Hepimiz bir stanbul masal içinde yafl yoruz. Penceremizden bo- az n eflsiz manzaras na dal p gitti imiz, kentin tarihini foto raf karelerinde ölümsüzlefltirdi imiz, güvercinlerin aras nda koflarak unutulmayan anlar yaflad m z kent Simit al rken, teknede bal k ekmek yerken, sahilde yürürken hep bizden birini gördü ümüz, Beyo lu nun dar sokaklar nda gezinip ufak bir kafede kahvemizi yudumlad m z anlar Hepimiz stanbul u böyle yafl yoruz. stanbul da Yaln z Bir Adam Caracci Jean-Marc Foto raf: Zeynep ULUfiAH N stanbul un saraylar, camileri, vapurlar, adalar, mart lar, yedi tepesi ve bo az köprüsü her zaman kartpostallar ve foto raf karelerini süsledi. Ama bu sefer, stanbul çok farkl bir karede hayat buluyor; stanbul bize siyah beyaz karelerle kentteki yaln z adam anlat yor. 122 fashiontv magazin
Sofya Foto raf sanatç s Jean-Marc Caracci, Homo Urbanus Europeanus-Avrupal Kent nsan projesi ile tüm Avrupa ülkelerinin baflkentlerini gezerek Avrupal kentliyi foto raflar na konu etmifl. Kentte yaflayan yaln z bireyi foto raf karelerine tafl yan Caracci, 20 farkl baflkentten derledi i Avrupal n n kent yaflam n ortak bir noktada toplam fl. Farkl kentlerdeki yaln z adam, söz yerindeyse Avrupa n n birli i kapsam nda bir araya getiren Jean- Marc Caracci, Bir anlamda Avrupa için çal fl yorum, diyor. Tunus do umlu olup Fransa da yaflayan Jean-Marc Caracci, foto raflar n n bir Frans z n de il, Avrupal n n bak fl aç s ndan yans - yan kareler oldu unu ekliyor. Size stanbul a kadar getiren Homo Urbanus Europeanus- Avrupal Kent nsan projesi nas l ortaya ç kt? Bu proje, ilk olarak Chicago da olufltu. Chicago da foto raf çekerken, büyük yap lar n aras nda yaln z insan konsepti dikkatimi çekti ve bu proje olufltu. Bunu da Avrupa baflkentlerinde gerçeklefltirmek istedim. Foto raflar ma bakanlar n Buras Vilnüs ya da Madrid diye fikir yürütmeleri çok zor, zaten bunu da yapmalar n istemiyorum; çünkü foto raflar mda Avrupa ve Avrupa da yaflayan kentli var. Sadece bak p Bu foto raf Avrupa da çekilmifl demeleri beni mutlu edecek, çünkü istedi im zaten Avrufashiontv magazin 123
Litvanya pa daki kentlinin tüm Avrupa da ayn oldu unu gösterebilmek. Avrupa daki kentleflme, mimari yap ve insan benim foto raflar - m n konusu. Foto raflar ma bakt n zda o karelerin Amerika da, Asya da veya Afrika da çekilmedi ini, Avrupal kentliden ve Avrupa n n mimari yap lar ndan kolayl kla anlayabilirsiniz. Proje 2007 Haziran ay nda Brastislava da bafllad, 15 ayl k bir sürede 20 ülkeyi bitirmifl olaca m. Homo Urbanus Europeanus-Avrupal Kent nsan projesi kapsam nda 20 ülke ve 20 baflkent bulunuyor. stanbul ise Avrupa ve baflkent kapsam n n biraz daha d fl nda farkl bir konumda. Bu anlamda neden projenizde stanbul a da yer vermek istediniz? Foto raflad m baflkentler aras nda zlanda n n baflkenti Reykjavik ve Norveç in baflkenti Oslo da var. Bu iki ülke de Avrupa Birli i ne üye de il. Ama ben bu projeye Avrupa Birli i ülkelerini de- il, Avrupa ülkelerini katmak istedim. Avrupa Birli i ne üye ülkeler olsun ya da olmas n benim göstermek istedi im biz Avrupal - lar n farkl l klar ndan çok benzerliklerinin oldu u ve böyleyse gelin Avrupa y Reykjavik ten stanbul a kadar, Avrupa n n en bat - s ndan en do usuna kadar daha da birbirine yak nlaflt r p daha genifl kapsaml bir birliktelik sa layal m diyebilmek. Vermek istedi- im mesaj bu. Hepimiz Avrupal y z; ama birbirimizi yeteri kadar iyi tan m yor ve anlam yoruz. Peki bu ne demek? Ne yapmal y z? Gözlerimizi açal m, yüreklerimizi açal m, s n rlar m z açal m ve Avrupa rüyas n yaratmak için Avrupal ya bir flans verelim. 124 fashiontv magazin
