FANUC TORNA SİMÜLATÖR EĞİTİMİ NOTLARI

Transkript

1 FANUC TORNA SİMÜLATÖR EĞİTİMİ NOTLARI SAYISAL DENETİM (NC- NUMERİCAL CONTROL) Sayısal denetim (SD); program satırlarındaki harf ve rakamların ikili sayı sistemindeki karşılığını bir banta deldikten sonra bu banta kodlanmış komutları okuyup, istenen hareketleri otomatik olarak yapabilen sistemlere denir. Tezgâh, çeşitli işleme fonksiyonlarını yerine getirmek için istenen düzen ve şekilde kodlanmış bilgiye cevap verir. Bu fonksiyonlar tezgâhın ana milinin pozisyonunu değiştirmeye, ana milinin dönme yönü ve hızını belirlemeye, takım seçimine, soğutucunun açma kapatma kontrolüne kadar farklı işlemleri kapsar. BİLGİSAYARLI SAYISAL DENETİM (CNC COMPUTER NUMERİCAL CONTROL) Bilgisayar teknolojisinin gelişmesi ile NC tezgâhlara bilgisayar adaptasyonu yapılıp yeni bir tezgâh komut işleme sistemi ortaya çıkmıştır. Özellikle bilgisayarların yapısının küçülmesi ve işlevlerinin büyümesinden sonra NC tezgâhların gerek eksen hareketleri gerekse tezgâhtaki diğer işlemleri bilgisayarda bulunan yazılım sistemleri ile yapılmaktadır. Bilgisayarlar NC tezgâhlara aşağıdaki özellikleri kazandırmıştır: Bilgilerin saklanması, Bilgiler üzerinde düzeltmelerin daha kolay yapılabilmesi, Yapılan programların simülâsyon ile kontrol edilebilmesi Otomasyon sistemleri ile birlikte çalışabilmesi, Bilgisayar destekli imalâttaki (CAM ) gelişmelerden sonra program yazılımlarında oluşturulan bilgileri işleyebilme uyumluluğu gibi birçok özellik kazanımı sağlanmıştır. Bilgisayarlı sayısal denetim; makine imalatında kullanılan takım tezgâhları, ağaç işleme, kaynak, alevle kesme, tel ve dalma erozyon, enjeksiyonla şekillendirme gibi çok geniş imalat işlemlerinde uygulanmaktadır. Özellikle daha az zamanda ve yüksek kalitede üretime duyulan ihtiyaç bilgisayarlı sayısal denetimli tezgâhların sanayide hızla yaygınlaşmasını sağlamıştır. Özel işlem gerektiren, hassas ölçü ve yüzey kalitelerini gerçekleştirmek günümüz teknolojisinde büyük ölçüde CNC tezgâhlarla mümkündür. CNC TEZGÂH VE SİSTEMLERİNİN AVANTAJLARI 1. Modern teknoloji kullanılır. 2. Seri üretime uygundur. 3. Dar toleranslarda üretim yapmayı mümkün kılar. 4. Zamandan tasarruf sağlar. 5. Enerjiden tasarruf sağlar. 6. Takım değiştirmek kolay ve çabuktur. 7. Takım ömrü daha uzundur. 8. Operatörden kaynaklanan okuma hataları olmaz. 9. Program yazarken veya tezgâhta çalışırken çeşitli uyarıcılar (ses, ışık veya metin) sayesinde problemin belirlenmesi kolaydır. 10. Simülasyon özelliği ile geometrik ve parametrik hatalar önceden belirlenir. 11. Mevcut program üzerinde değişikler kolayca yapılabilir. 12. Veri transferi yapmak mümkündür. 13. Programları saklama imkânı vardır. 14. Bazı işlemler çevrimler şeklinde pratikleştirilmiştir. 15. İlerleme kontrolü hassastır. 16. Devir sayısı ve ilerleme miktarı ayar aralığı geniştir. 17. Kesme hızı sabit tutularak değişken devirlerde çalışması sağlanabilir. 18. Bağlamadan kaynaklanacak hatalar en az indirilir. (Örnek) 1

