SOSYAL HİZMETE GİRİŞ-3 3. Hafta: Sosyal Hizmetle İlgili Temel Kavramlar

SOSYAL HİZMETE GİRİŞ-3 3. Hafta: Sosyal Hizmetle İlgili Temel Kavramlar

3. Hafta: Sosyal Hizmetle İlgili Temel Kavramlar Sosyal Refahın Hedefleri Sosyal Refah Modelleri Sosyal Refah-Sosyal Hizmet İlişkisi Sosyal Politika Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardımlar İnsan Hakları, Demokrasi ve Sosyal Adalet

Sosyal Politika Sosyal Refah Sosyal Güvenlik Sosyal Hizmet Sosyal Yardım Birey-Aile ve Toplum

Bir mesleğin meslek olabilmesi için şu beş temel unsuru tamamlaması gerekir 1. Sistematik kuram: Profesyonellerin soyut ilkeleri temel alan bilgiye sahip olması, eylem gerektiren işlemleri yerine getirmesi ve yoğun bir formel eğitimin olması. 2. Otorite: Meslek elemanlarının verdikleri hizmetlerin kapsamı ve doğası hakkında anlamlı düzeyde denetime sahip olmaları. 3. Toplumun onayı: Her meslek otoritesinin toplum tarafından kabullenilmesini, onaylanmasını ve güçlenmesini ister. 4. Etik kurallar: Meslek elemanlarının açık, sistematik, geçerli ve topluma hizmet verme yönelimli davranış standartlarına sahip olması ve işbirliğine dayalı, eşitlikçi ve destekleyici ilişkiler kurması gerekir. 5. Meslek kültürü: Her mesleğin kendine has davranış, anlayış ve çalışma biçimi vardır, meslek kültürü meslek elemanlarının işine yüksek düzeyde bağlılığını gerektirir.

Sosyal hizmet uygulamaya dayalı bir meslektir. Sosyal hizmet mesleği bu ana kriterleri yerine getiren, kuramsal ve uygulama yönleri bulunan modern bir meslektir. Sosyal Hizmetin Üç Temel Özelliği Doğrudan sorun çözmeye yönelik olmak Uygulamaya dönük olmak Bireyi bir bütün olarak ele almak Bu üç temel özellik onu diğer mesleklerden farklı kılar

Sosyal Refah Sosyal refah sosyal hizmet ilişkisi

Sosyal Refah Friedlander a göre sosyal refah: «Birey ve grupların yeterli yaşam ve sağlık standartlarına erişmelerine ve kapasitelerini geliştirmelerine izin veren kişisel ve sosyal ilişkilere kavuşması, ailelerin veya toplumun ihtiyaçlarıyla uyumlu bir biçimde iyilik hallerinin geliştirilmesi için onlara yardımcı olmak amacıyla tasarlanan sosyal hizmetlere ve kurumlara ilişkin örgütlü bir sistemdir.»

Refah Devleti Asa Briggs e göre refah devleti: piyasa güçlerinin rolünü azaltmak amacıyla, bilinçli bir şekilde örgütlü kamu gücünün kullanıldığı bir devlet türüdür. Briggs refah devletinin, bireylere ve ailelere, minimum bir düzeyde gelir garantisi sağlanması, kişilerin, belirli sosyal risklerin (hastalık, yaşlılık, İşsizlik vb.) üstesinden gelmelerinde onlara yardımcı olunması ve sosyal refah hizmetleri aracılığıyla, tüm vatandaşlara en iyi yaşam standardının temini alanlarında faaliyette bulunduğunu belirtmektedir.