lardan eser yok. Bunun nedenini merak ediyorum. Bu proje kentte yaflayan insan konu ediyor. Kentin bilinen ve göze çarpan özelliklerini aktarmak, turist ofislerinin ya da seyahat acentalar n n ifli, diye düflünüyorum. Benim iflim ise görülmeyeni yans tabilmek. Ben bilinen yerleri ve tarihi mekânlar foto raflamak yerine flehrin di er köflelerini foto raflamay tercih ettim. Proje sonunda tüm foto raflara bakt n zda, foto raflar n Avrupa da çekildi ini söyleyebilirsiniz, ama kesinlikle hangi flehirde çekildi ini söyleyemezsiniz. Benim de istedi im buydu. Turistlerin bulundu u mekânlardan uzak durmam gerekiyordu bu projede. Özellikle belirli bir karakterden de kaçt m. Mesela en çok ilgimi çeken simitçiler oldu ama o karakteri çekerek proje kapsam n farkl bir boyuta sokmak istemedim. Bu yüzden de sokakta yürüyen bir kad n, ya da siyah k yafetler içinde elinde cep telefonu ile gezen adam foto raflar ma karakter olarak seçmeyi seviyorum. Her kentte bu adam bulman z mümkün. Bu yüzden çok bilinen bir silüeti seçmeyi tercih ettim. Foto raflar n zda genifl alanlarda yaln z biri var. Benim foto raflar m n ana karakteri yaln z adam. Düflünün bir kere Bir roman okurken o romandan ne bekliyoruz, ya da bir film izlerken, ya da bir baflka bak fl aç s yla sanat n z yaparken Bunlarda hep ne görüyoruz? Tabii ki, bir baflkas n n gözünden kendimizi görüyoruz. Birkaç psikolog arkadafl m bana, insan konu etmenin, bir bak ma insan n kendisini keflfetmesi anlam na geldi ini söylemiflti. Bu fikre ben de kat l yorum. Foto raflar mda Avrupa ve Avrupa da yaflayan kentli var. Sadece bak p Bu foto raf Avrupa da çekilmifl demeleri beni mutlu edecek, çünkü istedi im zaten Avrupa daki kentlinin tüm Avrupa da ayn oldu unu gösterebilmek. Neden Ankara yerine stanbul? Asl nda ilk sebebim stanbul un, Türkiye nin Avrupa baflkenti olarak bilinmesi. Di er bir sebebim ise stanbul un tarihi, kültürü, tüm güzellikleri ve co rafi konumu gere i yurtd fl nda yaflayanlar taraf ndan Türkiye nin baflkenti olmasa da, ismini duyurmufl önemli flehri olarak bilinmesi. Umar m kimse bu konuda beni yad rgamaz ya da bana k zmaz; ama stanbul un 2010 Avrupa Kültür Baflkenti olarak kabul edilmesi, benim projem için stanbul un do ru adres oldu unu gösterdi. stanbul denince her foto rafta köprü manzaras ya da eflsiz saraylar görmeye al fl z; ama sizin foto raflar n zda bun- Henri Cartier Bresson, Robert Doisneau, Elliott Erwitt ve Raymond Depardon gibi ben de hayat n anlar n yakalay p o anlar foto rafta ölümsüzlefltirmeyi tercih ediyorum. Bu proje kapsam nda, flehirdeki yaln z adam benim ana karakterim. Foto raflar m kalabal k içindeki yaln z bireyi konu ediyor. Hepimiz asl nda baflkalar n n hayat nda yafl yor olsak da asl nda tek bafl m zay z. Ben, insanlar kendi dünyalar nda, kendi hayatlar n düflünerek, kendi hedeflerini ve hayallerini takip ederek tek bafllar na yolda yürürken, beklerken foto rafl yorum. Çekti im foto raf n bir hikâye anlatmas n ve foto rafa bakan kiflinin akl nda bir hikâye oluflmas n seviyorum. fashiontv magazin 125
