Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1. Torna Tezgahları

Transkript

1 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1 Parçaya kesici alet yönünde bir hareket vererek talaş kaldırmaya tornalamak, bu işlemleri yapan tezgahlara da torna tezgahları denir. Tornada genellikle eksenel hareketle dış iç kısımlarda silindirik ve konik yüzeyler işlenir. Ayrıca çeşitli profillerde vida açma, matkapla delik delme, kılavuz salma, işlemlerinin yanında taşlama, frezeleme, profil tornalama, yay sarma, demir, çelik, ağaç, plastik alaşımlar ve yumuşak gereçlere istenilen şekil ve biçim verme işlemleri uygulanabilir. Endüstrinin gelişmesine paralel olarak ilk ilkel torna tezgahlarından günümüze kadar hidrolik kumandalı, nümerik kontrollü ve bilgisayar kontrollü (CNC) takım tezgahları geliştirmiştir. 2 1

2 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER TORNA ÇEŞİTLERİ: 1. Saatçi Tornası 2. Masa Tornası 3. Üniversal Torna Tezgahı 4. Hidrolik Kumandalı 5. Elektronik Kontrollü 6. Özel Rovelver Otomatik Düşey Torna Tezgahı Hava Tezgahı Kopya Torna Tezgahı Sırt alma Torna Tezgahı Kam Torna Tezgahı Üretim tipi Torna Tezgahı Tornada komparatörle salgı kontrolü 3 TORNA TEZGAHININ BAŞLICA KISIMLARI 1. Gövde 2. Fener mili ve kutusu 3. Hareketli punta 4. Ayna (veya sabit punta) 5. Talaş mili 6. Ana mil 7. Norton kutusu 8. Araba 9. Kalemlik 10. Elektrik Motoru 11. Avadanlıklar Aynalar Sabit yataklar Gezer yataklar Pensler Mandren Katerler Fırdöndü 4 2

3 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 5 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 6 3

4 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER TORNA ÇEŞİTLERİ: 1- Üniversal Torna Tezgâhı Yandaki şekilde görülen bu tür torna tezgahlarında pek çok tornalama işlemi (Alın tornalama, dış çap tornalama, delik delme, kesme, kanal açma, metrik ve withvorth diş açma, taşlama, rayba ve klavuz çekme, dişli açma vb.) yapılır. 2- Dik Torna Tezgâhı Şekilde görünen bu tür torna tezgahları özellikle büyük çaplı ve ağır iş parçalarının tornalanmasında kullanılır. Tezgâh mili düşey konumdadır. Böyle dönme sonucu meydana gelecek olumsuzlukların tezgâh milini etkilemesi ortadan kaldırılmıştır. 7 TORNA ÇEŞİTLERİ: 3- Revolver Torna Tezgâhı Bu tür torna tezgâhlarında özellikle çubuk şeklinde ve çok sayıda seri olarak üretilmesi gereken parçalar imal edilir. Genellikle iş parçaları ayna yerine penslerle bağlanırlar. Bunun için pens aynası adı verilen özel aynalar kullanılır.iş parçasının sökülüp bağlanması tezgâh mili durdurulmadan yapılır. Kesici takımlar revolver adı verilen altıgen döner aparata bağlanırlar. Bu döner aparata kenar sayısı kadar kesici takım bağlanır. 8 4

5 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 3- Revolver Torna Tezgâhı-2 Revolver aparat yatay konumda olabildi gibi dikey konumda da olabilir. Bu aparatın döndürülmesi elle yapıldığı için bu tür torna tezgâhlarına yarı otomatik (Semi Automatic) torna tezgâhları da denilir. Ayrıca tezgahın arabası üzerine de gang tipi kesiler de bağlanarak kanal açma, kesme, profil tornalama ve pah kırma işlemleri yapılabilir Otomat Torna Tezgâhları Şekilde görülen bu tür torna tezgâhlarına otomat ya da kam torna tezgâhları adı verilir. Günümüz CNC torna tezgâhlarının kam versiyonları da denilebilir. Bu tür tezgâhlar çalışma sistemi olarak revolver torna tezgâhlarına benzerler. Aralarındaki en önemli farklılıklar bu tür tezgâhlarda her türlü hareketin (iş parçası sürme, iş parçasının çözülmesi/bağlanması, kesici takımların değiştirilmesi ve talaş kaldırma işlemleri) özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş olan kamlar yardımıyla yapılmasıdır. Tezgâhta kullanılacak kamlar ilgili operasyona göre kam tasarımcıları tarafında çizilir ve çizilen bu şekle göre kamlar imal edilir. İmal edilen bu kamlar tezgâhın ana mili üzerindeki yerlerine takılırlar. 10 5

