TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU Faaliyet Raporu / 2008 I
TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU 2008 YILI FAALİYET RAPORU TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU 2008 YILI FAALİYET RAPORU Şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda ilgili mercileri ve kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Yıllık faaliyet raporundan kaynak gösterilmek suretiyle kısmen alıntı yapılabilir. Bu yayın tüm içeriği ile internet sitesinde (www.tmsk.org.tr) yer almaktadır. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu İletişim Bilgileri: bilgi@tmsk.org.tr Emek Mahallesi Kazakistan Caddesi No 112 Kat 4 Bahçelievler/ Ankara /Türkiye Tel: +90 312 222 33 53 Fax: +90 312 222 33 73 II
Bir ulusun kültür düzeyi üç sahada; devlet, düşünce ve ekonomideki çalışma ve başarılarının sonuçlarının özüyle ölçülür. K. ATATÜRK III
İÇİNDEKİLER TABLOSU TABLOLAR DİZİNİ KISALTMALAR SUNUŞ...1 I.TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU... 3 a. Yasal Altyapı b. Kurulun Temel Görevi c. Karar Organı d. Kurul Çalışanları II.FİNANSAL BİLGİLER.... 10 III.MUHASEBE STANDARTLARINA GENEL BAKIŞ...11 a. Muhasebe Standartlarında Uluslararası Uyum b. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Vakfı (IASCF), Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) ve İlgili Diğer Kuruluşlar Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Vakfı (IASCF) Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) Uluslararası Muhasebe Raporlama Yorum Komitesi (IFRIC) Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Standart Danışma Konseyi (SAC) c. Avrupa Birliği nde Muhasebe Standartları EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) IV. FİNANSAL KRİZ ve ULUSLARARASI MUHASEBE STANDARTLARI....27 V. ÜLKEMİZDE MUHASEBE STANDARTLARI...30 a. TMS / TFRS ve TMS / TFRS Yorumlarının Oluşturulma Süreci VI. 2008 YILI FAALİYETLERİ......33 a. Yayımlanan Standartlar b. Uluslararası Kurum ve Kuruluşlarla Gerçekleştirilen Çalışmalar IASB: Sınırlandırılmış Bölgeler Dahilinde Telif Haklarından Feragat Sözleşmesi Tercüme ve Ticari Yayın Amacıyla Verilerin Temin Edilmesine İlişkin Anlaşma Avrupa Birliği Katılım Sürecine İlişkin Çalışmalar c. Sempozyum, Panel ve Konferanslar Kurulumuzca Katılım Sağlanan Etkinlikler d. Basım ve Yayın Faaliyetleri e. Diğer Gelişmeler VII. TÜRK TİCARET KANUNU (TTK) TASARISI VE...... 44 VIII. ÜLKEMİZ MUHASEBE UYGULAMALARINA İLİŞKİN SON DURUM.....47 IX.EKLER.........50 Ek-1 Sermaye Piyasası Kanunu Ek Madde 1 Ek-2 IFRSs, IASs, SIC ve IFRIC Interpretations IV
Ek-3 TFRS ler, TMS ler, TMS ve TFRS Yorumlar Ek-4 2002-2008 İstatistikî Bilgiler V
TABLOLAR DİZİNİ Tablo- 1: Kurul Üyeleri ve Temsil Ettikleri Kurumlar Tablo- 2: Dönemler İtibariyle Görev Yapmış Olan Kurul Üyeleri Tablo- 3: Bünyesinde Görev Yapan Personel Tablo- 4: Genel Sekreterlerimiz ve Kurulumuzda Uzman Olarak Görevlendirilenler Tablo- 5: Kurulun 2008 Yılı Gelir ve Giderleri Tablo- 6: IFRS lerin Dünya Genelinde Kullanım Durumu Tablo- 7: 2008 Yılında Yayımlanan TMS ler ve Değişiklikleri Tablo- 8: 2008 Yılında Yayımlanan TFRS ler ve Değişiklikleri Tablo- 9: 2008 Yılında Yayımlanan TFRS Yorumları VI
KISALTMALAR AB ARC BDDK CESR CPA EFRAG FEE GSYİH IAS IASB IASC IASCF IFAC IFRS IOSCO KOBİ KOSGEB MÖDAV NSS ROSC SAC SME SME Project SPK TBMM TEG TFRS TFRS Yorum TMS TMS Yorum TMUDESK TOBB TÜİK TÜRMOB TTK TTK Tasarısı UFRS Avrupa Birliği Accounting Regulatory Committee Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Committee of European Securities Regulators Certified Public Accountant European Financial Reporting Advisory Group The Federatıon of European Accountants Gayri Safi Yurtiçi Hasıla International Accounting Standards International Accounting Standards Board International Accounting Standard Committee International Accounting Standard Committee Foundation International Federation of Accountants International Financial Reporting Standards The International Organization of Securities