2 19. Malzeme firesi daha azdır. 20. Daha temiz ortamda çalışmayı mümkün kılar. 21. Güvenli çalışma ortamı sağlar. 22. Soğutma daha iyi yapılabilir. 23. El becerisi yerine düşünce gücünü öne çıkarır. 24. Üretim sırasında insan müdahalesini en aza indirir. 25. Daha karmaşık parçaların üretimi kolaydır. 26. Özdeş parça üretimi (tekrar edilebilirlilik) mümkündür. 27. Daha kaliteli bir üretim yapmayı mümkün kılar. 28. Operatör birden çok tezgâhı yönetebilir. DNC DOĞRUDAN SAYISAL DENETİM (DNC: DİRECT NUMERİCAL CONTROL) DNC, imalat sanayide CNC tezgâhlar için yazılan programların merkezi bir bilgisayarda depolanarak ilgili CNC tezgâhlara gerektiği zaman yüklenmesi veya tezgâhlardan merkezi bilgisayara geri gönderilmesi işlemidir. CNC TEZGÂHLARDA KOORDİNAT SİSTEMLERİ CNC takım tezgâhlarındaki eksenler kartezyen koordinat sistemine göre tanımlanmaktadır. Tabla ve kesici hareketleri için eksen atamaları yapılır. Tezgâh iki eksende çalışıyorsa birbirine dik iki eksen, üç eksende hareket ediyorsa birbirine dik üç eksen tanımlanır. Eksenin bir yönü artı diğer yönü eksidir. Eksen yönleri tanımlanırken sağ el kuralı kullanılır. Şekilde gösterildiği gibi; parmak uçları + yönü gösterecek şekilde, baş parmak +X yönünü, işaret parmağı +Y yönünü ve orta parmak +Z yönünü göstermektedir. Sağ el kuralı ile eksenleri ve yönlerini belirleme 2

3 TORNA TEZGÂHINDA TEMEL EKSENLER CNC torna tezgâhında temel X ve Z eksenleri mevcuttur. Ayrıca bazı tezgâhlarda üçüncü bir eksen olarak C ekseni bulunur. Genelde X ve Z eksenleri üzerinde hareket eden kesici takımlar istenilen geometriyi oluşturarak üretim yaparlar. CNC torna tezgâhında Z ekseni fener mili boyunca, yer düzlemine paralel olan eksendir. +Z gezer puntaya doğru, -Z fener miline doğrudur. Yani kesici yatay eksende fener milinden uzaklaşırken +Z yönünde hareket eder. Fener miline yaklaşırken -Z yönünde hareket eder, silindirik tornalama bu eksende yapılır. Yatay Z eksenine (fener mili eksenine) dik olan eksen X eksenidir. Genelde 45º lik eğimli yüzey üzerine yerleştirilir. Kesici parçadan uzaklaşırken çapı büyür ve + X yönünde hareket çap küçülür ve -X yönünde hareket elde edilir. Alın tornalama bu eksende yapılır. Şekilde CNC torna tezgâhındaki X ve Z eksenleri ve yönleri görülmektedir Ş ekil 7.2: C N C torna tezgâhında eksenler CNC Torna tezgâhında eksenler FREZE TEZGÂHINDA TEMEL EKSENLER CNC freze tezgâhlarında üç temel eksen bulunur. Bunlar: X, Y ve Z eksenleridir. Dik işleme merkezinde tablanın boyuna ilerlemesini sağlayan X ekseni, enine ilerlemeyi sağlayan Y ekseni ve kesicinin aşağı yukarı ilerlemesini sağlayan Z eksenidir. Şekillerde dik işleme merkezinde temel eksenler ve yardımcı eksenler görülmektedir. Yatay işleme merkezinde yatay ilerleme X ekseninde, aşağı yukarı ilerleme Y ekseninde ve enine ilerleme Z eksenindedir Dik işleme merkezinde temel eksenler ve yönleri 3

4 CNC TORNA TEZGÂHINDA BULUNAN SIFIR NOKTALARI Makine sıfır noktası (M): İmalatçı firma tarafından belirlenen ve sonradan değiştirilemeyen sıfır noktasıdır. Fener milinin alnındaki merkez noktadır. Referans noktası (HOME) (R): X ve Z eksenlerinde aynadan sağda ve yukarıdaki en üst noktadır. Tezgâh açıldığında referans noktasına gönderilir. İş parçası sıfır noktası (W): Operatör tarafından belirlenen ve genellikle işin alın merkez noktası olarak tayin edilen noktadır. Kesicinin izleyeceği yol bu noktaya göre hesaplanır. Kesici sıfır noktası (T): Kesicinin konumunu belirlemek için kullanılan noktadır. Kesici ölçümü yapıldığında bu nokta kesicinin ucuna taşınmış olur. Takım değiştirme noktası (N): Takım değiştirme esnasında taretin geldiği noktadır. Operatör tarafından bu nokta programlanabilir. 4

5 TAHRİKLİ VE TAHRİKSİZ TAKIMLAR C ekseni fener mili eksenine dik veya paralel yönde frezeleme işlemleri yapmak, delik delmek için kullanılır. Tarete düşey tahrikli mandren bağlandığında ayna hareketi ile birlikte silindirik parçaların çevresinde frezeleme işlemleri, bölüntüler, eksene dik delikler delmek mümkündür. Tarete yatay tahrikli mandren takılarak, parçaların alnına frezeleme işlemleri yapılabilir. Böylece torna tezgâhına bağlanan parça sökülmeden, hem tornalama hem de frezeleme işlemleri, tek tezgâhta bitirilebilmektedir. Şekilde CNC torna tezgâhında eksenler görülmektedir. (örnek) CNC Torna tezgâhında eksenlerin çalışma koşulları Ş ekil 7.3: C N C to rn a tezg âh ın d a eksen lerin çalışm a ko şulları 5