Foto rafç olman n yan s ra kitap da yaz yorsunuz. Kendinizi foto raf sanatç s olarak m, yoksa yazar olarak m tan mlars n z? Ben asl nda kendimi sadece kendini ifade etmeye çal flan biri olarak görüyorum. Roman yazarken hayalimde kurdu um her fleyi kelimelere dökerek kendimi ifade edebiliyorum; foto raf çekerken de o anlar yakalayarak, ifade etmek istediklerimi foto raf karelerinde ölümsüzlefltiriyorum. Yaflamak ve hayat anlayabilmek için hayal gücü ve üretti imiz görseller mutlaka gerekli fleyler. Bir görme özürlü için bu hayal gücü ve hayalinde üretti i görseller ne kadar önemliyse asl nda hepimiz için kendimizi ifade edebilmemiz o kadar önemli. Gezdi iniz ve foto raflad n z flehirler aras ndaki benzerlikler ve farkl l klar nelerdi? Giyim tarzlar, arabalar, kentleflme ve mimari yap lar ülkelerin benzer yanlar ; ülkelerin farkl l k gösterdi i özellikleri ise kulland klar dil ve tabii ki yemek kültürü gibi turist ofislerinde sizlere sunulan birçok fley. Ama bu proje kapsam nda, 6-8 gün boyunca flehir içinde yürüyerek kentteki yaln z insan konu etti im için farkl l klar çok fazla hissedemiyorum; tek odakland m kentte yaflayan insan karakteri oluyor. Umar m bu proje bittikten sonra ifl için de il ama gezmek için bu ülkelere tekrar gelir ve bu sefer sadece kendim için o ülkeleri yaflayabilirim. flte o zaman kültüründen yaflam tarz na kadar tüm farkl l klar ve benzerlikleri size s ralayabilirim. stanbul fiimdiye kadar bulundu um hiçbir kentte, stanbul da hissetti im kadar güvende hissetmedim. Kentte kimden yard m isteseniz herkes yard m n za kofluyor. Biz Frans zlar n, bu konuda sizden çok ders almam z gerekiyor. Baflkentler haricinde farkl flehirleri de görme f rsat n z oluyor mu? Maalesef sadece baflkentleri foto raflad m için ülkenin di er k - s mlar n görme flans m olmuyor. Fransa da flöyle bir deyifl vard r: Fransa, Paris ten ibaret de ildir; Paris, Fransa de ildir. Eminim ki bu, stanbul için de geçerlidir. Türkiye nin stanbul dan ibaret oldu u söylenemez. Bu proje kapsam nda, günde 15-25 kilometre yürüyerek, fl ve hareketleri izliyorum ve Henri Cartier Bresson un da dedi i gibi do ru zamanda do ru yerde olmaya çal fl yorum. Bu yüzden de turistik anlamda bir gezinti yapmam imkâns z. Bir gün boyunca Avrupal Kent nsan n yakalamak için saatlerce yürüdükten sonra maalesef flehrin di er tatlar n keflfetmeye zaman m olmuyor. En çok hangi flehir sizi etkiledi? Estonya n n baflkenti Tallinn beni çok etkiledi. Eski flehir ile yeni modern flehrin bir arada bir mozaik oluflturmufl olmas çok güzeldi. Her iki k s m da birbiri içinde sanki bir bütün olmufllar. Eski flehirde zaman geçirirken, befl dakika sonra kendinizi flehrin yeni ve modern olan büyük caml binalar n n oldu u k sm nda bulabilirsiniz. Slovenya n n baflkenti Ljublijana da beni etkileyen flehirlerden oldu. Ljublijana yaflamak için çok flirin ve romantik bir kent. Siyah beyaz karelerde insan ve kent objesini bir bütün haline getirerek, foto raflar n zda bu ikiliye hayat veriyorsunuz. O an sanat n zla birlefltirip ölümsüzlefltiriyorsunuz. Evet, sanat zaten yerleri, objeleri, insalar, duygular çok farkl bir 126 fashiontv magazin
stanbul stanbul stanbul fashiontv magazin 127