Commission Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı National Standard Setters Reports on the Observance of Standards and Codes Standart Advisory Committee Small and Medium-sized Entities Working Group of Small and Medium Sized Entities Sermaye Piyasası Kurulu Türkiye Büyük Millet Meclisi Techinical Expert Group Türkiye Finansal Raporlama Standartları Türkiye Finansal Raporlama Standartları Yorum Türkiye Muhasebe Standartları Türkiye Muhasebe Standartları Yorum Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği Türk Ticaret Kanunu Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Uluslararası Finansal Raporlama Standartları VII
SUNUŞ Ülkemizdeki muhasebe ve finansal raporlamaya ilişkin çok başlı uygulamaya son vermek amacıyla, 4487 sayılı kanunla kurulan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (), çağdaş dünya uygulamalarına entegre olabilmek için Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına uyumlu standartlar üretmeyi hedef olarak belirlemiştir. Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı (IASCF) ile akdedilen telif anlaşması çerçevesinde standartların resmi Türkçe çevirisi yapılmış ve 1 adet Kavramsal Çerçeve ve 37 adet Muhasebe Standardı (TMS/TFRS) ile 23 adet Yorumdan oluşan setin tamamı Resmi Gazete de yayımlanmış bulunmaktadır. nın internet sitesinden (www.tmsk.org.tr) bu Standartların ticari amaç dışında serbestçe indirilmesi mümkündür. bu standartları Kanunun kendisine verdiği yetkiye dayanarak yayımlamış olmasına rağmen, Maliye Bakanlığı ile SPK, BDDK ve Hazine Müsteşarlığının kendi alanları ile ilgili olarak standart yayımlama konusunda yasal yetkileri bulunmaktadır. Ülkede uygulama birliğinin sağlanabilmesi için TFRS leri zorunlu kılan genel bir yasal düzenlemeye ihtiyaç hissedilmektedir. Yeni TTK Tasarısında bu gereksinim giderilmiştir. Ancak, Tasarı henüz kanunlaşmamış olmakla beraber, başta BDDK olmak üzere, SPK ve Hazine Müsteşarlığı kendi muhasebe yönetmeliklerini iptal ederek TFRS leri zorunlu hale getirmiş bulunmaktadırlar. Ülkedeki ticari işletmelerin büyük çoğunluğunu oluşturan küçük ve orta ölçekli işletmelerin ihtiyacını karşılayacak olan KOBİ Muhasebe Standartları ise, AB müktesebatına uyum süreci çerçevesinde oluşturularak 2010 yılı içinde tarafından yayımlanacaktır. Yeni muhasebe standartlarının vergi matrahının tespitini etkileyecek olması nedeniyle Maliye Bakanlığı ve Vergi Konseyi nezdinde çalışmalar yapılmaktadır. 1
TÜRMOB, ülke çapında TFRS eğitimlerini sürdürmektedir. Üniversiteler, sempozyum ve konferanslarla bu sürecin içinde aktif bir rol oynamaktadırlar. Faaliyetlerini, deneyimli muhasebe uzmanları ve akademisyenlerden oluşan çalışma komisyonlarının katkılarıyla sürdüren, bir taraftan da kendi uzman kadrosunu oluşturmaktadır. Sınavla alınan 10 uzman yardımcısı kurul içi eğitimleri yanı sıra fiilen uygulamanın içinde deneyim kazanmaktadırlar. Uzman kadrosunun ihtiyaca göre kademeli olarak arttırılması planlanmaktadır. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu nun üyeleri tam zamanlı değildirler. Kendi asli görevlerinin dışında, çalışmalarını herhangi bir maddi beklenti olmaksızın sürdürürler. Kurula Maliye Bakanlığından geçici görevle gelen uzman ve memurlar da normal mesailerinin ötesindeki çabalarıyla bu performansa iştirak etmektedirler. Bu heyecanın oluşumunda Sayın Maliye Bakanı ve Sayın Müsteşarı ile Bakanlığının değerli yönetici ve uzmanlarının ya olan yakın ilgi ve desteklerinin çok büyük payı vardır. Kurulun sınırlı imkânlarına rağmen fevkalade sonuçlar elde edilmesine katkısı olan herkese gönülden teşekkürlerimi sunuyorum. Bülent ÜSTÜNEL Kurul Başkanı 2
Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Karar Organı Bülent ÜSTÜNEL (Kurul Başkanı) Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN (Kurul Başkan Yardımcısı) Ferhat GÜL Bülent TAŞ ihsan Uğur DELİKANLI Prof. Dr. Ali ALP Dr. Ahmet GENÇ Kürşat Sait BABUÇCU Doç. Dr. Orhan ÇELİK 3
I. TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULU a. Yasal Altyapı Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu; 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'na 18.12.1999 tarih ve 4487 sayılı Kanunla eklenen Ek-1'inci madde ile kurulmuş bulunmaktadır. 1 Kurul, 07.03.2002 tarihinde ilk toplantısını yaparak faaliyete geçmiş olup, buna ilişkin kararı 14.04.2002 tarih ve 24726 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Öte yandan, 2499 Sayılı Kanun un Ek 1 inci maddesinde; Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun çalışmalarına ilişkin usul ve esaslar ile Kurulca belirlenecek standartların uygulama nitelik ve kapsamına ilişkin usul ve esasların Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelik aracılığıyla belirleneceği ifade edilmektedir. Bu kapsamda Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 16/03/2004 tarih ve 25404 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış olup, Kurul halen söz konusu yönetmelik çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. ; kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali özerkliğe sahip bir kuruluş olup, Başbakanlığın ilgili kuruluşu niteliğindedir. Öte yandan Kurul, son olarak Maliye Bakanlığı ile ilişkilendirilmiş bulunmaktadır. b. Kurulun Temel Görevi Kurulun temel görevi; denetlenmiş finansal tabloların sunumunda finansal tabloların ihtiyaca uygun, gerçek, güvenilir, dengeli, karşılaştırılabilir ve anlaşılabilir nitelikte olmaları için ulusal muhasebe ilkelerinin gelişmesi ve benimsenmesini sağlayacak ve kamu yararı için uygulanacak ulusal muhasebe standartlarını saptamak ve yayımlamaktır. Kurulumuzun çalışmaları ile ilgili istatistikî bilgiler Ek 4 kısmında yer almaktadır. 1 Ekler: Ek - 1 4
c. Karar Organı Karar Organı; Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurulu, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden birer, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğinden bir yeminli mali müşavir ve bir serbest muhasebeci mali müşavir olmak üzere toplam 9 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin görev süresi 3 yıl olup, süresi dolmadan ayrılan üyenin yerine ilgili kurumun yeni üye seçmesi gerektiği 2499 sayılı Kanunun EK-1 inci maddesinde hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, Kurul Üyelerinin iktisat, maliye, siyasal bilgiler, işletme, iktisadi ve idari bilimler ve benzeri dallarda en az dört yıllık lisans düzeyinde öğrenim görmüş olmaları, başka bir yüksek öğrenim kurumunda lisans düzeyinde öğrenim görmüş olanların ise belirtilen dallarda lisansüstü eğitim görmüş olmaları ve bu alanlarda en az 12 yıl deneyim sahibi olmaları gerekmektedir. Öte yandan, Kurul Üyelerine, Yüksek Planlama Kurulu tarafından Kamu İktisadi Teşebbüslerinin yönetim kurulu üyelerine ödenen miktarda huzur hakkı ödeneceği ilgili yasal düzenlemelerde hükme bağlanmıştır. Yine ilgili Kanun hükümlerine göre, Başkanı ve Başkan Yardımcısının Kurul Üyelerince, üyeler arasından seçilmesi gerekmektedir. Kurul üyelerinden Bülent ÜSTÜNEL Kurul Başkanı, Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN ise Kurul Başkan Yardımcısı olarak seçilmişlerdir. üyeleri ve temsil ettikleri kurumlar aşağıda yer alan tabloda gösterilmiş bulunmaktadır. 5
Tablo-1: Kurul Üyeleri ve Temsil Ettikleri Kurumlar (31 Aralık 2008 itibariyle) Kurul Üyesi Bülent ÜSTÜNEL (Kurul Başkanı) Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN (Kurul Başkan Yardımcısı) Bülent TAŞ Temsil Ettiği Kurum TÜRMOB Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Maliye Bakanlığı Ferhat GÜL Kürşad Sait BABUÇCU Prof. Dr. Ali ALP Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sermaye Piyasası Kurulu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İhsan Uğur DELİKANLI BDDK Dr. Ahmet GENÇ Doç. Dr. Orhan ÇELİK Hazine Müsteşarlığı TÜRMOB 6
