Adres bilgileri ve diğer bilgilerin bazıları
G şifreleri (kodları) CNC programlarının yazımında kullanılan talaş kaldırma işlemlerini doğrudan ilgilendiren kodlardır. G kod numaraları G00 - G99 arasındadır. CNC torna tezgâhlarında kullanılan G kodları aşağıda verilmiştir.
G Kodu Anlamı G00 - G0 Kesici takımın boşta hızlı hareketi. G01 - G1 Doğrusal interpolasyon. Kesici takım iş parçası ile temas halindedir. G02 - G2 Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) dairesel interpolasyon. G03 - G3 Saat ibresinin dönüş yönünün tersi yönde (CCW) dairesel interpolasyon. G04 - G4 Bekleme. G20 Inç ölçü sistemi G21 Metrik ölçü sistemi G28 Referans noktasına dönüş komutu. G31 Satır atlama komutu. G32 Diş açma komutu. G34 Değişen adımlı diş açma komutu. G40 Takım ucu yarıçap telafisi iptali. G41 Takım ucu yarıçap telafisi solda. G42 Takım ucu yarıçap telafisi sağda. G50 Maksimum tezgâh mili devir sayısı sınırlama komutu. G54 İş parçası sıfırı G55 - G59 Farklı referans noktaları seçimi G70 Finiş tornalama G71 Boyuna kaba dış çap tornalama çevrimi. G72 Alın tornalama çevrimi. G73 Profile göre dış çap tornalama çevrimi G74 Z ekseninde delik delme çevrimi G75 X ekseninde kanal açma ve kesme çevrimi G76 Çok pasolu diş açma çevrimi G80 Delik delme çevrimleri iptali G81 Delik delme çevrimi G82 Delik delme ve delik sonunda bekleme çevrimi G83 Gagalamalı delik delme çevrimi G84 Kılavuz çekme çevrimi G85 Delik büyütme G90 Silindirik dış çap/iç çap tornalama çevrimi (Tek paso) G92 Diş açma çevrimi (Tek paso) G94 Alın tornalama çevrimi G96 Sabit kesme hızı G97 Sabit devir sayısı G98 İlerleme mm/dak. G99 İlerleme mm/devir
M şifreleri (kodları) CNC programlarının yazımında kullanılan yardımcı fonksiyon kodlarıdır. Bu kodlar kesme işlemini kolaylaştıran kodlardır. M harfi ve bunu talip eden 2 haneli rakamlardan oluşur. M00 komutu programı geçici olarak durdurur. Bu işlem el ile takım değişimi, ölçü kontrolü, kesici takımlarını kontrol etme amacıyla kullanılır. 41 Tezgâhı tekrar çalıştırmak için başlama düğmesine basılır. Program kaldığı yerden devam eder. M02 / M30 Program Sonu M02 komutu programı bitirir. Bu komuttan sonra tezgâhın çalışan bütün fonksiyonları durdurulur. M30 komutu da programı bitirir. M02 komutundan farklı olarak programı bitirdikten sonra program başına döner. İş parçası birden fazla üretilecekse program sonlandırılmasında M30 komutu kullanılmalıdır.
M Kodu Anlamı M00 Program durdurma M01 İsteğe bağlı durdurma M02 Program sonu (Tek parça imalatında) M03 Tezgâh milini saat ibresinin dönüş yönünde (CW) döndürme M04 Tezgâh milini saat ibresinin tersi dönüş yönünde (CCW) döndürme M05 Tezgâh milini durdur. M06 Kesici takım değiştirme M08 Kesme sıvısını açma M09 Kesme sıvısını kapatma M19 Ayna kilitleme M30 Program sonu ve tekrar program başına dön M98 Alt program çağırma M99 Alt program sonu
Mutlak (absolute) koordinat girişi * Bu sistem G90 komutu ile aktif hale getirilir.
Alıştırma: Çizimdeki noktaların koordinatlarını mutlak sisteme göre bulunuz.
Artışlı (Incremental) koordinat girişi *Bu sistem G91 komutu ile aktif hale getirilir. Artışlı koordinat girişinde bütün noktalar bir önceki noktaya göre belirlenir. Başka bir deyişle bir önceki nokta koordinatı girilecek olan noktanın referans noktası (0,0,0) olur.
Alıştırma: Aşağıda resmi verilen iş parçasının noktalarının koordinat değerlerini eklemeli (artımsal) sisteme göre bulunuz.
