BALIKÇILIK VE DENĠZSEL ÜRÜNLER EKONOMĠSĠ YURTDIġI EĞĠTĠM SUNUSU 17 ARALIK 2012-17 NĠSAN 2013 ĠNGĠLTERE
PORTSMOUTH SUNUM YAPAN : Gülten ÇĠÇEK Su Ürünleri Mühendisi
DanıĢman Hoca: Prof.Dr.Trond BJORNDAL İNGİLTERE- Portsmouth Üniversitesi Sucul Kaynakların Yönetim ve Ekonomi Merkezi
EĞİTİM KAPSAMINDA Türkiye Balıkçılığı,Üretimi ve Pazarı Türkiye deki Ekonomik Balık Türleri ve Diğer Su Ürünlerinin Üretimi,Pazarlama ve Fiyat Analizleri (1990-2010) Türkiye Su Ürünleri İç ve Dış Pazar Analizi Türkiye Balık Tüketimi Türkiye Balıkçılığının Ekonomik Geleceğine Bakış
EĞİTİM KAPSAMINDA Portsmouth Balık Marketi ve Londra Billingsgate Balık Marketi Ziyaretleri
KATILIMLAR -SUNUM TEKNĠKLERĠ KURSU ( 12 Haftalık) -GRAMER VE AKADEMĠK ĠNGĠLĠZCE KURSU(12 Haftalık) DİL OKULU Portsmouth Üniversitesi-İngiltere
Şekil-1: Dünya Avcılık ve Yetiştiricilik Üretimi (The State of World Fisheries and Aquaculture, 2012)
Akdeniz ve Karadeniz de Avcılık Yoluyla Balıkçılık Durumu Akdeniz ve Karadeniz de yakalamalar önceki yıldaki yüksek yakalama miktarlarıyla kıyaslandığında 2008 yılında % 12 azaldı. Bu negatif sonuç 5 ana balıkçılık ülkelerinin hepsi tarafından paylaģıldı. (Kaynak: FAO)
ġekil -2: Akdeniz Ülkeleri Yakalamaları (ton) (2008)
ġekil-3: Karadeniz Ülkelerinin Yakalamaları (ton) (2008)
Türkiye deniz ürünleri üretimi çoğunlukla avcılık yoluyla sağlanmakla birlikte yetiģtiricilik yoluyla üretim 2002 yılından beri kayda değer geliģme göstermektedir. 2002 yılında üretimin %90 avcılık yoluyla ve %10 yetiģtiricilik yoluyla sağlanmaktaydı. (Kaynak: FAO) 2011 yılında, balıkçılık toplam üretimin %73. 2 avcılıktan ve %26,8 yetiģtiricilikten temin edilmiģtir. 2011 yılında Avcılık üretimi %5.93 ve yetiģtiricilik üretimi 12.95 arttı. (TUĠK) YetiĢtiricilik % 26.8 Avcılık % 73.2
ġekil-4: Türkiye nin Avcılık Yoluyla Su Ürünleri Üretimi (1950-2010)
Stokların mevcut durumlarının değerlendirilmesi tarihi karaya çıkarma verileriyle yapılmaktadır. Balıkçılığa ait mevcut veriler yıldan yıla kayda değer dalgalanmalar gösteriyor. Orada ekonomik türlerden hamsi, sardalya, lüfer ve karidesin karaya çıkarılan miktarlarında önemli ölçüde azalmalar bulunmaktadır. ( Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries Rebuilding Programmes (Balıkçılığın Tekrar ĠnĢa edilmesi Programlarına Milli ve Bölgesel YaklaĢım Envanteri &OECD, 2012)
TÜRKĠYE DE VAHġĠ TÜRLER TÜRLER 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Hamsi 373.000 295.000 340.000 138.569 270.000 385.000 251.675 204.699 229.023 Akdeniz 19.500 16.400 18.068 13.540 14.127 22.991 22.134 20.373 14.392 Ġstavrit Atlantik 6.982 11.600 9.337 13.978 11.800 9.030 10.043 7.895 6.055 Ġstavrit Lüfer 25.000 22.000 19.901 18.357 8.399 6.858 4.048 5.999 4.744 Sardalya 8.684 12.000 12.883 20.656 15.586 20.941 17.531 30.091 27.639 Kalkan 459 300 376 649 807 769 528 383 295 Kefal 12.000 11.000 12.424 10.560 8.915 8.291 3.345 2.987 3.119 Mezgit 8.808 8.000 8.205 8.309 9.112 12.940 12.231 11.146 13.558 Palamut 6.286 6.000 5.701 70.797 29.690 5.965 6.448 7.036 9.401 Çaça 2.050 6.025 5.411 5.500 7.311 11.921 39.303 53.385 57.023 Barbun 2.395 1.400 1.848 2.825 2.617 2.390 2.035 2.778 2.797 Tekir 1.450 1.050 961 1.207 1.256 1.732 1.978 2.818 4.455 Tablo-1: Türkiye de, yaygın avcılığı yapılan balık türleri 2002-2010 (BSGM&TUĠK)