6 CNC TORNA TEZGÂHLARINDA KOORDİNAT VE ÖLÇÜ SİSTEMLERİ 1-MUTLAK (ABSOLUTE) KOORDİNAT SİSTEMİ: Bütün ölçülerin iş sıfır noktasına göre verildiği sistemdir. G90 komutu ile ifade edilir. 2-EKLEMELİ (INCREMENTAL) KOORDİNAT SİSTEMİ: Ölçülerin bir önceki ölçüden sonra eklemeli olarak verildiği sistemdir. Takımın bulunduğu her nokta sıfır olarak kabul edilir, sonraki ölçü koordinatı bu noktaya göre verilir. Simetrik ve sık sık tekrar edilen işlemlerde (ardı ardına açılan kanallarda, alt programlarda) kullanılır. G91 komutu ile ifade edilir. 3- KUTUPSAL (POLAR) KOORDİNAT SİSTEMİ: Bir pozisyonu belli bir noktadan ve referans ekseninde ölçülen açı (derece) ile tanımlanır. Kutupsal koordinat sistemine göre çizilen resim ölçüleri trigonometrik bağıntılardan (dik üçgen) yararlanılarak mutlak veya eklemeli sisteme dönüştürülmelidir. 6

7 Kutupsal ölçülendirme Kutupsal ölçülendirme 1- KOORDİNAT SİSTEMİ UYGULAMALARI 7

8 FANUC SİSTEMDE ÇOK KULLANILAN G ve 2- M KOMUTLARI G00: Talaşsız hızlı ilerleme G01: Doğrusal hareket G02: Saat ibresi yönünde dairesel hareket G03: Saat ibresi tersi yönünde dairesel hareket G04: Duraklama zamanı G32: Vida açma G40: Kesici ucu yarıçap telafisi iptali G41: Kesici ucu yarıçap telafisi (takım işin solunda) G42: Kesici ucu yarıçap telafisi (takım işin sağında) G50: Fener mili devir sayısını sabitleme G54: İş parçası sıfır noktası tanımlama G90: Mutlak ölçülendirme G91: Eklemeli ölçülendirme G96: Sabit kesme hızı (m/dk) G97: Sabit devir sayısı (devir/dk) G98: İlerleme mm/dk G99: İlerleme mm/devir Hazır Çevrimler (Döngü) G70: İnce işleme çevrimi G71: Eksene paralel kaba tornalama çevrimi G72: Alına paralel kaba tornalama çevrimi G73: Profile paralel kaba tornalama çevrimi G74: Delme çevrimi G75: Kanal açma çevrimi G76: Vida çekme çevrimi M01: İsteğe bağlı durdurma M02: Program sonu M03: Fener milini saat ibresi yönünde döndürme M04: Fener milini saat ibresinin tersi yönünde döndürme M05: Fener milini durdurma M08: Soğutma sıvısını açma M09: Soğutma sıvısını kapatma M17: Alt program sonu M30: Program sonu ve başlangıca dönüş M98: Alt program çağırma EN ÇOK KULLANILAN G VE M KOMUTLARININ TANITIMI M KOMUTLARI: Makine fonksiyonları yardımcı fonksiyonlar (fener milinin çalıştırılması M03, M04, soğutma sıvısının açılıp kapanması M08, M09 gibi). G KOMUTLARI: Yol şartları. Kesici talaş kaldırırken veya talaşsız yaptığı hareketlerdir. (hızlı ilerleme G00, doğrusal hareket G01, dairesel hareket G02, G03 gibi). S: G96 komutu ile verilirse sabit kesme hızı (m/dak), fener milinin dönme yönü M04 G97 komutu ile verilirse sabit devir sayısı (dev/dak), fener milinin dönme yönü M03 F: İlerleme (mm/dev) T: Takım (kesici) T0101: İlk iki rakam takım istasyon numarasını, son iki rakam ofset sayfa numarasını bildirir. M3: Fener milini saat yönünde (sağa) döndürür. İş merkezinde yapılacak delik delme, delik içi işleme, delik büyütme, iç ve dış vida açma, kılavuz çekme gibi operasyonlarda kullanılır. M4: Fener milini saatin tersi yönde (sola) döndürür. Dış çap, iç çap, alın tornalama gibi operasyonlarda kullanılır. 8

