Sanayide hassas olarak silindirik düz dişlilerin imal edilebilmeleri

DİKEY İŞLEME MERKEZLİ CNC FREZE TEZGAHLARINDA MAKRO PROGRAMLAR KULLANILARAK DÜZ DİŞLİLERİN İMALATI Cebeli ÖZEK ' Cihan ÖZEL GİRİŞ Son on yıldır Nümerik Kontrollü Freze tezgahları mekanik üretim işlemlerinde hızlı bir şekilde yer almıştır. Nümerik kontrollü freze tezgahları daha fazla hassas işleme yeteneğine ve yüksek verimlilik alanlarına sahip olmalan nedeniyle CNC freze tezgahlan klasik freze tezgahlanna göre daha kullanışlıdır. Bu çalışmada Fanuc programlama dili kullanılarak birmakro program geliştirildi. Bu makro program kullanılarak modülü 8, diş sayısı 14 ve basınç açısı 20 olan bir düz dişli dik, işlem merkezli OYNA MYTE 2900 freze tezgahında imal edildi. İmal edilen düz dişlinin yüzey pürüzlülüğü ve hatvesi ölçüldü, profili kontrol edildi. Bu düz dişliler bu parametrelere bağlı olarak azdırma tezgahında imal edilen dişliler ile karşılaştınldı. Anahtar sözcükler: Nümerik kontrol, düz dişliler, CNC During the last decade, computerized numerical control (CNC) milling machines have been Increasingly introduced into mechanical machining process. Due to their considerable inherent flexibility, stable machining accuracy and high productivity, CNC milling machines is more useful according to conventional mhung machines. In this study, a macro programme has been developed using Fanuc programming language. Using this macro programme, a spur gear with module of 8, teeth number of 14, and pressure angle of 20' manufactured in DYNA MYTE 2900 milling wttti vertical machine centred. The surface roughness and pitch of spur gear have been measured and (he profile has been controlled. These spur gears have been compared with spur gears manufacturedin spur gear hob in terms ofparameters measured. Keywords: Numerical control, spur gears, CNC machine tools * Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makına Eğitimi Bulumu " Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makına Mühendisliği Bolumu Sanayide hassas olarak silindirik düz dişlilerin imal edilebilmeleri için özel amaçlı takım tezgahlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak sanayide bu dişlilere az sayıda ihtiyaç duyulduğu için, bu da silindirik düz dişlilerin imalatında bir engel teşkil etmektedir. Herhangi bir nedenle yenilenmesi gereken silindirik düz dişliler freze tezgahlarında modül çakılarla yaklaşık olarak açılabilmektedir. Bu durumda hem çalışan dişlinin verimsiz olmasını hem de birlikte çalıştığı dişlinin ömrünü kısaltmaktadır. Freze tezgahlarında silindirik düz dişliler açıldığında dişli yüzeylerinin pürüzlü olması dişlinin daha çabuk ısınmasına ve dolayısıyla da aşınmasına neden olduğundan, bu da dişli ömrünü etkilemektedir. Bunun için dişlilerin, özel dişli taşlama tezgahlarında taşlanmaları gerekmektedir. Bu da zaman kaybına ve maliyetin artmasına neden olmaktadır. Ülkemizde silindirik düz dişli açma tezgahları sayıca çok kısıdı olduğundan küçük işletmelerde hassas silindirik düz dişlilerin açılması önemli bir sorun oluşturmaktadır. Silindirik düz dişlinin taşlama esnasında açısal hareket değişimlerinin diş yüzeyi üzerinde yapmış olduğu etkiler araştırılmış, dişliler karşılıklı çalıştırıldıklarında diş yüzeyi üzerindeki yüzey pürüzlülüğünün yuvarlanmayı olumsuz etkilediği bildirilmiştir (1). Dairesel