G00 Kodu (Hızlı İlerleme) G00 komutu kesici takımın kesme işlemi yapmadan bir noktadan diğer bir noktaya doğrusal olarak hızlı hareketini sağlar. G00 komutu genellikle G01, G02 ve G03 komutlarından önce veya sonra kesici takımın konumlanması için kullanılır. G00 komutu esnasındaki kesici takımın hızı üretici firma tarafından belirlenmiştir.
G01 Kesici Takımın Talaş Kaldırma Anındaki Hareketi G01 ya da G1 komutu kesici takımın talaş kaldırarak hareketini tanımlamak için kullanılır. Bu hareketle birlikte mutlaka F ilerleme değeri verilmelidir.
Şekilde ölçüleri verilen iş parçasını CNC de işlemek için programını yazınız? (Sadece yüzeyden temizleme talaşı alınacaktır. Program mutlak olarak yazılacaktır.)
G02 Kodu-CW (Dairesel Hareket-Saat İbresi Yönü) Komut satırı: N_ G02 X_ Z_ R_ F_ ; N_ G02 X_ Z_ I_ K_ F_ ;
G03 Kodu-CCW (Dairesel Hareket-Saat İbresi Yönü) Komut satırı: N_ G03 X_ Z_ R_ F_ ;
Kesici takım uç yarıçapının hatalarını ortadan kaldırmak için G41 ve G42 komutları kullanılır(takım telafisi kodları).takım telafisi yapılmazsa, programcı takım boyutlarını gözönüne alarak programlanan koridnatları değiştirmek zorunda kalır. Bu G40 komutu bu komutları iptal eder.
Takım uç telafisinin iptali, G40 ve G41. X G03
Kesici geometrisi Takım uç yarıçapının hatalarını ortadan kaldırmak için G41 ve G42 komutları kullanılır. G40 komutu bu komutları iptal eder.
T0101: Takımın takım kafasındaki yeri ve takım aşınma telafisi
İlerleme hızı mm/dak. olarak verilmek istenirse G98 şifresi, mm/devir olarak verilmek istenirse G99 şifresi kullanılır.
Örnekten de görüldüğü gibi takımın her hareketi için bir satır program yazılmaktadır. Bu durum finiş işlemelerde yani tek seferde paso alma işlemlerinde sıkıntı çıkarmamaktadır. Ancak kaba işleme ve vida açma gibi işlemlerde takım iş parçası profilini oluşturmak için birden fazla paso kaldıracağından dolayı bu tür programlar çok satırlı olmaktadır. Bu da zaman kaybına neden olmaktadır. Bu sebeplerden dolayı çevrimlere ihtiyaç duyulmuştur. G70: İnce talaş kaldırma (son talaş kaldırma). G71: Z ekseni boyunca kaba talaş kaldırma G72: X ekseni boyunca talaş kaldırma G73: Profil tornalama
G71: Z ekseni boyunca kaba talaş kaldırma
N10 O3333 N20 T0303 N30 G50 S1200 M3 N40 G96 S160 N50 M8 N60 G00 X200 Z100 N70 G00 X160 Z10 N80 G71 U7 R1 N90 G71 P100 Q170 U4 W2 F0.3 N100 G00 G42 X40 Z3 N110 G01 Z-30 N120 X60 Z-60 N130 Z-80 N140 X100 Z-90 N150 Z-110 N160 X140 Z-130 N170 G40 X142 N180 G70 P100 Q170 N190 G00 X200 Z100 N200 M30
G72: X ekseni boyunca kaba talaş kaldırma Alıştırma: S 71
G73: Profil Boyunca talaş kaldırma Alıştırma: S 71
Kesme Hızı Kesme Hızı, kesici takım ucunun (torna kaleminin), iş parçası çevresinde bir dakikada metre cinsinden aldığı yoldur. Diğer bir ifadeyle kesici takımın iş parçasın üzerinden bir dakikada kaldırdığı talaşın doğrusal uzunluğudur. İlerleme İlerleme, kesici takımın iş parçası üzerinde doğrusal olarak bir dakikada mm cinsinden aldığı yolun uzunluğudur. G50: En yüksek devir sayısı. G96: Sabit kesme hızı. G97: Sabit kesme hızı iptali, sabit devir sayısına geçiş. T0101: Takımın takım kafasındaki yeri ve takım aşınma telafisi G98 :İlerleme mm/dak. G99 :İlerleme mm/devir İlerleme mm/devir İş mili dönmesi CCW