Refah devletinin varlık nedeni Kısacası refah devleti, toplumda sosyal refahın sağlanması için devletin ekonomiye müdahale etmesinin gerekli olduğundan hareket eden devlet anlayışıdır. Refah devleti ekonomiye müdahalelerle refahın artırılması ve daha da önemlisi artan refahın üretim faktörleri arasında adil dağıtılmasını amaçlar. Bu temel amaçları taşıyan refah devletinin faaliyet alanları ve müdahalede bulunması gereken konular ise sosyal politikanın temel konularıdır. Bunlar eğitim, refah ve sağlık hizmetleri, sosyal güvenlik ve konuttur

Esping Andersen üç tür refah rejimi ayrımı yapmaktadır Liberal refah modeli (ABD, İngiltere) Muhafazakar veya Kıta Avrupası refah modeli (Fransa, Almanya, Belçika) Sosyal-demokratik veya İskandinav refah modeli (İsveç, Danimarka). Gøsta Esping Andersen, The Three Worlds of Welfare Capitalism, Oxford: Polity Press,1990. Gøsta Esping Andersen, Social Foundations of Postindustrial Economies, New York, Oxford University Press, 1999.

Refah devletleri nasıl bir mantık üzerine inşa edilmiştir? Sosyaldemokratik model Esping Andersen in üçlü rejim sınıflandırmasındaki ayrımın temeli, refah devletlerinin üzerine inşa edildiği farklı mantıkta yatmaktadır. Kuzey Avrupa ülkelerinde yaygın olan sosyal demokratik refah modeli (İskandinav modeli), sağlık vb. yi piyasa ilişkilerinden bağımsız kılmaya çalışmaktadır. Evrensel bir hak talepleri sistemine dayanmaktadır.

Muhafazakar refah devleti modeli Muhafazakar model Kıta Avrupası nın muhafazakar refah devleti sistemi ise, korporatist bir sistemdir; sosyal hakları piyasadan dekomüdife etmemesine rağmen, yine de piyasanın sınırlı bir eleştirisini içermektedir ( sosyal piyasa ekonomisi ). Evrensel bir sistem yerine, sigorta sistemi ve varlık araştırmasına (means test) dayalıdır. Piyasa risklerinden sistematik olarak korunmayı getirse dahi, hâlâ sosyal eşitsizlikler üretmeye eğilimlidir.

Liberal refah devleti modeli Liberal model Anglo Amerikan demokrasilerinde geçerli olan liberal (veya piyasa merkezli) model ise, klasik yoksulluk yasalarının bir uzantısıdır ve basit anlamıyla piyasadan kaynaklanabilecek olumsuz etkilere tampon olmaya çalışmakta ve büyük oranda refahın özel olarak örgütlenmesine dayanmaktadır.

4. Model: Güney Avrupa Refah Modeli (Yunanistan, İspanya, Portekiz, İtalya) Güney Avrupa refah rejimlerini kısaca şu şekilde nitelemek mümkündür: Bu ülkelerin kurumsal yapısı ve vatandaşlarına sağladığı sosyal olanaklar çok yetersizdir. Ancak, bunların Anayasa ve ilgili yasalarına bakıldığında, modern bir refah devletinde olması gereken bütün kurumsal gelişmelerin vaat edilmiş olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, bu ülkeleri gerçek anlamda bir refah devleti olmaktan çok, vaatler devleti, yahut da kurumsallaşmış vaatler devleti olarak adlandırmak doğru olacaktır.

Refah rejimleri arasındaki en temel farklılıklar Esping Andersen e göre, refah rejimleri arasındaki en temel farklılıklar, üç politik geleneği yansıtmaktadır. Liberal görüş sahipleri kalıntı (residual) bir refah devleti anlayışını (devlet, çalışma müşevviklerini ve bireysel tercihi sınırlayarak özgür piyasalara müdahale etmemelidir); Muhafazakar ve Hristiyan Demokrat görüş sahipleri para yardımıyla destekleme (subsidiarity) anlayışını; Sosyal Demokrat görüş sahipleri ise evrensel (universal) ve yeniden dağıtıcı (redistributive) bir refah devleti anlayışını ön planda tutmaktadır.

