KEMAL TAHĠR ĠN ROMANLARINDA ERKEK KAHRAMANLAR

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI KEMAL TAHĠR ĠN ROMANLARINDA ERKEK KAHRAMANLAR YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Prof. Dr. Âlim GÜR HAZIRLAYAN Harun ÇOLAK KONYA 2012 1

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...4 KISALTMALAR 6 GİRİŞ..7 A. Türk Romanına Kısa Bir Bakış...8 B. Kahraman, Karakter ve Tip Kavramları 13 I.BÖLÜM..26 1.HAYATI, GÖRÜŞLERİ VE ESERLERİ.. 26 1.1. HAYATI.. 25 1.2. GÖRÜŞLERİ......36 1.2.1.FĠKRĠ YÖNÜ.......36 1.2.2. SANATA VE ROMANA DAĠR GÖRÜġLERĠ....54 1.2.2.1.Sanat Anlayışı........54 1.2.2.2. Romana ve Romancılığa Bakışı.....65 1.3.ESERLERİ....87 1.3.1.ROMANLARI....87 1.3.2. ÖYKÜLERĠ....94 1.3.3. MEKTUPLARI...95 1.3.4. NOTLARI...95 II.BÖLÜM...96 2.KEMAL TAHİR İN ROMANLARINDA ERKEK KAHRAMANLAR...96 2.1. TĠPLER...108 2.1.1. Ağalar.108 2.1.2. Baba...114 2.1.3. Eğitmen...120 2.1.4. Entelektüeller..121 2.1.5. İttihatçılar 140 2.1.6. Kardeş.147 2.1.7. Uyanıklar.149 2.1.8. Serseriler.154 2.1.9. Şövalye 163 2.2. TALÎ VE DEKORATĠF FĠGÜRLER.165 2.2.1. Ağalar......165 2.2.2. Askerler....171 2.2.3.Babalar...193 2.2.4. Dinle İlgili İnsanlar......197 i

2.2.5. Entelektüeller...211 2.2.6. Esnaflar.....230 2.2.7. Etnik Figürler......241 2.2.8. İdeolojik İnsanlar.....242 2.2.9. İşçiler.....252 2.2.10. Kardeşler..263 2.2.11. Mahkûmlar...264 2.2.12. Memurlar 267 2.2.13. Psikolojik Kişiler...293 2.2.14. Serseriler....300 2.2.15. Yöneticiler....329 SONUÇ...334 KAYNAKÇA..340 DİZİN..344 ii

ÖZET KEMAL TAHİR İN ROMANLARINDA ERKEK KAHRAMANLAR Tez bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte Türk romanına kısa bir bakış ve kahraman, karakter, tip kavramları yer almaktadır. Birinci bölümde Kemal Tahir in hayatı, görüşleri ve eserleri incelenmiştir. İkinci bölümde ise Kemal Tahir in 1955 ten sonra yayımlanan romanlarında görülen erkek kahramanlar fiziksel, ruhsal ve sosyal özellikler açısından incelenmiş ve daha sonra bu tipler konularına göre gruplandırılmıştır. iii

SUMMARY OF THE THESIS KEMAL TAHİR NOVELS MEN HEROES The thesis consists of an introduction and two parts. The introduction, a brief overview of the Turkish novel and heroic, character, such concepts are. In the first chapter Kemal Tahir life, views, and his works are examined. In the second chapter in the male heroes in the novels published after 1955, Kemal Tahir's physical, mental and social properties of these types were analyzed and grouped by topic. iv

ÖN SÖZ Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önemli romancılarından biri de Kemal Tahir (1910 1973) dir. Romanlar, öyküler yazan, ardından notları yayımlanan Tahir, polisiye eserler çevirir ve 1955'te Sağırdere yi bastırır. Bundan sonra konularını köy, taşra, hapishane ve tarihten aldığı romanlarını yayınlamaya devam eder. Birbirinden farklı konularda sosyalist gerçekçilik anlayışına uygun olarak yazdığı eserler yaşadığı dönemin özelliklerine dair ipuçları verir. Romanlarda kadın ve erkek çok sayıda kahraman yer alır. Kadınların sayıları az, erkeklerin fazladır. Erkek kahramanların bir kısmı tip, bir kısmı ise tali ve dekoratif figürlerdir. Açıklama yöntemi ile anlatılan ve bir kez karşımıza çıkan bu figürler romanlarda ağırlıktadır. Yazarla ilgili birçok çalışma yapılmış, eserleri ve kendisi hakkında makaleler ve incelemeler yazılmıştır. Bu çalışmaların her birinde yararlanılabilecek taraflar bulunmasına rağmen, çoğu onun romanlarında görülen şahıs kadrosunu tüm yönleri ile değerlendirmekten uzaktır. Bu sebeple, erkek kahramanların fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan detaylı bir şekilde incelenmesini gerekli görerek böyle bir çalışma hazırlamaya karar verdik. Bu çalışmada yalnızca roman kahramanlarının özelliklerini belirlemekle yetinmedik. Figürleri tipler, tali ve dekoratif figürler olmak üzere iki ana başlık altında topladık. Ortak özellik taşıyan tip ve figürleri aynı yerde değerlendirdik. Tezimiz, giriş, iki temel bölüm, sonuç, kaynakça ve dizinden oluşmaktadır. Girişte, Türk Romanına Kısa Bir Bakış başlığı altında, Kemal Tahir in ilk telif eserinin yayınlandığı 1955 yılına kadar Türk romanının geçirdiği evrelerin farklı kaynaklardan yararlanarak üzerinde durduk. Daha sonra Kahraman, Karakter ve Tip Kavramları nı açıkladık. Bunlar hakkında detaylı bilgiler verdik. Aynı başlık içinde toplumcu gerçekçi sanat anlayışının karakteri ve tipi nasıl değerlendirdiğini de ele aldık. Birinci bölümde, başta kendi notlarından, hatıralarından, mektuplarından ve hakkında kaleme alınan eserlerden yola çıkarak sanatçının hayatını inceledik. Hayatı hakkında kendi ifadelerine yer vermeye özen gösterdik. Kemal Tahir in görüşleri başlığı altında sanatçının fikri yönünün daha iyi anlaşılması için bilgiler verdik. Yazarın fikirleri ele alınırken özellikle kitaplaştırılan notlarından yararlandık. Sanata ve romana dair görüşlerini kendisinin verdiği bilgileri kullanarak irdeledik. Yine bu bölümde eserlerini de genel olarak değerlendirdik. Çalışmanın ikinci bölümünde, yazarın romanlarında görülen erkek kahramanları fiziki, ruhi ve sosyal özellikler açısından incelemeye çalıştık. Yine burada, Kemal Tahir in romanlarındaki erkek kahramanlar hakkında ana hatları ile bilgi verildi. Sanatçının kaleme 4

