T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI HADİS BİLİM DALI DİN GÖREVLİLERİNİN HADİS BİLGİLERİNİN MAHİYETİ ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI (NİĞDE VE MERSİN ÖRNEĞİ) YÜKSEK LİSANS TEZİ Danışman Doç. Dr. Adil YAVUZ Hazırlayan Ahmet GÜR Konya 2011
2 GİRİŞ Toplumsal hayatımızda halkımızın manevi eğitim alanında etkin rol alanların başında din görevlileri gelmektedir. Türkiye'de yaygın din eğitiminin en önemli yerleri arasında Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı olan camiler ve Kur'an Kursları gösterilebilir. 80.636 cami, 8164 öğretime açık Kur'an Kursu vardır. Buralarda görev yapan 58.839 imam, 9.442 müezzin ve 4.381 Kur'an Kursu öğreticisi bulunmaktadır. 273.876 kişi Kur'an Kurslarına devam ederken 192.868 kişi mezun olmuştur. 1 Buralarda eğitim gören insanların miktarına bakıldığında çok ciddi bir sayı ile karşılaşırız. Bu insanlar, genelde dini bilgilerini okumaktan çok dinleme ve görme yollarıyla elde eden, kendilerine öğretilen ve telkin edilen bu bilgileri çoğu zaman olduğu gibi kabullendikleri görülen kimselerdir. 2 İşte bu noktada bütün sorumluluk bu insanlara din eğitimi veren kimselerde olmaktadır. Cami ve cemaat yoluyla dini bilgi almak isteyen insanların doğrudan irtibat kurduğu kişiler öncellikle erkekler için imamlar veya müezzinler, bayanlar için Kur'an Kursu öğreticileridir. Din hizmetlerinin temelini bu kimseler teşkil eder. Hal böyleyken bu mesleğin mensupları bir bakıma Diyanet İşleri Başkanlığı'nın halkın içindeki en önemli temsilcileri durumundadır. Başkanlığın başarılı ve saygın bir konuma gelmesinde imamlar başta olmak üzere müezzinler ve Kur'an Kursu hocalarının verimli bir din hizmeti vermeleri etkili olacaktır. 3 Din görevlilerinin toplumun hâlihazırdaki din anlayışına sahip olmasında çok etkili bir yerleri vardır. Bu nedenle bu kimselerin sağlam ve doğru bir dinî bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Bu da onların Kuran a ve hadis merkezli ilmi birikime vâkıf olmalarıyla mümkündür. Çalışmamız din görevlilerinin Niğde ve Mersin illeri özelinde dinimizin ikinci kaynağı olan hadis bilgilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Birinci bölümde din 1 http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/diyanet-isleri-baskanligi-anamenu-sayisal-bilgiler-65.aspx (Erişim Tarihi: 17 11 2010), Bu bilgiler 1 Haziran 2010 tarihinde 2009 istatistik bilgileri olarak yayınlanmıştır. Buradaki kursiyerler ile ilgili 2008 2009 öğretim yılı sonundaki bilgiler verilmektedir. 2 Bkz. Karaman, Hayrettin, Türkiye de Dini Bilginin Kaynak ve Metodu Üzerine, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, 10.cilt, 112 113. sayı, s. 352, Ankara, 1971 3 Bkz. Şentürk, Habil, İmam-Hatiplerin Din Hizmetlerinde Karşılaştığı Problemler ve Çözüm Önerileri (Isparta Örneği), I.Din Hizmetleri Sempozyumu, II, 63, DİB Yayınları, Ankara, 2007
3 görevliliği üzerine kısa bilgi verildikten sonra araştırmamızla ilgili bulgular etraflıca değerlendirilecektir.
