IX İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XVII I. BÖLÜM TBMM XI. DÖNEM (1957 1960) A. TBMM XI. DÖNEM (27 Ekim 1957 27 Mayıs 1960) XI. Dönem Askerî Müdahaleyle Kesintiye Uğradı... XI. Dönemde TBMM ye 4 Parti Girmiştir... 1957 Seçim Sonuçları... Meclis Başkanlığı Seçimleri... Cumhurbaşkanlığı Seçimi... V. Menderes Hükümetinin Kurulması.. B. ARA DÖNEM (27 Mayıs 1960 15 Ekim 1961)... 3 TBMM nin Feshedilmesi... Geniş Yetkilerle Donatılmış Devlet Başkanı... Yasama Görevini Millî Birlik Komitesi Üstlendi... Ara Dönemde Kurulan Hükümetler... Demokrasiye Dönüş Adımları... TBMM nin Açılışı / Cumhurbaşkanı Seçimi... Cumhuriyet Senatosu Başkanı nın Seçilmesi... Millet Meclisi Başkanı nın Seçilmesi... VIII. İnönü Hükümetinin Kurulması... C. SİYASAL YAŞAMDAKİ PARTİLER... 5 XI. Dönemdeki Partiler. Ara Dönemdeki Partiler. 1961 Seçimine Katılan / TBMM ye Giren Siyasî Partiler D. XI. DÖNEMDE MECLİS ARİTMETİĞİNDEKİ DEĞİŞİM... 6 TBMM de Boşalan Sandalyeler... 6 Meclis Aritmetiğindeki Değişim XI. Dönemde Milletvekili Ara Seçimi Yapılmamıştır II. BÖLÜM 1957 DEN 1960 A DOĞRU
X A. 1957 SEÇİMLERİNİN ARDINDAN... DP Meclis Grubunun İlk Toplantısı... Meclis Başkanlık Divanı Seçimi... Cumhurbaşkanlığı Seçimi... DP Meclis Grubu Toplantıları... Hükûmetin Kurulması... Meclis İçtüzüğünde Değişiklik... B. 1958 YILINDAKİ GELİŞMELER... Dokuz Subay Olayı... 24 Hüseyin Naili Kubalı nın Bakanlık Emrine Alınması... Hürriyet Partisi Büyük Kongresi... CHP Radyoda Cevap ve Tekzip Hakkı İstedi... Milletvekili Ara Seçimlerinin Ertelenmesi... 4 Ağustos 1958 Stabilizasyon Kararları...25 Vatan Cephesi Ocakları... CMP ile TKP nin Birleşme Kararı Almaları... Zile Olayı... 26 Meclis Başkanlığı Seçimi... 27 TKP Olağanüstü Kongresi / CMP ye Katılma Kararı Alınması... CMP 3 üncü Büyük Kongresi... Köy ve Mahalle Muhtarlıkları Seçimlerinin Ertelenmesi... Hürriyet Partisi Büyük Kongresi / CHP ye Katılma Kararı... C. 1959 YILINDAKİ GELİŞMELER... 41 CHP XIV. Olağan Kurultayı... Menderes i Londra ya Götüren Uçağın Düşmesi... 41 CHP nin Ege Gezisi... 41 Milletvekili Ara ve Yerel Yönetimler Seçimlerinin Ertelenmesi... Geyikli Olayları Kasım Gülek in Genel Sekreterlikten Ayrılması... Bölükbaşı nın 10 Ay Hapis Cezası Alması... CKMP 4 üncü Büyük Kongresi... Meclis Başkanlığı Seçimi... D. 1960 YILINDAKİ GELİŞMELER... 42 Siyasal Bilgiler Olayı... 44 Konya Olayları... 47 CHP lilerin Meclis Tahkikatı Önergeleri... Kayseri Olayları... 49 DP Grup Toplantıları: Tahkikat Komisyonunun Kurulması Kararı...