aldığı yirmi romanda geçen bütün kahramanların ortak özellikleri belirlendi. Bunlar belirlenen ana başlıklar altında tip ve figür özelliklerine göre gruplandırıldı. Sonuç ta Kemal Tahir in toplumcu gerçekçi anlayışa bağlı romanlarında görülen özellikleri ve erkek kahramanlar hakkında ulaşılan genel yargıları ana hatlarıyla belirterek, karşılaşılan erkek kahramanların konumunu tespite çalıştık. Eserin Kaynakça sında eserleri yazarların soyadlarına göre alfabetik sıraya koyduk. Aynı yazara ait olanları özellikle K.Tahir in eserlerini ilk baskılarına göre kronolojik sırayla sunduk. Bu yolla dipnotlarda verilen yazar ve eserlere kolayca ulaşılmasını sağladık. Ayrıca kullandığımız internet kaynaklarını da kaynakçanın sonuna alfabetik sırayla ekledik. Konunun genişliği ve tezi yazma aşamasında oluşan teknik sorunlar sebebiyle birtakım eksik ve kusurlarımızın bulunabileceğini kabul ederek, bunlara hoşgörü ile yaklaşılmasını umuyoruz. Çalışma süresince, her konuda sabır ve desteği ile yanımda olan, tezin her aşamasını dikkatle takip eden saygıdeğer hocam Prof. Dr. Alim GÜR e şükranlarımı sunuyorum. Konya 2012 Harun ÇOLAK 5

KISALTMALAR Ans. Ansiklopedi, Ansiklopedisi bk. Bakınız bs. Baskı, basım s. Sayfa A.g.e. Adı geçen eser A.g.s. Adı geçen site hzl. Hazırlayan, hazırlayanlar İst. İstanbul çev. Çeviren, çevirmen c. Cilt vb. ve benzeri, ve benzerleri, ve bunun gibi yay. Yayın, Yayınları, Yayınevi yay. hzl. Yayına Hazırlayan yy. yüzyıl K.Tahir Kemal Tahir 6

Giriş Herkesin üzerinde birleştiği bir tarif bulunmasa da roman için bugüne kadar birçok tanım yapılmıştır. Bu tanımlardan biri ve diğer tanımları da içine alanı şu şekildedir: Roman, insanın ya da çevrenin karakterlerini, göreneklerini inceleyen, serüvenlerini anlatan, duygu ve tutkularını çözümleyen, gerçek ya da gerçeğe yakın olaylara dayanan düzyazı biçimindeki, uzun yazı türüdür. 1 Anlatı türlerinin en eskilerinin destanlar ve fabllar olduğu bilinen bir gerçektir. Destanlardan menkabelere, menkabelerden halk hikâyelerine ve romana geçiş sürecinin uzun bir geçmişi vardır. Roman fertlerin hikâyesidir. Günümüzdeki şeklini alıncaya kadar uzun bir süreçten geçmiştir. Batı da romanın kaynağı epopeler ve legendler dir. Latin ordusu içindeki barbar kavimlerin mensuplarından oluşan paralı askerlerin diliyle yazılmış tahkiyeli eserlere romans denir. Romanslar yazılı ve manzumdur. Kilisenin katı tavrına karşı romansa aşkın, kadının, lirik hassasiyetlerin ve muhayyilenin girişi romanlarda derinlik boyutunun oluşumunu başlatır. 2 XVII. yy başlarında İngiltere de roman sözcüğü hem gerçek hem de kurmaca olaylar için kullanılır. 3 Roman asıl kimliğine ve yetkinliğine modern dönemde kavuşur. Onun kendine has bir yapısı ve kurgusu vardır. Roman inşa edilen bir yapıdır ve her zaman yeniliğe açık bir türdür. 4 Romanların tasnifi değişik kriterlere göre yapılabilir. Fikrî ve edebî cereyanlara göre (klasik, romantik, realist, natüralist, egzistansiyalist vb.), yazarın özelliklerine göre (otobiyografik, itiraflara dayalı roman, çıraklık dönemi romanı vb.), romanın niceliğine göre (kısa roman, uzun roman vb.), yapısına göre ( nehir roman vb.), yayımlanış ve anlatış şekline göre (çizgi roman, foto roman vb.), okuyucu karşısındaki duruşuna göre (çocuk romanı, gençlik romanı, yetişkin romanı, halk romanı, popüler roman, burjuva romanı, aydın romanı, genç kız romanı vb.), teknik özelliklerine göre (vak a romanı, karakter romanı, dramatik roman, bilinç akışı romanı, dokümental roman, mektup roman vb.), tematik tercihlere göre (psikolojik, terbiyevi, öğretici, felsefî, macera, töre, satirik, mizah, tarihi roman vb.), işlenen konuya göre (fantastik, esrarengiz, gothic, dedektif, bilim-kurgu, problem romanı [içine propaganda, sınıf, köy romanı ve sosyolojik, politik, mahalli roman girer.] vb.) tasnif etmek mümkündür. 5 1 Dil Derneği, Türkçe Sözlük, s.115. 2 M.Kayahan Özgül, Romanın Hikâyesi, s.14 15. 3 Terry Eagleton, Edebiyat Kuramı, s.25. 4 Mehmet Tekin, Roman Sanatı I (romanın unsurları), s.7 12. 5 M. Kayahan Özgül, Romanın Hikâyesi, s.14 15. 7

