MALİYE BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN MAKROEKONOMİK GELİŞMELER İLE 2013 YILI İLK YARI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİNİ DEĞERLENDİRMEK ÜZERE DÜZENLEDİĞİ BASIN TOPLANTISI KONUŞMA METNİ 15 TEMMUZ 2013 1
Basın toplantımıza hoş geldiniz. Sizleri ve ekranları başında bizleri izleyen vatandaşlarımızı saygıyla selamlıyorum. MAKROEKONOMİK GELİŞMELER Küresel ekonomi adına zorlu bir yıl olan 2012 nin ardından 2013 yılında da küresel ekonomi durağan bir büyüme performansı sergilemektedir. Bu gidişatta Avro Bölgesindeki daralmanın derinleşmesi, ABD ekonomisinin beklenenden daha yavaş 2
toparlanması ile gelişmekte olan ekonomilerdeki büyüme performansının beklenenin oldukça altında kalması etkili olmuştur. Bu çerçevede, birçok ülke ve uluslararası kuruluş büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etmiştir. Örneğin IMF, 2013 yılı küresel ekonomik büyüme tahminlerini bir yıl öncesine göre 0,8 puan azaltarak yüzde 3,1 e çekmiştir. Bu çerçevede, en büyük ticaret ortağımız olan Avro Bölgesinde ekonomik daralmanın derinleşmesi ve bu yıl bölgenin yüzde 0,6 daralması beklenmektedir. Gelişmekte olan ekonomilerde ise büyüme hızının yüzde 5 gibi daha mütevazi bir oranda gerçekleşmesi beklenmektedir. 2013 yılı ekonomik görünümünde aşağı yönlü riskler ağırlık taşımaktadır. ABD Merkez Bankasının, yani Fed in, parasal genişleme politikasını bekelenenden önce sonlandırması Avro Bölgesindeki krizin derinleşmesi Gelişmekte olan ülkelerde iç talebin zayıflaması ve Jeopolitik gerginliklerin artması Küresel ekonomik görünümü aşağı çekebilecek başlıca riskler arasında yer almaktadır. Dikkat ederseniz, bahsettiğim bu riskler arasında ilk olarak Fed in parasal genişleme politikasını sıraladım. Zira, Fed Başkanı Bernanke nin tahvil alım programına son verilebileceğine dair açıklamaları sonrasında finansal piyasalarda ciddi dalgalanmalar 3
meydana gelmişti. Türkiye de dahil olmak üzere birçok gelişmekte olan ülkeden sermaye çıkışları yaşanmış; bu ülkelerin borsa endekslerinde düşüş, faiz oranlarında artış ve para birimlerinde değer kaybı yaşanmıştır. Tabi Türkiye de Gezi Parkı olayları, Brezilya da otobüs ücretlerine karşı yapılan protestolar ve Mısır daki darbe gibi unsurlar da piyasalardaki ülke risk primi algısını olumsuz yönde etkilemiştir. Küresel ekonomik görünümü anlattıktan sonra şimdi de sizlere Türkiye ekonomisindeki gelişmeleri değerlendirmek istiyorum. Ekonomimiz 2013 ün ilk çeyreği ile birlikte tekrar ivme kazanmıştır. İç talepteki ılımlı toparlanmanın katkısı ile bir önceki yılın aynı dönemine göre piyasa beklentilerinin üzerinde yüzde 3,0 4
oranında büyümüştür. Birçok önemli gösterge de iç talebin güçlendiğine işaret etmektedir. Evet, sanayi üretim endeksi yılın ilk beş ayında yıllık bazda yüzde 2,1 ile mütevazi bir oranda artmıştır. Ancak bunun dışındaki tüm diğer göstergeler olumlu yöndedir. Kapasite kullanım oranı yıl başından bu yana artmaya devam ederek Haziran ayında 74,8 e ulaşmıştır. Satın alma yöneticileri endeksi (PMI) ekonominin genişlemekte olduğunu gösteren 50 puanın üzerinde seyretmektedir. Bunların yanı sıra kredi büyümesi güçlü seyrini sürdürmekte, yatırım malları ithalatı ise hızlanmaktadır. Reel sektörde artan güven ortamı da iç talebin toparlanmasına katkıda bulunacaktır. Ayrıca son bir yılda yaratılan 1,2 milyon istihdam bu yıl büyümemizi destekleyecek önemli bir unsur olacaktır. 5