kesitli bir kesici ile üretilen bir silindirik konik düz dişlinin kesme mekanizmalarının analizi yapılarak bu mekanizmaların kesici hasarına sebep olduğu ve takım ömrünü kısalttığı anlatılmıştır (2). Dişlilerin kontrol işlemlerinde sayısal denetimli bir koordinat ölçme makinası yardımıyla dişin yan yüzeyleri ayrıntıları ile incelenmiş, dişin nominal referans değerleri makinanın bilgisayar hafızasında toplanarak, istenildiği zaman bir dişin diş profil değerleri gerekli değişiklikler yapılarak bilgisayar hafızasından alınabilecek şekilde bir program geliştirilmiştir (3). Bir spiral konik düz dişlinin taşlama makinasında taşlanması sırasında CNC dönüşümü ve imalattaki zaman ve maliyet etüdü optimize edilmiştir (4). Tezgahlarda dişli açma mekanizmalarının ayrı bir kesme düzeni ile üretim kademelerinde kullanılması, üretim maliyederinin azalmasına sebep olmuştur. Dişlilerin yan yüzeylerinin işlenmesi için uygun şekilde ve az sayıda takımlar kullanılmıştır. Bu takımların standart takımlardan bağımsız olarak, bileme işleminden sonra da yerlerine Mühendis ve Makina - Cilt 43 Sayı: 512 43

takılabilir olmalarının diş üzerinde iyi bir yüzey meydana getirdiği ve bunun da üstün bir özellik olduğu görülmüştür (5). Bir helisel düz dişlinin tel erozyon tezgahında CAD-CAM-NC Entegrasyonu yardımıyla imalat programı yapılmıştır (6). Genel CNC programı yardımıyla Konik Düz Dişli imalatında özel çakılar (Kremayer çakı vb.) kullanılmadan piyasada ucuz ve bol miktarda bulunan parmak freze çakıları ile imalat yapılabildiği, ayrıca Vargel tezgahlarında konik düz dişli açmak için Matterson aparatı kullanılarak düz dişli açılabildiği gibi, klasik freze tezgahlarında da, herhangi bir özel çakıya ihtiyaç duyulmadan Matterson aparatı kullanılarak parmak freze çakısı ile düz konik dişlilerin açılabildiğini araştırmış, aynı çalışmada dik işlem merkezli CNC freze tezgahında Matterson aparatı kullanılarak konik düz dişlilerin imalatı için tamamen yeni bir freze çakısı tasarlanmış ve bu çakı ile konik dişlinin sağ ve sol evolvent profillerinin ayrı ayrı açılabilmesi için iki farklı CNC programı hazırlanarak, konik düz dişlilerin imalatı yapılmıştır. Aynı çalışmanın devamı olarak, yardımcı bir aparat kullanmadan DYNA MYTE 2900 CNC freze tezgahında konik düz dişlilerin açılması için makro programlı CNC imalat programı hazırlayarak konik düz dişlilerin imalaanı yapmıştır (7). Şekil l'de görülen CNC freze tezgahında, freze çakısının X, Y, Z eksenleri yönündeki hareketleri pozitif tersi yönündeki harekederi negatiftir. Tezgahtaki harekeder elle kumanda edilebildiği gibi, otomatik olarak program ile de kontrol edilebilmektedir. Tezgahta makro programlama için kullanılabilen 120 değişken vardır. Makro programlar alt programlar gibi belirli bir işlem sıralaması şeklinde çalışmaktadırlar. Ancak alt programlardan farklı olarak makrolar ile programlama değişkenlere dayanır. Bu değişkenlere göre bir işlem sıralaması tanımlanır. Daha sonra bu değişkenlere değerler verilerek çeşitli programlar kullanılabilir. Makro değişkenler, "#" işareti ile birlikte, 0-119 aralığındaki sayılar ile kullanılırlar. Bu değişkenler aynı zamanda, <, >, +, *, -, / gibi matematiksel ifadeler ile birlikte de kullanılabilirler. Ayrıca tezgahta kullanılabilen " SİN, COS, ANG ve SQR gibi hazır basit matematiksel fonksiyon