9 TORNADA KESME HIZI, DEVİR SAYISI VE İLERLEME Kesme hızı ve devir sayısının bulunması: Kesicinin cinsine ve malzemelerin cinsine göre kesme hızları için çizelgelerden yararlanılır. Bulunan kesme hızına göre devir sayısı hesaplanır. Kesme hızı: V= π.d.n 1000.V m/dak. Devir sayısı: N= 1000 π.d Kesme ilerlemesi: f- Bir devirdeki yanal ilerleme mm/devir devir/dak. F- Bir dakikadaki yanal ilerleme mm/dak V F=N.f=. f π.d mm/dak. CNC torna tezgâhlarında bir devirdeki yanal ilerleme (f) kullanılır. Kesme hızı (V), devir sayısı (N) yerine (S) sembolü kullanılır. G96 komutunda S Kesme hızını, G97 komutunda S devir sayısını ifade eder. ÇEŞİTLİ MALZEMELER İÇİN ORTALAMA KESME HIZLARI TABLOSU m/dak. İŞLENECEK MALZEMENİN CİNSİ Çelik kesiciler HSS KESİCİLER Sert maden uçlar Kaba talaş İnce talaş Kaba talaş İnce talaş Ç 1020-Ç Ç 1040-Ç Ç 1060-Ç Çelik dökümler Dökme demirler Bronz, kızıl döküm Alüminyum, Alaşımları

10 N10 T0101 (Alın tornalama) (Takım değiştirme) N15 G50 S3500 (İş mili devir sayısını sabitleme) N20 G96 S220 M4 (Alın tornalama kesme hızı ve iş milini döndürme) N25 G0 X84 Z0 (Alın tornalama için konumlama) N30 G1 X-1.6 F0.2 M8 (Alın tornalama) N35 G0 X150 Z150 (Takım değiştirme noktasına gönderme) N40 M9 (Soğutma sıvısını kapatma) N45 T0101 (Dış Kaba tor.) (Takım değiştirme) N50 G96 S220 M4 (Kaba tornalama kesme hızı ve iş milini döndürme) N55 G0 X80 Z5 (Kesme için konumlama) N60G71 U2 R1 (Kaba tornalama çevrimi) N65 G71 P95 Q135 U1 W0.1 F0.2 N70 G42 G1 X35 Z2 (Takım ucu yarıçap telafisini açma) N75 G1 Z0 (Program) N80 G1 X45 Z-25 N85 G1 Z-40 N90 G1 X55 N95 G1 Z-59 N100 G1 X60 Z-85 N105 G1 X84 (İş parçasından çıkma) N110 G40 (Takım ucu yarıçap telafisini kapatma) N115 G0 X100 Z100 (Takım değiştirme noktasına gönderme) N120 M9 (Soğutma sıvısını kapatma) N125 T0707 (Dış İnce tor.) (İnce işleme için takım değiştirme) N130 G50 S3000 (Fener mili devrini sabitleme) N135 G96 S250 M4 (İnce işleme için kesme hızı ve fener milini döndürme) N140 G0 X80 Z2 (İnce işleme için konumlama) N145 G70 P95 Q135 (İnce işleme için programın tekrarı) N150 G0 X100 Z100 (Takım değiştirme noktasına gönderme) N155 M9 (Soğutma sıvısını kapatma) N160 M30 (Programın sonu) 10

11 ALIN TORNALAMA İÇİN KONUMLANDIRMA FANUC (KONTROL FANUC 21I CODE-A) 1 Ham parça Ø50x102 T0101 Alın tornalama kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G0 X54 Z0 N50 G1 X-1.6 F0.2 M8 N55 G0 X100 Z100 N60 M9 N75 M30 11

12 SİLİNDİRİK TORNALAMA İÇİN KONUMLANDIRMA 2 Ham parça Ø45x72 T0101 Alın tornalama kalemi T0303 Kaba tornalama kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X49 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X34 Z2 M8 N75 G01 X34 Z-15 F0.2 N80 G01 X40 Z-17 N85 G01 Z-40 N90 G01 X50 N95 G00 X100 Z100 M9 N100 M30 12

13 PAH İÇİN KONUMLANDIRMA 3 Ham parça Ø50x67 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi N75 G01 X40 Z-2 F0.2 N80 G01 Z-35 N85 G01 X54 N90 G00 X100 Z100 M9 N95 M30 N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X54 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X32 Z2 M8 13

14 4 Ham parça Ø56x102 T0101 Alın tor. kalemi T0202 Kaba tor. kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0202 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X25 Z2 M8 N75 G01 X25 Z-10 F0.2 N80 G01 X39 N85 G01 Z-30 N90 G01 X50 N95 G01 Z-64 N100 G01 X60 N105 G00 X100 Z100 M9 N110 M30 14