Bunların yanı sıra güçlü kamu mali dengelerimiz, sağlam bankacılık ve reel sektör bilançoları ile hanehalkının sağlıklı mali yapısı da büyümeyi destekleyecektir. Son olarak, kentsel dönüşüm, 2B arazilerinin satışları, gerçekleşen özelleştirme projeleri, yeni teşvik sistemi, kredi notumuzun yatırım yapılabilir seviyeye yükseltilmesi, mütekabiliyetin kaldırılması ve çözüm süreci gibi birçok faktör de bu yıl ekonomideki büyümeye hız kazandıracaktır. Büyümede yaşanan bu gelişmelerle birlikte cari açıkta daha önceden öngördüğümüz gibi bir miktar artış yaşanmış ve Mayıs ayında cari açık 12 aylık bazda 53,6 milyar dolara yükselmiştir. Açığın kontrollü bir düzeyde seyretmesini ve yıl sonunda milli gelire oranla yüzde 6,5 civarında gerçekleşmesini bekliyorum. 6
Haziran ayında işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artışın ve enerji fiyatlarındaki düşük bazın etkisiyle yıllık enflasyon yüzde 8,3 e yükselmiştir. Ancak önümüzdeki aylarda enflasyonun aşağı yönlü bir hareket sergileyeceğini tahmin ediyorum. Bu çerçevede enflasyonun orta vadede yüzde 5, uzun vadede ise düşük tek hanelere gerilemesini bekliyorum. 7
2013 YILI HAZİRAN AYI ve OCAK-HAZİRAN DÖNEMİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ Şimdi Haziran ayı ve ilk altı aylık bütçe gerçekleşmeleri ile ilgili bazı hususları sizlerle paylaşmak istiyorum. 2013 yılı Haziran ayında bütçe açığı 1,2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe performansı bir önceki yılın Haziran ayı ile karşılaştırdığımızda yüzde 80,9 oranında bir iyileşmeyi göstermektedir. Yılın ilk altı ayında ise bütçe 3,1 milyar TL fazla vermiştir. Oysa geçen yılın ilk altı ayında bütçe 6,7 milyar TL açık vermişti. 8
Hatırlanacağı üzere 2013 yılı bütçesinde bütçe açığı hedefimiz yaklaşık 34 milyar TL idi. Yılın ilk altı ayında bütçemizin fazla vermesi bütçe performansında elde ettiğimiz başarının açık göstergesidir. 2013 yılı, AK Parti Hükümetleri döneminde yılın ilk yarısında fazla verilen dördüncü yıl olmuştur. Oysa 1984 ten AK Parti Hükümetlerine kadar geçen yaklaşık 20 yıllık süreçte bütçe hiç bir zaman yılın ilk yarısında fazla vermemişti. Üstüne üstlük Hükümetlerimiz döneminde elde edilen bu başarı 2000 li yılların başında devraldığımız yüksek bütçe açıklarına ve son 60 yılın en büyük küresel finansal krizine rağmen elde edilmiştir. 9