Liberal refah devleti, bireysel kendi kendine yardım ve piyasa kazançlarına müdahale etmemek için, bütün vatandaşlarına görece olarak düşük düz oranlı yararlar sunmakta, dolayısıyla, dekomüdifikasyon düzeyi (sosyal gereksinimlerin, örneğin devlet gibi piyasa dışı kurumlar tarafından sağlanabilmesi) düşük bulunmaktadır. Muhafazakar refah devletleri ise orta düzeyde bir dekomüdifikasyon düzeyine sahiptir. Bu devletler, değişik mesleki ya da sosyal gruplara, büyük oranda istihdam ve katkıya dayalı geniş sosyal transfer ödemeleri sağlamaktadır. Son olarak, Sosyal demokratik işçi hareketleri (diğer sosyal gruplarla, özellikle çiftçilerle birlikte), tüm vatandaşlara evrensel sosyal yararlar ve geniş kamu hizmetleri sağlayan evrensel İskandinav refah devletlerini doğurmuştur.

Sosyal Politika Sosyal politika sosyal hizmet ilişkisi

Sosyal politikaya neden ihtiyaç duyulur? Adaletsiz gelir dağılımı ve karşılanamayan toplumsal gereksinimler; işsizlik, yoksulluk, suçluluk, çarpık kentleşme, göçler vb. sosyal sorunların oluşmasına neden olmaktadır. Sosyal sorunlar ise sosyal refah, sosyal barış, sosyal denge ve sosyal gelişmeyi olumsuz yönde etkileyerek, toplumsal yabancılaşma ve sınıf çatışmalarına yol açmaktadır.

Sosyal politikanın ortaya çıkışı Sosyal politikanın ilk ortaya çıkışı kapitalist ekonomik düzende, 19. yüzyılda Sanayi Devrimi ile birlikte olmuştur. İnsan onuruna uymayan çalışma koşulları, kadın ve çocukların da bu çalışma koşulları içinde yer almaya zorlanması, yeni fabrika düzeninin toplumsal yüzünü oluşturmuştur. Bu yüzyılda ortaya çıkan bağımlı çalışma düzeninde, işçiişveren arasındaki üretim ve bölüşüm ilişkilerinin sonucu işçi sınıfı büyük bir sefaletle karşı karşıya kalırken, sermaye her geçen gün güç kazanmış, emeğin sermaye tarafından sömürülmesi ise hem haklı görülmüş hem de kolaylaşmıştır. Dar anlamda sosyal politika, başlangıçta, kapitalist düzen içinde emek ve sermaye sahipleri arasındaki bu adaletsizliği ve mücadeleyi barışçı yollarla sona erdirmek, ekonomik ve toplumsal hayatın, kısacası düzenin devamını sağlamaya yönelik politikalar olarak ortaya çıkmıştır.

Sosyal politika Sosyal politika; toplumun refahı ve sosyal barışın sağlanması için, ekonomik oluşumların sınıflar arasında ortaya çıkarması mümkün dengesizlik ve adaletsizliklerini gidermeye yönelik önlemleri içermektedir. Sosyal politika geniş anlamı ile alındığında; sosyal sınıfların toplumsal yapı içinde, uyumlu bir şekilde yer almasını amaçlar. Sosyal bütünlüğü parçalama eğilimi gösteren zıtlıkların, gerginliklerin ve çatışmaların barışçı ve toplumdaki farklı tarafların ortaklaşa kabul edeceği yollarla çözümlenmesine yönelik politikalar üretir.

Sosyal politikanın amacı Sosyal politikanın amacı toplumsal barış, refah ve mutluluğu sağlamaktır. Bu doğrultuda sosyal sınıflar arasındaki ekonomik dengesizlikler ve adaletsizliklerin giderilmesi yoluyla sosyal refahın sağlanması sosyal politikanın temel sorumluluğudur. Sosyal politika; ekonomik bakımdan bağımlı ve güçsüz insanların korunması için devlet tarafından oluşturulan bir dizi önlemin güvence altına alınan kimi hak ve özgürlüklerin genel adıdır.

