KURULTAYIN PANEL OTURUMLARI

KURULTAYIN PANEL OTURUMLARI 49

50 TMMOB Harita ve Kadastro

Üçüncü Oturum (31 Mart 2003, Pazartesi) Gençlerin Gözüyle HKM Oturum Yöneticisi Özgür AVCI Konuþmacýlar Seçkin ODABAÞI Taylan ÖCALAN Hüseyin TOPAN 51

52

GENÇLERÝN GÖZÜYLE HARÝTA VE KADASTRO MÜHENDÝSLÝÐÝ Özgür AVCI: ÝTÜ, Seçkin ODABAÞI: SÜ, Taylan ÖCALAN, YTÜ, Hüseyin TOPAN ZKÜ, Giriþ Harita ve Kadastro (HKMO) örgütlülüðü içerisinde sektörün geleceðine yön verecek, tüm toplumsal ve sosyal olaylara karþý örgütün tek sesi olacak, birbirinden farklý pek çok projenin altýna imza atacak olan, üretme ve paylaþma heyecaný ile dolu Genç Haritacýlarýn, etkin ve verimli bir harita mühendisi olabilmeleri için sektörün tüm bileþenlerinden beklentileri bulunmaktadýr. Bu bildiride ifade edilecek söz konusu beklentiler, genelde eðitim odaklý olup harita sektörünün tüm bileþenlerini kapsamaktadýr. Bu baðlamda gerek eðitsel gerekse sektörel yaklaþým gerçekleþtirilmesindeki ilk koþul doðru eðitim politikalarýnýn uygulanmasý ve de sektörün her bir bileþeninin mesleki etiði kurum ve kiþi bazýnda bulundurmasý gerekliliðidir. Ýkinci koþul ise sektörün her bir bileþeni arasýndaki birlikteliði, iletiþimi, paylaþýmý saðlayacak ve artýracak yürütücü kurumun belirlenmesidir ki, bu kurum sektörümüzde HKMO dur. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði (JFM) Bölümü öðrencilerinin ana sorunlarýndan birisi üniversite eðitimi sonrasýnda sektör içerisindeki yerlerinin ne olacaðýný, sektörün hangi parçasýnda çalýþacaklarýný bilememeleri, kýsacasý sektörü tanýyamamalarýdýr. Geleceðin mühendislerinin bilmediði, tanýyamadýðý bir sektör üzerinde kendi geleceklerine yönelik hedefler koyamamasý, vizyon sahibi olamamasý, sektör sorunlarý hakkýnda bilgisi olmamasý ve bir yol haritasý çýkartamamasý doðal karþýlanmalýdýr. Tüm bu eksiklikler lisans eðitimi süresince giderilmelidir. Çizilen bu tablonun en güzel örneðini yeni mezun olmuþ genç harita mühendisleri oluþturmaktadýr. Genç meslektaþlar sektörde çalýþmaya baþladýklarýnda neler yapabileceklerini yeni farkedebilmekte ya da geleceðe yönelik sektörel kaygýlarýnýn önüne geçememektedir. 53

Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði eðitimi, iki ana grupta düþünülmesi gereken bir süreçtir. Ýlk adým üniversitede alýnan lisans ve/veya lisansüstü eðitimi, ikinci adým ise bunun devamlýlýðýný saðlayacak olan meslek içi eðitimdir. Harita sektörünün sürdürülebilirliðinin saðlanabilmesi için bu iki ana grup bir bütün halinde deðerlendirilmelidir. Hayat Boyu Eðitim Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði (JFM) disiplini, projelerini geliþen teknolojileri kullanarak gerçekleþtiren otomasyona yönelik bir disiplindir. Teknolojinin hýzlý geliþimi ve buna baðlý olarak yeni uygulama alanlarýnýn ortaya çýkmasý meslek içi eðitimin ne kadar önemli olduðunu göstermektedir. Bu yenilikler, beraberinde yeni ölçme yöntemlerini, standartlaþma çalýþmalarýný, yeni yönetmelik maddelerini ve meslektaþlarýn bu konuda eðitilmeleri gerekliliðini ortaya koymaktadýr. Harita sektöründeki söz konusu gereksinimi karþýlamak için meslek içi eðitim programlarý hazýrlanmalý ve bu programlarda diðer disiplinler ile ara kesit oluþturan konulara üniversiteler ve hatta yurt dýþýndaki kurumlarla ortak çalýþýlarak deðinilmelidir. Çünkü teknolojinin geliþimi ile birlikte insanlýðýn çeþitlenen ve zorlaþan problemleri, tek bir disiplinin çözeceði sorunlar olmaktan çýkmakta ve disiplinler üstü projelerle çözülebilir hale gelmektedir. Bunun en güncel örneðini Coðrafi Bilgi Sistemi (CBS) uygulamalarý oluþturmaktadýr. CBS uygulamalarýnýn sektöre girmesi ile birlikte teknolojiye ve özelikle teknolojinin yönetimine olan gereksinim büyük ölçüde artmýþtýr. Yukarýda sözü edilen geliþmeler, yalnýzca üniversitelerde verilmekte olan Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði eðitimi ile anlaþýlmasý ve takip edilmesi mümkün olamayan yeniliklerdir. Biliþim çaðýnýn beraberinde getirdiði en güzel olgu hayat boyu eðitimin gerekliliði ve sürekliliðidir. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði eðitiminde sürekliliðin saðlanmasýnda en önemli yapý taþý sektöre yönelik meslek içi eðitimlerin yapýlmasýdýr. Meslek içi eðitim sadece teknik olaylarla sýnýrlanmamalý; güncel, sosyal ve kültürel konularda bu baðlamda ele alýnmalýdýr. Unutulmamalýdýr ki ancak bilimsel ve teknik konulara olduðu kadar sosyal ve toplumsal olaylara da duyarlý ve bu duyarlýlýðýný destekler nitelikte özelliklere sahip olan bir mühendis aydýn kimliðine sahip olabilir. Bu kimliðe sahip mühendisler mesleki etik ve örgütlülük içerisinde öncü olma özelliklerini kullanarak sektörün ilerlemesine katkýda bulunabilirler. Mesleðin Uygulama Alanlarý Bir çok mühendislik disiplini ile arakesite sahip olan mesleðimiz bu özelliðinden dolayý geniþ bir alanda uygulamalar yapabilme yeteneðine sahiptir. Fakat bugüne kadar bu avantaj verimli bir þekilde deðerlendirilememiþtir. Bu durumda öncelikli olarak yapýlmasý gereken var olan uygulama alanlarýna sahip çýkmak ve çok disiplinli 54

