MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ A. Isınma ve soğuma B. Hal değişimi A. Bozunma
A. ISINMA VE SOĞUMA Maddeler bulundukları ortamlara bağlı olarak sıcak yada soğuk olabilirler. Isının en önemli özelliklerinden biri de maddeler üzerinde yapmış olduğu etkidir. En yakın bildiğimiz su, ısı etkisiyle üç halde bulunur. Suyu ısıtırız kaynar buhar olur. Diğer bir tabirle gaz haline gelir. Suyu soğuturuz. Buz yani katı olur. Demir gibi maddeleri ısıtırız. Boyu uzar yani genleşir.
ISI VE SICAKLIK Isı, bir maddenin enerji şeklidir Isı bir enerji türüdür. Maddenin içindeki moleküller ısı enerjisiyle harekete geçer ve birbirinden uzaklaşır. Sıcaklık ise ısınan maddenin hissettiğimiz değeridir. Yani:Isı ve sıcaklık aynı şeyler değildir.
Isı değişiklikleri yer yüzünün şeklini değiştiren önemli bir etkendir. Gece ve gündüz arasında. Önemli sıcaklık farklılıklarının olduğu yerlerde, kayalar hızla parçalanıp ufalanır., Gündüzleri kaya çatlaklarına dolan nem, geceleri hava soğuduğunda donup genleşerek kayaların parçalanmasına sebep olur. Arıca kısa süre içerisinde meydana gelen sıcaklık değişiklikleri kayaların parçalanmasına yol açar. Isınma ve soğuma sonucu aşınmış kayalar.
SICAKLIĞIN ÖLÇÜLMESİ Sıcaklığı termometre ile ölçeriz. Sıvıların genleşme prensibinden yola çıkılarak yapılmıştır. Termometredeki sıvının yükselmesi veya düşmesi de ısınma ve soğuma olayları ile gerçekleşir. Termometre içindeki cıva ısınınca yükselir soğuyunca büzülür. Termometre
ISI MADDELERİ ETKİLER Isıtılan cisimlerin hacimlerinde meydana gelen artışa genleşme denir. Isı veren (soğuyan) cisimlerin hacimlerinde meydana gelen küçülmeye de büzülme denir. Büzülme Genleşme
. Isı bir enerji çeşididir ve diğer enerjilere dönüşebilir. Bir cismin sıcaklığı arttığı zaman ısı almıştır. Sıcaklığı azaldığı zaman ısı vermiştir. Bir cismin sıcaklığını yükselten diğer bir cisme ısı kaynağı denir. En büyük enerji kaynağı güneştir. Yer yüzünde çeşitli ısı kaynakları vardır. Bunlar odun,kömür, gaz yağı, hava gazı, bütün gaz vb...
ENERJİ KAYNAĞI:GÜNEŞ Güneş,yıldızdır. Güneş,kömür,petrol ve doğal gaz gibi yakacakların kaynağıdır. Güneş,rüzgar,yağmur gibi doğa olaylarının sebebidir. Güneş,yediğimiz besinlerin içindeki enerjinin kaynağıdır. Güneş,doğadaki su döngüsünün kaynağıdır. Güneş,Dünya mızın ısı ve ışık kaynağıdır. Güneş enerjisinden;bazı saatlerde,hesap makinelerinde, bazı taşıtlarda yararlanılmaktadır.
KATI MADDELERDE GENLEŞME Elektrik yada telefon tellerinin görünümleri, yazın ve kışın farklılık gösterir. Kışın iki direk arasındaki bakır teller düz bir çizgi gibi görünür. Yazın ise tellerin sarktığı gözlenir. Bunun nedeni sıcaklıkla genleşmedir. Isıtılan metal tellerin boyu uzar. Genleşme katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
SIVILARDA GENLEŞME Sıvılarda yüzeyce genleşmelerinden bahsetmek oldukça güçtür. Hacimsel olarak genleşmelerini incelemek ise oldukça kolaydır. Kapta bulunan bir sıvıyı ısıttığımızda ısı seviyesi yükselir. Isı seviyesi yükseldiği zaman tanecikler birbirlerinden uzaklaşmaya başlar. Uzaklaştıkça hacmi artar. Aynı şekilde sütü falan ısıttığımızda kaptan taşıyor.ancak su ısıtıldığında taşmaz çünkü buharlaştığı için miktarı azalır.
GAZLARDA GENLEŞME Gaz halindeki maddelerin ısı etkisiyle genleşmeleri sıvı ve katılara göre daha fazladır. Gazlar ısı enerjisinden çok etkilenir ve kolay genleşir. Aynı sıcaklık ve basınçta bütün gazlar aynı miktarda genleşir. Sıcak su banyosuna konulan ve ağzına balon yerleştiren süt şişesi suyun içine konularak su alttan ısıtılırsa şişenin ağzına kapatılan balon şişer. Şişenin üstündeki hava genleşerek balonu şişirir. Bu deney bize gazların sıcaklık karşısında genleşmiş olduğunu gösterir.
B. HAL DEĞİŞİMİ Isı etkisiyle maddelerde şu olaylar gerçekleşir: 1- Erime 2- Donma 3- Buharlaşma 4- kaynama 5- Yoğuşma 6- Genleşme 7- Büzüşme
Bu olayların bazıları ısı alarak,bazıları ısı vererek gerçekleşir Isı alarak gerçekleşenler: Isı vererek gerçekleşenler : Erime Buharlaşma Kaynama Genleşme Donma Yoğuşma Büzüşme
MADDELERİN HÂL DEĞİŞİMİ Maddelerin katı-sıvı-gaz hâlleri arasında geçişler yapmasına hâl değişimi denir. Maddeler; Katıdan-sıvıya (erime) Sıvıdan-katıya (donma) Sıvıdan-gaza (buharlaşma) Katıdan gaza ( süblimleşme) Gazdan-sıvıya (yoğuşma) geçiş yapar.
KATIDAN SIVI HÂLE GEÇİŞ Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle dönüşmesidir.bu olaya erime denir. Buz eriyince su olur. Tereyağı eriyince sıvı yağ olur.
SIVIDAN KATI HÂLE GEÇİŞ Sıvı maddelerin ısı vererek hâle katı dönüşmesidir. Bu olaya donma denir. Suyun donarak buza dönüşmesi Kremanın donarak dondurmaya dönüşmesi
SIVIDAN GAZ HÂLE GEÇİŞ Sıvı maddelerin ısı alarak gaz hâle dönüşmesidir. Bu olaya buharlaşma denir.
KATI HÂLDEN GAZ HÂLE GEÇİŞ Katı maddelerin ısı alarak,sıvı hale geçmeden,direkt gaz haline geçmesidir. Bu olaya süblimleşme denir. Örnek: Naftalinin ısı alarak gaz haline dönüşmesi. Tuvaletlere konulan koku gidericilerin ısı alarak gaz haline geçmesi
GAZ HÂLDEN SIVI HALE GEÇİŞ Gaz maddelerin ısı vererek sıvı hâle dönüşmesidir. Çiy i buna örnek verebiliriz. Bu olaya yoğunlaşma denir.
C.BOZUNMA Bazı katı maddeler ısıtıldığında sıvı hâle geçmezler.kendine ait özellikleri de kaybolur.bu olaya bozunma denir. Şekeri ısıttığımızda erimez,yanarak bozunur.