15 FANUC 21 İ TORNALAMA ÇEVRİMLERİ: G71 DIŞ ÇAP KABA TORNALAMA ÇEVRİMİ (Eksene paralel) G71 U R G71 P Q U W F U R P Q U - Talaş derinliği - Geri çekilme miktarı - Başlangıç satır numarası - Bitiş satır numarası - X ekseninde bırakılacak ince işleme payı W - Z ekseninde bırakılacak ince işleme payı F - Kesme ilerlemesi İNCE İŞLEME ÇEVRİMİ G70 P Q P Q - Başlangıç satır numarası - Bitiş satır numarası 15

16 5 (G71) Ham parça Ø56x92 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X56 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q95 U1 W0.1 F0.2 N85 G00 X20 Z2 N90 G01 X20 Z-60 N95 G01 X58 N100 G00 X100 Z100 M9 N105 T0505 (Dış ince tornalama) N110 G50 S3500 N115 G96 S250 M4 N120 G00 X56 Z2 M8 N125 G70 P85 Q95 F0.1 N130 G00 X100 Z100 M9 N135 M30 16

17 G72 DIŞ ÇAP KABA TORNALAMA ÇEVRİMİ ( Alına paralel) G72 W R G72 P Q U W F W - Her defada alacağı talaş miktarı R - Geri çekilme miktarı P - Başlangıç satır numarası Q - Bitiş satır numarası U - X ekseninde bırakılacak ince işleme payı W - Z ekseninde bırakılacak ince işleme payı F - Kesme ilerlemesi G70 P Q 17

18 6 (G72) Ham parça Ø56x82 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X56 Z2 M8 N75 G72 W2 R1 N80 G72 P85 Q95 U1 W0.1 F0.2 N85 G00 X30 Z2 N90 G01 Z-50 N95 G01 X58 N100 G00 X100 Z100 M9 N105 T0505 (Dış ince tornalama) N110 G50 S3500 N115 G96 S250 M4 N120 G00 X56 Z2 M8 N125 G70 P85 Q95 F0.1 N130 G00 X100 Z100 M9 N135 M30 18

19 G73 DIŞ ÇAP KABA TORNALAMA ÇEVRİMİ (Profile paralel) G73 U W R G73 P Q U W F U - X ekseninde talaş derinliği W - Z ekseninde talaş derinliği R - Tekrar sayısı P - Başlangıç satır numarası Q - Bitiş satır numarası U - X ekseninde bırakılacak ince işleme payı W - Z ekseninde bırakılacak ince işleme payı F - Kesme ilerlemesi G70 P Q 19

20 7 (G73) Ham parça Ø40x102 T0101 Alın tor. kalemi T0202 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X44 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0202 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X40 Z2 M8 N75 G73 U12 W5 R6 N80 G73 P85 Q120 U1 W0.1 F0.2 N85 G00 X11 Z2 N90 G01 Z0 N95 G01 X21 Z-25 N100 G01 Z-35 N105 G01 X31 N110 G01 Z-45 N115 G01 X36 Z-60 N120 G01 X42 N125 G00 X100 Z100 M9 N130 T0505 (Dış ince tornalama) N135 G50 S3500 N140 G96 S250 M4 N145 G00 X40 Z2 M8 N150 G70 P85 Q120 F0.1 N155 G00 X100 Z100 M9 N160 M30 20

21 7 (G71) N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X44 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0202 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X40 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q120 U1 W0.1 F0.2 N85 G00 X11 Z2 N90 G01 Z0 N95 G01 X21 Z-25 N100 G01 Z-35 N105 G01 X31 N110 G01 Z-45 N115 G01 X36 Z-60 N120 G01 X42 N125 G00 X100 Z100 M9 N130 T0505 (Dış ince tornalama) N135 G50 S3500 N140 G96 S250 M4 N145 G00 X40 Z2 M8 N150 G70 P85 Q120 F0.1 N155 G00 X100 Z100 M9 N160 M30 21

22 G41, G42, G40 TAKIM YARIÇAP TELAFİSİ Kesici ucun iş parçası profilini doğru olarak işleyebilmesi için telafi komutlarının kullanılması gerekir. Eksene paralel olmayan eğik yüzeyler ile radüslü yüzeylerin işlenmesinde G41 veya G42 komutları kullanılır. Tezgah kumandası kesici radüsünü otomatik olarak tanır.programlanması gereken teorik kesici ucudur.kesici ucu telafisi kullanılmazsa (yükselen konturlarda büyük ölçü, alçalan konturlarda düşük ölçüler elde edilir. Eğik yüzeyler ile radüsler ölçüye uygun olarak işlenemez. Delik içinin işlenmesinde kesme işlemi aynaya doğru yapılıyorsa kesici işlenen yüzeyin solunda kaldığı için G41, Dış yüzeylerin işlenmesinde kesme işlemi aynaya doğru yapılıyorsa kesici işlenen yüzeyin sağında kaldığı için G42, edilir.) G40 Kesici uç telafisinin kapatılması.( Kesici profilin işlenmesini bitirdikten sonra telafi komutu iptal 22