uygulamalarda sahip olduðumuz olanaklarý en iyi þekilde deðerlendirmektir. Dahasý, diðer ülkelerdeki yeni uygulamalar izlenerek ülke gerçeðinde ve þartlarýnda uygulanabilecek seviyeye getirilmelidir. Bu hedeflere ulaþabilecek yapýda mühendislerin yetiþtirilmesi de çoðul ortamlarda disiplinler arasý çalýþma þartlarýný uygulamalý olarak gösteren ve öðreten bir eðitim anlayýþýyla mümkün olacaktýr. Saðladýðý getiriler ile dünya biliþim sektörünün en popüler konularýndan biri olan CBS teknolojisi ve uygulamalarý günümüzde, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisleri için çok önemli bir çalýþma alanýdýr. Bu önemin gelecekte de katlanarak artacaðý tartýþmasýzdýr. Bu durumda, çoðulcu yapýsý ve teknolojik geliþmelere açýklýðý ile sektörümüzü daha ileri taþýyacak olan CBS uygulamalarýna yönelik sektörel politikalar geliþtirilmeli, uygulama ve geliþtirme yeteneðine sahip, sistemi yönetecek iþ gücünün yetiþtirilmesi saðlanmalýdýr. Üniversitelerde verilen CBS derslerinin yaný sýra meslek içi eðitimde belirlenecek olan politikalar doðrultusunda kurslar düzenlenmelidir. Bununla beraber, çok disiplinli çalýþmalarda, her bir disiplinin sorumluluk alanýnýn belirlenmesinin gerekliliði vurgulanmalý, sorumluluk alanýmýza yapýlacak olan müdahaleler yasal olarak da engellenmelidir. Sadece CBS uygulamalarýnda deðil diðer uygulama alanlarýnda da sektör olarak HKMO örgütlülüðü içerisinde hedefler belirlenmelidir. Bu çalýþmalar Mesleki Sorunlar ve Geleceðe Yönelik Politikalarýn Belirlenmesi Kurultayý gibi buluþmalarda tartýþýlarak sonuçlarýnýn takipçisi olunmalýdýr. Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliðinde Uzmanlaþma Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði, geniþ uygulama alanlarýna sahip bir mühendislik disiplinidir. Ancak, bir taraftan meslekte uzmanlaþma ve bölümün birkaç kýsma ayrýlmasý gibi tartýþmalar yürütülmekteyken, diðer taraftan lisansüstü eðitim alan meslektaþlarýn uzmanlýklarýný kullanacaklarý iþ olanaklarý yaratýlmamakta ve bu uzmanlýklar sektör adýna verimli bir þekilde deðerlendirilememektedir. Burada esas sorun Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliðinde uzmanlaþma kavramýnýn anlaþýlamamasý ve iþlerlik kazandýrýlamamasýdýr. Harita sektöründe birbirine benzer uygulamalarla karþýlaþýlmasýnýn nedeni, uygulama alanlarýnda uzmanlaþmalarýn olmamasý, uzmanlaþanlarýn ise bu konuda gösterdikleri çabalara karþýlýk alamamasýdýr. Bu soruna uygun bir çözümün bulunamamasý, yetiþmekte olan harita mühendisleri adaylarýnýn geleceklerini görememesine neden olmaktadýr. Örneðin Coðrafi Bilgi Sistemi (CBS) uygulamalarý için açýlan ihalelerde CBS uzmaný ifadeleri kullanýlmakta, diðer taraftan CBS uzmaný yetiþtiren ya da böyle bir sertifika veren bir kurum bulunmamaktadýr. Uzmanlýk kavramý etik çerçevesinde de dikkatle incelenmesi gereken konularýn baþýnda gelmektedir. Temelde uzmanlaþma ile, konusuna hakim, etkin uygulama 55

