Türkiye Elektrik Piyasası Emrah Besci Elektrik - Elektronik Mühendisi (EE 04) Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Üyesi http://emrah.besci.gen.tr Emrah@Besci.gen.tr
Elektriğe ulaşamayan 1,267 milyar insan bulunmaktadır 18 628 590 29 Kaynak: Dünya Enerji Görünümü 2012(World Energy Outlook 2012), IEA
Tokyo, Japonya
Elektrik Tüketimi - İGE İlişkisi 1,000 0,900 Almanya İspanya Japonya Avustralya ABD Norveç 0,800 Çin Meksika İtalya Arjantin Birleşik Krallık Malezya Fransa Güney Kore Kanada 0,700 Brezilya Mısır İran Çin Türkiye Rusya 0,600 0,500 0,400 Tayland Endonezya Güney Afrika Hindistan Pakistan Bangladeş Sudan 0,300 Kongo 0,200 0,100 Kaynak: Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi Yazanağı 2010, Dünya Bankası Elektrik Tüketim Verileri 2010 0,000 0 2.500 5.000 7.500 10.000 12.500 15.000 17.500 20.000 22.500 25.000 27.500
Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi 25000 Kaynak: Dünya Bankası, Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi 2011 23.174 20000 15000 13.246 10.712 10000 5.472 5.515 6.098 6.486 7.081 7.292 7.848 8.164 5000 2.438 2.709 3.298 684 0 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 5
Elektrik
Elektrik Üretim - Tüketim İlişkisi Elektrik sistemi birçok girişinin (elektrik üretim tesisleri) ve birçok çıkışın olduğu (tüketim noktalarının) devasa bir sistemdir. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 7
Elektrik Üretim - Tüketim İlişkisi 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 8
Elektrik Üretim - Tüketim İlişkisi Elektrik sistemleri gerçek zamanlı teslimatın yapıldığı sistemlerdir. Gerçek zamanlıdan kastedilen bir lamba açıldığında kullanılan elektriğin o anda üretildiği, iletildiği ve dağıtıldığı anlamındadır. Bu anlamda elektrik sistemleri doğalgaz sistemleri veya su sistemlerinden bu yönü ile farklılık taşımaktadır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 9
Elektrik Üretim - Tüketim İlişkisi Elektriğin neredeyse hiç depolanamaması ve talebin gerçek zamanlı olarak karşılanması gereken bir sistem olması nedeniyle, elektrik üretimi ile tüketimi sürekli birbirine eşit olması gerekmektedir. Tüketimi karşılayacak üretimin tesis edilmesi işlemi, biz farkında olmasak da 365 gün ve 24 saat boyunca gerçekleştirilmektedir. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 10
Türkiye Elektrik Piyasası
Türkiye Elektrik Piyasası Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Türkiye Elektrik Piyasası Tarihi TEDAŞ Dağıtım Perakande Dağıtım Perakende TEDAŞ TEK İletim TEİAŞ TEAŞ Üretim EÜAŞ Dikey Bütünleşik Üretim İletim Toptan Satış Toptan Satış TETAŞ 1970-1993 1993-2001 2001-2009
Türkiye Elektrik Piyasası Tarihi TEDAŞ Özel EDAŞ Dağıtım Perakende TEDAŞ İletim TEİAŞ TEİAŞ? Üretim Üretim EÜAŞ EÜAŞ Toptan Satış TETAŞ TETAŞ 2001-2009 2009 - Bugün Yarın
Türkiye Elektrik Piyasası Oyuncuları Lisanssız Elektrik Üretimi Yönetmeliği kapsamı dışında, elektrik piyasasında faaliyet gösterilebilmek için önce ön lisans, daha sonra da lisans sahibi olunması gerekmektedir. Ön lisans ve lisanslama Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu nca gerçekleştirilmektedir. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 15
Türkiye Elektrik Piyasası Oyuncuları Bugün elektrik piyasasında faaliyet gösterebilmek için alınan lisanslar türleri şunlardır; - Üretim Şirketi - OSB Üretim - İletim - Piyasa İşletim - Tedarik - Dağıtım - OSB Dağıtım 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 16
Türkiye Elektrik Piyasası Oyuncuları Bu çerçevede 12 Ekim 2014 itibarıyla lisans türlerine göre oyuncu sayısı şöyledir: Lisans Türü Lisans Sayısı Üretim Şirketi 1727 Otoprodüktör 14 OSB Üretim 0 İletim 1 Tedarik 197 Dağıtım 21 OSB Dağıtım 154 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 17
Türkiye Elektrik Piyasası Oyuncuları 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 18
Türkiye Elektrik Piyasası Oyuncuları 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 19
Türkiye de Elektrik Üretimi
Kurulu Güç Gelişimi 70.000 64.008 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 16.318 20.954 27.264 28.332 31.846 40.836 41.817 40.565 38.844 36.824 35.587 52.911 49.524 44.761 57.059 10.000 2.235 4.187 5.119 9.122 0 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Kurulu Gücünün Yıllar İtibariyle Gelişimi, 2013 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 21
Kaynaklara Göre Kurulu Güç Dağılımı Taşkömürü % 6,8 Linyit % 12,8 Doğal Gaz % 26,8 Diğer Termik % 13,5 Hidrolik % 34,8 Atık % 0,4 Toplam Kurulu Güç: 64.008 MW Rüzgar % 4,3 Jeotermal % 0,5 Kaynak: Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Kurulu Gücünün Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Yıllar İtibariyle Gelişimi, 2013 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 22