Tablo-2: Dönemler İtibariyle Görev Yapmış Olan Kurul Üyeleri Temsil Edilen Kurum TÜRMOB (YMM) TÜRMOB (SMMM) Maliye Bakanlığı SPK BDDK YÖK TOBB Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Hazine Müsteşarlığı Kurul Üyesi Bülent ÜSTÜNEL Serpil BOSTANCI Doç. Dr. Orhan ÇELİK Niyazi CANGİR Namık Kemal UYANIK Bülent TAŞ Hamdi BAĞCI Dr. A.R. Zafer SAYAR Dr. Cemal KÜÇÜKSÖZEN Kürşat S. BABUÇCU A.Nejat YÜZBAŞIOĞLU Faruk DEMİR İhsan Uğur DELİKANLI Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN Prof. Dr. Ali ALP Sevginaz HAMEVİOĞLU Ferhat GÜL Hikmet ESEN Dr. Ahmet GENÇ Başlangıç -Bitiş 07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-07/03/2008 07/03/2008 -. 07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-07/03/2008 07/03/2008 -.. 07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-08/05/2007 11/05/2007-07/03/2008 07/03/2008-07/03/2002-17/10/2002 17/10/2002-12/01/2007 08/02/2007-07/03/2008 07/03/2008 -. 07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-10/05/2007 17/05/2007-07/03/2008 07/03/2008-. 07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-07/03/2008 07/03/2008-07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-07/03/2005 07/03/2008-07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-04/05/2007 08/06/2007-07/03/2008 07/03/2008-07/03/2002-07/03/2005 07/03/2005-14/10/2007 25/12/2007-07/03/2008 07/03/2008-7
d. Kurul Çalışanları Kurulumuzda 13 personel (3 ü geçici görevli olmak üzere) görev yapmakta olup, anılan çalışanlarımızın, bağlı oldukları kurumlar, kadro unvanları ile sürdürdükleri görevler itibariyle aşağıdaki gibidir: Tablo- 3 Bünyesinde Görev Yapan Personel Geçici Görevli Personel Adı Soyadı Bağlı Bulunduğu Kurum /Kuruluş Kadro Unvanı daki Görevi Burçin GÖZLÜKLÜ Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanı Genel Sekreter Elverdi ÜNAL Maliye Bakanlığı Vergi Denetmeni Mali İşler Sorumlusu İlhan AYDAR Maliye Bakanlığı Şef Mali İşler Sorumlusu Muhasebe Standardı Uzman Yardımcıları Göreve Başlama Tarihleri Birsen KAPUCU Süleyman AĞMAZ Muharrem KARATAŞ I. Promosyon Uzman Yardımcıları 21.12.2006 Baykal UYAR Tarık BÖLÜKBAŞ Ahmet NART Özlem ARSLAN Sezayi TOPRAK II. Promosyon Uzman Yardımcıları 15.12.2008 Gülşah GÜNAY Kemal ÖZDEMİR 8
Tablo-4: Genel Sekreterlerimiz ve Kurulumuzda Uzman Olarak Görevlendirilenler Genel Sekreterlerimiz Görev Süreleri Unvanları Saim ÜSTÜNDAĞ 19/07/2005-14/09/2007 SPK Uzmanı Bora TOPALOĞLU 14/09/2007-26/06/2008 Hesap Uzmanı Burçin GÖZLÜKLÜ 26/06/2008 - Hesap Uzmanı Uzman Olarak Görev Yapmış Olanlar Görev Süreleri Unvanları Özkan ARSLAN 09/06/2006-31/12/2006 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi Burçin GÖZLÜKLÜ 05/02/2006-05/02/2007 Hesap Uzmanı Bora TOPALOĞLU 16/04/2007-14/09/2007 Hesap Uzmanı 9
II. FİNANSAL BİLGİLER almaktadır. Kurulumuzun 2008 yılı gelir ve giderlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler aşağıda yer Tablo-5: Kurulun 2008 Yılı Gelir ve Giderleri I-GELİRLER 1.358.121,81 A- Türmob Gelirlerinin % 2 si 200.766,14 B- Hazine Yardımı (Bütçeden Aktarılan) 600.000,00 C- Mevduat Faiz Geliri 40.834,65 D- Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Karlar 567,34 E- Önceki Dönemden Devreden Gelir 515.953,68 11-GİDERLER 745.475,61 A-Personel Giderleri 534.318,79 a-kurul Üyeleri Huzur Hakkı,İkramiye,Harcırah,Toplantı Gid. 251.100,89 b-diğer Personel Giderleri 283.217,90 B-Diğer Faaliyet Giderleri 198.599,33 a-kira Giderleri 2.923,84 b-dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 81.759,56 c-danışmanlık vetercüme Giderleri 13.641,88 d-telif Giderleri 41.899,50 e-kitap, Süreli ve Süresiz Yayın Giderleri 43.464,70 f-eğitim, Seminer ve Toplantı Katılım Giderleri 14.909,85 g-diğer Çeşitli Giderler 198.599,33 C-Yatırım Faaliyeti 12.557,49 a-demirbaş Alımı 5.475,16 d-dönen Varlık Artışı 7.082,33 GELİR -GİDER FARKI 612.646,20 İlgili Kuruluş Kanunu uyarınca Kurul gelirleri arasında, oluşturulacak muhasebe standartlarının telif haklarından elde edilecek gelirler de bulunmakta olup, 2008 yılı içerisinde herhangi bir telif hakkı kazancı elde edilmemiştir. 10