yeteneðine sahip mühendis yetiþtirmek hedeflenmektedir. Tüm sektörleri kapsamasý öngörülen uzman mühendislik konusu ile ilgili çýkarýlan taslak yönetmelikler, sektörümüzün ihtiyaçlarýna cevap verememekle birlikte, bilgi yerine diploma yaþýnýn deðerlendirilmesi nedeniyle de özellikle mesleðe yeni katýlan genç mühendisler için büyük bir sorun teþkil etmektedir. Uzman mühendislik konusunda hazýrlanan yasalarda ilgili meslekler ayrý ayrý belirtilmeli, uygulama alanlarý geniþletilerek tanýmlanmalýdýr. Akreditasyon Akreditasyon, eðitimin kalitesinin iyileþtirilmesi için uygulanan, sürekliliði olan bir süreçtir. Bu süreklilik üniversite, sektör ve eðitimin odaðýndaki öðrencilerin sürece doðrudan katýlýmýyla saðlanmaktadýr. Ülkemizde Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði eðitimi veren bölümlerin bazýlarýnda ABET (Accreditation Board of Engineering Techniques) ile birlikte bir akreditasyon çalýþmasý yürütülmeye baþlanýlmýþtýr. Akreditasyon sürecinde bulunan üniversitelerde yapýlan çalýþmalar eðitime bir çok yenilik getirmekte, bu doðrultuda da ders programlarý ve ders anlatým teknikleri deðiþmektedir. Eðitimin kalitesinin artýrýlmasý hepimizin hem fikir olduðu bir konudur. Ancak burada ayrýntýlý olarak düþünülmesi gereken bazý konu baþlýklarý bulunmaktadýr. Bunlar; Akreditasyonun ulusal ve/veya uluslararasý ölçekte uygulanmasý, Uluslararasý akreditasyonun ulusal bazda eðitsel ve sektörel baþarýya ulaþabilmesi için öncelikle ulusal akreditasyonun saðlanmasý gerekmektedir. Akreditasyon kriterlerinin, eðitime yönelik beklentilerimizi karþýlayabilecek yeterlilikte olmamasý, Akreditasyon çalýþmalarýnýn sonucunun tek düze bir eðitime neden olmamasý, Akreditasyonla eðitimde olanak eþitliðinin hedeflenmesi, Akreditasyon çalýþmalarý çerçevesinde bölümlerin yerine getirmesi gereken kriterlere ülke gerçeði düþünülerek yenilerinin eklenmesi, Akreditasyonun ne olduðunun, nasýl deðiþiklikler getireceðinin, sektöre kazandýracaklarýnýn olumlu ve olumsuz yanlarýyla tüm sektörle paylaþýlmasý, gerekliliðidir. Ders Kaynaklarý ve Eðitim Dili Eðitimin iyileþtirilmesinde akreditasyon çalýþmalarý kadar önemli, bir diðer konu da derslere yönelik yeterli kaynak kitabýn bulunamamasý sorunudur. Özellikle yerli kaynak sorunu çekilmekte ve yeni teknolojiler ile ülkeye özgü sorunlarý baðdaþtýran, çözüm önerileri sunan kaynaklar yetersiz kalmaktadýr. 56

Basýlý ya da elektronik ortamda bulunan yabancý dildeki kaynaklarýn takibi için yeterli düzeyde yabancý dil bilgisinin gerekliliði kaçýnýlmaz bir gerçektir. Yabancý dil konusunu sorun olmaktan çýkarýp sorunlarýn çözümü için bir araç haline getirebilmek için farklý yaklaþýmlara ihtiyaç duyulmaktadýr. Bunlarýn baþýnda yapýlan bilimsel eðitimin anadilde olmasý, öðrencilerin yabancý dili mevcut mesleki eðitimin yanýnda bir dil dersi niteliðinde okumalarý hedeflenmelidir. Mesleki bilginin uluslararasý düzeyde yabancý dili yeteri düzeyde bilmeyenler tarafýndan da takip edilmesini saðlamak amacýyla mevcut Türkçe kaynak sayýsý artýrýlmalý ve üniversitelerde yapýlan bilimsel çalýþmalar anadilde yayýnlanmalýdýr. Eðitim dilinin eðitim kalitesine olan etkisi, yabancý dilde dersler verilmeye baþlanmasýndan itibaren öðrenci verimliliðindeki düþüþte görülebilmektedir. Yabancý dilde anlatýlan derslerde, normal programýn yetiþtirilebilmesi için ya ders anlatýmý basitleþtirilmekte ya da konular daha yüzeysel olarak iþlenmektedir. Bu da, öðretim elemanýnýn ve öðrencinin dersten beklediði verimi düþürmektedir. Yabancý dilde verilen derslerde öðrencilerin derse katýlýmý son derece azalmýþtýr. Ne dersi veren öðretim üyesi ne de öðrenci yabancý dili hiç bir zaman anadili gibi kullanamadýðýndan yabancý dilde eðitim ana dilde eðitim kadar etkili olamamaktadýr. Bir iletiþim aracý olmasý gereken dil, yabancý dilin uygulandýðý derslerde öðrenci ile öðretim görevlisi arasýndaki iletiþimi engeller duruma gelebilmektedir. Geliþmiþ ülkelerin tamamýnda mesleki eðitim anadilde verilmesine karþýn ülkemizde mesleki eðitimin yabancý dilde verilmesi ile uluslararasý eðitim seviyesinin yakalanabileceði düþünülmektedir. Yabancý dil eðitimi ile mesleki eðitimi birbirinden baðýmsýz olarak deðerlendiren Harita Teknik Yüksek Okulu örnek olarak ele alýnabilir. Bu okulda dersler Türkçe verilmesine karþýn, okul mezunlarý yabancý dili iyi derecede kullanabilmektedirler. Bu amaçla mesleki iletiþimin uluslararasý anlamda da iþlerlik kazanmasýnýn saðlanabilmesi amacýyla, her üniversite mezununun en az bir yabancý dil bilmesi gerekmektedir. Mesleki eðitimi dil eðitiminden baðýmsýz tutarak, öðrencileri yabancý dil öðrenmeye yönlendirecek çözümler üzerinde durulmalýdýr. Yurtdýþý stajlarý, uluslararasý öðrenci projeleri, öðrenci deðiþim programlarý gibi olanaklarýn aktif hale getirilmesiyle öðrencilerin yabancý dil öðrenmeye teþviki saðlanabilir. Eðitimin dili denildiðinde deðinilmesi gereken bir diðer önemli konu ise mesleki terminolojinin gerekliliðidir. Türkçe yayýnlanan kaynaklarda bile ayný kavrama iliþkin farklý tanýmlamalar yapýlabilmektedir. Bu da gerek öðrencilik hayatýnda gerekse iþ hayatýnda mesleki iletiþimi güçleþtirebilmektedir. Bu sorun Harita ve Kadastro (HKMO)'nýn öncülüðünde sektörün bileþenlerini kapsayan bir yapý kurularak çözüm yoluna gidilmelidir. 57