23 23

24 9 Ham parça Ø56x92 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. Kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın Tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X56 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q115 U1 W0.1 F0.2 N85 G42 G00 X10 Z2 N90 G01 Z-12 N95 G01 X37 Z-50 N100 G01 X47 N105 G01 X52 Z-65 N110 G01 X58 N115 G40 N120 G00 X100 Z100 M9 N125 T0505 (Dış ince tornalama) N130 G50 S3500 N135 G96 S250 M4 N140 G00 X56 Z2 M8 N145 G70 P85 Q115 F0.1 N150 G00 X100 Z100 M9 N155 M30 24

25 G02, G03 DAİRESEL İNTERPOLASYON İş parçası üzerindeki dairesel yüzeylerin işlenmesinde kullanılan komutlardır. G02 X Z. I. K. Saat ibresi yönünde dairesel hareket komutudur. X hedef noktası koordinatları Z hedef noktası koordinatları I X ekseni üzerinde radüs merkezi ile radüs başlangıç noktası arasındaki mesafe K Z ekseni üzerinde radüs merkezi ile radüs başlangıç noktası arasındaki mesafe G03 X Z. I. K. Saat ibresi tersi yönünde dairesel hareket komutudur. X hedef noktası koordinatları Z hedef noktası koordinatları I X ekseni üzerinde radüs merkezi ile radüs başlangıç noktası arasındaki mesafe K Z ekseni üzerinde radüs merkezi ile başlangıç noktası arasındaki mesafe ÖRNEK 25

26 N100 G01 X+80 Z-40 N105 G02 X+140 Z-105 I+40 K-20 N100 G1 X80 Z-50 N105 G3 X130 Z-80 I-15 K-50 26

27 G. X. Z. I. K. VEYA G. X. Z. R G. X. Z. I. K. VEYA G. X. Z. R G. X. Z. I. K. VEYA G. X. Z. R G. X. Z. I. K VEYA G. X. Z. R. G. X. Z. I. K. VEYA G. X. Z. R G. X. Z. I. K. VEYA G. X. Z. R 27

28 G2 X80 Z-40 I20 K0 veya G2 X80 Z-40 R20 G3 X80 Z-35 I0 K-15 veya G3 X80 Z-35 R15 G2 X60 Z-30 I15 K0 veya G2 X60 Z-30 R15 G2 X60 Z I20 K0 veya G2 X60 Z R20 G3 X60 Z-40 I0 K-20 veya G3 X60 Z-40 R20 G3 X60 Z-40 I-10 K-40 veya G3 X60 Z-40 R32 28

29 13 Ham parça Ø56x82 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. Kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış yüzey kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X56 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q120 U1 W0.1 F0.2 N85 G42 G00 X12 Z2 N90 G1 X20 Z-2 N95 G1 Z-20 N100 G3 X40 Z-30 I0 K-10 N105 G01 Z-42 N110 G02 X56 Z-50 I8 K0 N115 G01 X58 N120 G40 N125 G00 X100 Z100 M9 N130 T0505 (Dış yüzey ince tornalama) N135 G50 S3500 N140 G96 S250 M4 N145 G70 P85 Q120 F0.1 N150 G00 X100 Z100 M9 N155 M30 29

30 PUNTALAMA, HAVŞA AÇMA VE DELME CNC torna tezgâhında delme işlemleri G01 kesme ilerlemesi komutu ile ya da delme çevrimi ile yapılır. Boyu çapının üç katını geçmeyen deliklere basit delik, boyu çapının üç katını geçen deliklere derin delik denir. Basit deliklerde puntalama ve havşa G01 komutu ile işlenir. Havşa açmada yüzeyin temiz çıkması için G04 duraklama süresi komutu kullanılır. Teknoloji komutu olarak G97 sabit devir sayısı ve M03 komutları kullanılır. G01 KOMUTU İLE DELME: T0101 G97 S500 M03 F0.1 G00 X0 Z2 M08 G01 Z-15 G04 X 0.1 (gerekli ise) G01 Z2 F1 (yavaş ilerleme ile geri çıkış) G00 X100 Z100 M9 G74 R G74 Z Q F FANUC 21İ TORNADA DERİN DELİK DELME ÇEVRİMİ R Z Q F - Geri çıkma miktarı - Delik derinliği - Her defada kesme miktarı (Mikron 1mm=1000 mikron) - Kesme ilerlemesi 30

31 16 Ham parça Ø50x100 T0101 Punta matkabı T0303 Ø 6 Matkap N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Punta matkabı) N35 G97 S1500 M3 N40 G00 X0 Z2 M8 N45 G01 Z-5 F0.1 N50 G04 X1 N55 G01 Z2 F1 N60 G00 X100 Z100 M9 N65 T0303 (φ 6 mm lik matkap) N70 G97 S1200 M3 N75 G00 X0 Z2 M8 N80 G74 R2 N85 G74 Z-70 Q5000 F0.1 N90 G00 X100 Z100 M9 N95 M30 KANAL AÇMA VE KESME Kanal açma G01 komutu ile yapılabileceği gibi G75 kanal açma çevrimi ile de yapılabilir. 31