Roma flekilde ele almak ve yans tmakt r. Benim yapt m ve asl nda yapmaya çal flt m da bu. Mesela, Bratislava da yaflayan birinin foto raflara bakarak kendi yaflad kenti tan mlayamamas benim hofluma gidiyor. Kentin o yüzünü hiç görmedi ini söylemesi benim hedefime ulaflt m gösteriyor. Bu da foto raflar m n ve sanat m n görülmeyeni görünür k larak hedefine ulaflt n gösteriyor. flte sanat bu Bu projede çekimlerinizi nas l yürütüyorsunuz? Bu proje için foto raf çekerken farkl flartlarda çal fl yorum. Kentte gezinirken do ru fl ve yeri buldu um zaman dakikalarca orada bekliyorum ve bafl karakterim olan kifliyi bekliyorum. Kimi zaman bu bekleyifl yar m saati bile geçiyor. Bu bekleyifl s ras nda e er istedi im fl kaç r rsam, tekrar di er gün ayn saatte ayn yere gelerek kadraj ma bir insan figürü girene kadar beklemeye devam ediyorum. Sonuçta üç olas l ktan biri gerçeklefliyor. Ya istedi im foto raf çekebiliyorum, ya karakter tam olarak istedi im flekilde foto rafta yer almad için istedi im bir foto raf olmuyor ya da vazgeçip hiç çekmiyorum ve bekleyiflim bofla gidiyor. nan n bu en yorucu olan. Kimi zamansa yer, zaman, fl k ve istedi- im gibi bir karakter tam kadraj m n içinde oluyor ve hemen o an yakal yorum. flte bu bir bak ma benim için bir sihir. Çekti iniz foto raflar aras nda çok sevdi iniz bir foto raf var m? Mesela Sofya da çekti im foto raf Kadraja giren kifli tam eski bir hamam n önünden geçerken ellerini havaya kald rd ve sanki arka planda duran ve güneflin yans d yuvarlak pencereyi elleri aras nda tutuyor gibi bir foto raf ç kt. Bir di er foto raf ise Vilnüs te çekti im foto raft r. Projeniz tamamen siyah beyaz foto raflardan olufluyor. Duyguyu aktarmakta renkli foto raf ile siyah beyaz foto raf aras nda bir fark var m? Bu proje için neden siyah beyaz tercih ettiniz. Kiflisel görüfl olarak, çok renkli olmad zaman foto raf daha çok be eniyorum. Gri, beyaz ve siyah n tonlar n n oldu u foto raflar bana her zaman daha güzel gelir. Renkli foto raflarda hep sizi rahats z edebilecek bir renk vard r. E er sizi tek bir renk bile rahats z ettiyse, o foto raf size güzel gelmeyecektir. fiehir, sokak gibi foto raflar çekerken sizi rahats z etmeyecek flekilde tüm renklerin uyum içinde oldu u, rahats z edici renklerin o karede olmad foto raf çekmek neredeyse imkâns zd r. Bu yüzden de flehir foto raflar ndan oluflan Homo Urbanus Europeanus-Avrupal Kent nsan projesi için en uygun renk siyah ve beyazd. stanbul u ve stanbul daki yaln z insan foto raflarken ne gibi zorluklarla karfl laflt n z? Baflkentleri foto raflarken sadece o kentin göze çarpan özelliklerini de il, Avrupa ile ortak özellikleri ile insan objesini tercih ettim. stanbul foto raflar na bakan kiflinin, foto raftaki yerin stanbul oldu unu tahmin edememesine dikkat ettim. Buras Madrid de olabilir ya da Sofya da olabilir demelerini istedim. Avrupa ruhunu yans t rken özel objeleri foto raf karelerimden uzak tuttum. Böylesi kendine özgü bir çok güzelli i olan bu kentte de bu farkl bak fl aç s n yakalamak çok zor oldu. stanbul, çok büyük ve çok yo un bir kent. Büyük meydanlar çok olmayan, ama dar sokaklar olan ve kalabal k insan toplulu unun sürekli sokaklarda oldu u bir kent. Bu yüzden genifl bir arka plan n önünde tek bafl - na olan insan karakterini yakalamak benim için çok zor oldu. stanbul daki yaln z birey ile di er kentlerdeki yaln z birey aras ndaki fark neydi peki? Hah hah hah! Asl nda hiç fark yok. fiehir hayat nda hepimiz birbirimize benziyoruz. Her birimiz A noktas ndan B noktas na yü- 128 fashiontv magazin