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 450000 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Anchovy Anchovy ġekil-5: Türkiye hamsi avcılık üretimi (1990-2010)
Özet olarak, hamsi stokları yıldan yıla değiģti.dalgalanmaların ana faktörleri olarak Ģu etkenler sıralanabilir: AĢırı Avcılık Aktivitesi, Ġnsan Kaynaklı Etkenlerin etkisi, Kirlenme, Ġklimsel DeğiĢiklikler ile Mnemiopsis, Beroe gibi istilacı türler..
TÜRKİYE HAMSİ PAZARI YIL HAMSĠ AV MĠKTARI (Ton) FĠYAT (Ytl/kg) TOPLAM DEĞER (Ytl) 2005 108.569 2,50 271.422,50 2006 210.000 2,75 577.500,00 2007 215.000 1,75 376.250,00 2008 155.933 1,80 280.679,40 2009 114.488 1,09 124.791,92 2010 115.892 1,53 177.314,76 Tablo 2: Türkiye de 2005-2010 Yılları Hamsi Yakalamaları, Değer ve Fiyatları (Hamsi unu ve Hamsi Yağı Yapılan Miktar Hariç) (Kaynak: TUĠK)
TÜRKĠYE DE BALIK UNU VE BALIK YAĞI SEKTÖRÜ Türkiye Balık Unu ve Yağı Üretimi (1998-2010)
YILLAR HAMSĠ UNU-YAĞI ĠÇĠN (HAMSĠ ÜRETĠMĠ) FĠYAT (Ytl/kg) TOPLAM DEĞER (Ytl) 2005 30.000 0,15 4.500,00 2006 60.000 0,12 7.500,00 2007 170.000 0,12 21.250,00 2008 95.742 0,15 14.361,30 2009 90.211 0,19 17.140,09 2010 113.131 0,31 35.070,61 Tablo-4: Türkiye Hamsi Unu ve Yağı Üretimi, Değer ve Fiyat 2005-2010 (Kaynak: TUĠK)
LÜFER ġekil-6: Türkiye nin Lüfer Avcılık Üretimi (t) 1990-2010 (Kaynak:FAO)
Yıllar Lüfer Yakalamaları (Ton) Fiyat Toplam Değer (Ytl/kg) (Ytl) 2005 18.357 11,00 201.927,00 2006 8.399 11,50 96.588,50 2007 6.858 14,00 96.012,00 2008 4.048 16,50 66.792,00 2009 5.999 10,73 64.369,27 2010 4.744 10,80 51.235,20 Tablo-5: Türkiye 2005-2010 Yıllarına Ait Yakalama Miktarları, Değer ve Fiyatları (Kaynak: TUĠK)
ġekil-7: Türkiye de Mezgit Avcılık Miktarı (t) 1990-2010 (Kaynak:FAO)
Yıl Mezgit Üretim Miktarı (Ton) Fiyat (Ytl/kg) Toplam Değer (Ytl) 2005 8.309 4,00 33.236.000 2006 9.112 5,00 45.560.000 2007 12.940 4,00 51.760.000 2008 12.231 3,60 44.031.600 2009 11.146 2,42 26.973.320 2010 13.558 4,42 59.926.360 Tablo-6: Türkiye de Mezgit Yakalama Miktarı, Değer ve fiyat 2005-2010 (Kaynak:TUĠK)
Karadeniz deki mezgit stokları için birimlerin problemi henüz çözülemedi.mezgit uzun süreli göçler yapmamasına ve mezgit stoklarının Karadeniz Ülkelerinin her biri, ki bu ülkelerin sularında ve bölgesel veri analizinin değerlendirilmesine ihtiyaç duyuluyor, tarafından sömürülmesine rağmen Karadeniz Komisyonu Balıkçılık Uzmanları müģterek olarak stokları belirliyorlar. (Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)