32 T0404 G96 S80 M4 F0.1 G00 X94 Z-50 M08 G01 X66 G04 X0.1 G01 X94 F1 G00 X100 Z100 M9 (Kanal açmada kesme hızı ve ilerleme düşük alınmalıdır.) (Konumlama) (Kanalı açma) (Kanal dibinde bekleme 1/10 sn) (Yavaş ilerleme ile kanaldan çıkış) (Takım değiştirme noktasına gönderme) FANUC 21 İ TORNALAMA KANAL AÇMA ÇEVRİMİ G75 R G75 X Z Q P R F R X Z Q P R F - Geri çekilme miktarı - Kanalın iç çapı - Kanal başlangıç mesafesi (Z de) - Z ekseninde kayma miktarı (Mikron) - X ekseninde kayma miktarı (Mikron) - Geri çekilme miktarı - Kesme ilerlemesi 32

33 18 Ham parça Ø30x50 T0101 Kanal kalemi (3mm) N0005 G54 N0010 G40 G00 N0015 G99 N0020 M5 N0025 M9 N0030 T0101 N0035 G96 S80 M4 N0040 G00 X34 Z-13 M8 N0045 G75 R1 N0050 G75 X18 Z-16 Q2000 P2000 F0.1 N0060 G00 X100 Z100 M9 N0065 M30 KANALLARDA PAH KIRMA 33

34 20 Ham parça Ø30x50 T0101 Kanal kalemi (3mm) N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 N35 G96 S80 M4 N40 G00 X34 Z-13 M8 N45 G75 R1 N50 G75 X18 Z-16 P2000 Q2000 F0.1 N55 G00 X32 Z-18 N60 G01 U-6 W3 N65 G00 X32 N70 G00 Z-11 N75 G01 U-6 W-3 N80 G00 X34 N85 G00 X100 Z100 M9 N90 M30 VİDA SONU OLUĞU VE VİDA AÇMA Programda vida sonunda oluk varsa, bu oluk kaba tornalama sırasında yapılır. (TS 5265/4-5 DIN 76) 34

35 VİDA KALEMİNİ KONUMLANDIRMA X ekseninde diş üstü çapı+5 mm Z ekseninde vida başlangıç noktasından 3xP (3 x adım) kadar sağa konumlanır. FANUC 21İ TORNADA VİDA AÇMA ÇEVRİMİ G76 P xx xx xx Q R G76 X Z R P Q F P xx Finişten önceki tekrar sayısı (5-8 arasında) xx pah miktarı xx diş yüzeyinin açısı (30,55,60 ) Q R - Minimum talaş derinliği (mikron, paso sayısını etkiler) - İnce talaş payı 35

36 X Z R P Q F - Diş dibi çapı - Diş boyu - Konik açısı - Diş yüksekliği mikron cinsinden - İlk kesme derinliği mikron cinsinden - Kesme ilerlemesi (adım yazılır) 36

37 21 Ham parça Ø44x77 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. kalemi T0606 Vida kalemi N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X48 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X44 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q115 U1 W0.1 F0.2 N85 G42 G00 X12 Z2 N90 G01 X20 Z-2 N95 G01 Z-30 N100 G01 X36 N105 G01 Z-55 N110 G01 X48 N115 G40 N120 G00 X100 Z100 M9 N125 T0505 (Dış ince tornalama) N130 G50 S3500 N135 G96 S250 M4 N140 G00 X44 Z2 M8 N145 G70 P85 Q115 F0.1 N150 G00 X100 Z100 M9 N155 T0707 (M20X1.5 diş açma) N160 G97 S850 M3 N165 G00 X25 Z4.5 M8 N170 G76 P Q80 R0.1 N175 G76 X Z-20.0 R0 P920 Q200 F1.5 N180 G00 X100 Z100 M9 N185 M30 ALT PROGRAMLAMA (FANUC) Fanuc torna programında alt program O harfi ile ifade edilir. (O 167 ) Alt program çağrılmadan önce kesici ana programda konumlanır. M98 P komutu ile (Örnekte M98 P167) alt program çağrılır. Alt programlama genellikle G91 eklemeli programlama komutu ile başlanır. G90 komutu ile eklemeli programlama iptal edilir. M99 komutu ile alt program sonlandırılır. 37

38 ÖRNEK: T0505 G96 S100 M4 F0.1 G00 X43.5 Z-26 M08 Alt program: M98 P167 O167 G00 Z-34 G91 M98 P167 G01 X-4.5 G00 Z-42 G04 X0.1 M98 P167 G00 X4.5 G00 X100 Z100 M09 G90 M30 M99 38