Staj ve Proje Çalýþmalarý Staj Çalýþmasý, öðrencinin meslek hayatýna atýlmadan önce çalýþabileceði kurumlarý görme, tanýma ve sektörün çalýþma þeklini kavrama olanaðý oluþturan, kariyer planlarýnýn kurulduðu ve mesleki pratik eðitimin tatbik edildiði bir çalýþmadýr. Bu çalýþmanýn Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði bölümleri için ne kadar verimli uygulandýðý sorgulanmalýdýr. Staj olgusu gerek öðrenci, gerek üniversite, gerekse kurum için farklý sorunlar barýndýrmaktadýr. Staj çalýþmalarý, öðrenciye göre, aþýlmasý gereken bir yaz çalýþmasý, üniversiteye göre kontrol edilmesi gerekli bir defter, staj yaptýran kurum tarafýndan da ilave bir iþ olarak görülmektedir. Görüldüðü üzere staj her aþamasýnda idealden ve etikten uzaktýr. Eðitimin önemli bir parçasý olarak deðerlendirilmesi gereken stajýn baþarýlý olabilmesi için aþaðýdaki öneriler göz önünde bulundurulmalýdýr. Staj yapýlabilecek özel sektör ve kamu kurumlarýndaki birimler ayrý ayrý tanýmlanmalýdýr. Farklý alanlarda, stajyerin istekleri doðrultusunda olanaklar saðlanmalýdýr. Özellikle Sektörün Sýkýntýda Olduðu Dönemlerde Meslek Odamýz Çatýsý Altýnda Stajyerler Küçük Gruplar Halinde Yaz Eðitimlerine Alýnmalýdýr. Üniversitelerde stajyer öðrenci alýmlarý iþlerlik kazanmalý, üniversitelerdeki projelerde stajyer öðrencilere görev verilmelidir. Hedeflenen iþlerin baþarýya ulaþmasýndaki en önemli aþamalar etik ve programlý çalýþmaktýr. Öncelikle her birey kendi etiði çerçevesinde sorumluluklarýný yerine getirmelidir. Stajyer öðrenci de staj süresince birlikte çalýþtýðý meslektaþlarýndan daha fazlasýný istemelidir. Geçirdiði her bir saniyenin sorumluluðunun bilincinde olmalýdýr. Kurumlarda stajyeri sorumluluðuna alan mühendisler, stajyer öðrencileri yarýnýn meslektaþlarý ve iþ ortaklarý olarak düþünerek, bu etik çerçevesinde mesleki deneyimlerini ve bilgilerini stajyere aktarmaya çalýþmalýdýr. Bölüm öðretim elemanlarý da danýþman olduklarý öðrencilere staj çalýþmasý hakkýnda dikkat edilmesi gereken noktalarý staj öncesi belirtmeli, çalýþma süresince de öðrenci ile olan iletiþimini devam ettirerek öðrenciyi yönlendirmelidirler. Öðrenciler staj yaptýklarý yerlerde, mesleki uygulamalar dýþýnda farklý amaçlar için kullanýlmamalýdýr. Stajyerin yol, yemek, sigorta, gerekli hallerde kalacak yer, emeði karþýlýðýnda verilecek bir ücret gibi temel gereksinimleri karþýlanmalýdýr. Stajyer öðrenci buradan hiç bir zaman stajýn para karþýlýðý yapýldýðý sonucuna ulaþmamalýdýr. Staj yerleri ve bu yerlerde staj yapacak öðrenciler eðitim dönemi bitmeden HKMO þubeleri tarafýndan öðrenci komisyonlarýnýn destekleri ile organize edilmiþ olmalýdýr. Bu þekildeki bir süreç öðrencinin HKMO çatýsý altýndaki örgütlenmesini de güçlendirecektir. 58