6 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 5- Hava (Çap) Tornası Büyük çaplı ancak fazla ağır olmayan iş parçalarının tornalanması için kullanılırlar. Tornalama çapı çok büyük olduğu için tezgâh fener mili kısmı ve gövde kısmı olarak 2 ayrı bölümdedir. Büyük çapların tornalanabilmesi için ayna hizasında atölye zemini kazılır ve büyük çaplı iş parçasının çevirme çapını kurtarabilmesi sağlanır. Böylece iş parçasının yarı kısmı atölye zeminine açılmış olan çukurda döner. Bu tür tezgâhların tornalama çapları büyük olmasına rağmen tornalama boyları fazla uzun olmaz Hava (Çap) Tornası 12 6

7 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 6- Ağır İş Torna Tezgâhları Bu tür torna tezgahları boyları uzun ve normale göre büyük çaplı iş parçalarının tornalanmasın da kullanılırlar Sıvama Torna Tezgâhı: Bakır ve alüminyum malzemelerden mutfak ve süs eşyası ve minare ve kubbe alemi gibi parçaların sıvama yöntemiyle imal edilmesinde kullanılan torna tezgâhlarıdır. Geçmişte yaygın olarak kullanılmalarına karşın günümüzde yavaş yavaş popülerliklerini yitirmektedirler. 14 7

8 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 8- Masa Tipi Torna Tezgâhı Küçük iş parçalarının tornalanmasında kullanılan tezgâhtır. Tezgâh boyutları küçük olduğu için masa üzerine monte edilerek kullanılır. Bu nedenle de masa tipi torna tezgâhı olarak isimlendirilir. Genellikle küçük çaplı, küçük boyutlu ve vuruntusuz iş parçalarının imalatında kullanılır. 15 TORNA ÇEŞİTLERİ: 9- Kam Tornası Kam milleri, motorların giriş ve çıkış supaplarına kumanda ederler. İşte bu kam millerini imal etmek için kam torna tezgahları kullanılır. Kam torna tezgahında talaş, torna kalemleri ile kaldırılır. Çeşitli kam profilleri ve değişik işlemleri sonraya bırakılmadan bu tür tezgahlarda işlemek mümkündür. Üzerine çok sayıda kesici takım bağlanabilir. Siper ve kopya mastarının eğrileri tarafından kumanda edilir. Her torna kalemi otomatik olarak tornalama işine göre parçaya uzaklaşıp yaklaşmak suretiyle hareket eder. Birkaç ara yatak kullanılırsa kam millerinin eğilmesi önlenmiş olur. Bu tornalarda sadece kam milleri işlendiğinden fener milinin yapısı basit yapılmış ve hızları sabittir. 16 8

9 17 Doç. r. Ahmet DEMİRER Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 18 9

10 Kopya Torna Tezgahı Üretilecek olan parçanın ölçülerini şablonun ölçüleri vermektedir. Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 19 Kopyalama ünitesi hidroiik, eiektrik, elektronik, elektro-mekanik, pnömatik, veya mekanik olabilir. Kopyalama işlemi üretilen parçanın şekline göre, tek pasoda olabileceği gibi, birkaç pasoda Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 20 da olabilir. 10

11 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER Sırt Alma Tornası Bu tür torna tezgahlarında sırt tornalaması sayesinde özellikle freze çakılarında gerekli kesme açısı elde edilir. Sırt alınmış dişler usulüne göre bilenirse kesici ağızların biçimleri değişmez. Freze çakılarına eksantrik olarak boşluk açısı vermek için kullanılan modül ve profil freze çakılarının sırtı bu tornalarda boşaltılarak boşluk açısı verilir. İyi düşünülmüş önemli bir tertibat yardımı ile kalem, kesme anında parçaya düzgün olarak ilerler ve geriye hareket eder. Kesme esnasındaki ileri hareket, diş boşluğu sonunda nihayete erer. Bundan sonra yay kuvveti ile kalem ilk konumuna gelmek üzere geriye itilir. Boyut olarak Masa tipi Torna Tezgahı 22 11

12 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 23 CNC Torna Tezgahı 24 12

13 CNC Torna Tezgahı CNC tornada C Eksenli frezeleme CNC Tornada Diş çekme 25 CNC OTOMAT TORNA TEZGAHLARI Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 26 13