Sosyal Politikanın Tanımı Sosyal politika; iktisadi faaliyetin bölüşümden kaynaklanan sorunların, bireyler ve sosyal gruplar arasında paylaşımından kaynaklanacak çatışmaları ve bu çatışmalardan ortaya çıkacak sorunları çözerek toplumsal hayatta, sosyal barışın ve huzurun devamlılığını sağlamaya yönelik her türlü tedbir ve politikalardır.

Sosyal Adalet Sosyal adalet sosyal hizmet ilişkisi

Sosyal adalet Sosyal adalet eldeki değerlerin toplum içinde adaletli bir biçimde dağıtılması anlamına gelmektedir. Sosyal adalete millî geliri daha iyi paylaştırarak ve millî gelirden herkese anlamlı bir pay düşmesini sağlayarak ulaşılabilir. Sosyal adalet ilkesine, adaletli dağılım ilkesi de denmektedir.

Sosyal adaletin iki boyutu Birincisi tüm vatandaşlara, o toplumun koşullarına göre asgari geçim ve yaşama imkânlarının sağlanmasıdır. Yani devlet herkes için sosyal güvenlik, sağlık, konut, eğitim gibi hizmetleri belirli bir oranda sağlamak zorundadır. İkincisi ise sosyal adaletin tüm topluma egemen kılınmasıdır. Sosyal adalet kavramı insanlar arasında herhangi bir ayrım gözetmeksizin eşit işe eşit ücret ödenmesi anlayışı ile her insanın doğuştan tüm öteki insanlarla eşit şansa, eşit gelişme ve ilerleme fırsatına sahip olması yani fırsat eşitliği anlayışına dayanmaktadır.

Sosyal adalet Sosyal adalet, sosyal politika tarafından gerçekleştirilmek istenen eşitliğe dayalı koşulları ifade eden bir kavramdır ve aynı zamanda sosyal devletin ilkelerinden birisi olan paylaştırma ilkesi ile ilgilidir. Mutlak adalet, vatandaşların görece ihtiyaçlarını dikkate almaksızın eşit miktarda yardım ve hizmetlerden faydalanmalarını ifade etmektedir. Orantılı adalet ise, vatandaşların sosyal yardım ve hizmetlerden ihtiyaçlarıyla doğru orantılı olarak faydalanmaları anlamındadır

Sosyal adaletin üç unsuru Hukuki adalet: bireyin topluma olan borcu ile ilgilidir. Paylaşılan adalet: insanların birbirlerine olan borçlarıyla ilgilidir. Dağıtıcı adalet: toplumun bireye olan borcuyla ilgilidir. Sosyal Hizmet Ansiklopedisi, Barış ve Sosyal Adalet başlıklı bölümü

Sosyal hizmetin temel amacı: Dağıtıcı adalet Dağıtıcı adalet diğer iki adalet unsurunu da kapsayan niteliği ile toplumsal kaynakların adil dağılımının sağlanması ve bunun sorgulanması sorunsalı üzerine odaklanmıştır ve büyük ölçüde sosyal hizmetin temel amacı olarak işlev görmektedir. Bu boyutta sosyal adalet müracaatçının güçleri, kaynakları ve içinde yer aldığı etnik, kültürel, sosyal ve ekonomik çevrenin dikkate alınmasına olanak tanır.