39 23 Ham parça Ø56x102 T0101 Alın tor. kalemi T0303 Kaba tor. kalemi T0505 İnce tor. kalemi T0707 Kanal kalemi (3mm) N5 G54 N10 G40 G00 N15 G99 N20 M5 N25 M9 N30 T0101 (Alın tornalama) N35 G50 S2500 N40 G96 S220 M4 N45 G00 X60 Z0 M8 N50 G01 X-1.6 F0.2 N55 G00 X100 Z100 M9 N60 T0303 (Dış kaba tornalama) N65 G96 S180 M4 N70 G00 X56 Z2 M8 N75 G71 U2 R1 N80 G71 P85 Q120 U1 W0.1 F0.2 N85 G42 G00 X20 Z2 N90 G01 X20 Z-16 N95 G01 X34 N100 G01 X40 Z-19 N105 G01 Z-65 N110 G02 X56 Z-73 R8 N115 G01 X58 N120 G40 N125 G00 X100 Z100 M9 N130 T0505 (Dış ince tornalama) N135 G50 S3500 N140 G96 S250 M4 N145 G00 X56 Z2 M8 N150 G70 P85 Q120 F0.1 N155 G00 X100 Z100 M9 N160 T0707 (5 mm lik kanal açma) N165 G96 S80 M4 N170 G00 X44 Z-33 M8 N175 M98 P123 N180 G00 Z-43 N185 M98 P123 N190 G00 Z-53 N195 M98 P123 N200 G00 X100 Z100 M9 N205 M30 O123 (Alt program) N5 G75 R1. N10 G75 U-14. W-2. P2000 Q2000 F0.1 N15M99 39

40 I. V ida anm a çapı gösterim i D =d II. H atve, V ida adım ı, A dım P III. IV. B ölüm D airesi Ç apı, B ölüm Ç apı d 2 =D 2 D iş D ibi Ç apı G enişliği V. D iş Yüksekliği V I. V II. Y uvarlaklık M atkap çapı I D =d M1 M2 M 2,5 II P 0,25 0,40 0,45 III D 2 =d 2 0,638 1,740 2,208 C ıvata d 3 0,693 1,509 1,948 IV S om un D 1 0,729 1,567 2,013 C ıvata h 3 0,153 0,245 0,276 V S om un H 1 0,135 0,217 0,244 VI R 0,036 0,058 0,065 V II Ø 0,75 1,60 2,10 M3 M 3,5 M4 0,50 0,60 0,70 2,675 3,110 3,545 2,387 2,764 3,141 2,459 2,850 3,242 0,307 0, ,271 0,325 0,379 0,072 0,087 0,101 2,50 2,90 3,30 M 4,5 M5 M6 0,75 0,80 1,00 4,013 4,480 5,350 3,580 4,019 4,773 3,688 4,134 4,917 0,460 0,491 0,613 0,406 0,433 0,541 0,108 0,115 0,114 3,70 4,20 5,00 M8 M 10 M 12 1,25 1,50 1,75 7,188 9,026 10,863 6,466 8,160 9,853 6,647 8,376 10,106 0,767 0,920 1,074 0,677 0,812 0,947 0,180 0,217 0,253 6, ,20 M 14 M 16 M 18 2,00 2,00 2,50 12,701 14,701 16,376 11,546 13,546 14,933 11,835 13,835 15,294 1,227 1,227 1,534 1,083 1,083 1,353 0,289 0,289 0,361 12,00 14,00 15,50 M 20 M 22 M 24 2,50 2,50 3,00 18,376 20,376 22,051 16,933 18,933 20,319 17,294 19,294 20,752 1,534 1,534 1,840 1, ,624 0,361 0,361 0,433 17,50 19,50 21,00 M 27 M 30 M 33 3, ,50 25,051 27,727 30,727 23,319 25,706 28, ,211 29,211 1,840 2,147 2,147 1,624 1,894 1,894 0,433 0,505 0,505 24,00 26,50 29,50 M 36 M 39 M 42 4,00 4,00 4,50 33,402 36,402 39,077 31,093 34,093 36,479 31,670 34,670 37,129 2,454 2,454 2,760 2,185 2,165 2,436 0,577 0,577 0, ,50 M 45 M 48 M 52 4,50 5,00 5,00 42,077 44,752 48,752 39,479 41,866 45,866 40,129 42,587 46,587 2,760 3,067 3,067 2,436 2,706 2,706 0,650 0,722 0,722 40, M 56 M 60 M 64 5,50 5,50 6,00 52,428 56,428 60,103 49,252 53,252 56,639 50,046 54,046 57,505 3,374 3,374 3,681 2,977 2,977 3,248 0,794 0,794 0,666 50,