<;:6ZUNME VE FiziKSEL DEGi$iM ARASINDAKi ili$kivle ilgili OLARAK GELi$TiRiLEN <;:ALI$MA YAPRAGININ UYGULANABiLiRLiGiNiN incelenmesi Aq, GM. Mllmmller (AUI( KT(r ht'l> Egitim bkillte,; OfMA fg;l;"'; Billu",'i OZET Ell qabc;manm aman qo:ziinme ve jizikset degi!jim Qrosmdaki ili:;kiyle ilgili olarak geli!jtirden r;altjma yapragmm uygulanabi!irligini ara.'jflrmaktlr. Eu an/ow ula~'mak ipn ih;kili liieratiirde ifade edi/en kavram yamlgtlan dikkate almarak bit r;ah.'jma yapragl gefi!jlirifmi/{'tir. HaZirlanan qall!jllla yapragl Falih Egifim Fakiiltesi iikogretim SmifOgretmenligi Bdliim[indeki 36 ikinci smifogrencisine uygufanmtillr. C;alt:jmamn sonucunda, geli.'jtirilen qah:jnw yapragmln ara!jlmlan kolil/yla ilgili ogrencilerin uyguij an/omalar ge!i:jtirmesine yardlmcl oldllgu {espi! edilmi!jfir. Bu (wlujmada eide edilen veriler dogrultusunda qahc;ma yapragmdaki eksikliklerinin giderilerek. kavram yal1llgllanm giderme VI! kavramsa! degi~imi sag/ama bo,wtlarinin incelenmesi gerektigi onerisinde bufllnulmw;tur, Anahtar Sozciiklcr: ABSTRACT Kimya Egitimi, Cah~ma Yapragl, <;:bztlnme, Fiziksel Degi~im Tlte aim ofthis study is to investigatl! applicability a/worksheet associaud with relationship between dissolution process alld physical change. To reach this aim, based 011 misconceptiolls srated by the relmed literature, a worksheet was developed. The worksheet IVa.I' administered to 36 student teachers, who were in tlu: second class ofelememary Teacher Education Department in Fatill Faculty oj" Education As a result ofthis study, it IVas foulld out that tlte devised worhheet helped the sll/dellt teacher,i' to improve appropriate understandings about topic under investigatiojl. Moreover, it LI' suggested that after the worksheet is revised by taking into t'ollsideratioll the results obtained by this study, further research should be done 10 explore how this worksheet affects both overcoming 0/ miscollceptiolls and conceptual charlgt: relevant with relationship between dissolutioll process and physical change, Key words: Chemistry Education, Worksheet Dissolution, Physical Change Fen bilimleri alanlarmdaki teknolojik geli~me!er, egitimde yeni ihtiya~lar olu~turmaktadlr. Bu talepler ve yeni bijgiler kullamlan yakla~lmlarlll tckrardan gozden geyirilmesi konusunda egitimcileri zorlamaktadlr (Linn, 1987). Doran (1972) Fen bilimleri derslerini planlarken, ogretmenlerin ogrenciler arasmda yaygm olarak goruien kavram yanllgllanm belirlemelerinin gerektigi onerisinde bulunmu~tur. Bunun yanlslra, Osborne ve Freyberg (1996)'e gore ogrenmeyi daha etkili hale getirebilmek i~in goz ontinde bulundurulmasl gereken ilk a~ama, ogretim sorecinde ogrencilerin yanh~ anlamalarmm ele almmasldlr. Ogrencilerin sahip olduklan yanll~ anlamalan gidermek iyin li9 adlm takip edilmektedir. Bunlar: Te~his"c;are ve Gidermedir. Birinci a~amada ogrencilerin sahip oldugu kavram yallligilan ye yan!l~ anlamalar tespit edilir. Ikinei a~amada ise bu yanligllarm nasil giderileeegine yonelik materyaller geli~tirilir. En son a~amada ise geli~tirilen materyalin uygulanmasl sonucunda kavram yanllgi1an giderilmeye yalj~lhr (Griffiths ve ark., 1988). Bu tilr materyalleri geli~tirirken te~his a~amasl olduk~a onemlidir. Nitekim ulusal dozeyde yapilan yali~malar ~ogunlukla bu a ama Ozerine odaklanmaktadlr. Ogrencilerin kayram yanjigjianm gidermek iyin kavramsal degi;;im metinleri, yah;;ma yapraklan, benzetmeler. kavram haritalan gibi matcryaller kullamlmaktadlr. Bu materyaller lycrisinden ;;alj$ma yapraklan, bir konunun ogretimi esnasmda ogrencilerin yapacagl etkinlikierie iighi yol gosterici aylklamalan iycren doktimanlar olarak tammlanrnaktadlr (Co~tu ve ark., 2001), CalI ma yapraklarmm ogrenciyi zorlarnayan basit ara~-gere9ierle yapl[abilecek deneyleri iyermesi durumunda, ogrenmenin kahelhgml ye ogrencilerin fen bilimlerine kar;;l olumiu tuturnlar geli~tirmelerini sagladlgl g6rli~li yaygm olarak kabul edilmektedir (Kurt ve Akdeniz, 2002), Griffiths (1994) alternatif kavramlara neden alan kimya konulanm tespit etmi~tir. Bunlar; kirnyasai denge, asit ve bazlar, stokiyometri, elektro kimya, maddenin yaplsi, baglanma, fiziksel ve kimyasal degi me, yozlinme, yozeltiler ve yanma ~eklinde ifade edilmektedir. CozOnmeyle ilgili olarak yapilan bazl <;ah~malar 6grencHerin 90zlinme i~lemi esnasmda kimyasal bir degi;;menin meydana geldigini inandlklanm ifade etmektedir (<;:ailk, 2003; Valanides, 2000; Ebenezer ve Erickson, 1996; Ebenezer ve Gaskell, 1995; Prieto ve ark, 1989). Literattirdeki gene! kayram yamigilarmm dikkate almarak, bunian gidermeye yonelik bir yah ma yapragl geli;;tirilmesi ve uygulanabilirliginin ara;;tmlmasl gerekmektedir. AMAG Bu yah~manm temel amael ~ozlinme ve fiziksel degi~im arasmdaki i1i~kiyle ilgili olarak geii tirilen yal! ma yapragmm uyguianabilirligini ara~tlrmaktlr. Bunun yamslra, alt ama9lar o!arak $U sorulara da cevap bulunmaya 9al!5J1m1$tlr. 63
L Kavram yanılgılan dikkate alınarak geliştirilen çalışma yaprağının uygulanmasına rağmen öğrencilerde gelişen kavram yanılgıları var mıdır? 2. Çalışma yaprağı literatürdekinden farklı kavram yanılgılarına neden olmuş mudur? 3. Çalışma yaprağının uygulamadaki eksik yönleri nelerdir? YÖNTEM Örııcklcm Bu çalışmayafatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Sınıf Öğretmenliği programında öğrenim gören 36 ikinci sınıf öğrencisi gönüllü olarak katılmıştır. Bu öğrencilerden, her biri 4'er kişiden oluşan 9 grup rasgele oluşturmuştur. Veri toplama aracı Bu çalışmada veri toplama aracı olarak çözünme ve fiziksel değişim arasındaki ilişkiyle ilgili olan bir çalışma yaprağı geliştirilmiştil Bu çalışma yaprağının geliştirilmesi esnasında bütünleştirici öğretim modeline uygun olarak dört aşamalı öğretim stratejisi kullanılmıştır (Ayas ve ark., 1997). Geliştirilen çalışma yaprağı üç bölümünden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrencilerin ilgisini çekebilmek ve aktif katılımlarını sağlamak amacıyla dikkat çekici bir soruyla başlanmıştır. İkinci bölümde ise öğrencilerin gruplar halinde yapacağı etkinlikler ve bu etkinliklere dayalı sorular sorulmuştur. En son bölümde ise öğrencilerin ikinci aşamada kazandıkları bilgi ve deneyimlerden yararlanarak karşılaştıkları farklı durumları açıklamalan istenmiştir. Çalışmada