Özellikle sektörün iþ sýkýntýsý çektiði dönemlerde meslek odamýz çatýsý altýnda stajyerler küçük gruplar halinde yaz eðitimlerine alýnmalýdýr. Odamýz tarafýndan bu amaçla çalýþma kamplarý düzenlenebilir. Stajyer öðrencinin yaptýðý stajdan not almasý gibi, staj yaptýran kurumda ayný stajdan dolayý deðerlendirilmelidir. Söz konusu deðerlendirme HKMO þubelerince yapýlabilir, yaptýrýmlarý ya da ödülleri olabilir. Baþarýsýz noktalar belirlenerek sonraki senelerde olasý tekrarlar önlenebilir. Belirtilen önerilerle beraber vurgulanmasý gereken bir diðer konu, staj yaptýran kurumlarda etik ve yönetmeliklerle örtüþmeyen ve kolaycýlýk anlayýþý ile gerçekleþtirilen uygulamalarýn, stajyer öðrencilere yapýlmasý gereken yöntem, olarak anlatýlmasýdýr. Bu sorunun ana nedeni stajyer öðrenciyi sorumluluðu altýna alan kiþilerin mesleki eðitim düzeylerinin eksikliðidir. Bu tür uygulamalar staj çalýþmasýndan beklenen verimi düþürmektedir. Öðrencilerin meslekle ilgili konularda bilgi ve deneyimlerini artýrýcý çalýþmalarýn baþýnda proje ve bitime çalýþmalarý gelmektedir. Çalýþmalarýn baþarý derecesine yansýmasýnýn saðlanabilmesi için proje ve bitirme çalýþmalarý, takým çalýþmalarý olarak yaptýrýlmalý hatta üniversitedeki diðer bölümlerin öðrencileri ile ortaklaþa yürütülmeli, öðrencilerin yaratýcýlýklarý, araþtýrmacýlýklarý, vb. özelliklerini ortaya çýkarýcý yönde olmalýdýr. Böylelikle disiplinler üstü çalýþmalara hazýrlýklý, kendini geliþtirme yeteneðine sahip, üretken mühendislerin yetiþmesi saðlanabilir. Kurum, Öðrenci ve Üniversite tarafýndan, staj çalýþmasýnýn eðitim sürecinin mutlak bir parçasý olduðu unutulmamalýdýr. Eðitimin sürdürülebilirliðinin saðlanabilmesi için gereken bu üç bileþen arasýndaki iletiþim, staj çalýþmasý sýrasýnda baþlatýlmalýdýr. Staj sonrasý, öðrencinin eðitim sürecine yönelik olarak bu iletiþim devam ettirilmelidir. Staj yaptýran kurum ve kuruluþlar, stajda gösterdikleri özeni bitirme ve proje çalýþmalarýnda da öðrencilere veri, donaným, yazýlým, araç, mali destek saðlayarak göstermelidirler. Bu tür çalýþmalar destek veren kurumun eksikliðini hissettiði bir noktaya yönelik olmasý saðlanarak mezuniyet sonrasý bu çalýþmalarýn deðerlendirilmesi yoluna gidilmelidir. Yetiþen öðrencilerin sektörün geleceði ve bir parçasý olduðu asla unutulmamalýdýr. Böylelikle sektörün, mesleki geliþimi yakýndan takip ederek kendisini geliþtirmesi saðlanabilir. Sektör vizyonu ve misyonu çerçevesinde gerek gördüðü eksik alanlara eleman yetiþtirilmesi yönünde üniversitelerle düþüncelerini paylaþmalý, üniversite plan ve programlarýnda sektörün taleplerini karþýlayacak önerilerde bulunmalýdýr. Yurtdýþý stajlarý, uluslararasý öðrenci projeleri, öðrenci deðiþim programlarý gibi olanaklarýn aktif hale getirilmesi ile mesleðimizde uluslararasý alanda yaþanan geliþmelerin daha etkili bir þekilde takip edilmesine olanak saðlanacaktýr. 59

Öðretim elemaný öðrenci iliþkileri özellikle danýþmanlýk kapsamýnda iþlerlik kazanmalý, öðrenci danýþmanýyla teknik sorunlarýnýn yaný sýra kiþisel sorunlarýný da paylaþabilmeli, sosyal ortamlarda öðrenci ve öðretim elemaný bir araya gelebilmelidir. Unutulmamalýdýr ki, sosyal birliktelikler baþka bir çok sorunun çözümünde anahtar rol oynayabilir. Bu konuda üniversitelerdeki öðrenci örgütlenmelerine büyük görev düþmektedir. Öðrencilerle mesleðin diðer bileþenlerini bir araya getirecek, sosyal ve kültürel paylaþýmlar artýracak, ortamlarýn oluþturulmasý gerekmektedir. Mesleki Öðrenci Örgütlenmeleri Mesleki örgütlenmenin baþarýsýnýn artýrýlabilmesi, meslek öncesi birliktelik yapýsýnýn oluþturulmasý ile saðlanabilir. Bu nedenle, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði bölümü öðrencilerinin örgütlülüðünü kuvvetlendirecek, sorunlara çözüm önerileri getirecek ve beklentileri ortaya koyacak üretken ve paylaþýmcý birlikteliðin yapýsý bir an önce oluþturulmalýdýr. HKMO þubelerinin çatýsý altýnda üretken ve katýlým seviyesi yüksek olarak çalýþan öðrenci komisyonlarý bu yapýnýn temelini oluþturacak niteliktedir. Öðrenci komisyonlarýnýn etkinliðini artýrmak üniversitelerdeki öðrenci örgütlenmelerinin oluþturulmasý ile mümkün görülmektedir. Bu nedenle, Bölümümüzün bulunduðu tüm üniversitelerde mesleki öðrenci kulüplerinin kurulmasý saðlanmalýdýr. Böylelikle, HKMO bünyesindeki öðrenci komisyonlarýnýn temsiliyetleri geniþleyecek ve karar alma yönündeki verimlilikleri artacaktýr. Bu öðrenci komisyonlarýnýn temsilcileri bir araya gelerek düþüncelerini paylaþmalý, hedeflerini belirlemeli ve bir sonraki toplantýya kadar aralarýndaki iletiþimi koparmadan çalýþmalarýný sürdürmelidir. Bu çalýþmalar Genç Haritacýlar Günleri (GHG), Uluslararasý Jeodezi Öðrencileri Birliði (IGSO) gibi etkinliklerde tartýþmalara açýlmalýdýr. Söz konusu örgüt yapýsýnýn temel yapý taþlarýndan bir tanesi de birlikte ve paylaþarak nelerin yapýlabileceðinin farkýna varýlmasýnýn saðlanmasý dýr. Bu örgüt yapýsý içerisinde; Öðrenci sorunlarýný tespit edip ilgili birimlere sunmak, Eðitim olanaklarýna katký saðlayabilecek önerilerde ve faaliyetlerde bulunmak, Bilinçli kitlelerin yetiþmesine katký saðlamak, Sosyal etkinliklerin düzenleyerek paylaþýmý artýrmak, Ulusal bazda Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði öðrencilerinin birlikteliðini saðlamak, Uluslararasý paylaþýmlara olanak saðlamak, Geleceðin HKMO üyelerinin birlikte üretmeye baþlamalarýný saðlamak, bulunmaktadýr. Öðrenci üyelik kavramý ivedilikle hayata geçirilmelidir. Bu sektörün bir parçasý olan öðrencilerin TMMOB ve HKMO yapýsý ve iþleyiþi hakkýnda bilgi sahibi olmalarý, 60