III. MUHASEBE STANDARTLARINA GENEL BAKIŞ a. Muhasebe Standartlarında Uluslararası Uyum Son yıllarda teknolojik ilerlemelerle birlikte finansal işlem hızında meydana gelen önemli artış ve fon akımlarının serbestleştirilmesi yönündeki politikalar sermaye piyasalarının uluslararası bir boyut kazanmasını sağlamış, uluslararası finansal piyasalarda, sermaye piyasaları yoluyla fon toplanması yöntemi ağırlık kazanmaya başlamıştır. Günümüzde birçok borsada çok sayıda yabancı şirket işlem görmeye başlamış, sınır ötesi menkul kıymet satışları bazı ülkelerde gayrisafi yurtiçi gelirin de üzerine çıkmış, menkul kıymet piyasalarında yabancı yatırımları artmıştır. Sermaye piyasalarındaki bu gelişmeler, güvenilir finansal bilgilerin uluslararası düzeyde karşılaştırılabilirliğinin sağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Başka ülkelerden fon sağlamak isteyen bir şirketin mali tablolarının ayrıca bir düzeltmeye veya yeniden düzenlemeye ihtiyaç göstermeksizin diğer ülkelerde de kabul görmesi, başta maliyetlerin azalması ve yatırımcının korunması olmak üzere pek çok avantaj sağlamaktadır. Küreselleşme ve buna bağlı olarak dış ticaretin gelişimi sonucunda birçok ülkede ekonomik faaliyetler, genellikle başka ülkelerde de faaliyetleri bulunan çok uluslu şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir. Muhasebe ve raporlama standartlarında ortak uygulamaların benimsenmesi çok uluslu şirketler açısından; mali tabloların hazırlanması ve konsolide edilmesinde maliyetlerin düşürülmesi, yönetim bilgi sistemlerinin uygulanması, uluslararası faaliyetlerin performanslarının değerlendirilmesi, faaliyet gösterilen ülkeler arasında iş gücü hareketlerinin kolaylaşması ve bağımsız denetim maliyetlerinin azalması gibi alanlarda fayda sağlamaktadır. Ayrıca; bu şirketler dünya çapında ülkeler arasında kaynak aktarımları yapmakta olup, güvenilir finansal bilgiler olmaksızın bu işlemlerin kontrol edilmesi mümkün değildir. Dünyanın değişik bölgelerinde ülkeler arasında ekonomik işbirlikleri, ekonomik topluluk ve birlikler şeklinde yapılanmaların yaygınlık kazandığı görülmekte ve bu tür bölgesel işbirliklerinin hedeflerine ulaşmasına yönelik olarak; muhasebe standartlarındaki farklılıklar ortadan kaldırılarak, üye ülkelerde faaliyet gösteren 11
şirketlere ilişkin mali bilgilerin karşılaştırılabilir olmasının sağlanmasına yönelik önlemler alınmaktadır. Tablo- 6: IFRS lerin Dünya Genelinde Kullanım Durumu 2 Mavi alanlar; Yerel işletmeleri için IFRS lerin kullanımına izin veren ya da kullanımı zorunlu tutan ülkeler Gri alanlar; IFRS lerle yakınsama çalışması yapan ya da IFRS leri adapte etmeye çalışan ülkeler 2001 den bu yana, dünya genelinde 100 ün üzerinde ülke IFRS lerin kullanımını zorunlu tutmakta ya da kullanımına izin vermektedir. 2 (Kaynak: http://www.iasb.org/use+around+the+world/use+around+the+world.htm) 12
b. Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı (IASCF), Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) ve İlgili Diğer Kuruluşlar Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı (IASCF) Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı (IASCF), 8 Mart 2001 tarihinde, kar amacı gütmeyen bir vakıf olarak kurulmuştur. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu, IASC Vakfının Standart belirleyici organı niteliğindedir. IASC Vakfının temel amaçları: (a) Dünyadaki sermaye piyasaları katılımcılarına ve ekonomik açıdan karar veren diğer finansal tablo kullanıcılarına yardımcı olmak amacıyla finansal tablolarda ve diğer finansal raporlamalarda yüksek kalitede, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilgi sağlamayı gerektiren yüksek kaliteli, anlaşılır, uygulanabilir tek bir küresel muhasebe standartları setini kamunun çıkarını gözeterek geliştirmek; (b) Standartların kullanımını ve titizlikle uygulanmasını teşvik etmek; (c) (a) ve (b) ile ilgili amaçları yerine getirirken, uygun oldukça küçük ve orta ölçekli işletmelerin ve gelişmekte olan ekonomilerin kendilerine özgü gereksinimlerini göz önünde bulundurmak ve (d) Ulusal muhasebe standartları ile Uluslararası Muhasebe Standartları ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları arasında yüksek kalitede çözümler getirecek yakınsama sağlamaktır. Vakfın, 6 Kuzey Amerika, 6 Avrupa, 6 Asya Okyanusya bölgeleri ve 4 tanesi de coğrafi dengeyi dikkate alarak diğer bölgelerden gelen toplam 22 üyesi bulunmaktadır. Üyeler, finansal tablo hazırlayıcıları ve okuyucuları, denetçiler ve akademisyenlerden oluşmaktadır. Dörtte üç çoğunluğu gerektiren tüzük değişikliği oylamaları hariç, kararlar basit çoğunlukla alınmaktadır. Tüm yapının organlarını ve temel görevlerini 13