parametreleri de kullanılır. DENEY MALZEMESİNİN SEÇİMİ ve BOYUTLANDIRILMASI Yapılan çalışmada, imalatı yapılacak olan dişlinin malzemesi olarak kolay işlenmesi sebebiyle polyamid türü I plastik bir malzeme seçildi. Başlangıçta, modülü 8 mm, diş sayısı 14 ve basınç açısı 20 olan bir düz dişlinin boyutlandırılması yapıldı. Bu'ölçülere göre, imalatı yapılacak olan silindirik düz dişlinin taslağı hazırlandı. İmalatı yapılan dişliye ait temel büyüklükler, dişlinin modülü ve diş sayısı formüllere göre boyudandınldı. dikkate alınarak aşağıdaki Bölüm dairesi çapı Adım (hatve) Diş sayısı Diş Başı Yüksekliği Diş Dibi Yüksekliği Şekil 1. Dört Eksenli Dyna 2900 Myte Tipi Dik İşlem Merkezli CNC Freze Tezgahı Şematik Görünüşü ve Düz Dişlinin İmalatı Toplam Diş Derinliği 44 Mühendis ve Makına - Cilt 43 Sayı 512

Diş kalınlığı (Taksimat dairesi üzerinden): Dişler Arası Boşluk : C = 0.167xM Şekil 2. imalatı Yapılan Dişlinin Boyutlandırılması ve Taslak Resmi Dişlinin bütün diş profillerinin aynı hassasiyette olması için bağlama sistemi olarak, bir torna tezgahının universal aynası kullanılmıştır. Ayna CNC freze tezgahının tablasına cıvata ve pabuçlarla sabidenmiştir. İmalatı yapılan dişli taslağı aynaya bağlanmıştır. F ilerleme S Fener mili devri X x ekseni koordinatı Y y ekseni kocrduıaü Z. z ekseni koordinatı flftmadül #1 Qş sayısı #22: Kullanılacak çakı yarıçapı #23. Bir seferde alacağı talaş miktarı #30: Toplam talaş derinliği #24: İşleme hassasiyeti (0.1-5 arası) #31, #32, #33, #34, #35, #36, #37, #38 Program 0 noktası iş parçası bağlama kısmı y Şekil 3. iş Parçasının CNC Freze Tezgahına Bağlanması ve Kesilmesi CNC PROGRAMI ile İŞ PARÇASININ İŞLENMESİ Taslağı hazırlanan silindirik düz dişlinin evolvent profili eğri denklemleri çıkarıldı. Bu denklemlerin nümerik çözümlerine göre Fanuk sistemli makro programlar oluşturularak imalat programı geliştirildi. Dişlinin imalatı bu imalat programına göre, akış şeması aşağıda verilen programın işlem basamaklarına göre yapıldı. Mühendis, ve Makına - Cilt 43 Sayı 512 45

DİŞLİ EVOLVENT PROFİLİ ve YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ imal edilen dişlilerin evolvent profilinin ve basınç açısının kontrolü, Şekil 4'de görülen, Kayseri TAKSAN A.Ş. deki kalite kontrol laboratuvarında bulunan; minimum ayarlanabilir temel dairesi çapı 20 mm, maksimum ayarlanabilir temel dairesi çapı 600 mm, maksimum diş üstü çapı 650 mm, minimum diş büyüklüğü 0.5 mm(modül), maksimum diş büyüklüğü 20 mm(modül), helis açısı 0 ila 60 (ß=0...60 ), kaydedici ünitenin hata büyütme oranı 250, 500,1000 ve 2000, temel dairesini okuma hassasiyeti 0.001 mm, helis açısını okuma hassasiyeti 1 saniye, maksimum dışlı ağırlığı 500 kg., iki punta arası maksimum kızak hareketi (dikey olarak) 150 mm, hareketli ucun maksimum ayarlanabilir mesafesi 250 mm ve harekedı ucunun maksimum hareket alanı 400 mm olan SP 60 Mühendis ve Makına - Cilt 43 Sayı 512 46