Romanın asıl metni nasıl ortaya çıkar sorusuna şu cevap verilebilir: Romancı romanı kendi içinde iyice pişirdikten sonra ilk müsveddeyi adeta pek de farkına varmadan hızla yazar. Bu çalışma romanın esasını meydana getirir. Romancının zanaatkâr olarak inşa sanatını harekete geçirerek ilk müsveddeye müdahaleleri son safhayı hazırlar. Bu son safhayı tayin eden müktesep bilgiler romancının ruhuna, üslubuna, dünya görüşüne sıkı sıkıya bağlıdır. 6 Bundan sonraki bölümde Türk romanının Kemal Tahir in ilk eserinin yayımlandığı 1955 yılına kadar nasıl bir gelişim izlediği irdelenecektir. Daha sonraki aşamalarda ise kahraman, karakter ve tip kavramları, Kemal Tahir in hayatı, fikri yönü, sanat ve roman görüşleri ile eserleri incelenecektir. A. Türk Romanına Kısa Bir BakıĢ Kemal Tahir in ilk telif romanı Sağırdere 1955 yılında yayınlanmıştır. Bu roman dönemin eğilimine uyularak kaleme alınmış köy romanı geleneğinin bir örneğidir. Kahramanları köyde yaşayan ve belirli bir toplumsal sınıfa mensup insanlardır. Tahir in bu eseri yayınlayıncaya kadar Türk romanı belirli aşamalardan geçmiştir. İlk örneklerinin görüldüğü günden itibaren günümüze gelinceye kadar uzun bir geçmişi vardır. Kendi entelektüellerimizin geliştirmesinden ziyade bizde roman çeviri ve taklitle başlamıştır. Bu yüzden Romanımızın tarihi, batılılaşma (modernleşme) maceramızın da tarihidir. 7 Yabancı dilleri öğrenen yazarlarımız, bazı eserlerin çevirilerini değişik vesilelerle yapmıştır. Bu çeviriler sırasında roman türüyle de karşılaşırlar. Bu edebi türü de çeviri yoluyla daha iyi tanır ve tanıtırlar. Yazınımıza Batı yazınından yapılan çevirilerle giren roman 8 Batılı eserlerin uzun yıllar etkisinde kalmıştır. Türkçeye çevrilen ilk roman Yusuf Kamil Paşa nın Telemaque tercümesidir. Bu eser 1862 de basılmıştır. Bunu, Ceride-i Havadis te tefrika edilen Sefiller özeti ile Ahmet Lütfi Efendi nin Arapçadan çevirdiği Robinson Cruzoe (1864) takip eder. Teodor Kasap, Monte Cristo yu 1871 73 yıllarında arasında çevirir. Lesage dan Topal Şeytan ile Chateaubriand dan Atala (1872) çevrilir. 1873 te Bernardin de Saint- Pierre in Paul ve Virginie si çıkar. Bu suretle roman türünün büyük örnekleri çevrilir. Bu çeviri romanlardan sonra telif romanlar gelmeye başlar. Şemseddin Sami nin Taaşşuk-ı Talat ü Fıtnat ı (1872), Ahmet Mithat Efendi nin Felatun Bey le Rakım Efendi si (1875), Namık Kemal in İntibah ı (1876), Namık Kemal in Cezmi si (1880), Samipaşazade Sezai nin 6 K.Tahir, Notlar, Sanat Edebiyat 2, s.55 56. 7 Mustafa Kutlu, Soruşturmalar, s.736. 8 Olcay Önertoy, Soruşturmalar, s.726. 8

Sergüzeşt i (1887), da Recaizade Mahmut Ekrem in Araba Sevdası (1889), Halit Ziya nın Nemide si (1889) yayınlanır. 9 1880 1895 senelerinde Türk edebiyatında yeni bir devre doğru hazırlık vardır. Ahmet Mithat, Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım, R. Mahmut Ekrem, Halit Ziya yazdıkları eserlerle hep bu yeni dönemi hazırlamışlardır. 10 Ahmet Mithat ve Namık Kemal gibi romancılar toplumu eğitmeye çalışıyorlardı. Oysa roman fertlerin hikâyesiydi ve Batı da ferdin hayatı yazılıyordu. 11 Her şeyden önce Türk halkının romana alıştırılması gerekiyordu. Osmanlı ülkesinde halk, Batılı tarzda romandan önce Divan edebiyatının mesnevilerini ve halk hikâyelerini okuyordu. Bunlarda masalsı unsurlar, atmosferler vardı ve genellikle romantik temalıydı. Mesnevilerde ise dil ağırdı ve psikolojik tahliller yoktu. Halk hikâyeleri ferdi ve sosyal hayatı daha çok yansıtıyordu. Ayrıca dil ve üslubu hitap ettiği topluluğun konuşma diline ve üslubuna çok yakındı. Bunlardan kopmak ve Batılı tarzdaki romana yönelmek halk için kolay değildi. Farklı kaynaklardan beslenmeye alışmış okuyucuların Batılı romana alıştırılmaları iki yoldan olmuştur. Birinci yol Ahmet Mithat ın açtığı halk hikâyesi ile Batılı romanı uzlaştırma yoludur. Bu yolda yerli unsurlar daha çoktur. İkinci yol ise Namık Kemal tarafından açılan, yerli hikâye örneklerini dikkate almadan doğrudan Batılı roman tekniğini uygulamaya çalışan yoldur. 12 Tanzimat devrinin birçok romancısı sanat değerinin daha üstün olduğunu düşünerek ikinci yolu tercih etmiştir. Romanlardaki romantik aşk olaylarının bolluğu halkı romana yaklaştırır. 1880 yılına kadar Fransız edebiyatını örnek alan romancılar romantizmden etkilenirler. İlk telif romanımız olarak kabul edilen Taaşşuk ı Talat ve Fıtnat romantik bir aşk macerasıdır. Toplumsal bir mesele olan görücü usulü ile evlendirme konusu işlenmektedir. İlk dönem sanatçılarından Ahmet Mithat Efendi, insan psikolojisini anlatmada her ne kadar başarılı olamasa da vakanın anlatılması ve ansiklopedik bilgi verme açısından müdahil yazar olarak başarılıdır. 13 Namık Kemal e göre yeni Türk hikâyeciliği insan ruhunu tahlile çalışmalıdır. Romanın vakası gerçek ya da gerçeğe yakın olmalı, vakanın içinde bir sosyal çevrenin yaşayış, duyuş ve düşünüş tarzı bulunmalıdır. Romanda sanatkârane üslup ile konuşma üslubu arasında ortalama bir yol tutturmaktan ziyade Namık Kemal in sanatkârane üslubu daha sonraki romancılar tarafından örnek alınmıştır. Edebiyat-ı sahiha diye N.Kemal tarafından adlandırılan bu tarz Sezai-Ekrem-Nabi-zade kanalından geçerek Servet-i Fünun 9 A. Hamdi Tanpınar, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, s.288. 10 A.g.e, s.294. 11 A.g.e, s.296. 12 Kenan Akyüz, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860 1923, s.68. 13 A.g.e, s.73. 9