zlanda rüyoruz, hepimiz yol kenar ndaki banklara oturarak ya da uzanarak dinleniyoruz, zaman zaman her birimizin yaln z kalmaya ihtiyac oluyor. Hepimiz yemek yiyor, geziyor ve flehri yafl yoruz. Ayn benim foto raflad m sokaktaki yaln z adam gibi stanbul un Anadolu yakas na da geçip orada da foto raf çekme flans n z oldu mu? Evet, Anadolu yakas nda da bulundum ve orada da foto raf çektim ve eminim ki Avrupa yakas ile Anadolu yakas nda çekti im foto raflar aras ndaki fark siz bile göremeyeceksiniz. Çünkü oradaki insan kavram da benim için ayn yd. stanbul u di er Avrupa flehirleri ile karfl laflt rd n zda ortak neler buluyorsunuz? En çok ilginizi çeken ne oldu? Asl nda stanbul bafll bafl na kendi özellikleri olan bir kent. Kesinlikle di er flehirlere benzemiyor. Elbetteki bo az yla, Haliç ile, Anadolu ve Avrupa yakas n birbirine ba layan köprüsü ile, tarihi ve kültürü ile stanbul di er flehirlerden çok farkl bir konumda. Trafik, ulafl m, yönetim flekli gibi detaylardan bahsedersek o zaman elbette ki Avrupa flehirleri ile benzerlikler gösteriyor. stanbul 24 saat yaflayan bir kent; herkes barlarda, restoranlarda e leniyor. Özellikle Türk yemekleriniz çok güzel. Yemek demiflken bence stanbul un en güzel taraf, özellikle Avrupa kentlerinden farkl olarak pizza d fl nda birçok yemek seçene inin her yerde bulunabiliyor olmas. Birçok kentte bunu bulman z o kadar kolay olmuyor. Tüm Avrupa kentlerini ziyaretim boyunca pizzan n d - fl nda bir fley yiyebildi im için çok flansl y m. Ayr ca, flimdiye kadar bulundu um hiçbir kentte, stanbul da hissetti im kadar güvende hissetmedim. Kentte kimden yard m isteseniz herkes yard m n za kofluyor. Biz Frans zlar n, bu konuda sizden çok ders almam z gerekiyor. Türklerin yard mseverli ini zaten duymufltum, ama özellikle otobüsteyken karfl laflt m bir olay beni çok flafl rtt. Otobüste bir k z oturuyordu, ard ndan yafll bir amca otobüse bindi ve hemen k z yerinden kalk p ona yer verdi. Tamam belki bu çok farkl bir davran fl olmayabilir, ama en güzel taraf ise hemen yafll amcan n ard ndan binen hamile kad - na da yafll amca yer verdi. Bence bu, Türk insan n ne kadar yard msever oldu unu çok güzel anlat yor. stanbul a gelmeden önce beklentileriniz var m yd, yaflad - n zda neler buldunuz bu kentte? Ben daha önce gezip görmedi im bir yere giderken bir beklenti ile gitmek yerine heyecanla gidiyorum. stanbul a gelirken de hiçbir beklentim yoktu. Ama burada geçirdi im zaman n ard ndan ve stanbul u foto raflad ktan sonra bir fley fark ettim. Sizler, bu ülkede ve bu kentte yaflamaktan mutlusunuz ve bunun için de binlerce sebebiniz var bunu görebiliyorum. Bu projeyi nas l de erlendirmeyi düflünüyorsunuz? Bu proje benim için çok önemli çünkü 20 farkl ülkeyi gezmek ve foto raflamak çok kolay bir süreç de il ve flu an hayat m tamamen bu projeye odaklad m. Art k benim özel hayat m da, iflim de bu proje. Bu, benim hayat mda bir dönüm noktas yd. Bu yüzden de bu projenin baflar l olmas n istiyorum. Varflova da foto raflar m n baz lar n satt m, bir avukatl k bürosu foto raflar m dekorasyon olarak kullanmak için sat n ald. Bunun d fl nda farkl projeler için ve farkl ülkelerde sergiler açaca m. stanbul için de 2010 kültür baflkenti etkinliklerinde yer alabilmeyi planl yorum. Bunun için de giriflimlere Frans z konsoloslu u ile birlikte bafllamay düflünüyoruz. Ayn flekilde May s ay nda Sofya Belediyesi nin talebi üzerine bu foto raflar sergilemeyi düflünüyoruz ve 2011 y l kültür baflkenti olacak olan Estonya n n baflkenti Tallinn ile de bir proje yürütmeyi düflünüyoruz. 130 fashiontv magazin