4 İÇİNDEKİLER Giriş.......2 İçindekiler..4 Önsöz.....6 Tez Kabul Formu...8 Özet...9 Summary..10 Kısaltmalar...11 Tablolar Listesi 12 BİRİNCİ BÖLÜM ÇALIŞMANIN METODOLOJİSİ..25 Çalışmanın Amacı Ve Önemi..25 Ölçme Aracının Özellikleri...25 Varsayımlar......27 Çalışmanın Sınırlılıkları....28 Evren Ve Örneklem.....28 Konu Hakkında Yapılmış Çalışmalar.. 28 İKİNCİ BÖLÜM KURAMSAL ÇERÇEVE 29 1.1.Din Görevlileri Hakkında Genel Bilgi.. 29 1.1.1. İmam...29 1.1.2. Müezzin...31 1.1.3. Kuran Kursu Öğreticisi 32 1.1.4. Kullanılan Kavramlar.. 33 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR.35 2.1. Din Görevlilerinin Görev Unvanları 35 2.2. Din Görevlilerinin Yaş Dağılımları.35 2.3. Din Görevlilerinin Hizmet Yılları...36 2.4. Din Görevlilerinin Eğitim Durumları..37 2.5. Din Görevlilerinin Görev Yeri Türleri 38 2.6. Din Görevlilerinin Kaynak Bilgileri 38 2.7. Din Görevlilerinin Hadis Bilgilerinin Mahiyeti ve Sıhhati..43 2.7.1. Din Görevlilerinin Hadis Usulü İle İlgili Çoktan Seçmeli Sorulara Verdikleri Cevaplar..43 1.Soru: Hadisleri rivayet eden râvilerin isimlerinin yer aldığı kısma ne denir?...43 2. Soru: Hadis ilminde râvilerin güvenirliliğini inceleyen disipline ne denir?..47 3. Soru: Aşağıdakilerden hangisi günümüze kadar gelmiş en eski orjinal hadis mecmuasıdır?...50 4. Soru: Aşağıdakilerden hangisi kütüb-i sitte içinde yer almaz?...53 5. Soru: Anlamı Allah a (c.c.), lafzı Hz. Peygamber e ait olan hadislere ne denir?...57
5 2.7.2. Din Görevlilerinin Hadis Usulü İle İlgili Açık Uçlu Sorulara Verdikleri Cevaplar. 61 1. Soru: ve hasen hadiste bulunması gereken şartları taşımayan, fakat uydurma olarak da isimlendirilmeyen hadislere ne denir?...61 2. Soru: Hz. Peygamber adına uydurulmuş sözlere ne denir? 65 3. Soru: Hadis rivayet eden kişinin güvenilir olmasına ne denir? 68 4. Soru: Râvinin duyduğu hadisi başka bir râviye nakledinceye kadar iyi bir şekilde muhafaza etmesine ne denir?..72 5. Soru : Fethu l-bârî hangi hadis kitabının şerhidir?...75 2.7.3. Din Görevlilerinin Karışık Olarak Yöneltilen İfadelere Verdikleri Cevaplar....78 2.7.3.1. İmanla İlgili İfadeler....78 İmanla İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi.....109 2.7.3.2. Ahkâmla İlgili İfadeler...110 Ahkâmla İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi..141 2.7.3.3. Kadın ve Aile İle İlgili İfadeler...141 Kadın ve Aile İle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi..172 2.7.3.4. Yeme-İçme İle İlgili İfadeler..173 Yeme-İçme İle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi.204 2.7.3.5. İlimle İlgili İfadeler.204 İlimle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi....235 2.7.3.6. Faziletlerle İlgili İfadeler....235 Faziletlerle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi...266 2.7.3.7. Ölüm, Cennet-Cehennemle İlgili İfadeler..266 Ölüm, Cennet-Cehennemle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi...297 2.7.3.8. Zühdle İlgili İfadeler..297 Zühdle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi. 327 2.7.3.9. Toplumsal İlişkilerle İlgili İfadeler 328 Toplumsal İlişkilerle İlgili İfadelerin Değerlendirilmesi...359 SONUÇ VE ÖNERİLER.360 KAYNAKÇA... 367 EK-1: ANKET SORULARI EK-2: MÜFTÜLÜKLERİN ANKET İLE İLGİLİ OLURLARI
6 ÖNSÖZ İslam dininin ikinci kaynağı olarak Hz. Peygamber'in hadisleri gelir. İslam tarihi boyunca Müslümanlar dini bilgilerini öğrenmek için ilk aşamada din görevlilerine müracaat etmişlerdir. Din görevlilerinin gerek kendilerine birebir sorulan sorulara verdikleri cevaplarda, gerekse de yaptıkları sohbet ve vaaz gibi irşat ve tebliğ faaliyetlerinde İslam'da bu kadar önemli bir yere sahip olan hadislere yer vermemeleri düşünülemez. Hadisler, İslam'ı öğrenmek ve öğretmek için vazgeçilmez bir kaynak ve dayanak durumundadır. Bu nedenle din görevlilerinin hadis bilgileri ne kadar sıhhatli olursa aktardıkları dini bilgiler de o derece sıhhatli olur. Çalışmamız, ilk planda din görevlilerinin ayet, hadis, mevzu rivayet ve atasözlerinden oluşan ifadeler arasındaki farkı ne ölçüde bildiklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. İkinci olarak da onların hadisle ilgili kaynak bilgileri ölçülmek istenmiştir. Öncelikle her biri 4 sahih hadis, 4 mevzu rivayet, 1 ayet ve 1 atasözü olmak üzere 10 ar ifadeden oluşan konularına göre toplam 9 bölüm tertip edilmiştir. Ancak denekleri yönlendirmemek için konu başlıkları çıkarılmıştır. Din görevlilerinin hadis usulü ile ilgili bilgilerini tespit etmek için 5 tane çoktan seçmeli ve 5 tane de açık uçlu soru yöneltilmiştir. Böylece ankette 90 adet konu başlıkları çıkarılmış ifade ve 10 adet usul sorusuyla birlikte 100 soru yer almıştır. Din görevlilerinin kaynak bilgilerinin ortaya konması için varsa okudukları hadis kitapları ile usul kitapları sorusu da yöneltilmiştir. Niğde merkez ve Bor ilçe müftülüğü ile Mersin ili merkez ilçelerinden Toroslar ve Akdeniz müftülüğü ile bağlantı kurularak buralardan anket yapmak için izin alınmıştır. Müftülüklerce belirtilen toplantı günlerinde hazır bulunulmuş ve din görevlilerine anket hakkında bilgi verilerek anketi doldurmaları istenmiştir. Çalışmanın şekillenmesinde Mehmet Bilen'in "T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı`na Bağlı Camilerde Görev Yapan İmamların Hadis Bilgilerinin Mahiyeti Üzerine Tecrübî Bir Araştırma (Ankara, Şırnak Örneklemi)" adlı yüksek lisans tezinden esinlenilmiştir. Ancak adı geçen yüksek lisans tezini inceleme imkânımız olmamıştır. Bu tezin yazarı tarafından özeti mahiyetindeki konuyla ilgili makalesi (İslâmiyât IV -2001- sayı 1, s.73