Son 15 yıldır Karadeniz deki mezgit (Karadeniz deki doğu ve batı bölümü için ayrı ayrı olarak) miktar ve yoğunluğunun Değerlendirmesini ortaya koymayı mümkün yapan tek bir araģtırma baģlatıldı. (Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011) ÇeĢitli ülkelerdeki Karadeniz mezgit balıkçılığının çeģitli ölçümlerinin farkları ve benzer detaylarında dikkate alınmadığında o not edilmesi gerekir ki Türkiye deki balıkçılık yıllık yakalama veya balıkçılık çabalarının sınırlandırılmasız yürütüldüğüdür. (Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)
Ġstavrit stoklarının tespiti, 2004 yılından beri sömürülme oranının sonuçlarının değerlendirilmelerine dayandırılıyor. (Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)
BALIKLANDIRMA Yıl ġehir Balık Kaynak Balıklandırma Sayısı Miktarı(adet) Sayısı Alanı (Ha) 2002 28 5.540.000 200 153.968 2003 48 5.920.000 274 210.111 2004 57 6.000.000 338 83.779 2005 48 6.485.000 315 64.500 2006 49 6.550.000 317 18.406 2007 55 4.450.000 326 139.365 2008 56 4.730.000 330 140.110 2009 58 4.100.000 401 138.416 2010 58 5.150.000 451 84.058 2011 62 4.550.000 449 134.000 Tablo-7: Türkiye nin 2002-2011 yıllarındaki Balıklandırma ÇalıĢmaları (Kaynak: BSGM, 2013)
Ġlaveten Karadeniz deki bir alabalık türü olan ve Doğu Karadeniz Bölümünde yaģayan Salmo trutta labrax ın azalan stoklarını desteklemek için 2000 li yıllardan beri bu türle SUMAE tarafından bu türün balıklandırılması yapılmaktadır. (kaynak: www.sumae.gov.tr) Karadeniz Merkez Balıkçılık AraĢtırma Enstitüsü tarafından FAO ile iģbirliği projesi çerçevesinde 50.000 adet markalandırılmıģ kalkan balığı yavrusu 2003, 2009-2010 yıllarında Karadeniz e bırakıldı. (Kaynak: SUMAE) Yine SUMAE tarafından 10.000 adet markalı mersin balığı Kızılırmak a 2011 yılında bırakıldı. (Kaynak: SUMAE) Ayrıca son birkaç yıldır Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı tarafından kendi faaliyet alanı içindeki alanlara 6000 adet Salmo trutta balıklandırması yapılmıģtır ve stoklandırma çalıģmaları devam etmektedir.
Türkiye Deniz Ürünleri Ġhracat ve Ġthalatı 2002-2010(ton) (BSGM&TUIK,2013)
Türkiye sucul veya deniz ürünleri pazarı ne devlet enstitüleri ne de akademik enstitüler tarafından iyi çalıģılmamıģtır. Belli Pazar bölümlerini örten birkaç bölgesel araģtırma olmasına rağmen, Türkiye sucul besin marketi ve Macalister Elliott and Partners Ltd tarafından 1996 yılında Dünya Bankasının finansal desteğiyle bir çalıģma yayınlandı. (Kaynak: Rad, F., 2002)
TÜRKĠYE DENĠZ ÜRÜNLERĠ ĠHRACATI Yıllar Ġhracat TL(Türk Lira) $ (Dolar) Miktarı(Ton) 2002 26.860 148.444.397 96.728.389 2003 29.937 186.152.895 124.842.223 2004 32.804 258.987.885 180.513.989 2005 37.655 277.963.150 206.039.936 2006 41.973 336.723.477 233.385.315 2007 47.214 356.723.408 273.077.508 2008 54.526 505.545.565 383.297.348 2009 56.406 524.118.881 335.973.642 2010 55.109 471.459.989 312.935.016 Tablo-10: Türkiye Deniz Ürünleri İhracat Miktarları ve Ekonomik Değerleri 2002-2010 (BSGM&TUIK)
TÜRKİYE DENİZ ÜRÜNLERİ Yıllar Ġthalat Üretim Miktarı (ton) İTHALATI TL(Türk Lira) $ (Dolar) 2002 22.532 29.392.818 18.754.783 2003 45.606 48.123.816 32.636.120 2004 57.694 77.423.079 54.240.304 2005 47.676 92.425.248 68.558.341 2006 53.563 120.592.605 83.409.842 2007 58.022 126.432.371 96.632.063 2008 63.222 154.343.337 119.768.842 2009 72.705 165.226.808 105.914.621 2010 80.726 200.395.897 133.829.563 Tablo: 2002-2010 yıllarına ait Türkiye Deniz Ürünleri Ġthalatı ve Ġthalat Değerler