Kuruluşlara Göre Kurulu Güç Dağılımı Taşkömürü % 14,0 Linyit % 12,6 Doğal Gaz % 43,8 Hidrolik % 24,7 Toplam Üretim : 240.154 GWs Jeotermal ve Rüzgar % 3,7 Diğer Termik % 1,2 Kaynak: Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Yıllar İtibariyle Gelişimi, 2013 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 23
Türkiye de Elektrik İletimi
Türkiye de Elektrik İletim Sistemi
Türkiye de Elektrik İletim Sistemi BUL GÜR YUN ERM AZ İR IR SUR 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 26
Türkiye de Elektrik Dağıtımı
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 28
Türkiye de Elektrik Dağıtımı Türkiye 2009 yılından itibaren elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirmesine başlamıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 29
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2008 yılında, Menderes Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmesi sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 30
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2009 yılında, Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmeleri sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 31
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2010 yılında, Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmeleri sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 32
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2011 yılında, Göksu Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmesi sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 33
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2012 yılında, Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmesi sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 34
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 2013 yılında Akdeniz Elektrik A.Ş. Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. özelleştirmesi sonuçlandırılmıştır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 35
Türkiye de Elektrik Dağıtımı 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 36
Kayıp ve Kaçak
İletim Sistemi Elektrik Kayıpları Oldukça uzun havai hatlarından, sayısız elektriksel bileşenden oluşan iletim sisteminde kayıp olması kaçınılmazdır. 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 38
İletim Sisteminde Kayıp Yıllar % GWh 2001 2,8 3.374 2002 2,7 3.441 2003 2,4 3.331 2004 2,4 3.423 2005 2,4 3.695 2006 2,7 4.544 2007 2,5 4.523 2008 2,3 4.388 2009 2,1 3.973 2010 2,8 5.691 2011 1,9 4.189 2012 2,6 6.025 2013 2,4 5.639 Kaynak: Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim - Tüketim ve Kayıplarının Yıllar İtibariyle Gelişimi, 2011 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 39
Dağıtım Sisteminde Kayıp - Kaçak % 80,00 % 70,00 % 60,00 % 50,00 % 40,00 % 30,00 % 20,00 % 10,00 % 0,00 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ın, Ankara Milletvekili Özcan Yeniçeri nin Soru Önergesine Yanıtı 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 40
Dağıtım Sisteminde Kayıp - Kaçak % 80,00 % 70,00 % 70,70 % 60,00 % 53,29 % 50,00 % 40,00 % 30,00 % 27,67 % 20,00 % 10,00 % 13,28 % 5,84 % 6,88 % 7,01 % 7,15 % 7,15 % 7,26 % 7,31 % 7,97 % 8,00 % 8,03 % 8,32 % 8,67 % 9,77 % 9,78 % 10,00 % 10,59 % 10,98 % 0,00 2012 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ın, Ankara Milletvekili Özcan Yeniçeri nin Soru Önergesine Yanıtı 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 41
Dağıtım Sisteminde Kayıp - Kaçak 4.000.000.000 3.624.944.436 3.591.338.243 3.500.000.000 3.147.809.412 3.159.411.664 3.000.000.000 2.782.550.780 2.500.000.000 2.000.000.000 1.500.000.000 1.000.000.000 500.000.000 0 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam 16.306.054.535 Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ın, Ankara Milletvekili Özcan Yeniçeri nin Soru Önergesine Yanıtı 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 42
Türkiye Ne Yapmalı?
Türkiye Ne Yapmalı? Norveç %1,20 %98,80 Hidroelektrik Diğer 44 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 44
Türkiye Ne Yapmalı? Brezilya %17,20 %82,80 Hidroelektrik Diğer 45 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 45
Türkiye Ne Yapmalı? Fransa %21,70 %78,30 Nükleer Diğer 46 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 46
Türkiye Ne Yapmalı? Güney Afrika %7,70 %92,30 Kömür Diğer 47 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 47
Türkiye Ne Yapmalı? İran %23,80 %76,20 Doğalgaz Diğer 48 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 48
Türkiye Ne Yapmalı? Katar %100,00 Doğalgaz 49 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 49
Türkiye Ne Yapmalı? Danimarka %83,70 %16,30 Rüzgar Diğer 50 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 50
Türkiye Ne Yapmalı? İzlanda %82,80 %17,20 Yerısıl Diğer 51 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 51
Türkiye Ne Yapmalı?? 52 13.10.2014 Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Tanıtım Konferansı, Eskişehir 52
Teşekkürler! Emrah Besci Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Üyesi http://emrah.besci.gen.tr Emrah@Besci.gen.tr Gmail Twitter LinkedIn