Şekil 4. SP 60 İstikamet ve Profil Kontrol Cihazının Şematik Görünüşü Marka İstikamet ve Profil Kontrol Cihazın (Gear Testing Machine) da kontrol edildi. Silindirik düz dişlilerin açılmasında, özel dişli açma tezgahında (ZFTK 250/ 1 Azdırma tezgahı), azdırma çakısı, normal freze tezgahında modül çakısı ve dikey işleme merkezi CNC Freze tezgahında ise parmak freze çakısı kullanılarak açılan üç adet silindirik düz dişlinin imalat hassasiyetleri, Rus yapımı M336 tip bir modül kumpası ile, yüzey pürüzlülükleri Mitutoyo Surftest 301 yüzey pürüzlülük ölçme aleti ile ve dişli kontrol uzunlukları da kontrol aralığı 25-50 mm, hassasiyeti 10" 3 mm olan Mitutoyo marka dijital bir dişli mikrometresi ile ölçülerek, azdırma tezgahında açılan dişli referans alınarak mukayeseleri yapıldı. İmal edilen dişliler, imalat ölçüleri ve hassasiyet bakımından incelendiklerinde, referans dişlisi olan ve ZFTK 250/1 azdırma tezgahında açılmış olan dişlinin imalat ölçüleri (S t, S 0, S ve h^), dişli kontrol uzunluğu (L ), modül freze çakısı ile freze tezgahında açılan dişliler ile CNC freze tezgahında parmak freze çakısı ile açılan dişlilerin ölçüleri karşılaştırılmışar. CNC freze tezgahında parmak freze çakısı ile açılan dişlilerin ZFTK 250/1 azdırma tezgahında açılmış olan dişlilere göre daha hassas ve normal değerlere yaklaştığı görülmüştür. Bu sonuçlar Tablo l'de verilmiştir. Aynı dişliler yüzey kaliteleri bakımından karşılaşürüdıklannda, CNC freze tezgahlarında parmak freze çakısı ile açılan dişlilerin yüzey kalitelerinin daha hassas olduğu görülmüştür. Yüzey kalitesi ölçüm sonuçlan Tablo 2'de, bu sonuçları veren grafik de Şekil 6'da verilmiştir. Bu sonuçlarda, CNC tezgahlarının yüksek devirlerde çalışabilmesi ve 10 3 hassasiyetine sahip olmasının etkili olduğu düşünülmektedir. Aynca, Azdırma tezgahı ve freze tezgahlarında kullanılan kesici takımlann boyutlarından dolayı düşük devirlerde çalışma zorunluluğu, bu tezgahlar için bir sınırlılık teşkil etmektedir. Tablo 1. İmal Edilen Silindirik Düz Dişlilerin Dış Ölçüleri Dişlinin Açılma Şekli Diş Ölçüleri M Modül Çakı ile Açılan Dişli 8 ZFTK 250/1 Azdırma Tezgahında Açılan Dişli 8 DYNA 2900 MYTE CNC Tezgahında Açılan dişli 8 Z 14 14 14 öo 20 20 20 b 18 18 18 s, 13.16 12.32 12.13 So 13.77 13.17 13.32 S 6.86 4.63 4.72 h 16.45 18 17.42 h T 17.336 17.336 17.336 SoT 11.096 11.096 11.096 L n 37.810 36.759 36.952 L T 36.994 36.994 36.994 Mühendis ve Makına - Cilt' 43 Sayı 512 47

imalat sürelen bakımından mukayese yapıldığında, CNC freze tezgahlannda açılan dişliler azdırma tezgahı Şekil S.İmalotı Yapılan Düz Dışlının Dış Boyutları ve freze tezgahında açılan dişlilere göre 1..2 saat daha uzun zamanda açılmaktadır. Fakat azdırma ve freze tezgahlarında açılan dişlilerin imalattan sonra taşlanmaları gerektiğinden, imalat süresi üstün bir özellik olarak düşünülmemelidir. CNC freze tezgahlarında 10" J mm hassasiyetinde bir yüzey kalitesi elde edilebildiğinden CNC freze tezgahlarında açılan dişlilerin, ikinci bir işlem olarak taşlanmalarına gerek kalmamaktadır. İmalat sürelerineıait sonuçlar aşağıda Tablo 3'de verilmiştir. Bu çalışmada, dişlilerin diş dibi eğrilik yarıçapı direk olarak kullanılan parmak freze çakısının yarıçapı ile aynı yuvarlanma yarıçapına eşit olduğundan diş dibi eğrilik yarıçapı parmak freze çakısının yarıçapı kadardır. Bu değer açılacak olan dişlinin modülüne bağlı olarak değişmektedir. Tablo 2. Dış Yüzeylerinde Ölçülen Yüzey Pürüzlülükleri Düz Dişli Açma Şekli Modül Çakısı ile Açılan Dişli ZFTK 250/1 Azdırma Tezgahında Açılan Dişli Dyna 2900 Myte CNC Freze Tezgahında Açılan Dişli Yüzey Pürüzlülüğü R, (fim) 2.68 1.20 1.13 Şekil 6. Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Sonuçları Tablo 3. İmal Edilen Dişlilerin İmalat Süreleri Düz Dişli Açma Şekli Modül Çakısı ile Açılan Dişli ZFTK 250/1 Azdırma Tezgahında Açılan Dişli Dyna 2900 Myte CNC Freze Tezgahında Açılan Dişli İmalat Süresi (dakika) 55 45 75 Mühendis ve Makına - Cilt 43 Sayı 512 48