belirleyen IASCF Ana Tüzüğüne göre, Vakfın görevleri ise aşağıdakilerden oluşmaktadır: Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulunun stratejisini yıllık olarak gözden geçirmek, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu, Standart Yorumlama Komitesi (IFRIC) ve Standart Danışma Konseyi (SAC) üyelerini tayin etmek, Tüzük değişikliklerini onaylamak, IASB, IFRIC ve SAC nin çalışma prosedürlerini belirlemek, Yılda bir kere IASB nin etkinliliğini ve stratejisini gözden geçirmek, Yılda bir kere IASB nin bütçesini gözden geçirmek ve finansman yolları bulmak, Muhasebe standartlarına ilişkin stratejik sorunlarla ilgilenmek IASB nin faaliyetlerini desteklemek, Uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasını teşvik etmek. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) Muhasebe Standartlarının oluşturulmasına yönelik girişimler özel sektör kuruluşları, bölgesel oluşumlar ve ülkeler arası organizasyonlar tarafından yürütülmektedir. Uluslararası Muhasebe Standartlarını oluşturma görevi, 1973 ten 2001 yılına kadar Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi tarafından yürütülmüştür. Ancak belirlediği standartlara uyum konusunda hiçbir yaptırım gücünün olmaması ve üye kuruluşların da çoğunun kendi ülkelerinde muhasebe standardı oluşturma yetkisine sahip olmaları nedeniyle yöneltilen eleştiriler doğrultusunda IASC muhasebe standardı belirleme görevini 2001 yılında Uluslararası Muhasebe Standartları Kuruluna devretmiştir. IASB nin amacı, uluslararası alanda kabul görmüş muhasebe standartları üretmektir. IASB, bazı Uluslararası Muhasebe Standartlarında değişiklikler ve düzenlemeler yapmakta, bazı Uluslararası Muhasebe Standartlarını, IFRS olarak adlandırılan Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ile değiştirmekte ve yeni standartlar hazırlamaktadır. IASB, finansal tablolarda, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilgiyi sağlayan, tek ve yüksek kalitede, anlaşılabilir ve uygulanabilir, küresel muhasebe 14
standartları geliştirmeyi amaçlamaktadır. Kurul ayrıca, ulusal muhasebe standardı belirleyicileri ile birlikte çalışarak, dünya genelinde muhasebe standartlarını birbirine yakınlaştırmayı da amaçlamaktadır. IASB, finansal raporlama standartlarını, dünyada etkin olarak uygulanabilecek nitelikte, basit ve anlaşılabilir olarak hazırlamaktadır. Ayrıca, IASB nin en önemli görevlerinden biri de, ortaya çıkan uygulama sorunları karşısında, güncelleme ihtiyacı gerektiğinde, standartlarda gerekli görülen değişiklikleri yapmaktır. 3 IASB nin görevleri şunlardır: Kaliteli, şeffaf ve anlaşılır uluslararası muhasebe standartları geliştirmek, Ulusal muhasebe standartlarını ve uluslararası muhasebe standartlarını birbirine yaklaştırmak, Taslakları (Exposure Draft) çıkartmak ve geliştirmek, Uluslararası Finansal Raporlama Yorum Komitesi (IFRIC) tarafından oluşturulan yorumları onaylamak, Oluşturulmakta olan bir standartla ilgili ulusal standartları ve uygulamaları gözden geçirmek, Büyük projelerde görüş almak üzere uzmanlardan oluşan komiteler kurmak, Büyük projelere, önceliği olan işlere ve gündeme ilişkin Standart Danışma Konseyi (SAC) ne danışmak, Her bir proje için şart olmamakla beraber, standartlar oluşturulmadan önce, standardın her çevrede uygulanabilir ve işleyebilir olduğundan emin olmak için hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan pazarlarda saha analizi (field test) yapmak. IASB nin, IASCF tarafından atanan ve her biri bir oy hakkına sahip olan 2 si yarı zamanlı 12 si de tam zamanlı olmak üzere farklı coğrafi bölgelerden gelen 14 üyesi bulunmakta olup, kararlar en az 9 üyenin olumlu oyuyla alınmaktadır. 3 http://www.tsrsb.org.tr/tsrsb/maliye+ve+muhasebe/finansal+raporlar/iasb.htm 15