XI Araştırma Önergesinin Meclis Başkanlığına Sunulması... CHP nin Menderes Hakkında Meclis Tahkikatı Önergesi... Tahkikat Komisyonu Önergesinin TBMM de Görüşülmesi... Gazetelerin Kapatılması... Muhalefet Tahkikat Komisyonunu Tanımıyor... Tahkikat Komisyonunun Yetkilerini Arttıran Kanunun Görüşülmesi... Yetki Kanunu... 49 İstanbul ve Ankara daki Öğrenci Olayları... 50 Menderes in Radyo Konuşmaları... Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel in İzne Ayrılması... 555 K Olayı... Menderes in Ege Gezisi... Harp Okulu Yürüyüşü... DP Genel İdare Kurulunun Son Toplantıları... 51 DP Meclis Grubu Toplantıları... Menderes in Son Açıklaması... Menderes in Eskişehir Seyahati... Silâhlı Kuvvetlerin Yönetime El Koyması... III. BÖLÜM ASKERİ MÜDAHALEDEN SEÇİME DOĞRU A. 27 MAYIS 1960 ASKERî MÜDAHALESİ... 53 Türk Silâhlı Kuvvetleri Yönetime El Koydu... Millî Birlik Komitesi nin 27 Mayıs Günlü Kararları... İlim ve Hukuk Heyeti Raporu... Gürsel inaçıklaması: Seçim 3 Ay İçinde Yapılacak... Hükûmetin Kurulması... İnönü nün Basın Toplantısı... Geçici Anayasanın Kabulü... Yüksek Adalet Divânının Muhakeme Usulüne Ait Kanunun Kabulü... CHP Genel Başkanı İnönü nün Genelgesi... Siyasî Partilerin Ocak ve Bucak Örgütlerinin Kaldırılması... İnönü nün Seçimlerle İlgili Uyarısı... Orduda Tasfiye... Hükûmette Değişiklik... Demokrat Partinin Kapatılması... Devlet Plânlama Teşkilâtının Kurulması... Yassıada Mahkemeleri Başladı...
XII Af Kanunu... Üniversitelerde Tasfiye (147 ler Olayı)... Yerel Yönetim Organlarının Feshi İçin İçişleri Bakanına Yetki Verilmesi... Ülkü ve Kültür Birliği... MBK nın Feshedilmesi ve Yeniden Kurulması (14 lerin Tasfiyesi)... B. KURUCU MECLİSİN OLUŞTURULMASI...... Kurucu Meclisin Kuruluş Hazırlıkları... Kurucu Meclisin Görev ve Yetkileri... Kanunların Yapılması Kurucu Meclisin Açılması... Temsilciler Meclisi Başkanlık Divanınının vr Komisyonların Seçimi C. 1961 YILINDAKİ GELİŞMELER İkinci Gürsel Hükûmetinin kurulması... Siyasî Partilerin Faaliyetlerine Kısmen İzin Verilmesi... Genel Seçim Tarihinin Belirlenmesi... CHP XV. Olağan Kurultayı... CKMP 5 inci Büyük Kongresi... Siyasî Parti Liderleri Bildirisi... Basın Mensuplarının Yuvarlak Masa Konferansı... İdam Cezalarının İnfazını Önleme Girişimleri. Yüksek Adalet Divanı Kararlarının Açıklanması... İdam Cezalarının İnfazı... D. ANAYASA VE SEÇİM KANUNLARININ KABULÜ Üniversite Öğretim Üyelerince Hazırlanan Anayasa Tasarıları... Anayasa Tasarısının Kurucu Mecliste Görüşülmesi... Anayasanın Halkoyuna Sunulması... Yeni Anayasanın Getirdikleri... TBMM nin Yapısı... 1961 Anayasasında Yapılan Değişiklikler... Temsilciler Meclisinde Seçim Sistemi Tartışmaları... Seçim Kanunları... E. 15 EKİM 1961 SEÇİMLERİ VE SONRASI Siyasî Partilerin Seçim Bildirilerinin Yayımlanması... Seçim Sonuçları... Seçim Sonrasında Yaşananlar... Ordunun Yeniden Müdahale Girişimi / İstanbul Protokolü... İstanbul Protokolünü Önleme Girişimleri / TBMM nin Açılmasının Sağlanması... Millî Birlik Komitesinin Veda Mesajı TBMM nin Açılışı... Cumhurbaşkanı Seçimi... Meclislerin Başkanlık Divanı Seçimleri... Koalisyon Arayışları... Hükûmetin Kurulması...