çalýþma ve karar süreçlerinde temsil edilmeleri, öðrenci statüsünde iken meslek ile ilgili konularda söz sahibi olmalarý gelecekte sektörü ve sektör içerisindeki örgütlülüðü daha da kuvvetlendirecektir. SONUÇ Ülkedeki güvensizlik ortamýnýn sektöre yansýmasý sonucu geleceðe yönelik yaklaþýmlar içeren uygulamalar yerine günü kurtarma çabasýnýn belirtisi olarak nitelendirilebilecek uygulamalarla karþýlaþýlmaktadýr. Sorunlarýnýn neler olduðunun bilincinde olan Genç Haritacýlar çözüm önerilerini ve beklentilerini bu bildiri kapsamýnda ifade etmiþtir. Harita sektörünün geleceðini düþünen meslektaþlarýmýzýn ve resmi üyeleri olacaðýmýz HKMO'nun bu konuda yapmasý gereken pek çok iþ vardýr. Ama çözüme yönelik büyük bir adým Genç Haritacýlarýn kendi içindeki örgütlülüðüdür. Genç Haritacýlar Günleri 2003 etkinliðinin düzenlenmesinde Genç Haritacýlar olarak rol alýnmýþ olmasý ve HKMO çatýsý altýnda toplanýp birlikte kararlar üretilmesi örgütlülüðün baþarýsýnýn bir göstergesidir. Bu bildiri kapsamýnda ifade edilenlerin ideale uygun olabilmesi için harita mühendislerinin ve harita mühendisliði öðrencilerinin mesleki etik kavramlarýný özümsemiþ olmalarý gerekmektedir. Mesleki etik kavramýnýn uygulanabilirliði, uygulayýcý olanlarýn kendi ahlaklarýyla doðrudan iliþkilidir. Eðitim politikalarý çerçevesinde ele alýnan popülist yaklaþýmlar sonucu açýlan bölümlere son verilmeli, laboratuvar, öðretim elemaný, kitap, kaynak vb. araçlarý olmadan, gerek ve yeterli þartlarý saðlamadan bir üniversitenin Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði. Bölümü açmasýna engel olunmalý, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliði Bölümlerinin bulunduðu tüm üniversiteler ve HKMO birlikte bu olaylara tepki göstermelidir. Yeni bölüm açmak yerine mevcut bölümlerin iyileþtirilmesi yoluna gidilerek, üniversitelerarasý eþitsizliklerin önüne geçilmesinin yararlý olacaðý düþünülmektedir. Düþünen, paylaþan, örgütlü Genç Haritacýlar... * Karadeniz Teknik Üniversitesindeki Öðrenci arkadaþlar bildirinin hazýrlanmasý çalýþmalarýna katkýda bulunmuþ, ancak sunumda bulunamamýþlardýr. 61

62

63

64

65

66

Dördüncü Oturum (01 Nisan 2003, Salý) Referans Sistemleri Oturum Yöneticisi Prof. Dr. Onur GÜRKAN Ulusal Temel Aðlar (C.DEMÝR, O.GÜRKAN) 67