romanına girer. Bunun yanında Ahmet Mithat tan sonra da Hüseyin Rahmi Gürpınar onun takipçisi olacaktır. O da modern roman ile halk hikâyelerini ve bize ait kültürel değerleri birleştirmeye çalışmıştır. 14 1875 ten sonra dil ve üslupta bazı romancılar farklı bir yol tuttu. Bu farklı yolun öncüsü Fransız edebiyatını, romantizmi örnek alan ve eserlerinde sanatkârane üslubu ortaya koymaya çalışan Namık Kemal dir. 1880 den sonra sanatkârane üslup, romantizm ve realizmle yoluna devam etmiştir. Servet-i Fünun romanı da kendini romantizmin etkisinden tamamen kurtaramamıştır. Bu dönem sanatçılarının ilk üstatları Ahmet Mithat ve Namık Kemal dir. Sonra Fransız romancılarını örnek almaya başlarlar. Devrin şartları ve etkisinden kurtulamadıkları romantizm bunların sosyal temalara eğilmelerini engeller. Batı medeniyetinin şartlarına uymak için sanatçının yol göstericilik gücüne güvenirler. Romanlarında kahramanların iç dünyalarının tahliline yönelirler ve sosyal hayatın tasvirini yapmakla yetinirler. Servet-i Fünuncuların roman tekniği gelişmiştir. Eserlerinde gözleme değer verdiler. En büyük kusurları dil ve üsluplarının ağırlığıdır. Dönemin önemli ismi Halit Ziya da Batılı roman tekniği, gözlem ve objektif tasvir ağırlıktadır. Bunun yanında vakayı durdurarak kahramanların geçmişine dönmek, teknik bir kusur olarak görülmektedir. 15 Serveti Fünuncular, Namık Kemal in açtığı sanatkârane roman tarzını Batı seviyesine çıkardılar. Aynı devirde bu tarzı çok daha basit bir seviyeye indiren romancılar da (Ahmet Rasim, Mehmet Celal, Mustafa Reşit, Fatma Aliye, Safvet Nezihi, Vecihi, Güzide Sabri) kolaylıkla ün kazandılar. 16 Fecr-i Ati döneminde roman yeni bir devre kavuşur. Dil ve üslup bakımından yapmacıktır. Yakup Kadri ve Refik Halit dışında bu hareketin içinde görülen nesirci yok gibidir. Bunların dışında dönemin iki romancısı: Cemil Süleyman ve İzzet Melih tir. 17 1908 den sonra sadece ferdi temaları işleyen, dilde Servet-i Fünun nesrinin devamı olan, sosyal hayat ve onun sorunlarıyla genellikle ilgilenmeyen Fecr-i Ati romanının yanında, daha çok hayata ve sosyal meselelere yönelen, yapma dil ve üslubu bir yana bırakarak konuşma dilini ve üslubunu hâkim kılmaya çalışan yeni bir roman tarzının da yer almaya başladığı görülür. Türk sosyal hayatı bu dönem (Milli Edebiyat Devri) romancıları tarafından değişik yönlerden ele alınır. Milliyetçilik ideolojisi eserlerde anlatılır. Fakat sosyal meselelerde bir derinlik yoktur. Bu devrin romanlarında fert hayatından sosyal hayata doğru 14 A.g.e, s.75,76,78. 15 A.g.e, s.112. 16 A.g.e, s.140. 17 A.g.e, s.161. 10

genişçe bir açılmanın, tema bakımından, sosyal konulara doğru büyük bir kaymanın başladığını söylemek gerekir. 18 1923 yılına gelindiğinde yeni bir yönetim şekli olan Cumhuriyet dönemi başlamıştır. Cumhuriyet romanı da bu yıldan itibaren başlar. 1923 1946 yılları arasında Cumhuriyet döneminin ilk romancıları Cumhuriyet ilan edildiği zaman varlıklarını ispatlamışlardı. Aynı zamanda bu romancılar Milli Mücadele ye verdikleri destekle de o yılların önde gelen şahsiyetleriydi. Halide Edip ve Yakup Kadri, Milli Mücadele yi adım adım takip etmiş ve o macerayı romana aktarmışlardır. Onların yazdıkları her satır heyecanla beklenmiş ve okunmuştur. Yakup Kadri asıl Cumhuriyet ten sonra romancı şöhretini kazanmıştır. Bunların dışında Aka Gündüz, Peyami Safa, Reşat Nuri ve romanlarının yapı ve içeriğini değiştirmeyen Hüseyin Rahmi de roman sahasında birçok eser vermiştir. 19 Cumhuriyet döneminde öne çıkan Memleket edebiyatı akımı sadece günümüzde tanınan güçlü sanatçılardan ibaret değildir. Bugün neredeyse unutulmuş bu yazarlar, dönemlerinde okurlarını heyecanlandırmış ve duygulandırmıştır. Hitabet üslubuyla yazdığı tezli romanlarında milli heyecanlara ve sosyal tenkide yer veren Aka Gündüz (1886 1958) ve mizah dergilerinde karikatürleri bulunan, oyun ve tiyatro tenkitleri yazan çok sayıda eserin sahibi Mahmut Yesari (1895 1945) bu yıllarda görülür. 20 Yine bu yıllarda Milli edebiyat döneminde ve Memleket edebiyatı taraflarınca kaleme alınan köy edebiyatı ürünleri görülmektedir. Yazarlarımız köylüyü ve onun sorunlarını bu yıllarda eserlerde işlemişlerdir. Gerçekçiliğe ve gözleme dayalı bu eserlerde köy gerçeği birçok yönüyle ortaya konmuştur. Türkiye nin sanayileşmesi ve çoğulcu demokrasiyi benimsemesi sonucu memleket gerçekçiliğinin yerini toplumcu gerçekçilik akımı alır. Köyden ve İstanbul dışından gelen yazarlar, içinden çıktıkları ortamı, şehirleşme ve sanayileşme sürecindeki köylüleri, hazır sosyoloji modellerine göre inceler ve değerlendirirler. Cumhuriyet sonrasının hayatımızdaki en önemli konularından biri köyse diğeri de kadındır. Edebiyatımızda kadın konusunun işlenmesinin yanında kadın yazarların bu konuya el atmaları da önemli bir safha oluşturur. 21 1946 1980 dönemi Türk edebiyatı için farklı beslenme kaynaklarının öne çıktığı ve toplumsal değişimlerin ve darbelerin yaşandığı bir dönemdir. Fakat biz romanımızın gelişimini 1955 yılına kadar inceleyeceğiz. 1946 yılı Türkiye de çoğulcu demokrasiye geçişin başlangıcını da teşkil eder. Edebiyatımızda sonraki yıllarda görülen çok seslilik bu dönemde 18 A.g.e, s.180. 19 İnci Enginün, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, s.246. 20 A.g.e, s.273. 21 A.g.e, s.288. 11