Yıllar Üretim (ton) Ġhracat (ton) TÜKETĠM Ġthalat Ġç Tüketim (ton) (ton) ĠĢlenmiĢ miktar (Balık unu ve yağı) Değerlendi rilemeyen (ton) KiĢi baģına tüketim (kg) 1996 549.646 12.785 29.648 540.564 17.842 8.103 8,6 1997 500.260 18.402 39.829 490.339 21.000 10.348 7,6 1998 543.900 11.558 31.417 528.935 30.000 4.824 8,1 1999 636.824 15.955 39.552 503.249 150.000 7.172 7,5 2000 582.376 14.533 44.230 538.764 71.000 2.309 7,9 2001 594.977 18.978 12.971 517.832 62.755 8.383 7,5 2002 627.847 26.860 22.532 466.289 156.000 1.230 6,6 2003 587.715 29.937 45.606 470.131 120.000 13.253 6,6 2004 644.492 32.804 57.694 555.859 105.000 8.523 7,8 2005 544.773 37.655 47.676 520.985 30.000 3.809 7,2 2006 661.991 41.973 53.563 597.738 60.000 15.843 8,1 2007 772.323 47.214 58.022 604.695 170.000 8.436 8,5 2008 646.310 54.526 63.222 555.275 95.742 3.989 7,8 2009 622.962 54.354 72.686 545.368 90.211 5.715 7,5 2010 653.080 55.109 80.726 505.059 168.073 5.565 6,9
Ülke Kırmızı Et Tavuk ve Balık Toplam Kümes Hayvanları Avrupa 24 23 24 71 Birliği ABD 46 49 20 115 Almanya 35 18 14 67 Fransa 39 27 31 97 Ġngiltere 45 28 22 95 Türkiye 7 16 8 31 Yunanistan 26 19 26 71 Tablo: GeliĢmiĢ Ülkelerde ve Türkiye de KiĢi BaĢına Kırmızı Et, Tavuk ve Balık Tüketimi (Source: FAO) (2011 Report of Sector Evaluation, www.ebk.gov.tr/database,)
Tercih Edilen Balık Ürünü % Konserve Balık 32.0 TütsülenmiĢ 3.5 DonmuĢ Balık 14.3 DonmuĢ Kafadan Bacaklı 10.7 YumuĢakçalar DondurulmuĢ Kabuklular 10.7 Taze Balık 25.0 Surimi 3.5 Toplam 100 Tablo-15 Hipermarketlerde ĠĢlenmiĢ Balık Ürünlerinin SatıĢ Oranları (Saygi and Sengor, 1997)
TÜRKĠYE SU ÜRÜNLERĠ TÜKETĠMĠ (ĠÇ PAZAR) 2011 Yılı KiĢi BaĢına Tüketim 6,329 kg/yıl (TUĠK) TÜKETĠM NEDEN DÜġÜK??? *Gelir Seviyesi DüĢük *Nüfus Fazla,Üretim Az *Fiyat Ġstikrarsızlığı, Tüketici Tercihleri(Taze Tüketim AlıĢkanlığı gibi)
TÜTSÜLENMİŞ BALIK MARĠNE EDĠLMĠġ BALIK
ĠÇ TÜKETĠM ARTIġI ĠÇĠN. *Su Ürünleri Tüketiminin balık ürünleri tüketiminin sağlık üzerine etkileri ve olumlu reklam ilanları * Soğuk Zincirin Arttırılması ve ĠĢlenmiĢ Ürünlerin Tüketimine Özendirme * Gelir Düzeyindeki ArtıĢ * Üretim Artışı ve Fiyat İstikrarı
Yıllar Balıkçı sayısı Ortak (Ücretsiz) Aile Bireyleri (Ücretsiz) Mürettebat (Ücretsiz) Ortak-Aile Üyeleri (Ücretli) Diğer Toplam 2006 16.914 1.546 5.671 20.202 1.230 775 46.338 2007 16.924 1.709 4.636 20.704 1.330 340 45.643 2008 16.673 1.917 5.360 20.486 804 632 45.782 2009 16.183 1.789 4.795 9.531 1.026 14.089 47.413 2010 16.020 1.986 5.258 9.410 670 13017 46.361 Tablo: 2010 yılı Denizde Balıkçılığı Sektöründe Ġstihdam Eden Balıkçı, Mürettebat ve Diğerlerinin Durumu (TUIK,2013)
KOTA UYGULAMALARI (TAC-Total Allowable Catch) Türkiye de Balıkçılık sektöründe uygulanmakta olan stokların yönetimi Açısından hiçbir kota uygulaması (ton balıkları için uygulanan kota haricinde) bulunmamaktadır.