68

OTURUM YÖNETÝCÝSÝ - Galiba gözlerimizi ovuþturarak bu oturuma baþlayacaðýz. Çünkü, trafik nedeniyle de olsa biraz gecikmeli olarak baþlýyoruz. Hepinize hoþ geldiniz diyorum. Dünkü, o güzel kalabalýktan sonra salonu böyle seyrek kiþilerle görmek, biraz moralimizi kýrdý diyebilirim. Ama gördüðüm kadarýyla da yavaþ yavaþ salonumuz doluyor. Özellikle organizasyon komitesi baþkanýmýz bile geldiðine göre artýk baþlayabiliriz. Sayýn Tevfik AYAN Hocamýz bu kurultayýn organizasyonunu yaparken benden bir ricada bulundu. Biz geçtiðimiz yýlýn Ekim ayýnda Ýznik'te bir çalýþtay düzenledik. Ýsmi, Tektonik ve Jeodezik Aðlar idi. 2.5 gün sürdü ve güzel bir toplantý oldu. Bana göre güzel bir toplantý oldu ve katýlan arkadaþlar da hoþnut idi. Ýznik gibi küçücük bir yerde de olunca 3 gün sabah akþam birlikteydik, sohbet etme olanaðý da bulduk. Yalnýz ben biraz gaddarlýk ettim. Bulunduðumuz binada organizasyon komitesi olarak sigara içmeyi yasaklamýþtým. Ancak, sigara tiryakisi arkadaþlar bile daha sonra teþekkür ettiler. Þimdi bu toplantýnýn tüm sonuçlarýný buraya taþýmamýz, gerçekten çok zor ve kurultayýn genel havasýnda da zaten ayrýntýlara inmek yerine özde bazý þeyler söylemek gerekiyor. Ve biz de hepimizi ilgilendiren Temel Jeodezik Aðlar konusunu bir özet halinde buraya taþýyalým istedik. Þimdi Temel Jeodezik Aðlarýn ana görevlerinin en baþýnda bildiðiniz gibi her türlü haritacýlýk hizmetinde, jeodezik að olmasý lazým. Çünkü, insan vücudunun iskeleti gibi jeodezik að olmaksýzýn hiçbir þey yapamayýz. Ülke düzeyinde düþündüðümüzde artýk düzlem deðil, küre deðil, elipsoid deðil bunun yanýsýra GPS'de ortaya çýkýnca yani bambaþka bir yüzey var, baþka þekiller var. Bütün bunlarýn özelliklerini cm düzeyine, mm düzeyine indirmenin de bilimsel taraflarý var. Pek çok ülkede temel jeodezik aðlarla ilgili çalýþmalarý önce askeri kuruluþlar baþlatmýþ, bu bir doðal yapý, ama giderek sivil kuruþlara intikal etmiþ. Bizim ülkemizin geliþmesi açýsýndan da þu anda biz henüz temel jeodezik aðlarý ana sorununu, sivil kuruþlara intikal ettiremedik. Ancak, þu kadarýný iftiharla söylemek mümkün. Bu temel jeodezik aðlardan sorumlu olan kuruluþumuz, askeri bir kuruluþ olmasýna raðmen, oradaki çalýþan arkadaþlarýmýzýn rütbeleri olmasýna raðmen beyinlerinin yarýsý da sivil. Ondan ben eminim. Ve bu konunun ayrýntýlarýný Coþkun arkadaþýmýz anlatacak, söyleyecek. Ancak, ondan da öncesinde ben boyut kavramý ile ilgili küçük birkaç þey söylemek istiyorum. 69

Þimdi Temel Jeodezik Aðlarda ana görev þu idi. Birkaç yýl öncesine kadar buydu. Bir nokta arazide iþaretlersiniz, daha doðrusu pek çok nokta arazide iþaretlersiniz. Bir koordinat sistemine göre de bunlara X, Y, Z ya da enlem, boylam, yükseklik gibi 3 tane sayý tahsis edersiniz ve bu olay biter idi. Ama uzay teknikleri ortaya çýkýp da koordinat sistemlerinin dayandýðý sistem, fiziksel yer yuvarýnýn dýþýna, uzaya taþýndýðý andan itibaren de, þöyle bir kavram çýktý. Yer yuvarýnýn tamamý, yer yuvarýndan dünyayý kast ediyorum. Fiziksel yer yuvarý da öyle çok katý bir cisim deðil. Onun da bir dinamiði var, kendi içerisinde kitleler birbirlerine göre hareket ediyorlar. Dolayýsýyla noktalar da hareket ediyorlar. Hele hele iþte bizim Ýznik'teki konuþmalarýmýzdaki en önemli hususlardan birisi buydu. Dolayýsýyla noktalarýn artýk 3 boyutlu bir uzayda koordinatlarýný belirlemek yerine bir de zaman boyutu giriyor iþin içerisine. Yani, noktanýn zamana göre koordinatý. Bunun anlamý da þu; biz üç tane koordinat belirliyoruz ama bu herhangi bir an için. Ondan sonraki zamanda deðiþiyor. Hele, hele Türkiye gibi bir deprem ülkesinde bazen bir anda bu noktalarýn koordinatlarý 3 metre, 5 metre gibi deðiþiveriyor. Dolayýsýyla temel jeodezik aðlarýn ana görevleri gerçekten hem mühendislik hizmetleri bakýmýndan, hem de sosyo ekonomik bakýmdan farklý bir önem kazanmaya baþladý. O yüzdendir ki, arkadaþlarýmýzýn Temel Jeodezik Aðlarla ilgisinin bundan sonra daha çok olacaðýný tahmin ediyorum. Þimdi, 3 boyuttan 4 boyuta nasýl, insan oðlu nasýl düþünür? Biz her þeyi 3 boyutta algýlýyoruz. Kaynaðýný unuttum ama yazarý Fletlent. Türkçe'ye nasýl çeviririm bilemiyorum da. Orada 4. boyutu þöyle anlatýyor. Bir dünya düþünün, her þey iki boyutta, bir yüzeyin üstündesiniz ve size bir þey soruyor. Diyor ki, problem olarak; iç içe çizilmiþ iki çemberin içindekini dýþarýya çýkartmak için, dýþtakini hiç bozmadan yapabilir misiniz bunu? Mümkün deðil. Tabi iki boyutta kalýrsanýz, mutlaka yýrtmanýz lazým, bir þey yapmanýz lazým. Ama üçüncü boyutlu düþünürseniz, alýrsýnýz, kaldýrýrsýnýz, 3. boyuta taþýrsýnýz oradan dýþarýya çýkartýrsýnýz. Þimdi 4. boyutu buna benzeterek, bununla ayný anologiyi kullanarak. Þöyle diyebilirsiniz, iç içe iki tane küre düþünün, demirden küre, içindeki küreyi, dýþtaki küreyi hiç kýrýp yarmadan, hiç bozmadan dýþarýya çýkartabilir misiniz? Þimdi 3 boyut algýlayan biz insan oðlu, bunun mümkün olmadýðýný düþünürüz. Ama zaman boyutunu düþünürseniz, gayet kolay. 4. boyutta alýrsýnýz, dýþarýya çýkartýrsýnýz. Yani, boyut kavramýný biraz insanoðlunun beynini zorlamasý gerekiyor. Temel jeodezik aðlarda da, aslýnda bu boyut kavramý bizim mesleðimize girmiþtir. Biz 4. boyutla uðraþan mühendislik birimlerinin belki de ilkiyiz. O yüzden deðerli Coþkun arkadaþýmýzýn bize özet olarak Harita Genel Komutanlýðýnda Türkiye'de Temel Jeodezik Aðlarda neler yapýlýyor? Herhangi bir yerde gördüðümüz bir nokta için, herhangi bir bilgi istediðimizde bu bilgiyi oluþturabilmeleri için neler yapýyorlar? Bunu özet halinde biraz da temel jeodezik aðlar kavramýnýda bize öðreterek. Çünkü, kendisi de hocadýr, Harita Genel Komutanlýðý Harita Yüksek Teknik Okulu'nda. Anlatacak þimdi kendisinden bunu rica ediyorum ben. Teþekkür ederim. 70