7 88) ile aynı yazarın Din Görevlilerinin Hadis Bilgileri Üzerine (İslami İlimler Dergisi, Yıl 2, Sayı 2, Güz 2007 s. 81-104) adlı makalesi incelenmiştir. Bir takım değişiklik ve eklemelerle orada takip edilen yöntemlerden faydalanılmıştır. Sonuç kısmında bu iki makaledeki bulgularla yaptığımız çalışmadan ortaya çıkan sonuçları karşılaştıracağız. Araştırma üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde; çalışmanın amacı ve önemi, çalışmada uyulacak yöntem, varsayımlar, çalışmanın sınırlılıkları, evren ve örneklem ve konu hakkında yapılmış çalışmalardan bahsedilmektedir. İkinci bölümde, din görevliliği hakkında kısa bir giriş yapıldıktan sonra alt başlık olarak imamlık, müezzinlik, Kur'an Kursu öğreticiliği ve araştırmada geçen kavramlar hakkında özet bilgiler verilmektedir. Üçüncü bölümde, alan araştırması neticesinde elde edilen istatistiksel bulgulara ve bulguların yorumuna yer verilmektedir. Sonuç ve öneriler bölümünde ise, araştırmada ulaştığımız bulguların değerlendirmesi yapılmaktadır. Ekler ve kaynaklar bölümleriyle çalışma noktalanmıştır. Çalışmamızın şekillenmesinde ve anket sorularının tespitinde büyük emekleri olan danışman hocam muhterem Doç. Dr. Adil Yavuz a, bana böyle bir çalışma yapmam hususunda fikir veren Ahmet Ağralı ya, anketlerin yapılmasında yardımcı olan Niğde, Bor, Akdeniz ve Toroslar müftülüğüne, bu çalışmada büyük emekleri olan Nuri Birinci ye, Oğuzhan Yalçınkaya ya, Zeki Durmaz a ve Kemal Gürler e en içten saygı ve teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim. Gayret bizden, tevfik Allah tandır. Ahmet GÜR Niğde 2011
8 Adı Soyadı YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU Ahmet Gür Öğrencinin Numarası 084244021006 Ana Bilim / Bilim Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı / Hadis Bilim Dalı Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Adil Yavuz Tezin Adı Din Görevlilerinin Hadis Bilgilerinin Mahiyeti Üzerine Bir Alan Araştırması (Niğde Ve Mersin Örneği) Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan Din Görevlilerinin Hadis Bilgilerinin Mahiyeti Üzerine Bir Alan Araştırması (Niğde Ve Mersin Örneği) başlıklı bu çalışma 06/06/2011 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Unvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler İmza Doç. Dr. Adil Yavuz Doç. Dr. Fikret Karapınar Danışman Üye Doç. Dr. Muhittin Okumuşlar Üye
9 Adı Soyadı Ahmet Gür Öğrencinin Numarası 084244021006 Ana Bilim / Bilim Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı / Hadis Bilim Dalı Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Adil Yavuz Tezin Adı Din Görevlilerinin Hadis Bilgilerinin Mahiyeti Üzerine Bir Alan Araştırması (Niğde Ve Mersin Örneği) ÖZET GÜR, Ahmet, Din Görevlilerinin Hadis Bilgilerinin Mahiyeti Üzerine Bir Alan Araştırması (Niğde Ve Mersin Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2011. Bu tez, T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Araştırma üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, araştırmanın amacı ve önemi, araştırmada uyulacak yöntem, varsayımlar, araştırmanın sınırlılıkları, evren ve örneklemi ve konu hakkında yapılan çalışmalardan bahsedilmiştir. İkinci bölümde, din görevliliği ve araştırmada kullanılan kavramlar hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde, araştırmada edilen bulgular tablolar halinde gösterilmiş, verilen cevaplar doğrultusunda yorumlar yapılmıştır. Son olarak araştırmadan çıkan sonuç ve araştırmaya bağlı bir takım öneriler sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Din Görevlileri, Hadis Bilgisi, Alan Araştırması
10 Adı Soyadı Ahmet Gür Öğrencinin Numarası 084244021006 Ana Bilim / Bilim Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı / Hadis Bilim Dalı Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Doç. Dr. Adil Yavuz Tezin İngilizce Adı SUMMARY Gur, Ahmed "A Field Study on the Nature of Religious Officials Information Hadith (Niğde and Mersin Example)", Master Thesis, Konya, 2011. This thesis has been prepared as a master s thesis at T.C. Selcuk University Social Sciences Institute. The research consists of three parts: In the first section, the purpose and importance of research, research methodology to be followed, assumptions, limitations of the study, the universe and sample. In the second part, the studies on the subject have been mentioned besides there is information about religion. In the third part a number the findings shown in tables, comments were made in accordance with the answers given. Information of suggestions in accordance with the research and the result of research have been presented Keywords: Religious Officers, Hadith Sciences, Field Research
11 KISALTMALAR a.g.e.: a.g.y:. A.Ü.E.B.F.: Bkz.: c.: Çev.: D.İ.A.: D.İ.B.: D.K.A.B.: İ.H.L.: M.E.B.: s. s.a.: T.D.V.: Yay.: adı geçen eser adı geçen yer Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Bakınız Cilt Çeviren Diyanet İslam Ansiklopedisi Diyanet İşleri Başkanlığı Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi İmam Hatip Lisesi Milli Eğitim Bakanlığı Sayfa Sallallahu Aleyhi ve Sellem Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Yayınevi