SONUÇLAR Türkiye deniz stok kaynaklarının durumu üzerine güvenilir ve doğru bilgi eksiği var. Bu baģlıca stok değerlendirme araģtırmalarının eksiğinden meydana geliyor. Sistematik bilimsel stok araģtırmaları Türkiye de balıkçılık rejiminin halen bir parçası değil. Bu durum stokların durumunu sınıflandırmayı zorlaģtırıyor. (Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries Rebuilding Programmes &OECD,2012) Bu stok değiģkenliği(istikrarsızlığı) ekonomik belirsizliğe ve yöneticiler, iģlemeciler ve balıkçıların mali güçlerini planlaması üzerine etkiye neden olmaktadır. Direkt ve dolaylı ekonomik güçlüklere neden olmakla birlikte bu stok istikrarsızlığı daha büyük ekosistemde de denge bozucu etkilere sahiptir. ( Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries Rebuilding Programmes &OECD,2012)
Balıkçılıkta en önemli sorun kaynakların kıt olması değil, kaynakların etkin kullanılmamasıdır.
Ülkemiz Dünya Ülkelerinde olduğu gibi kültür balıkçılığına ihtiyaç duyuyor: Alabalık Çiftliği Elazığ-TURKEY
Yunan ve Türk levrek ve çipura üreticileri daha rekabetçi olmaya doğru ilerleyen market payına sahipler. Yunan Üretiminin büyük bir bölümü özellikle Ġtalya gibi diğer Avrupa Ülkelerine ihraç ediyor. O muhtemel ki Yunanistan ın AB üyeliği ticaret çatıģmalarını önlüyor. Türkiye ve diğer AB Üyesi olmayan Akdeniz Ülkeleri üretimlerini arttırdıkça, ticaret çatıģmaları karlılığın az olduğu bir döneminde meydana gelebilir. (Asche, F.& Bjorndal,T.,2012)
İNGİLTERE-PORTSMOUTH BALIK MARKETİ
İNGİLTERE-PORTSMOUTH BALIK MARKETİ TAŞIMA ARACI
PORTSMOUTH BALIK MARKETĠ
PORTSMOUTH BALIK MARKETİ FİYAT LİSTESİ
PORTSMOUTH LĠMANI
PORTSMOUTH LĠMANI
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
Her ticaret gününde Billingsgate Marketi, Birleşik Krallık ta en büyük balık seçimini görmek için bir fırsat alıcıların (müşterilerin) beğenisine sunar. Günlük kıyılardan ve denizaşırı (yurtdışından) getirilen deniz ürünleriyle ve civardaki 40 adet ticaret firmasıyla taze arzın devamlılığı sağlanır. Geniş balık ve balık ürünlerinin geniş bir seçimine ilaveten Market müşterilerin ticaret öteberileri ve seçkin lokanta ve catering arzları ile kapsamlı bir servis sunmaktadır. 1876-Billingsgate Market
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ GĠRĠġĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ GĠRĠġĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ
İRTİBAT: gultencicek78@gmail.com
KATILIMINIZA TEŞEKKÜRLER