IASB nin çalışmalarını, çok sayıda uluslararası kuruluş desteklemektedir. Özellikle 1990 yılından bu yana uluslararası muhasebe standartlarının gelişimi ile ilgili çalışmalarda rol alan ve halen IASB nin de çalışmalarında aktif rol alan kuruluşlar şunlardır: Avrupa Komisyonu Avrupa Finansal Raporlama Danışma Grubu (European Financial Reporting Advisory Group - EFRAG) Uluslararası Sermaye Piyasası Kurumları Teşkilatı (International Organization of Securities Commissions IOSCO) Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants - IFAC) Uluslararası Muhasebe Mesleğini Geliştirme Forumu (International Forum for Accountancy Development - IFAD) ABD Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (US Financial Accounting Standards Board - FASB) ABD Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulu (US Public Company Accounting Oversight Board - PCAOB) ABD Sermaye Piyasası Kurumu (US Securities and Exchange Commission - SEC) IASB nin Standart (IFRS/IAS) Oluşturma Süreci IASB bir standardı gündemine almak için öncelikle Standart Danışma Konseyine danışır. Projeler, IASB nin amaçlarına, planlarına ve stratejisine uygunluğuna, muhasebe standartlarının birbirleriyle yakınlaştırılmasını sağlamasına ve ele alınacak konuyla ilgili birbiriyle çakışan çok fazla standart bulunmasına veya hiç standart bulunmamasına göre önceliklendirilir. Projenin IASB nin gündemine alınması kararlaştırıldıktan sonra, IASB projeyle ilgili görüş almak üzere bir danışma grubu kurabilir. IASB büyük projelerde, kilit konuları ele alan, kapsamlı bir özet ve Kurulun görüşlerini içeren ve içinde kamuoyunun cevaplaması için sorular bulunan bir tartışma belgesi (discussion paper) hazırlayıp yayımlayabilir. Belgeye ilişkin görüş verme süresi genellikle 90 gündür. IASB personelinin araştırmaları ve tavsiyeleri, Standart Danışma Konseyinin görüşleri, kamuoyunun ve ulusal standart koyucuların görüşleri 16
incelendikten sonra, taslak metin (exposure draft) yayımlanır. Taslak, onay sürecinde ortaya çıkan karşıt görüşleri de içerir. Taslağa ilişkin görüş verme süresi genellikle 90 gündür. IASB bu süreyi kısaltabilir veya uzatabilir. IASB, Ana Tüzüğünde yer almamakla birlikte, önerilen standartları tartışmak üzere kamuya açık oturumlar da düzenleyebilir. Ayrıca, IASB, önerilen standartların etkinliğini ve uygulamada nasıl sonuçlar vereceğini daha iyi görmek üzere, taslak standardı gerçek bir olayda kullanarak test edebilir (saha çalışması (field test)). Son olarak, IASB, taslakla ilgili görüşleri topladıktan sonra tartışılan konularla ilgili ortak bir sonuca varıldığına kanaat getirdiğinde standardı onaylar. Onay için 14 üyeden en az 9 unun oyu gerekmektedir. Yayımlanan standart IASB nin standartla ilgili kendisine gelen görüşleri nasıl değerlendirdiği ve standardın onay sürecinde hangi karşıt görüşlerin (dissenting opinions) yer aldığı gibi konuları da içermek zorundadır (basis for conclusion). Onaylanan standartlar 6 ilâ 18 aylık bir geçiş süresi verildikten sonra yürürlüğe girer. Uygulayıcılar, standartta öngörülen şekilde, ya standardı geriye dönük olarak uygulamak ve geçmiş tabloları buna göre düzeltmek ya da standardın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren uygulamaya geçmek zorundadırlar. Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS ler) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS ler) arasında ya da TMS ler ve TFRS ler arasında fark var mıdır? IASB; IAS, IFRS ve Yorumlar (SIC ve IFRIC Interpretation) olmak üzere, ise bu düzenlemelerle uyumlu olarak TMS, TFRS ve TMS/TFRS Yorumları olarak düzenleme yapmaktadır. Bu düzenlemeler eşit yaptırım gücüne sahip standart hükmünde düzenlemelerdir. Aralarındaki fark çıkarıldıkları zamanla ilgili olup, IASB nin yaptığı ilk standart düzenlemeleri IAS; nın yaptığı ilk düzenlemeler TMS olarak yapılmıştır. 1973-2001 arası dönemde Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi Vakfı (IASCF), muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeleri "Uluslararası Muhasebe Standartları" adıyla oluşturmuş, Nisan 2001 de Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu muhasebe standartlarını "Uluslararası Finansal Raporlama Standartları" olarak oluşturacağını ve daha önce IASCF tarafından yayımlanmış olan IAS'leri de 17