12 Tablo No TABLOLAR Sayfa No Tablo 1. 2008 2009 Öğretim Yılı Sonu İtibariyle Kurs ve Kursiyer Sayısı..33 Tablo 2. Din Görevlilerinin Görev Unvanları.35 Tablo 3. Din Görevlilerinin Yaş Dağılımları...35 Tablo 4. Din Görevlilerinin Hizmet Yılları.36 Tablo 5. Din Görevlilerinin Eğitim Durumları 37 Tablo 6. Din Görevlilerinin Görev Yeri Türleri..38 Tablo 7. Din Görevlilerinin Okudukları Kitaplara Göre Dağılımları..40 Tablo 8. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar..43 Tablo 9. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar..44 Tablo 10. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar..44 Tablo 11. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar...45 Tablo 12. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar..45 Tablo 13. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 1. Soruya Verdikleri Cevaplar..46 Tablo 14. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar 47 Tablo 15. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar 47 Tablo 16. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar. 48 Tablo 17. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar 48 Tablo 18. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar 49 Tablo 19. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 2. Soruya Verdikleri Cevaplar 49 Tablo 20. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 50 Tablo 21. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 51 Tablo 22. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i
13 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 51 Tablo 23. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 52 Tablo 24. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 52 Tablo 25. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 3. Soruya Verdikleri Cevaplar 53 Tablo 26. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar 54 Tablo 27. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar 54 Tablo 28. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar 55 Tablo 29. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar...55 Tablo 30. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar..56 Tablo 31. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 4. Soruya Verdikleri Cevaplar.....56 Tablo 32. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar 57 Tablo 33. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar. 58 Tablo 34. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar 58 Tablo 35. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar....59 Tablo 36. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar 59 Tablo 37. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Çoktan Seçmeli Hadis Usulü İle İlgili1i 5. Soruya Verdikleri Cevaplar 60 Tablo 38. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İmanla İlgili 3. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 78 Tablo 39. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 3. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.79 Tablo 40. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 3. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...79 Tablo 42. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 3. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...80 Tablo 43. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 3. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 81
14 Tablo 44. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.82 Tablo 45. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 84 Tablo 46. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 86 Tablo 47. Hizmet Yıllarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 88 Tablo 48. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 90 Tablo 49. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 1, 4, 8 ve 10. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar...92 Tablo 50. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 94 Tablo 51. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 96 Tablo 52. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar....98 Tablo 53. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..100 Tablo 54. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..102 Tablo 55. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 2, 5, 6 ve 9. sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..104 Tablo 56. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..106 Tablo 57. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...106 Tablo 58. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 107 Tablo 59. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...107 Tablo 60. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 108 Tablo 61. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İmanla İlgili 7. sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar... 108 Tablo 62. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 110 Tablo 63. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar... 111