başlar. II. Dünya Savaşı nın bitişi Avrupa da yerleşik değerlerle yeni bir hesaplaşmayı beraberinde getirmiştir. Artık Avrupa kültürüne daha rahat açılan yazarlarımız bu hesaplaşmaların esintilerini ülkemize de taşırlar. 22 Çoğu 1900 1919 arası doğmuş yazarlar bu dönemin yazar kadrosunu oluştururlar. (A. Hamdi Tanpınar, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Tarık Buğra gibi) Bu dönemde devlet halk ilişkilerinde çok önemli bir yeri olan memurlar, edebiyatımızda bol miktarda işlenir. Bunlar arkalarında yeni kurulan devletin desteğini bulan ülkücü kişilerdir. İçlerinde Anadolu daki cehaletle savaşa koşan öğretmenler ön plandadır. Cumhuriyet döneminde romancılar arasındaki devlet memurları, eserlerinin konularını büyük ölçüde hizmet verdikleri bölgelerde şahit oldukları, duydukları olaylardan almışlardır ve tenkitçi bir bakış tarzı geliştirmişlerdir. Memur, artık seyirci ve kaderci olmak istemediği gibi gözlemlerini de aktarır. Bunlar bir çeşit açık rapor gibidir. 23 1920 li yıllarda olduğu gibi köy romanı devam ederken yazarların yetiştikleri bölgelere göre köyün yalnızlığını, köylünün terk edilmişliğini işlerler. Bu yazarların bir kısmı köy enstitülerinden yetişmiştir. Köye romantik bakış tarzı zamanla değişmiş, Marksist ideoloji doğrultusunda köy ve köylü yorumlanmaya ve yönlendirilmeye başlamıştır. 24 1950 den sonra tarihi romanların sayıları artar. Daha önceleri destanın bir devamı gibi tarihin şanlı sayfalarının ve yiğitlerinin anlatıldığı popüler tarihi roman yazarlığı gazetelerdeki tefrikalarla devam etmiş ve çok sayıda eser ortaya çıkmıştır. 1950 lerde tefrika romanlarla bu gelenek gazetelerde devam eder. Tarihi romanlarla birlikte yaşanan güncel siyaset ortamının sıcağı sıcağına edebiyata aktarılması yaygınlaşır. Göktürk Devleti, Osmanlı Devleti nin kuruluşu, Milli Mücadele dönemi bu yazarlarca ele alınır. Tarihi olmaktan çok devrin siyasi gelişmelerini inceleyen romanlarda ise Türkiye nin çoğulcu demokrasiye geçiş denemeleri, II. Dünya Savaşı nın etkileri, askeri darbeler yer alır. 1950 den sonra sayıları artan tarihi romanlarda, günün konuları mazi havasında aranmıştır. Tarık Buğra, Samim Kocagöz, Kemal Tahir, Attila İlhan gibi yazarlar bu dönemde eserlerini yazmışlardır. Yazarlar dünya görüşlerine uygun tarihi kişileri ve dönemleri seçmişlerdir. 25 Türkiye de Batılılaşmayı ve modernleşmeyi esas alan Cumhuriyet rejiminin en önemli sosyal olayı 1946 yılında ilk muhalefet partisinin kurularak çok partili sisteme geçilmiş olmasıdır. Kutuplaşan dünyada Avrupa dakine benzer siyasi, sosyal ve ekonomik nitelikli bir demokrasi, komünizm ve aşırı milliyetçilik gibi zıt düşünceler Türkiye de medeni hayatın doğmasına, evrensel, uzun vadeli hedeflere yönelmiş bir siyasi düşünce geleneğinin 22 A.g.e, s.309. 23 A.g.e, s.324. 24 A.g.e, s.326. 25 A.g.e, s.332. 12

kurulmasına engel olur. Eskimiş gelenek ve kavramlar milliyetçi söylemle, birçok yeni kavram da komünizmle ortaya konur. İnsanlar iki karşıt görüşten birini tercih durumunda kalır. Türkiye de üçüncü bir yol olarak çoğulcu demokrasiyi benimsemiştir. Çok partili sistem beraberinde çok sesliliği de getirir. 1946 lardan itibaran yaşanan II. Dünya Savaşının yıkımları, iki kutuplu dünyada kendine yer arama çabaları, çok partili demokrasiyi kurma ve geliştirme gayretleri, sanayileşmenin getirdiği problemler Türk toplum hayatında etkili olmuş ve kalıcı izler bırakmıştır. Böylesine sarsıcı nitelikte sosyal olayların yaşandığı bir dönemin romanını, elbette bu olaylardan ayrı düşünemeyiz. Hatta denebilir ki, çok partili dönem Türk romanı, konu bakımından, dönemin siyasi, ekonomik ve sosyal şartlarına parelel olarak büyük bir zenginlik ve çeşitlilik gösterir. 26 Her yazar savunduğu düşünceleri romanlarında tartışır, anlatmaya çalışır. 1946 1955 devresi romanı, Cumhuriyet döneminin 1930 lardan itibaren yazılan ilk devre romanlarında belirmeye başlayan toplumsal gerçekçiliğe bağlı kalmıştır. İlk devre romancıları çeşitli toplum meselelerine eleştirel bir gözle bakmışlar ve eserlerinde, yaşadıkları dönemin gerçeklerini yansıtmaya çalışmışlardır. Aynı şekilde çok partili dönemin romancıları da içinde yaşadıkları toplumsal gerçekleri ele almış, romanda teknik özellikleri ve romanın sanatsal yönünü ikinci plana itmişlerdir. Dönem romancılarının çoğu romanı, toplumsal kaygılarının ve düşüncelerinin ifadesi için bir araç olarak görmüşlerdir. Bu anlayış dönemin romanlarına sosyolojik belge değeri katarken kalıcılık vasfını da yitirmelerinin sebebi olmuştur. Üslup, teknik ve konu açısından roman olma özelliğini çok yansıtmayan eserler birer ideoloji bildirisi gibi yazılmaya başlamıştır. Sanat yönleri zayıftır. B. Kahraman, Karakter ve Tip Kavramları Roman sisteminin oluşmasında önemli rol oynayan dört unsurdan biri de kişilerdir. Bu kişiler roman kahramanları olarak adalandırılmaktadır. Kahramanları karakter ve tip olarak iki grupta incelemek mümkündür. Kahraman kavramı daha geneldir. Roman kurgusunun önemli bir parçasını da kişiler oluşturur. Bunlar romanda ya etken ya da edilgen konumdadırlar. Yani ya özne ya da nesne konumundadırlar. 27 Özne konumuna alınan kişilerin ağırlıkta olduğu eserlerde karaktere rastlanır. Fakat kişilerin nesne konumuna düşürüldüğü eserlerde kişiler daha çok tip özelliği gösterir. Romanlarda anlatılan olaylara canlılık kişiler sayesinde kazandırılır. Her ne kadar mekân, zaman ve olay gibi unsurlar anlatı için önemini korusa da anlatıyı ete kemiğe bürüyen, gerçeklik duygusunu kuvvetlendiren kişilerdir. Romanlarda yer 26 Enver Okur, Çok Partili Demokrasi Dönemi Türk Romanı, s.68. 27 Nurullah Çetin, Roman Çözümleme Yöntemi, s.177. 13

