaç Farklı Becerinin Rasgele & Blok Alıştırma Blok Alıştırma: Aynı becerinin ardarda tekrar edilmesini gerektiren alıştırma serileridir. Rasgele Alıştırma: Farklı becerilerin ardarda gelen denemelerde rasgele yapılmasını gerektiren alıştırma serileridir. Öğrenme Deneyiminin Doğru yapılan fiziksel prova beceri öğrenimine katkı yapan en önemli etmendir. Kişinin antrenmana ayırdığı süre kadar antrenmanın niteliği de önemlidir. Bir Kaç Farklı Becerinin Rasgele & Blok Alıştırma Blok Alıştırma: örn: smaç, smaç, smaç, smaç, smaç, smaç blok, blok, blok, blok, blok, blok pas, pas, pas, pas, pas, pas, pas Rasgele Alıştırma: örn: smaç, pas, blok, pas, blok, smaç pas, blok,smaç, blok, pas, smaç blok, pas, smaç, pas, smaç, blok
Blok ve Rasgele Alıştırma Rasgele ve bloklu alıştırmada hareket-hız becerisinin başarımı Alıştırma (Hanlon, 1996) denemelerinde blok alıştırmanın rasgele alıştırmaya kıyasla daha iyi fakat kalıcılık testleri ile yapılan öğrenme denemelerinde ise rasgele alıştırmanın blok alıştırmaya kıyasla daha iyi olduğunu göstermiştir. Blok Alıştırma Rasgele Alıştırma Toplam hareket zamanının (s) ortalaması 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 blok rastgele 1 2 3 4 5 6 10 dakika Deneme Bloğu 10 gün Bir Kaç Farklı Becerinin Rasgele Alıştırma Neden Çok Etkilidir? Şartlar Karmaşası Etkisi (Contextual Interference Effect) Shea ve Morgan ın Deneyleri Yapıldığı dönem itibariyle şaşırtıcı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Başlangıçta düşük seviyeli performansın daha iyi bir öğrenme oluşturduğunu göstermiştir. Rasgele Alıştırma Neden Çok Etkilidir? İki hipotez ileri sürülmüştür: Detaylandırma Hipotezi (Elaboration) Daha anlamlı ve özel öğrenme Unutma Hipotezi (Spacing of Movements) Hareket planının tekrarı Unutmak hafızaya yardımcı olduğunda Planlamanın, programlamanın ve detaylandırmanın tekrar edilmesi
Daha Anlamlı ve Özel Öğrenme Detaylandırma Hipotezi rasgele alıştırma bireylerin çeşitli becerilerin farklılıklarını ve özelliklerini fark etmelerini sağlarken, blok alıştırma becerilerin ayrı ayrı ve otomatik bir şekilde yapılmasından dolayı bu kıyaslamaların atlanılmasına neden olur. Pratik Uygulamalar Bir beceriyi çalışırken ilk denemelerde performansın daha çabuk gelişimini sağlamak için blok alıştırması yapılmalıdır. Beceri hemen hemen doğru yapılmaya başlandığı an (belki bir kaç deneme sonunda), rasgele alıştırmaya geçilmelidir. Eğer becerinin kriter koşulunun kendisi rasgele ise (örn., golf), çok erken alıştırmalar haricinde blok alıştırma planlamasını hiçbir zaman kullanma. Becerinin kriter koşulunun kendisi blok olsa bile (örn., okçuluk), yine de rasgele alıştırma planlamasını kullan. Az da olsa blok alıştırmaya göre daha etkilidir. Unutma Hipotezi Unutma hipotezi (yada hareket planının tekrar yapımı hipotezi) - rasgele alıştırma ile bireylerin becerileri yapmak için her seferinde hareket planını tekrar oluşturmaları gerekir. Çünkü bireyler başka bir beceri için ürettiği hareket planını diğer bir beceriyi üretmeye çalışırken unuturlar. Pratik Uygulamalar Sınıf ortamında ders saati boyunca, çeşitli becerilerin alıştırmasını sırayla yer değiştirerek ve böylece blok alıştırmadan kaçınarak yaptır. Öğrenenlere rasgele alıştırmanın ilk performanslarda belli bir azalmaya neden olacağını, fakat bunun aslında öğrenmeyi ve performans kalıcılığını geliştireceğini anlat. Özellikle değişmeyen tekrarlı alıştırmalar öğrenme için etkisizdir ve antrenmanlarda kullanılmamalıdır.
Blok/ Değişimsiz 9 atış, 5m sağ-sağ -sağsağ 9 sıçrama, sağ-sağsol-sol 9 engelli koşu, Alıştırma Planlamaları Blok/ Değişimli 3 atış, 4m 3 atış, 6m 4.5m 6.5m Seri/ Değişimsiz Seri/ Değişimli 3 atış, 4m sağsağ 4.5m 3 atış, 6m Uyarlamalarının Değişken Alıştırmanın Yararı: Öğrenene hareketin çeşitli boyutlarını farklılaştırma yetisi kazandırır. 10 metreden atış daha düşük seviyede parametre değeri seçme (örn., az kuvvet, az hız) 40 metreden atış daha yüksek seviyede parametre değeri seçme (örn., fazla kuvvet, fazla hız) Uyarlamalarının Sabit Alıştırma ve Değişken Alıştırma Sabit Alıştırma kişilerin bir antrenman periyodu boyunca verilen becerinin sadece bir uyarlamasını çalıştığı alıştırma planlamasıdır. Değişken Alıştırma kişilerin bir antrenman periyodu boyunca verilen becerinin farklı uyarlamalarını (birden fazla) çalıştığı alıştırma planlamasıdır. Uyarlamalarının Şema Gelişimi Şema motor programın parametreleri ile istenen hareket sonucu arasındaki ilişki Rasgele/Blok Alıştırma - Değişken/Sabit Alıştırma Değişken alıştırma daha etkin şemalar geliştirmeyi sağlayarak öğrenmeyi arttırır. Rasgele alıştırma öğrenmeyi arttırır. Çünkü, genelleştirilmiş motor programları (GMP) alıştırma boyunca daha etkin bir şekilde elde ederiz. Rasgele ve Değişken Alıştırmanın Birleştirilmesi
Tutarlı (Consistent) & Değişken Etki- Tepki Eşleşmesi için Alıştırma Yapma Tutarlı etki-tepki eşleşmesi verilen etkinin her zaman aynı tepkiyi gerektirdiği ortam. Değişken etki-tepki eşleşmesi verilen etkinin daima farklı zaman yada uyarlamalarda farklı bir tepkiyi gerektirdiği ortam.