SONUÇ CNC tezgahlarında silindirik düz dişli imalatında özel çakılar (Modül çakısı, Azdırma...vb) kullanılmadan piyasada ucuz ve bol miktarda bulunan parmak freze çakıları ile imalat yapılabilmektedir. Ancak, özellikle CNC freze tezgahlarında modülü büyük olan dişlilerin imalatlarının rahat bir şekilde yapılabileceği, modülü küçük olan dişlilerin imalatlarının parmak freze çakısının çapından dolayı, G41 ve G42 çap telafisi kodlarının sorun oluşturabileceği görülmüştür. Parmak freze çakısının çapı imalatı yapılacak olan dişlilerin diş dibi yan radyüsünden büyük olduğu zaman, çakı kesme yolu çakışmaktadır. Bu durumda modülü küçük olan dişlilerin imaladarında bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, dişlilerin imalatları herhangi bir yüzeyin eğri denklemleri ile (evolvent eğrileri) yapıldığından, CNC tezgahının çakı radyüsü ilavesi ile ilgili olan G41 ve G42 kullanılamamaktadır. Böyle bir imalat için, bu kodlar kullanıldığı zaman, imalatı düşünülen silindirik düz dişlilerin imalatı için hazırlanan genel CNC imalat programı, döngüler yardımıyla elde edilen koordinat noktalarını, kendi içerisinde bir takım yuvarlatmalar yaparak, küçükte olsa bir değişiklik yapabilmektedir. Bu durum da imalatı yapılan dişlinin hassasiyetini olumsuz olarak etkilemektedir. İmalat süresi göz önüne alındığında, CNC Tezgahlarında dişliler imal edilirken, bir seferde yan yana dizilmiş birkaç dişlinin imalatı, çeşitli kopyalama kodlan (G51.1 vb) kullanılarak yapılabilmektedir. Piyasada, hassas silindirik düz dişlilerin sadece belirli firmaların ürettikleri, özel dişli imalat tezgahlarına ihtiyaç duyulmadan, genel amaçlı CNC freze tezgahlarında da dişli yapılabileceğinin, geliştirilen bu program ile dişlinin, diş sayısı, modülü ve gerek duyulursa basınç açısının değiştirilmesiyle istenilen modül ve diş sayısında düz dişlilerin imalatlarının yapılabileceği görülmüştür. D : t D : a D f : M : SEMBOLLER Bölüm Dairesi Çapı (mm) Diş Üstü Çapı (mm) Diş Dibi Çapı (mm) Dişlinin Modülü (mm) Dişlinin Diş Sayısı (mm) Dişlinin Hatvesi (mm) Diş Üstü Yüksekliği (mm) Diş Dibi yüksekliği (mm) Ölçülen Diş Kalınlığı (mm) Diş Üstü Çapı Diş Kalınlığı (mm) Ölçülen Toplam Diş Yüksekliği (mm) Diş Dibinden İtibaren Ölçülen Diş Kalınlığı (mm) Ölçülen Dişli Kontrol Uzunluğu (mm) Teorik Olarak Hesaplanan Dişli Yüksekliği (mm) Teorik Olarak Hesaplanan Dişli Kalınlığı (mm) Teorik Olarak Hesaplanan Dişli Kontrol Uzunluğu (mm) Ortalama Yüzey Pürüzlülüğü (um) Dişler Arası Boşluk (mm) Dişli Kavrama Açısı ( ) Diş Genişliği (mm) KAYNAKÇA 1. Krenzer, T., (1993), "CNC Bevel Gear Generators and Flared Cup Gear Grinding Gear Technology, Vol 9., No 4., P18-24., July/August. 2. Yoshida, M., Suetomi, T., (1987), "The Mechanism of Straiğht-Bevel Gear Cutting by a Circular-Type Cutter", Bulletion of The Japan Society of Precision Engineering, Vol 21.,No4.,P301-302. 3. Flint, H., (1987), "Automated Inspection and Precision Grinding of Spiral Bevel Gears", NASA Contract report 4083, Ju! P77. 4. Handschuh, R. F., Bill, R. C, (1991), "Recent Manufacturing Advances for Spiral Bevel Gears", SAE Technical Paper Series, Publ by SAE Warrendale, PA, USA; 912229, Pl-12. 