XIII İstanbul ve Ankara da Sıkıyönetimin Sona Ermesi... IV. BÖLÜM SEÇMENLERE ve OY KULLANIMINA İLİŞKİN BİLGİLER A. SEÇME ve SEÇİLME HAKLARI... 79 Seçim Kanunları..... 79 Seçmenlere İlişkin Koşullar... Seçilebilme Koşulları... Seçim Sistemi... 81 İllerdeki Milletvekili ve Senatör Sayıları... B. SEÇİME KATILMA ORANLARI (Milletvekili Seçimleri)... 83 Seçmen Sayısı... Ülke Düzeyinde Seçime Katılma Oranı... İller Düzeyinde Seçime Katılma Oranları... V. BÖLÜM ADAYLARIN ve MİLLETVEKİLLERİNİN KİMLİKLERİ A. ADAYLARIN KİMLİKLERİ... 89 Adalet Partisinin Aday Belirleme Yöntemi... 89 Adalet Partisinin Adayları... Adalet Partisinin Aday Profili... Cumhuriyet Halk Partisinin Aday Belirleme Yöntemi... 92 Cumhuriyet Halk Partisinin Adayları... 92 Cumhuriyet Halk Partisinin Aday Profili...92 Cumhuriyetçi Millet Partisinin Aday Belirleme Yöntemi... Cumhuriyetçi Millet Partisinin Adayları... 94 Cumhuriyetçi Millet Partisinin Aday Profili... 95 Yeni Türkiye Partisinin Aday Belirleme Yöntemi... Yeni Türkiye Partisinin Adayları... 97 Yeni Türkiye Partisinin Aday Profili... 98 B. MİLLETVEKİLLERİNİN KİMLİKLERİ... 101 Milletvekillerinin Cinsiyet Durumu... 101 Milletvekillerinin Öğrenim Durumu... 103 Milletvekillerinin Yaş Durumu... 103 TBMM XI. ve I. (XI.) Dönem Üyelerinin Karşılaştırılması... 105
XIV C. TBMM NİN YENİLENME ORANI... 106 VI. BÖLÜM MİLLETVEKİLİ SEÇİMİ SONUÇLARI A. ÜLKE GENELİNDEKİ SONUÇLAR... 111 B. TBMM DEKİ TEMSİL DURUMU... 112 Siyasî Partilerin ve Bağımsızların Aşkın / Eksik Temsil Oranları... 112 Bir Milletvekili İçin Kullanılan Oy Sayısı... 113 C. SİYASÎ PARTİLERİN OY ORANLARININ ÜLKE ORTALAMASININ ALTINDA ve ÜSTÜNDE KALDIĞI İLLER... 114 D. TBMM DE FİİLEN OLUŞAN SANDALYE DAĞILIMI... 115 AP Listelerinden Seçilen Bağımsız Milletvekilleri... 115 VII. BÖLÜM SİYASÎ PARTİ OYLARININ İLLER DÜZEYİNDEKİ DAĞILIMI (Milletvekili Seçimleri) A. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN BİRİNCİ SIRAYI ALDIĞI İLLER... 119 B. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN İL İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI... 120 C. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN İLLERDEKİ OY ORANLARI... 121 D. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN MİLLETVEKİLİ ÇIKARDIĞI / ÇIKARAMADIĞI İLLER... 122 Siyasî Partilerin Milletvekili Çıkardığı İllerin İl İçi Sıralamadaki Yerleri... 123 VIII. BÖLÜM SİYASÎ PARTİ OYLARININ BÖLGESEL DAĞILIMI (Milletvekili Seçimleri) A. GİRİŞ... 127 B. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN BÖLGELERDEKİ OY ORANLARI... 129 Bölgelerdeki Oy Aralıklarına Göre Siyasî Partiler ve Bağımsızlar... 130 C. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN BÖLGE İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI... 131 Bölgelerde Birinci ve İkinci Sıraları Alan Siyasî Partiler Arasındaki Oy Oranı Farkları... 132 D. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN MİLLETVEKİLİ ÇIKARDIĞI / ÇIKARAMADIĞI İLLERİN BÖLGESEL DAĞILIMI... 133