14 SERİ ÜRETİM TORNALARI Seri üretim yapmak amacı ile parçaların bağlanması, sökülmesi, kesici takımların değiştirilmesi ve sırası gelince işlem yapmasını, zaman kaybı olmadan sağlayan tezgahlar geliştirilmiştir. Seri üretim tezgahlarının en önemli özelliği, kesme hızının yüksek olmasıdır. Buna bağlı olarak devir sayısı ve ilerleme miktarı yüksek alınır. Bu durumda sonuç olarak, parça işleme zamanı kısalmaktadır. Seri üretim tezgahlarında kullanılan kesici takımların yüksek devir sayısı ve yüksek ilerlemeye dayanacak özellikte olması gerekir. Seri üretimde genellikle sert metal uçlar, kaplamalı sert metal uçlar ve seramik kesici takımlar kullanılır. Yol ve geometri bilgileri ile teknolojik bilgilerin tamamı, tezgahta çalışan operatör tarafından verilirse, bu tezgahlara mekanik tezgahlar, bilgiler insan etkisi olmadan çeşitli tertibatlarla verilirse otomat tezgahları, bilgiler programla ile verilirse Sayısal Denetimli-NC (Numerically Controlled) ve Bilgisayarlı Sayısal Denetimli-CNC (Computer Numerically Controlled) tezgahlar denir. Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 27 SERİ ÜRETİM TORNALARI Seri üretimde iki çeşit zaman bulunmaktadır: Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 28 14

15 Revolver Torna Tezgahı Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 29 Revolver Torna Tezgahı Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 30 15

16 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER Revolver Torna Tezgahı Revolver torna tezgahında işlenen parçalar ayna ile, pensler yardımıyla veya özel bağlama aparatları ile bağlanır. Revolver başlığın kesici takım bağlama yerlerine istasyon denir. Verimliliği arttırmak amacıyla, bir istasyona birden fazla kesici takım bağlanarak işlemler birleştirilir. İki farklı çap tornalayan ve delik delme matkabı bulunan takım tutucusu 31 Revolver Torna Tezgahı Revolver toma tezgahmda i~lenmesi dli~unlilen paryalann, liretim miktannm yok fazla orevolver toma tezgahmda i~lenmesi dli~unlilen paryalann, liretim miktannm yok fazla olmasl gerekmektedir.lmasl gerekmektedir. Revolver torna tezgahında işlenmesi düşünülen parçaların, üretim miktarının çok fazla olması gerekmektedir. Revolver tornalarda takoz veya çubuk şeklindeki malzemeler işlenebilir

17 Revolver Torna Tezgahı 33 C eksenli frezeleme Takım ölçme Çift Aynalı CNC Otomat Torna Tezgahı Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 34 17

18 Tek milli otomat tezgahı; iş mili, hız kutusu, revolver başlığı (taret), otomatik ilerleme mekanizması, soğutma sistemi, çubuk sürme ve dayama tertibatından meydana gelmektedir. Günümüzde bu tezgahlar CNC kumandalı olarak üretilmektedir. Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 35 Bu tezgahlar hassas saat ve ölçü aletlerinin parçalarını üretmek için geliştirilmiş tezgahtır. Farklı tarafı taretin olmamasıdır. Kesici takımlar hareketlerini kamlardan almaktadır. Ana motordan alınan hareket, hız kutusuna oradan da iş miline iletilmektedir. Ayrıca diş açma işlemlerinde iş milinin yön değiştirmesi de mümkündür. Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 36 18

19 Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 37 Torna Tezgahında Kesiciler Kalem mastarları Diş tarağı Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 38 19

20 Torna Tezgahında Kesiciler Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 39 Torna Tezgahında Kesicilerin Bilenmesi Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 40 20

21 Torna Tezgahında Bağlama Aparatları Aynalar Kalemlik ve Katerler Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 41 Torna Tezgahında Kesici Bileme yönü Tanımlama Sağ ve sol kalemler Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 42 21

22 Torna Tezgahında Kesici Bileme yönü Tanımlama Profillerine göre kalemler Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 43 Tr ve İng terimler: Torna tezgahı (lathe machine) Freze tezgahı (miling machine) Matkap tezgahı (drilling machine) Delik büyütme tezgahı (boring machine) Taşlama tezgahı (grinding machine) Kaynaklar: 1-KISA Mehmet, Özel Üretim Teknikleri, Furkan ofset, Bursa, Görseller 44 22