alan kahramanların anlatıcı tarafından çizilmesi ve ona beşeri bir yapı kazandırılması olayını karakterizasyon kelimesiyle karşılıyoruz. Romancının oluşturduğu kurmaca dünyada başlıca ilgi odağı kişilerdir. Bunlar insan kimliği kazandırılmış varlıklardır. İnsanların özelliklerini taşıyan soyut kişilikler romanın kurmaca dünyasında kendisine yer edinmeye çalışmaktadır. Birey eksenli romanlar yazılmaya başlandığında kahramanların ruhlarında bir tek ihtiras hâkimdi ve bunlar bizde bir tek duygu uyandırırdı. Bu tür eserlerde bireyler de genellikle tek yönleri ile anlatılırdı. Yeni romancılar ise kahramanları ruhsal durumları değişen dinamik bir yapıya bürümüştür. Roman kişilerine değişik açılardan bakmaya başlamışlar hatta kurgu içinde kişilerin değişim süreçlerini yansıtmışlardır. Bu sayede insan ögesi tek boyutluluktan sıyrılıp çok boyutlu bir yapıya kavuşmuştur. 28 Bu çok boyutlu ve birbirinden farklı özellikler taşıyan karakterler roman içinde bir değişim ve gelişim yaşarlar. Durağan değillerdir. İnsan davranışları üzerine incelemeler yapan psikoloji biliminin gelişmesiyle, insanı tanımaya olan merak da artmıştır. Tüm gelişmelerden yararlanıp onları kendine mal etmeyi başaran roman da bu bilimin etkisiyle insana çok boyutlu bakar. Değişen ve gelişen birey kavramı psikiyatri biliminden de gerekli malzemeleri bünyesine katmayı başarır. Bir zaman sonra roman kahramanları kendilerine verilen bu dinamik yapıyı kullanarak romanın üstüne çıkmaya, olayları unutturmaya başlarlar. Bu tip kahramanların en güzel örnekleri romantizmin etkisiyle yazılır. Sonrasında ise kahraman, romanda bu özelliğini kaybetmeye, yalnızca vakanın bir parçası olmaya başlar. Romanlarda anlatılan kahramanların nasıl anlatıldığı da önemlidir. Anlatıcılar, romanda kişileri iki farklı yöntemle anlatır, bunlar: açıklama yöntemi ve dramatik yöntemdir. Açıklama yönteminde kişiyle ilgili bilgiler bizzat anlatıcı tarafından verilir. Dramatik yöntemde ise kişiler davranış, duygu ve düşünceleriyle kendi kendini ortaya koyar. Kişinin özellikleri parça parça verilir. Klasik romandan modern romana geçerken kahramanları anlatma yönteminde de böyle bir değişme yaşanır. Açıklamadan dramatikliğe doğru yol alınır. Kişilerin sunumunda değişik yöntemler görülür. Bunlar kişilerin başkası tarafından sunumu, kişilerin kendi kendilerini sunumudur. Bunu yaparken bedensel boyut, ruhsal boyut göz önünde bulundurulur. Kişiler romanda etken (özne) ya da edilgen (nesne) olabilir. Romanın roman olabilmesi için kişiye ihtiyaç vardır. Klasik dönem romanında sahip olduğu sosyal, fiziksel ve ruhsal özelliklerinin tesirinde kalan roman kişileri merkezi konumdadır. Modern dönem romanlarında ise kişi anlatımı yön değiştirmiştir. Bu yüzden karakter ve tip incelemesi 28 Mehmet Tekin, Roman Sanatı 1, s.74. 14

