VERGİ DENETİM KURULU RİSK ANALİZ MODELİ Mehmet Akif GÜLDALI Vergi Müfettişi-VDK Risk Analiz Koordinatörü akif.guldali@vdk.gov.tr
RİSK NEDİR? Zarara uğrama tehlikesi (Tdk) Olumsuz bir şeyin olma olasılığı
RİSK NEDİR? MÜKELLEF AÇISINDAN HATA YAPMA RİSKİ İNCELEME GEÇİRME RİSKİ İNCELEME SIRASINDA YAKALANMA RİSKİ İDARE AÇISINDAN MÜKELLEFİN VERGİ KAYBINA SEBEP OLMA RİSKİ VERGİ KAYBININ YÜKSEK OLMA RİSKİ YETERSİZ İNCELEME RİSKİ
Beyan usulu Gönüllü Uyum Risk Yönetimi Fonksiyonel Organizasyon Modern Vergi Sistemi Eşitlik ve Adalet Uzmanlaşma Müşteri OdakIi Bölümlenme
Merkezi Risk Analizi& Mükellef Seçimi Denetimin Neticesi Mükellef Yerel Vergi Birimi Denetim Planı Taxpayer Denetim Planı Local Tax Unit Geleneksel Yöntem Riske Dayalı Denetim
Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Düzeltme Etkisi Mükellefin davranışını etkileyen faktörler sektörel mali durum Uyuma ilişkin davranış Uyum göstermemeye karar vermiş Uyum stratejisi Kanundan kaynaklanan bütün gücünü kullan 10 9 8 Caydırma Etkisi Mükellefler Uyum göstermek istemiyor ancak biz zorlarsak uyum gösterecek Tespit et ve caydır 7 6 5 Önleyici Düzenleme Etkisi psikolojik sosyolojik ekonomik Uyum göstermeye çalışıyor ama her zaman başaramıyor Doğru şeyi yapmaya çalışıyor Bizim stratejimiz aşağı doğru baskı oluşturmaya çalışmak Uyum göstermesi için yardım et Kolaylaştır 4 3 2 1 0
Etkili ve Etkin bir Uyum Yönetiminin temel unsurudur.
MEVZUAT MÜKELLEF HAVUZU ANALİZ SÜRECİ TECRÜBE YARGI KARARLARI VERİ AMBARI
9 TÜRK VERGİ İDARESİ MÜKELLEF SEÇİMİ TARİHSEL GELİŞİMİ BİLGİSAYAR ENTEGRE YÖNTEM 1 BİLGİSAYAR ENTEGRE YÖNTEM 2 2012-2014 BİGİSAYAR ENTEGRE YÖNTEM 3 2015 KLASİK MANUEL YÖNTEM BİLGİSAYAR DESTEKLİ YÖNTEM 2000-2010 YILLARI 2010-2012 MERAK 1 MERAK 2 RAM 1 2000 ÖNCESİ
Risk Türleri 1. Kaydolma Riski 2. Beyanname Verme Riski 3. Doğru Beyan Riski 4. Ödeme Riski Risk Analiz Yöntemleri Mükellef Seçimi Manuel ve Klasik Metod Deneyime Dayalı Kural Oluşturma Veri Madenciliği ve İstatistiksel Yöntemler Rastgele Seçim VDK Kullandığı Yöntemler 1. Risk Analiz Programı 2. MERAK (X) 3. Rastgele Seçim 4. Proje Grupları
Toplu Alınan Veriler E- Beyan ve Bildirimler Tarh ve Ödeme Bilgileri Vergi Ceza Bilgileri Sektörlerden İstenen Bilgiler B Trans Bilgileri Tapu ve Taşınmaz Bilgileri Diğer Kurumlarından Alınan Üretilen Bilgiler MİP - Medya Takibi İhbarlar Görüş Öneri Raporları Diğer Kurum Talepleri Risk Analiz Modeli İnceleme Raporları RİSK ANALİZ MODELİ Satışlara İlişkin Analizler Kriterler 44 Konu 601 Senaryo İstisna ve Muafiyetlere İlişkin Analizler Transfer Fiyatlandırması Analizleri KDV ÖTV Analizleri Sahte Belge & Organize Faaliyet Analizleri Karşılaştırmalı Beyan ve Bildirim Analizleri Davranış Analizleri Muhasebe Hesap Analizleri İstatistikî Analizler
Mükellef Havuzunun Oluşturulmasına İlişkin Temel Bilgiler Dönem Risk Konu Adedi Toplam Senaryo Adedi Kullanılan Senaryo Adedi Yeni, Verisi Beklenen veya Gözden Geçirilen Senaryo Adedi Kapsam 2010 2011 2012 44 Başlık 601 Adet Senaryo İlgili Dönem İçin Kaydı Bulunan Tüm Mükellefler 2013 12 2014 2015 Cari Dönem Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı
Risk Analiz Şube Müdürlüğü İnceleme Onayı Senaryoların Gözden Geçirilmesi ve Risk Analiz Modelinin Revizyonu RİSK ANALİZ MODELİ Senaryo Risk Puanı Mükellef Nihai Risk Puanı Riskli Mükellef Havuzu Tasnifleme Risk Konuları Bölge ve Meslek İnceleme Geçmişi Büyüklük Dönem Analiz Risk Durum Raporu Risk Analiz Ekibi Risk Onayı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı İnceleme Sonuçları Hakkında Geri Bildirim Vergi İncelemesi
Risk Analiz Şube Müdürlüğü Senaryoların Gözden Geçirilmesi ve Risk Analiz Modelinin Revizyonu RAM Sahte Belge Modulü Düzenleyici Analizi Risk Analiz Ekibi 1. Kontrol 2. Kontrol Risk Onayı Yoklama Yapılması İçin GİB e Elektronik Olarak Gönderilmesi Yoklamaların Elektronik Ortamda RAM a Bildirilmesi Analiz Sonucunun GİB e Bildirilmesi Risk Onayı Kullanıcının Tespit Edilmesi SBK nın İlgili Gruba Bildirimi Ve SBK ile Görüşme İnceleme Onayı İnceleme Onayı Vergi İncelemesi Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Sonuçlar Hakkında Geri Bildirim Mükellef Beyanının Onaylanması RAM Değerlendirmesi