5. Gormanyuk, N. A.., Cherkashin, V. P., (1990), "Synthesis of Gear-Cutting Head With a Separate Scheme For Machiningin Confirmity With Optimal Parameters Of Bevel Transmission Unit, Soviet Engineering Research, Vol. 10., No 9., P59-62. 6. Akkurt, M.; (1993), "Tel Erozyon İşlemine Yönelik CAD- CAM-CNC Integrasyonu", İ.T.U. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. 7. Özel, Cihan; (2000), "Düz Konik Dişlilerin Sayısal Denetimli Freze Tezgahlarında Hassas Şekilde Açılmasının Tasarım ve imalatı" F. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Mühendis ve Makına - Cilt 43 Sayı 512 49

oda yayınları PRES İŞLERİ TEKNİĞİ CILT-2 İkinci cildinin ilk baskısını 1989 tarihinde yayınladığımız "PRES İŞLERİ TEKNİĞİ II" kitabının güncellenmiş ikinci baskısını siz üyelerimiz ve ilgililerin yararına sunuyoruz. Seri üretimde büyük öneme sahip ve ekonomik imal yöntemlerinden biri olan pres işleri tekniği, konuların seçimi ve anlatımı ile uygulama alanları dikkate alınarak hem konuya yeni başlayanlara, hem de bu konuyla uğraşanlara hitap edecek şekilde hazırlanmıştır. Tanıtılan kalıp örneklerinde pratik çözümlerden çok seri üretim ve teknik emniyet şartlarına ağırlık verilmiştir. Kitap daha çok, uygulama alanında çalışan teknik elemanlara yönelik olup küçük, orta ve büyük ölçekteki pres ve kalıp işiyle uğraşan firmalar tarafından da beğenileceğine inanıyoruz. Kitapta; Çekme ve derin çekme, preslik malzemeler, pres tezgahları, çekme işlerinde karşılaşılan hatalar, şişirme ve çeşitli kalıp uygulamaları gibi konular yer almaktadır. HAVALANDIRMA TESİSATI Sağlıklı ve enerjiyi etkin kullanan yapıların oluşumunu olanaklı kılmaya yönelik yapı teknolojilerindeki ve buna bağlı olarak Mekanik Tesisat Uzmanlık alanındaki gelişmeler son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır. Dolayısıyla bu gelişim mühendislerin de kendilerini sürekli yenilemelerini zorunlu kılmaktadır. Mekanik Tesisat sektöründeki gelişmelere paralel olarak yetişmiş teknik eleman gücüne olan gereksinimin karşılanmasını sürekli gündeminde tutmakta olan Odamız, Mekanik Tesisatta yeni teknoloji ve uygulamalar ile doğru ve yeterli bilgiye ulaşmak, bilgi ve deneyimin erişilebilir olmasını sağlamak, bilgi ve birikimin tüm meslek alanlarımızda olduğu gibi Mekanik Tesisat alanında da yaygınlaşmasına katkıda bulunmak hedefi ile çalışmalarını sürdürmektedir. Odamız, üyelerinin meslek alanlarındaki gereksinimlerini ve taleplerini dikkate alarak, gelişen bilim ve teknoloji doğrultusunda, toplumun ihtiyaçlarını gözeterek bünyesinde kurmuş olduğu Meslek İçi Eğitim Merkezi (MİEM) aracılılığıyla kurslar düzenlemekte ve bu kurslara yönelik olarak yayınlar hazırlamaktadır. Bu kapsamda "Havalandırma Tesisatı" kitabının 2. baskısını Mekanik Tesisat alanında çalışan meslektaşlarımızın, ilgili tüm tarafların ve üniversitelerin Makina Mühendisliği Bölümlerinde okumakta olan öğrencilerin hizmetine sunuyoruz. Bu kitap Odamız Meslek İçi Eğitim Merkezi (MİEM) tarafından açılan konu ile ilgili Mühendis Yetkilendirme Kurslarında Eğitim Kitabı olarak kullanılmaktadır. Yayın No Basım Ay/Yıl Fiyatı MMO/2002/307, 318 sayfa Ağustos 2002 6.000.000 TL Yayın No Basım Ay/Yıl Fiyatı MMO/2002/297-2, 232 sayfa Ağustos 2002 5.000.000 TL Mühendis ve Makina - Cilt 43 Sayı 512 50