yapmak anlamlı değildir. Figürlerin duygu, düşünce ve fiillerine bakılmalıdır. Romanlarda kişilerin genel nitelikleri iyi ve kötü diye iki gruba ayrılmaktadır. İyi kişiler romanda örnek olarak sunulan, idealize model kişilerdir. Öncü, güçlü, iyimser kişilerdir. Kimi zaman olayların önünde sürüklenen iyi kişiler de vardır. İyi olmalarına rağmen model olamayacak silik, iradesiz, nesne konumundaki iyi kişilerdir bunlar. Kötü kişiler ise çirkin, zararlı bilinen değerlerle donatılmıştır. Toplum için tehlikeli kişilerdir. Roman kişileri bu iki temel özelliğin yanında gerçeklikle ilişkileri açısından da değerlendirilir. Bir de kişiler düz müdür yoksa boyutlu mudur buna bakılmalıdır. Bazı romanlarda ise kişi kadrosu belirleyici olur. Aile romanı, köy romanı vb. Kimi romanlarda toplumu olabildiğince geniş bir biçimde sergileyebilmek için çok farklı kesimlere yer vermek amacıyla bol miktarda kişiye romanda yer verilir. Karakter tahliline yoğunlaşan romancı daha az sayıda roman kişisine yer verir. Romancının kişilere bakış açısı da kişilerin çözümlenmesinde önemli maddelerden biridir. Bunların yanında roman kişilerinin okuyucu üzerinde oluşturduğu etki de tahlilde önemlidir. Romanlarda dikkati çeken en önemli kahraman, bütün unsurların merkezinde bulunan ve romanın bütünlüğünü kuran başkişidir. Diğer kahramanlar başkişinin daha da belirginleşmesini sağlar. Onlar da kendi aralarında karakter, tip ve dekoratif olmak üzere üç gruba ayrılır. Klasik ve modern romanda kahramanı ya yazar (anlatıcı) tanıtır, ya kahraman kendisi hakkında bilgi verir ya da kahramanı diğer kahramanlar tanıtır. Romanlarda kahramanlar birey olmanın kavgasını verir. Günümüz romanında kahramanlar dekoratif bir unsur olmanın ötesinde bir anlam ifade etmez olmuştur. Kahraman ilgi odağı olmaktan çıkmıştır. Bu durum beşeri kusurlarını unutturacak kadar mükemmel olan kahramanın değerini kaybedişinin bir yansımasıdır. Roman incelemelerinde karakterler boyutlu, tipler ise düz olarak adlandırılır. Karakter yalnız bir yönüyle veya toplumsal kimliğiyle değil birçok yönüyle karşımıza çıkar. Dinamiktir ve roman boyunca bir değişim yaşar. Tip ise temsili bir nitelik taşır. Kendi dışında bir şeyi temsil eden, sosyal ve tarihsel koşulların belirlediği bir şahsiyettir. Tip, ferdi olmaktan ziyade başkalarında da mevcut ortak özellikler taşıyan ve bu özellikleri en belirgin şekilde temsil eden şahıstır. 29 Tip, yazarın hayat hakkında söylemek istediği şeyleri taşıyan bir araçtır. 30 Dekoratif özellik taşıyan kişiler ise karakter veya tip özellikleriyle görünmeyen, olayın ya da dekorun tamamlanmasında kendilerine ihtiyaç duyulan ve zaman zaman ortaya 29 Mehmet Tekin, Roman Sanatı 1, s.103. 30 A.g.e, s.106. 15

çıkan yardımcı unsurlardır. Romanlarda isim olarak veya kendilerine verilen kısa görevlerle görünürler. 31 Karakter, bir nesnenin, bir bireyin kendine özgü yapısı, onu başkalarından ayıran temel belirti, bireyin davranış biçimlerini belirleyen ana özellik, öz yapı, seciye ve bir yapıtta duygu, tutku ve düşünce yönlerinden ele alınan kimse 32 olarak tanımlanmaktadır. Tip hakkında aynı cinsten bütün varlıkların ya da nesnelerin temel özelliklerini büyük ölçüde kendinde toplayan örnek. 33 şeklinde bir tanım yapılmaktadır. Romanın kurmaca dünyasında ilgi odağı kişilerdir. Romanlardaki kişi sistemini üç bölümde incelenebilir. Yapıyı oluşturan bütün unsurların merkezinde olan, asıl kahraman başkişidir. Romanlar onlara hayat vermek için yazılır. Romandaki başkişinin diğer adı merkezi kişidir. Temel kişi, esas kahraman, protagonist. Özne konumunda olan bütün nesne konumundaki kişileri çevresinde toplayan kahramandır. Diğer kişiler ona göre tavır alır, bağımlıdır. Sürükleyicidir. Toplayıcı rolü vardır. Klasik romanlarda roman büyük oranda onun etrafında döner. Karakter, kendine özgü özellikleri olan kişidir. Tip ise toplumsal kişiliği ile temsili bir nitelik taşır. Tip bir grubun veya türün ortak özelliklerini üstünde taşır. Farklı insanların tavır ve genel eğilimlerinin sistemli bir somut göstergesidir. Tip doğal değil yapmadır. Nurullah Çetin, karakter konusunda olaylar, zaman, hayat, dünya, varlık, yokluk gibi unsurlar karşısında ferdi tavır alan kişidir, her insanın ferdi olarak özgün şahsiyetinin dışa, konuşmasına, davranışına, tutumuna yansımasıdır, fert olarak insanı diğer insanlardan ayıran özelliktir, karakterde asıl olan sosyal bir durumun verilmesi değil kişiliğin açılması ve sergilenmesidir, karakter sosyal yönden ziyade kişisel yöne bakar değerlendirmesinde bulunmaktadır. Birol Emil, tip ferdi olmaktan ziyade başkalarında da mevcut ortak özellikler taşıyan ve bu özellikleri en belirgin şekilde temsil eden şahıstır. 34 diye açıklar. Mehmet Kaplan ise muhtelif insanların hayat karşısında almış oldukları tavır ve hâkim temayüllerine göre sokulabilecekleri grup ve nev i 35 dir açıklamasını yapar. Tip, tarihsel önemi veya toplumsal konumu hemcinslerinden farklı olan bir roman kahramanıdır. Gerekli olduğu için romancı tarafından çizilir. Romancı onunla toplumsal sorunları irdeleme fırsatı yakalar. Murat Belge, tip kendi hayatını yaşamaya fırsat bulamayan kişidir. benzerlerinin 31 Nurullah Çetin, Roman Çözümleme Yöntemi, s.177. 32 Dil Derneği, Türkçe Sözlük, s.736. 33 A.g.e, s.1331. 34 Birol Emil, Reşat Nuri Güntekin, s.27. 35 Mehmet Kaplan, Tip Tahlilleri, s.462. 16