15 Tablo 64. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 111 Tablo 65. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 112 Tablo 66. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 112 Tablo 67. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 17. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 113 Tablo 68. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 114 Tablo 69. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 116 Tablo 70. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 118 Tablo 71. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 120. Tablo 72. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.... 122 Tablo 73. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 12, 15, 16 ve 19. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar... 124 Tablo 74. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 126 Tablo 75. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 128 Tablo 76. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 130 Tablo 77. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar... 132 Tablo 78. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 134 Tablo 79. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 11, 14, 18 ve 20. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.136 Tablo 80. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...138 Tablo 81. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...138 Tablo 82. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...139 Tablo 83. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...139
16 Tablo 84. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 140 Tablo 85. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ahkâmla İlgili 13. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 140 Tablo 86. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.142 Tablo 87. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..142 Tablo 88. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar. 143 Tablo 89. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 143 Tablo 90. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 144 Tablo 91. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 23. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 144 Tablo 92. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar...145 Tablo 93. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 147 Tablo 94. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar....149 Tablo 95. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar....151 Tablo 96. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.153 Tablo 97. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 21, 24, 28 ve 30. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 155 Tablo 98. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 157 Tablo 99. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 159 Tablo 100. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 161 Tablo 101. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 163 Tablo 102. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.165 Tablo 103. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 22, 25, 26 ve 29. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..167
17 Tablo 104. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...169 Tablo 105. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..170 Tablo 106. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.. 170 Tablo 107. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.171 Tablo 108. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 171 Tablo 109. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Kadın ve Aile İle İlgili 27. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 172 Tablo 110. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...174 Tablo 111. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...174 Tablo 112. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...175 Tablo 113. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...175 Tablo 114. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...176 Tablo 115. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 37. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..176 Tablo 116. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 177 Tablo 117. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 179 Tablo 118. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar...181 Tablo 119. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..183 Tablo 120. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 185 Tablo 121. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 32, 35, 36 ve 39. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 187 Tablo 122. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 189 Tablo 123. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..191