DEMÝR- Sayýn Baþkan, deðerli hocalarým, deðerli meslektaþlar Temel Jeodezik Aðlar ile ilgili bilgileri yansýda görülen baþlýklarda yer alan jeodezik aðlarý ifade ederek sunacaðým. Türkiye Ulusal Temel Yatay Kontrol Aðý: 1932 ile 1954 yýllar arasýnda bu aðýn oluþturulmasý çalýþmalarý tamamlandý. Bu að, 27 Poligon zinciri ve 98 Laplas noktasýndan oluþmakta. Siyahla gösterilen I.D. noktalarýn aralarý, kýrmýzý ve yeþilde gördüðünüz þekilde sýklaþtýrýldý. Daha sonra iki, üç ve dördüncü derece noktalar kullanýlarak ülkedeki temel harita serileri oluþturuldu. Bu að kuruluþundan itibaren, ülkedeki tektonik aktivite nedeniyle sürekli deformasyona uðradý. 1943, 1944 Bolu depremleri sonrasýnda Bolu bölgesinde Çiledoruðu I.D. noktasýnda yapýlan yatay açý gözlemleri neticesinde; Bolu'nun güneyinde yer alan Köroðlu noktasýnýn 35 saniye batýya kaydýðý yani, 2 metre tektonik olarak yer deðiþtirdiði yatay açý gözlemlerinden belirlenmiþtir. Bu geçen süreç içerisinde bir çok sayýda çalýþma var. Ancak, ben birkaç tanesini aldým. I.D. aðýn 7 nci poligonda seçilen noktalarda ( I ve II.D.) 1997 yýlýnda GPS gözlemleri gerçekleþtirildi. Yersel ve GPS gözlemlerinin karþýlaþtýrýlmasý neticesinde bu bölgede, 3-5 metre yer deðiþtirme meydana geldiði tespit edildi. Yatay kontrol aðý özetle 1943-2001 yýllarý arasýnda tektonik plaka hareketleri nedeniyle 2-3 metre mertebesinde, deðiþik bölgelerde deformasyona uðramýþ ve ihtiyaçlarý karþýlamaktan uzaklaþmýþtýr. Ýçinde bulunduðumuz tektonik bölge nedeniyle 4 boyutlu yeni bir datum tanýmlama ihtiyacý kaçýnýlmaz olmuþtur. Bu nedenle GPS teknolojisine dayalý çok yüksek doðrulukta bir að oluþturulmasý gündeme gelmiþtir. Türkiye Ulusal Temel GPS Aðý (TUTGA) : TUTGA ile ilgili çalýþmalar 1997-999 yýllarý arasýnda 3 yýlda tamamlanarak TUTGA-99 adýyla kurulmuþtur. Noktalarýn daðýlýmý (594 nokta), yansýda görülmektedir. Türkiye'deki aktif tektonik plaka hareketleri nedeniyle oluþan deformasyonlar göz önüne alýndýðýnda nokta koordinatlarý ve deðiþimlerinin belirlenmesi bu aðýn yaþatýlmasý ve iyileþtirilmesi açýsýnda büyük önem taþýmaktadýr. Türkiye'de depremlerin nokta koordinatlarýna etkisini yansýda þöyle özetleyebiliriz. Deprem öncesi, (intersismik), yýlda 2-3 cm yatay, kesin olarak bilinmemekle birlikte, düþey yönde birkaç mm düzeyinde. Deprem sýrasýnda (kosismik), 2-3 metre yatayda, düþeyde ise +/- 50-80 cm ve zaman zaman lokal olarak 3 m'ye ulaþabilmektedir. 71