temsilciliğini üstlenir. Tip, yazarın hayat hakkında söylemek istediği şeyleri taşıyacak bir araçtır. 36 der. Yunanca typos, çoğaltma, kalıp, basım için temel örnek anlamına da gelir tip kavramı. Tip temsilcisi olduğu sosyal grubun medeniyet, kültür ve dünya görüşünün adeta bir sisteme kavuştuğu kişidir. Kendine benzeyen birçok insanın ortak sorunlarını ve dramlarını yansıtır. Ortak tavır ve davranışlar gösterir. İçinde yaşadığı fiziksel, sosyal çevreyle varlıklarla belirir. Tipi incelerken onun bireysel ve sosyal yapısının yanında fiziksel çevreye de dikkat etmek gerekmektedir. Mensubu olunan grubu temsil eden tipte ortak yönler bulunur. Tiplerin hepsinde nesnel ortak yönler ve yazarın ona bakışı vardır. Düz tiplerde yönlendirme, rol ön plandadır. Nurullah Çetin tarafından tipler, yapılarına göre tipler ve konularına göre tipler olmak üzere temelde iki ana gruba ayrılmıştır. Yapılarına göre tipler: a) Yüceltilmiş Örnek Tip: idealize tip, kusursuz tip, romancının duygu ve düşüncelerini temsil eden kişidir. Dini, milli, ideolojik, felsefi veya sosyal nitelikli değer taşır. Bu değerler için yerine göre mücadele eder. Fedakârlıklarda bulunur, kahraman kişidir. Toplumun özlediği model tiplerdir. Tarihi romanlarda yüceltilmiş tipler destanî özellikler taşır. Çevrede görülen değil icat edilen tiplerdir. Yeni bir dünya kurmak için görev yüklenmiş bir kişidir. Bu tip daha çok sosyalist gerçekçi anlayışla yazılmış romanlarda sıklıkla karşımıza çıkar. Sosyalist gerçekçi anlayışta tip olumludur. Sosyalizm sınırları içinde kalan ona göre düşünüp yaşayan üstün niteliklere sahip bir sosyalist kişidir. b) İlkörnek: Simge kişiler olan ve temsil yeteneği olan tiplerdir. Tarihi kimlikleri ile önplandadırlar. Sembol olmuşlardır. c) Nihilist Tip: Bu tipte fiziksel dünyayı, biyolojik varlığı korumak ve devam ettirmek esastır. Ölümden korkar. Hedonisttir. Ciddi ve samimi anlamda bir inancı yoktur. İçgüdülerine ve rastgele oluşan şartlara göre yaşamayı seçer. Kıskanç ve yıkıcıdır. Sorumluluk duygusu taşımaz. Merdud tiplerdir. Olumlu tiplerin daha da belirginleşmesi için kullanılır. Konularına göre tipler: a) Sosyal Tipler: Kişilerin doğuştan getirdiği değil, sosyal şartlar nedeniyle sonradan ortaya çıkmış olguları, durumları, olayları, duygu ve düşünceleri temsil eden tiplerdir. Belli sosyal zümrelerin temsilcisi olan tiplerdir. Örneğin ev kadını tipi, taşralı öğrenci, öğretmen, işçi, patron, alafranga, köy ağası, sosyete kadını gibi. b) Psikolojik Tipler: Kişiye bağlı, birey kaynaklı, kişilerin doğuştan getirdikleri soyut değerlerin genel ve yaygın bir değer olarak sergilendiği kişiye psikolojik tip denir. c) Zihinsel Tipler: Zihin faaliyetleriyle ilgili değerleri temsil eden tiplerdir. 36 Murat Belge, Çeşitli Açılardan Roman Kişisi (Edebiyat Üstüne Yazılar), s.24-25 17

Toplumcu Gerçekçi Sanatın Karakter ve Tipe BakıĢı 1930 yılından sonra Türk edebiyatında gözlemci gerçekçilik, eleştirel gerçekçilikten sonra ortaya çıkan üçüncü gerçekçilik eğilimi olan toplumcu gerçekçilik, 1980 li yıllara kadar Türk romanında önemli bir etkiye sahip olmuştur. Fransızcadaki Realisme socialiste terimi, Türk edebiyatına Sosyalist Realizm olarak çevrilir. Sosyalist realizm ya da toplumcu gerçekçilik terimi daha çok katı Komünist Partisi programı ve ilkelerine bağlı edebiyat, sosyal realizm ya da toplumsal gerçekçilik terimi ise sanatsal ve estetik kaygının daha ağır bastığı edebiyat için kullanılır. Türk edebiyatında da bu iki kavram birbiri yerine kullanılmaktadır. Toplumcu yazarlardan bir kısmı birinci tanıma uygun eserler verirken bir kısmı da ikinci tanıma uygun eserler vermişlerdir. Genel olarak bu akım, Marksizmin edebiyata yansımasıdır. Fert için değil; toplum için sanat ilkesini benimser. İşçilerin, köylülerin, emeğiyle geçinen değişik toplum katmanlarının duygu, düşünce, beklenti ve hayallerine tercüman olup bu kitleyi komünist/sosyalist anlayışa göre yönlendirmeye çalışır. Sosyalist yazarlar, edebî ürünlerini Marksizmin tez-antitez çatışması ilkesine dayanan, ezen-ezilen, burjuva-proleterya, sömüren-sömürülen, ağa-köylü, işçi-patron gibi hep birbirinin düşmanı olarak kabul ettikleri sosyal sınıfların çatışması ve karşıtlığı üzerine kurarlar. Toplumsal olaylara diyalektik açıdan bakarlar. Ezen ve ezilen sınıfları temsil niteliğine sahip tipler üretirler ve eserlerini bu tiplerin mücadelesi üzerine kurarlar. Sosyalist gerçekçi yazarlar, eğitim, aşk, gelenek gibi kültürel ilişkileri konu edindikleri eserlerinde de hep üst yapı kurumları, alt yapı kurumlarının yani üretim biçimi ve ilişkilerinin sonucudur. ilkesinden hareket ederler. Aşk, cinsellik, gelenek, görenek, dinî yaşantı gibi olay ve durumları salt tespit edip olduğu gibi vermek yerine, bunları hep o toplumun ekonomik anlamda üretim araçlarının ve üretim ilişkilerinin sonucu olarak vurgularlar. Toplumcu gerçekçilikte estetik ve sanatsal anlamda kurmacaya olabildiğince az yer verilir. Ağırlıklı olarak dış dünyada, toplumda var olan gerçek yaşantılar, gözlem, izlenim ya da bizzat tecrübelere dayalı olarak elde edilen sosyal olaylar; ancak Marksist dünya görüşü, bakış açısı ve toplum analizi terimlerine bağlı kalınarak sergilenir. Gerçek yaşamdan alınan konular, olduğu gibi değil; Marksizme göre yeniden şekillendirilerek, ayıklanıp, seçilip, düzenlenip tanımlanarak sunulur. Bir bakıma onlar, hakikî gerçeklik değil; dönüştürülmüş gerçeklik sunarlar. Bu tür tutumlar da Marksist rejim ikame etmeye dönük kazanımlar sağlamak amacını taşır. İnsanların bireysel sorunları ve dünyaları yerine toplumun ortak sorunları üzerinde durulur. Bireysel sorunlara yer verilse bile 18