18 Tablo 124. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.193 Tablo 125. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.195 Tablo 126. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..197 Tablo 127. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 31, 34, 38 ve 40. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.199 Tablo 128. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..201 Tablo 129. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.201 Tablo 130. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..202 Tablo 131. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.202 Tablo 132. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..203 Tablo 133. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Yeme-İçme İle İlgili 33. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..203 Tablo 134. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.205 Tablo 135. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...205 Tablo 136. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...206 Tablo 137. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar... 206 Tablo 138. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar... 207 Tablo 139. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 43. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 207 Tablo 140. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 208 Tablo 141. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 210 Tablo 142. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.212 Tablo 143. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 214
19 Tablo 144. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 216 Tablo 145. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 41, 44, 48 ve 50. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 218 Tablo 146. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar... 220 Tablo 147. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.222 Tablo 148. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.224 Tablo 149. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.226 Tablo 150. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.228 Tablo 151. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 42, 45, 46 ve 49. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.230 Tablo 152. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..232 Tablo 153. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.232 Tablo 154. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..233 Tablo 155. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..233 Tablo 156. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.234 Tablo 157. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin İlimle İlgili 47. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..234 Tablo 158. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.236 Tablo 159. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar. 236 Tablo 160. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 237 Tablo 161. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..237 Tablo 162. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 238 Tablo 163. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 57. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 238
20 Tablo 164. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 239 Tablo 165. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 241 Tablo 166. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 243 Tablo 167. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.245 Tablo 168. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..247 Tablo 169. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 52, 55, 56 ve 59. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..249 Tablo 170. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..251 Tablo 171. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 253 Tablo 172. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 255 Tablo 173. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 257 Tablo 174. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.259 Tablo 175. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 51, 54, 58 ve 60. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.261 Tablo 176. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar. 263 Tablo 177. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..263 Tablo 178. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 264 Tablo 179. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.264 Tablo 180. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.265 Tablo 181. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Faziletlerle İlgili 53. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.265 Tablo 182. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..266 Tablo 183. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 267
21 Tablo 184. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...267 Tablo 185. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.....268 Tablo 186. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar 268 Tablo 187. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 63. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.. 269 Tablo 188. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.270 Tablo 189. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 272 Tablo 190. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.274 Tablo 191. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 276 Tablo 192. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 278 Tablo 193. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 61, 64, 68 ve 70. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 280 Tablo 194. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 282 Tablo 195. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 284 Tablo 196. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..286 Tablo 197. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..288 Tablo 198. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 290 Tablo 199. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 62, 65, 66 ve 69. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 292 Tablo 200. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 294 Tablo 201. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.294 Tablo 202. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 295 Tablo 203. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 295