RİSK ANALİZ DÖNGÜSÜ Senaryolar Geri Bildirim Veriler Vergi İncelemesi Analiz
Risk Puanlama Matrisi
KAYITDIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASI PROGRAMI EYLEM PLANI-3. BİLEŞEN 1. POLİTİKA 21: ÖTV Kanununa ekli listelerde yer alan malların imalat veya ithalatından nihai tüketiciye ulaşım safhasına kadarki tüm sireçleri kavrayacak etkin bir denetim sistemi kurmak Vergi denetimi ile ilgili süreçlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi amacına yönelik olarak Kurul bünyesinde Kayıt Saklama Gereksinimleri ve E-denetim proje çalışmalarına devam etmektedir. Kayıt Saklama Gereksinimleri ile 2015 yılı başından itibaren petrol ve petrol ürünlerinin üretimi veya ithalatından tüketimine kadar geçen aşamalarda oluşabilecek vergi kayıp ve kaçaklarını cari dönem içerisinde ve etkin bir şekilde tespit etmek üzere gerekli altyapı çalışmaları sürdürülmektedir. Bu amaçla VUK 431 sayılı tebliğ kapsamında ülkemizdeki toplam ÖTV gelirlerinin % 43 ünün tahsil edildiği 11 mükelleften elektronik ortamda veri teminine başlanmıştır. E-denetim projesi ile vergi denetiminin belirli standartlar çerçevesinde ve elektronik yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmesine yönelik olarak çalışılmaktadır. E-denetim vergi incelemelerinde risk unsurlarının kısa sürede tespit edilmesi, elektronik defter ve standart denetim dosyasının kullanılması, veri transferlerinde zaman kayıplarının engellenmesi, mükellef-idare ilişkilerinde uyum sürecinin hızlanması, vergi inceleme ve denetimine ilişkin iş süreçlerinde asgari bir standardın oluşması, temel dokümanların elektronik ortamda oluşturulması ve muhafaza edilmesi, elektronik verilere yönelik standart test prosedürlerinin hazırlanması ve incelemelerde verimlilik artışını sağlayacaktır. Bu amaçla Başkanlık bünyesinde gerekli altyapı ve yazılım çalışmaları devam etmektedir.
ELEKTRONİK DENETİM TEBLİĞ 431 Sayılı VUK Genel Tebliği ile mal ve hizmet hareketlerine ilişkin elektronik ortamda oluşturulacak kayıtlarda yer alması gereken asgari içerikler belirlenmiştir. Analiz SÜREKLİ KONTROL 11 mükellefe sürekli bilgi verme yükümlülüğü getirilerek 2015 yılında petrol ve petrol ürünleri ile ilgili olarak gerçekleştirilecek işlemlerin aylık dönemler itibari ile Vergi Denetim Kurulu sistemlerine aktarılması istenmiştir. AMAÇ Mal ve hizmet hareketleri ile ilgili elektronik kayıtların vergi denetimi ile ilgili süreçlerde kullanımının arttırılmasıdır. MÜKELLEF SEÇİMİ Mükellef büyüklüğü, matrah büyüklüğü, mükellefin bulunduğu sektör içerisindeki payı, 2014 yılı tahakkuk ve tahsilat rakamlarına göre toplam vergi gelirine katkısı ve ÖTV tahakkuk ve tahsilat rakamları dikkate alınmıştır. Yazılım Asgari İçerik MÜKELLEF BÜYÜKLÜĞÜ Vergi gelirleri içerisinde % 24 lük oranla önemli bir paya sahip ÖTV gelirlerinin %42 si sürekli bilgi verme yükümlülüğü getirilen 11 mükellef nezdinde tahakkuk ettirilmektedir. Sürekli Kontrol Destek Veri Alımı Tebliğ Mükellef Seçimi DESTEK Standartlara uygun raporların aylık periyotlar itibari ile Vergi Denetim Kurulu sistemlerine aktarılması yönündeki hazırlık çalışmaları kapsamında bilgilendirme toplantıları düzenlenmiş ve mükelleflerin çalışmalarına destek verilmiştir. ANALİZ Mükelleflerden veri aktarımına 2015 yılı ilk çeyreğinde başlanmış olup, yapılan analizlerle mükelleflerin iş süreçleri ve kayıtların tutarlılığı araştırılmaktadır. YAZILIM Web uygulaması vasıtasıyla Tebliğde belirlenen mükelleflerin sürekli denetimi bir modül aracılığıyla sağlanmakta olup; bu denetim yazılımı vasıtasıyla, mükelleflerden alınan verilerin program içine aktarılmasına başlanılmıştır.
akif.guldali@vdk.gov.tr