benimseyeceğini duyurmuştur. Bu tarihten sonra çıkan muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeler IFRS olarak yayımlanmaktadır. da bu ayrımı dikkate alarak IFRS'lerle tam uyumlu TFRS'leri yayımlamaktadır. Ayrıca, Kurulumuz, Daimi Yorum Komitesi (SIC) tarafından yayımlanmış olan muhasebe standardı yorumlarını TMS Yorumları, Uluslararası Muhasebe Standartları Yorumlama Komitesi (IFRIC) tarafından yayımlanan muhasebe standardı yorumlarını ise TFRS Yorumları olarak mevzuatımıza kazandırmış bulunmakta ve kazandırmaya devam etmektedir. Uluslararası Finansal Raporlama Yorum Komitesi (IFRIC) IFRS lerin Yorumları, resmi bir standart belirleme süreci ve geniş uluslararası danışmanlık yoluyla geliştirilir. IFRIC, kamunun gözetimine açık toplantılarda teknik konuları tartışır. Gerekli olmamakla birlikte her konu resmi standart belirleme sürecine göre aşağıdaki aşamaları kapsar (IASC Vakfı Tüzüğü hükümleri uyarınca gerekli kılınan aşamalar yıldız işareti ile gösterilmiştir*): (a) IFRIC, gündemindeki konulara ilaveten katılımcılar tarafından önerilen konuları dikkate alır. IFRIC, bir konuyu müzakere etmeyeceği zaman bu kararın dayandığı nedeni açıklar. Geçici gündem kararı ve nedenleri, sunulduğu IFRIC toplantısını takiben taslak halinde yayımlanır. Bu durum, tavsiyede bulunmadan önce kamunun yorumda bulunmasına izin verilerek, ilgili konunun müzakere edilmesi bir sonraki IFRIC toplantısında dikkate alınır. (b) Gündeme alınan konularla ilgili olarak, IASB personeli konuların özetini hazırlar. Bu özetler, konuyu ortaya koyar ve IFRIC üyelerinin konuyu anlamaları ve konu hakkında karara varabilmeleri için gerekli bilgiyi sağlar. Konuların özetlerinin hazırlanması, IASB nin Kavramsal Çerçevesi, alternatif görüşlerin dikkate alınması gibi yetkili muhasebe literatürünün gözden geçirilmesini ve ulusal standartların yorumlarından sorumlu olan ulusal komiteler de dahil olmak üzere ulusal standart belirleyicilerle yapılan görüşmeleri de kapsar. 18
(c) Nihai taslak üzerinde görüş birliğine, IFRIC üyelerinin dördünden fazlasının öneriye karşı oy kullanmaması durumunda varılır.* Nihai taslak, IASB nin beş ya da beşten fazla üyesi, nihai taslağın tamamlanmasının bildirilmesinden bir hafta içinde yayımlanmasına karşı çıkmadıkları takdirde kamunun yorumuna sunulur.* (d) Yorum dönemi içinde alınan yorumlar bir Yorumun son hali verilmeden önce IFRIC tarafından dikkate alınır.* (e) Yorum üzerinde görüş birliğine IFRIC üyelerinin dördünden fazlasının öneriye karşı oy kullanmaması durumunda varılır.* Yorum, IASB nin onayına sunulur. IASB nin onaylaması, IASB nin en az dokuz üyesinin Yorumun lehine oy kullanmasını gerektirir.* Onaylanan Yorumlar, IASB tarafından yayımlanır. IFRIC, IFRIC in Standart Belirleme Sürecine ilişkin El Kitabı, Mütevelliler tarafından onaylanan danışmanlıkla ilgili işlemlerini belgeler ve tanımlar. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Standartlar Danışma Konseyi (SAC) Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Standartlar Danışma Konseyi nin (SAC) birincil amacı, IASB nin yüksek kalitede Uluslararası Finansal Raporlama Standartları geliştirmeye adanmış bireylere ve çalışmalarından etkilenen organizasyonların temsilcilerine danıştığı bir forum sağlamaktır. Bu istişari sürecin bir parçası olarak SAC, IASB ye aşağıdaki hususlar dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere tavsiyelerde bulunur: IASB nin gündemi; IASB nin proje öncelikleri dahil proje çalışma programı hakkında girdiler, gündemdeki ve önceliklerdeki değişiklikler hakkında danışma ve 19