22 Tablo 204. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...296 Tablo 205. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Ölüm, Cennet ve Cehennemle İlgili 67. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...296 Tablo 206. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar....297 Tablo 207. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar...298 Tablo 208. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..298 Tablo 209. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..299 Tablo 210. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.299 Tablo 211. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 77. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.300 Tablo 212. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 300 Tablo 213. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar....302 Tablo 214. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.304 Tablo 215. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.306 Tablo 216. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 308 Tablo 217. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 72, 75, 76 ve 79. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 310 Tablo 218. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar..312 Tablo 219. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.314 Tablo 220. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.316 Tablo 221. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.318 Tablo 222. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.320 Tablo 223. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 71, 74, 78 ve 80. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.322
23 Tablo 224. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 324 Tablo 225. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar..325 Tablo 226. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar....325 Tablo 227. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar....326 Tablo 228. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.326 Tablo 229. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Zühd İle İlgili 73. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.327 Tablo 230. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.328 Tablo 231. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.329 Tablo 232. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar.329 Tablo 233. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..330 Tablo 234. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..330 Tablo 235. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 83. Sıradaki Ayete Verdikleri Cevaplar..331 Tablo 236. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.. 332 Tablo 237. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar. 334 Tablo 238. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 336 Tablo 239. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 338 Tablo 240. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 340 Tablo 241. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 81, 84, 88 ve 90. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 342 Tablo 242. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 344 Tablo 243. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 346
24 Tablo 244. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 348 Tablo 245. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 350 Tablo 246. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar 352 Tablo 247. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 82, 85, 86 ve 89. Sıradaki Hadislere Verdikleri Cevaplar.354 Tablo 248. Niğde ve Mersin'de Görev Yapan Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar.356 Tablo 249. Görev Unvanlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 356 Tablo 250. Yaş Gruplarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 357 Tablo 251. Hizmet Yılına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar...357 Tablo 252. Eğitim Durumlarına Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 358 Tablo 253. Görev Yeri Türüne Göre Din Görevlilerinin Toplumsal İlişkilerle İlgili 87. Sıradaki Atasözüne Verdikleri Cevaplar 358