Ayrıca şunu da belirtmek istiyorum, Haziran ayında elde edilen bu güçlü performans, bazı kesimlerin son bir kaç aydır, Türkiye ekonomisi üzerine yaptığı felaket tellallığının ne kadar yersiz olduğunu da göstermektedir. Benzer şekilde, faiz dışı fazla da bu yılın ilk yarısında geçen yılın ilk yarısına göre daha yüksek gerçekleşmiştir. 2012 nin ilk yarısında 19,6 milyar TL faiz dışı fazla verilirken, bu yılın ilk yarısında faiz dışı fazla yüzde 34,8 oranında artarak 26,4 milyar TL olmuştur. Bu kapsamda 2013 yılının tamamı için bütçede öngördüğümüz 19 milyar TL lik faiz dışı fazla hedefini yılın ilk altı ayında aşmış bulunmaktayız. 2013 Yılı Ocak-Haziran dönemi bütçe performansındaki iyileşmede bir yandan gelir performansındaki iyileşme, diğer yandan da faiz giderlerinin düşmesi ve faiz hariç giderlerin kontrol altında tutulması etkili olmuştur. Yılın ikinci yarısında da bu olumlu performansı sürdüreceğimize ve yılsonu hedeflerimize rahatlıkla ulaşacağımıza dair inancımız tamdır. 10
Bu yılın ilk yarısında bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 17,7 oranında artarak 190,9 milyar TL; vergi gelirleri ise yüzde 20,7 oranında artarak 158,4 milyar TL olmuştur. 11
Gelir performansındaki bu başarı vergi gelirlerinin faiz hariç giderleri karşılama oranında yakaladığımız istikrarı da güçlendirmiş ve söz konusu oran geçen yılın aynı dönemine göre 4,2 puan artarak yüzde 96,2 olarak gerçekleşmiştir. Böylece ilk altı ayda vergi gelirleri faiz hariç giderlerin neredeyse tamamını karşılar hale gelmiştir. Harcamalar kalemine baktığımızda 2013 yılı Ocak-Haziran döneminde bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,2 oranında artarak 187,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılı bütçe hedefine göre ise gerçekleşme oranı yüzde 46,5 olmuştur. 12
Toplam harcamalar içerisinde faiz hariç bütçe giderleri yüzde 15,4 oranında artarken faiz giderleri ise yüzde 11,3 oranında azalmıştır. 2013 YILI DEĞERLENDİRMESİ Bildiğiniz üzere 2013 yılı bütçesini büyümeye istikrar kazandıracağımız, istihdamı artıracağımız ve mali dengeleri iyileştireceğimiz bir bütçe olarak hazırladık. Altı aylık gerçekleşmeler bütçemizin, belirlenen bu hedeflere ulaşma konusunda olumlu katkı sağladığını göstermekte, konuşmamın başında da belirttiğim üzere 2013 yılı için öngördüğümüz bütçe ve faiz dışı denge hedeflerimize rahatlıkla ulaşacağımıza işaret etmektedir. Tabi konuşmama başlarken bahsettiğim üzere bu yıl, küresel görünüm üzerinde aşağı yönlü risklerin ağırlık kazandığı bir yıldır. Bu çerçevede hem içerdeki hem de dünya ekonomisindeki gelişmeleri yakinen izliyor, ihtiyatı elden bırakmıyoruz. Bu kapsamda, Hükümetimizin işbaşına geldiği günden bu yana önemle üzerinde durduğu mali disiplin anlayışı içinde, sürdürülebilir büyüme stratejisine uygun olarak maliye politikamızı uygulamaya devam edeceğiz. 13
Ayrıca geçtiğimiz ay Meclise sunduğumuz Gelir Vergisi Kanun Tasarısı üzerindeki çalışmalarımız da devam etmektedir. Tasarı nın bu yıl içerisinde yasalaşmasını bekliyorum. Yeni Gelir Vergisi Kanunu, vergi geliri tabanını genişletecek ve hem mali dengelerimize hem de uzun vadeli ekonomik görünümümüze olumlu yönde katkı sağlayacaktır. Bugün sizlere açıkladığımız 2013 yılı Ocak-Haziran dönemi merkezi yönetim bütçe uygulama sonuçlarına ulaşılmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyorum. Konuşmama burada son verirken hepinize saygılar sunuyorum. 14