XV IX. BÖLÜM CUMHURİYET SENATOSU SEÇİMİ SONUÇLARI A. ÜLKE GENELİNDEKİ SONUÇLAR... 111 B. SİYASî PARTİLERİN CUMHURİYET SENATOSUNDA TEMSİL DURUMU... 112 Siyasî Partilerin ve Bağımsızların Aşkın / Eksik Temsil Oranları... 112 Bir Senatör İçin Kullanılan Oy Sayısı... 113 C. CUMHURİYET SENATOSUNDA FİİLEN OLUŞAN SANDALYE DAĞILIMI... 115 AP Listelerinden Seçilen Bağımsız Senatörler... 115 D. SİYASî PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN BİRİNCİ SIRAYI ALDIĞI İLLER E. SİYASî PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN İL İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI F. SİYASî PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN BÖLGELERDEKİ OY ORANLARI X. BÖLÜM GENEL DEĞERLENDİRME A. XI. DÖNEMDEKİ GELİŞMELER (27 Ekim 1957 27 Mayıs 1960)... 145 DP, 1950 1960 Döneminde Kesintisiz İktidar Olmayı Başarmıştır... 145 CHP, 1950 1960 Döneminde Ana Muhalefet Partisi Konumunda Kalmıştır... 145 Anayasa ve Seçim Sistemi Sürekli Olarak Muhalefetin Gündeminde Kalmıştır... DP, XI. Döneme Hırçın ve Moralsiz Bir Ruh Haliyle Girmiştir CHP, XI. Döneme Yüksek Moralle Ama Hırçın Bir Tavırla Başlamıştır Siyasal Gerilim XI. Dönemde de Tırmanmaya Devam Etmiştir... 146 Askerî Müdahale... B. ARA DÖNEMDEKİ GELİŞMELER (27 Mayıs 1960 15 Ekim 1961)... 150 Askerî Yönetim 1 Yıl 4,5 Ay İçerisinde Demokratik Rejime Geçişi Sağlamıştır Anayasa ve Seçim Kanunları Yenilendi / Seçimler Yapıldı Yeni Meclis Sancılı Bir Süreçten Sonra Açılabildi Askerî Yönetim Yeni Kurumlar, Yeni Uygulamalar Getirmiştir Askerî Yönetimin Uygulamalarından Bazıları Telâfisi Zor Sonuçlara Yol Açmıştır Demokrat Partinin Kapatılması... İkinci Cumhuriyet. C. SEÇİM SONUÇLARI ÜZERİNDE DEĞERLENDİRMELER... 154 Milletvekili Seçimlerinde İlk Kez Nispî Temsil Sistemi Uygulanmıştır.. Cumhuriyet Senatosu Seçimlerinde Liste Usulü Çoğunluk Sistemi Uygulanmıştır 1961 Seçim Sonuçları İstikrarsızlığa Yol Açmıştır
XVI CHP nin Oy Oranları 1957 Seçimine Göre Gerilemiştir.. DP Kökenli Oylarda Gerileme Olmamıştır.. CKMP nin Oy Oranları 1957 Seçimine Göre İlerlemiştir. D. BASINDAKİ DEĞERLENDİRMELER Yerli Basındaki Değerlendirmeler... 154 E. SON SÖZ... 1946 da Başlatılan Çok Partili Rejim 1960 ta Kesintiye Uğramıştır.. Başarısızlığa Götüren Nedenler... Bunalımı Önleyecek Bir Hakeme İhtiyaç Vardı... Ülkede Askerî Müdahaleler Dönemi Başlamıştır KRONOLOJİ... 165 EKLER İÇİNDEKİLER... 173 E İsmet İnönü nün CHP XIV. Kurultayı Açış Konuşması K I. 1957 de Seçilen Milletvekillerinin İsim Listesi (XI. Dönem)... 175 EK II.A. V. Adnan Menderes Hükûmeti... 187 EK II.B. I. Ve II. Gürsel Hükûmetleri... EK II.C. VIII. İnönü Hükûmeti... EK III. XI. Dönemde (1957 1961) TBMM de Boşalan Milletvekillikleri... 189 EK IV. İsmet İnönü nün CHP XIV. Kurultayı Açış Konuşması... 190 EK V. A.CHP İlk Hedefler Beyannamesi... 197 EK VI. Tahkikat Komisyonu Önergesi... 204 EK VII. TBMM Tahkikat Encümenlerinin Vazife ve Salâhiyetleri Hakkında Kanun... 221 EK VIII. Adnan Menderes in Radyo Konuşmaları... 227 EK IX. İlim ve Hukuk Heyeti Raporu... 233 EK X. Geçici Anayasa (12 Haziran 1960 tarih ve 1 sayılı Geçici Kanun)... 236 EK XI.A. Komitenin Kuruluşunda Görev Alan Millî Birlik Komitesi Üyeleri (38 Kişi)... 239 EK XI.B Kurucu Mecliste ve Cumhuriyet Senatosunda Yer Alan MBK Üyeleri (23 Kişi)... 244 EK XII.Demokrat Partinin Kapatılma Kararının Gerekçesi... 245 EK XIII. İsmet İnönü nün CHP XV. Kurultayı Açış Konuşması... 253 EK XII.C. Hür. P. nin 1957 Milletvekili Genel Seçim Beyannamesi... 257 EK XIII. XI. Dönemde İllerin Çıkaracağı Milletvekili Sayıları... 263 EK XIV. Parti Liderlerinin İmzaladığı Millî Antlaşma EK XV. A. Adalet Partisi 1961 Seçim Beyannamesi...