25 BİRİNCİ BÖLÜM ÇALIŞMANIN METODOLOJİSİ 1. ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ Din görevlilerinin İslam'ın ikinci kaynağı durumundaki hadis bilgilerinin mahiyetini Niğde ve Mersin illeri özelinde öğrenmeye çalışılmıştır. Tek tek bu illerimizdeki halkın hadis bilgilerini öğrenmek mümkün değildir. Ancak bu illerde görev yapan din görevlilerinin hadis bilgileri bize büyük oranda orada yaşayan insanların dini bilgi seviyeleri hakkında ipuçları verecektir. 2. ÖLÇME ARACININ ÖZELLİKLERİ Araştırmamızda kullanılmak üzere dört farklı soru türü hazırlanmıştır: 1. Ankete katılan kişilerin olgusal durumları ile ilgili sorular, 2. Din görevlilerinin kaynak bilgileri ile ilgili sorular, 3. Verilen karışık ve konu başlıkları çıkarılmış ifadelerin (ayet, sahih hadis, mevzu hadis ve atasözü) hangi alana dâhil oldukları ile ilgili sorular, 4. Hadis usulü ile ilgili test türü ve açık uçlu bilgi sorularıdır. Araştırmada bu dört bölümün tamamı anket tekniği ile oluşturulmuştur. Araştırmada bağımlı değişken din görevlilerinin hadis bilgileri, bağımsız değişken ise görev türü, yaş, hizmet yılı, eğitim durumu ve görev yaptıkları yerin türüdür. Anketimizde ayetler, sahih hadisler, mevzu hadisler ve atasözleri yer almaktadır. Bunun yanında din görevlilerinin görev unvanları, hizmet yılları gibi kişisel bilgileri ile onların kaynak ve usül bilgileri hakkında bilgi toplanması amaçlanmıştır. Anketimiz buna göre şekillendirilmiştir. Konu başlıkları çıkarılmıştır. Konular din görevlilerinin hizmet alanlarıyla ilgili olanlar ve vaazlarında sundukları bilgilerden seçilmiştir. Bu konular sırasıyla; iman, ahkâm, kadın-aile, yeme-içme, ilim, faziletler, ölüm, cennet-cehennem, zühd ve toplumsal ilişkilerle ilgili olmak üzere 9 konu belirlenmiştir. Her konu 10 ifadeden oluşmuştur. Çalışmamız din görevlilerinin hadis bilgileri üzerine yoğunlaştığından bu on ifadenin dağılımı; 1 ayet, 1 atasözü, 4 sahih hadis ve 4 mevzu
26 hadis şeklinde olmuştur. Böylece toplamda 36 sahih hadis, 36 mevzu rivayet, 9 ayet ve 9 atasözü ortaya çıkmıştır. Din görevlilerine 5 açık uçlu ve 5 de çoktan seçmeli olmak üzere 10 tane de hadis usulü sorusu yöneltilmiştir. Veriler programa işlenirken, aynı soruya iki veya daha fazla işaretleme yapılmışsa o soru cevapsız olarak kabul edilmiştir. Sonuçlar tablo olarak verilmiştir. Her değerlendirmede altı kıyaslama çeşidi kullanılmıştır. Bunlar: 1- Niğde ve Mersin'de görev yapan din görevlileri, 2- Görev unvanları, 3- Yaş grupları, 4- Hizmet yılı, 5- Eğitim durumları, 6- Görev yeri türleridir. Kolaylık olması için, her tablonun en üst kısmına ifadeler yazılmış, cevaplar da koyu yazıyla gösterilmiştir. Her bölümün sonunda da kısa değerlendirmeler yapılmıştır. hadisler, belirlenen konulara uygun olarak metni fazla uzun olmayan (genellikle bir, bir buçuk satırı geçmeyen) hadislerden tercih edilmiştir. hadisleri seçerken ümmetin genel çoğunluğu tarafından kabul görmesinden dolayı 4 -i Buhari ve -i Müslim (sahihayn) esas alınmıştır. Ancak sahihaynda aradığımız şartlara uygun hadis bulunamamış ise ilk olarak -i Buhari'de orada da yoksa -i Müslim'de olmasına özen gösterilmiştir. hadisler, fazla tenkide uğramamasından dolayı Aliyyu'l-Kârî'nin el- Esrâru'l-Merfûa isimli kitabından alınmıştır. Bunun yanında İbn Arrâk'ın Tenzihu'ş- Şeri'a, İbnu'l-Cevzî'nin el-mevdu'at ve Şevkâni'nin el-fevâidü'l-mecmûa adlı eserlerinden yararlanılmıştır. Bunların yanında halk arasında hadis diye meşhur olmuş sözleri derleyen Sehâvî'nin el-makâsıdu'l-hasene ile Aclûnî'nin Keşfu'l-Hafâ adlı eserlerinden de istifade edilmiştir. 4 Bkz. Kandemir, Yaşar, ayn'e Yöneltilen Tenkitlerin Değeri, Sünnetin Dindeki Değeri, s. 367 371, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1998
27 Ayrıca din görevlilerine varsa okudukları hadis usulü kitapları sorulmuştur. Yine kaynak bilgilerini ölçmek için -i Buhari, -i Müslim, Sünen-i Ebu Davud, Sünen-i Tirmizi, Sünen-i Nesai, Sünen-i İbn Mace, Riyazü's-Sâlihîn ve Râmuzu'l-Ehadis gibi hadis kitaplarından hangisini veya hangilerini okudukları sorusu yöneltilmiştir. Bu kitapların dışında varsa okudukları hadis kitaplarının belirtilmesi istenmiştir. Âlimlerin ve sufilerin sözlerine yer verilmesi düşünülmüş, ama ortalama din görevlilerinin İmam-Hatip Lisesi mezunu olduğu göz önünde bulundurularak bundan vazgeçilmiştir. Çünkü İmam-Hatip Liselerinde Hadis dersinin 11. sınıflarda haftada iki ders saati olmasından dolayı hadis uydurmacılığı faaliyetleri hakkında yeterince bilgi verilemeyeceği düşünülmüştür. Araştırmamızda verilerin işlenmesi, bilgisayara girilmesi ve istatistik analizler konusunda SPSS 13 programı kullanılmıştır. 3. VARSAYIMLAR 1- Açık uçlu hadis usulü ile ilgili sorulara verilen cevaplar oldukça az olacaktır. 2- Din görevlilerinin hadis usulü ile ilgili kitapları okuma oranları oldukça düşük olacaktır. 3- İmamlar, sohbet ve vaaz konusunda müezzinlerden ve Kur an Kursu öğreticilerinden daha aktif olduklarından sahih ve mevzu hadisleri bilme oranları daha fazla olacaktır. 4- Kadın ve aile ile ilgili hadislerinin doğru bilinme oranları, bayan din görevlilerinde daha fazla olacaktır. 5- Görev süresi 1-5 yıl aralığında olan din görevlileri, diğer meslektaşlarına göre yeni mezun olduklarından hadisleri bilme oranları daha fazla olacaktır. 6- Yüksek öğretim mezunlarının hadisleri bilme oranı daha fazla olacaktır. 7- İl ve ilçe merkezinde görev yapan din görevlilerinin hadisleri bilme oranları kasaba ve köylerde görev yapan din görevlilerine göre daha fazladır. 8- Din görevlileri kudsi hadis şeklinde gelmiş mevzu rivayetlere yüksek oranda ayet diyeceklerdir.