kullanılan çalışma yaprağı ekte sunulmuştur. İşlem Geliştirilen çalışma yaprağını uygulamadan önce gerekli bütün malzemeler temin edilmiştir. Öğrencilere çalışma yaprağı ve yapılacak çalışmalarla ilgili açıklamalar yapıldıktan sonra çalışma yaprağı bir saatlik sürede uygulanmıştır. Çalışma yaprağındaki her bir soruya verilen cevaplar, benzerliklerine göre gruplandırılmıştır. Bu çalışmada sunulan veriler, çalışma yaprağının pilot uygulaması sonucunda elde edilen verileri içermektedir. BVLGULARveYORUM Bu çalışmada çalışma yaprağından elde edilen veriler, çalışma yaprağının ikinci ve üçüncü bölümünden elde edilen veriler alt başlıkları altında sunulmuştur. İkinci bölümden elde edilen veriler Bu bölümdeki birinci soru "biri boş ve biri su dolu olan iki behere şeker dave edildiği zaman meydana gelen değişme/erin" öğrenciler tarafından gözlemlenmesini istemektedir. Bu soruyla ilgili olarak verilen öğrenci cevapları Tablo i de sunulmuştur, Tablo i. Ikinci bölümdeki birinci soruvla ilgili olarak verilen cevadlar ve frekansları (t) Ccvaular f % Birinci işlernde suyun içine atıığımı.ı şekerin büjilk bir kısmı çözünmeye başladı. ikinci işlemde sekerde bir defi:işiklik olmadı. ıs 50 Birinci kaptald şeker su içerisinde çözündü, Diptc biraz şeker kaldı. Çözelti doymuş çözelti oldu. ikinci kantaki şekerin şeklinde fiziksel dc2i~im oldu, şekli del!işti., 7 19,5 Birinci işlernde şekerin bir miktarı suyun içinde çözündü. Ikinci işlemde şekerde bir değişiklik olmadı çünkü çözücü yoktu 5 13,9 Birinci işlemde şeker suda çözülerek fiziksel bir değişme gerçekleşti. ikinci işlernde şeker aynen duruyor. 2 5,6 Birinci kaplaki şeker su içerisinde çözündu. Ikinci kaptaki şekerin sadece fıziksel yapısında bir dei.hşiklik oldu 1 2,8 Suyun içine koyduğumuz şekerlerden bir kısmı çözündü bir kısmı dibe çöktü. Diğer beherde sadece sekeri oarçaladık. Her ikisi de fıziksel de6-işmedir ı 2,8 Şeker suyun içinde kayboldu fakat dibinde tanecikler vardı. ikinci işlemde sadece şekeri koyduk ve ddisiklik yok ı 2,8 içinde su bulunan beherin içine attığımız şeker karıştınnanın da etkisiyle çözünmeye başladı. Boş olan ı 2,8 benere attığımız şeker aynen atııdıi!:~ Qibi kaldı....... _.. -,, -, Tablo i den goruldugu gıbı, omeklcmın%50 sı ıfade ederken, %5,6 sı şekcnn suda çozunmesinin şekerin su içinde çözünmeye başladığını ve ikinci sonucunda fiziksel bir değişmenin meydana işlemde şekerde bir değişiklik olmadığını belirtirken, %19,5'i şekerin su içinde çözünmesinin sonucunda, çözeltinin doymuş çözelti olduğunu ve ikinci kaptaki şekerin fiziksel bir değişime uğradığını ifade etmiştir. Bunun yanısıra, %13,9'u birinci işlernde şekerin çözündüğünli ve ikinci kaptaki şekerin ise çözücü aimamasından dolayı değişikliğe uğramadığını geldiğini ve ikinci kapta değişimin olmadığını belirtmiştir. Bundan başka, örneklernin %2,8'i birinci kaptaki şekerin çözündüğünü ve ikinci şekerin yapısında fıziksel bir değişimin meydana geldiğini ifade ederken, %2,8'1 şekerin bir kısmının çözündüğünü ve bir kısmının çözünmediğini ve her iki kaptaki değişiminde fiziksel bir değişim olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, 64