XVII EK XV. Cumhuriyet Halk Partisi1961 Seçim Beyannamesi... EK XV. C. Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin 961 Seçim Beyannamesi EK XV. D. Yeni Türkiye Partisinin 1961 Seçim Beyannamesi... EK XV. A. Adalet Partisi 1961 Seçim Beyannamesi... EK XVI. I. Dönemde (1961 1965)İllerin Çıkaracağı Milletvekili Sayıları EK XVII. İllerde kayıtlı olan ve Oy Kullanan Seçmenler (Milletvekili Seçimleri)... EK XVIII. İllerdeki Seçmen Sayısı ve Seçime Katılma Oranları... EK XIX. Milletvekili Seçim Sonuçları EK X. Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İllerde Çıkardıkları Milletvekili Sayıları EK XXI. Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İl İçi Sıralamadaki Yerleri... 276 EK XXII. 1961 de Seçilen Milletvekillerinin İsim Listesi (I. Dönem)... 279 EK XXIII. İllerin Çıkaracağı Senatör Sayıları EK XXIV. İllerde kayıtlı olan ve Oy Kullanan Seçmenler (Cumhuriyet Senatosu Seçimi)... EK XXV. İllerdeki Seçmen Sayısı ve Seçime Katılma Oranları.(Büyüklük Sırasına göre)... EK XVI. 1961 Cumhuriyet Senatosu Seçim Sonuçları... EK XVII. Siyasî Partilerin Çıkardığı Senatör Sayıları EK XVIII. Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İl İçi Sıralamadaki Yerleri... EK XIX. Seçiilen Senatörlerin İsim Listesi... 269 SİYASÎ PARTİLER ÖZEL EKİ A. DEMOKRAT PARTİ... 295 B. CUMHURİYET HALK PARTİSİ... 317 C. CUMHURİYETÇİ MİLLET PARTİSİ... 337 GRAFİK VE HARİTALAR (İÇİNDEKİLER)... 357 GRAFİK I: 27 Ekim 1957 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları... 361 GRAFİK II : 27 Ekim 1957 Milletvekili Genel Seçiminin Temsil Oranları... 363 HARİTA I: İllerde Birinci Sırayı Alan Siyasî Partiler... 365 HARİTA II: Bölgelerde Birinci ve İkinci Sırayı Alan Siyasî Partiler... 367 HARİTA III: İşbirliği Yapan Siyasî Partilerin Oy Toplamının DP nin Oy Toplamını Geçtiği İller... 369 ADALET PARTİSİ (AP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. AP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller... 371 HARİTA II. AP nin İllerdeki Oy Oranları... 373 HARİTA III. AP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri... 375
XVIII HARİTA IV. AP / Ülke Ortalamasının (% 48,6) Altındaki ve Üstündeki İller... 377 HARİTA V. AP / 1954 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller... 379 HARİTA VI. AP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu... 381 CUMHURİYET HALK PARTİSİ (CHP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. CHP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller... 383 HARİTA II. CHP nin İllerdeki Oy Oranları... 385 HARİTA III. CHP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri... 387 HARİTA IV. CHP / Ülke Ortalamasının (% 41,4) Altındaki ve Üstündeki İller... 389 HARİTA V. CHP / 1954 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller... 391 HARİTA VI. CHP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu... 393 CUMHURİYETÇİ KÖYLÜ MİLLET PARTİSİ (CKMP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. CKMP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller... 395 HARİTA II. CKMP nin İllerdeki Oy Oranları... 397 HARİTA III. CKMP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri... 399 HARİTA IV. CKMP / Ülke Ortalamasının (% 6,5) Altındaki ve Üstündeki İller... 401 HARİTA V. CKMP / 1954 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller... 403 HARİTA VI. CKMP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu... 405 YENİ TÜRKİYE PARTİSİ (YTP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. CKMP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller... 395 HARİTA II. CKMP nin İllerdeki Oy Oranları... 397 HARİTA III. CKMP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri... 399 HARİTA IV. CKMP / Ülke Ortalamasının (% 6,5) Altındaki ve Üstündeki İller... 401 HARİTA V. CKMP / 1954 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller... 403 HARİTA VI. CKMP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu... LÜGATÇE... 407 DİZİN... 429 KAYNAKLAR... 435 TESAV Yayınları... 437
XIX