Sosyal hizmetin Etik Standartları sosyal adaletin sağlanmasında sosyal hizmet uzmanlarına meydan okuyucu bir rol yüklemektedir. Sosyal hizmet uzmanları incinebilir ve baskı altındaki bireyler ve gruplarla birlikte ve onların adına toplumsal değişimi gerçekleştirmeye çabalar Sosyal hizmet uzmanlarının toplumsal değişim çabaları öncelikli olarak yoksulluk, işsizlik, ayrımcılık ve diğer sosyal adaletsizlik unsurlarına odaklanmıştır Sosyal hizmet uzmanları sosyal adaletin gerçekleştirilmesi için sosyal, ekonomik, politik, kültürel değerleri ve kurumları geliştirerek, temel insani gereksinimlerin karşılanmasında yardım edici, yaşam koşullarının iyileştirilmesinde savunucu bir rol üstlenir

Sosyal Güvenlik Sosyal güvenlik sosyal hizmet ilişkisi

Sosyal güvenlik nedir? Sosyal güvenlik; bir dizi kamu önlemi ile hastalık, doğum, iş kazası, işsizlik, iş göremezlik, yaşlılık, ölüm gibi nedenlerle ortaya çıkabilecek ekonomik ve sosyal rahatsızlıklara karşı, toplumun kendini korumasıdır. Sosyal güvenlik; bir toplumu oluşturan insanların, kendi istek ve iradeleri dışında meydana gelen tehlikelerin zararlarından kurtarılarak, yaşadıkları toplum içinde onları başkalarına muhtaç etmeyecek, kişiliklerinin korunmasına ve şahsiyetlerinin gelişmesine imkân verecek bir hayat standardına kavuşturulması olarak tanımlanabilir.

Sosyal Güvenliğin Asgari Normları ILO, 1952 tarih ve 152 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi nde, sosyal güvenlik tehlikelerini 9 başlık altında toplamıştır. Bu tehlikeler, yol açtıkları zararlar ve sosyal güvenlik sistemlerinin sağlamış olduğu koruma garantisi şunlardır: 1. Hastalık (tedavi edici sağlık hizmetleri temini): Çalışanların ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçici süre ile hastalanmaları dolayısıyla ortaya çıkan tedavi ihtiyacı karşılanır ve bu kapsamda hekime muayene, yataklı sağlık kurumlarında tedavi, ilaç ve iyileştirme araçları ile protezlerin temini ve tedavi amacıyla yapılacak sevklerde yol parası ve zorunlu giderleri ödenir. 2. Hastalık (gelir garantisi temini): Çalışanların, hastalık nedeniyle gelir kazançlarının kesilmesi dolayısıyla ortaya çıkan gelir kesilmesini telafi etmek üzere çalışamadıkları süreler için geçici süre için iş göremezlik ödeneği verilir.

Sosyal Güvenliğin Asgari Normları 3. Analık (tedavi ve gelir garantisi): Gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde anne-çocuk sağlığı ile ilgili koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin temin edilmesi yanında, çalışan kadınların doğum izni nedeniyle çalışamadıkları süreler için gelir kesilmesini telafi etmeye yönelik iş göremezlik ödeneği verilir. 4. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları: Hastalık tehlikesinin özel bir hâli olup, çalışanların iş yerinde çalışırken veya çalışmaya bağlı nedenlerle maruz kaldıkları hastalık ve kazalardır. Sosyal güvenlik sistemleri hastalık ve kaza ile ilgili tedavi edici sağlık yardımlarının yanı sıra çalışılamayan süre için sürekli gelir bağlanması veya günlük ödenek verilmesiyle ilgili gelir garantisi sağlar.

Sosyal Güvenliğin Asgari Normları 5. Malullük: Çalışma hayatında olan kişilerin çeşitli nedenlerle bir daha çalışamayacak derecede çalışma gücü kaybına uğramasına yol açan sürekli sakatlık veya hastalık hâlidir. Çalışma gücünün sürekli kaybına bağlı olarak ortaya çıkan gelir kesilmesini karşılamaya yönelik aylık bağlanması yanında kişilerin kendi ihtiyaçlarını karşılaması ve/veya yeniden iş hayatına dönmesini sağlayacak iyileştirme ve rehabilitasyon hizmetleri verilir. 6. Yaşlılık: Bir sosyal güvenlik tehlikesi olarak yaşlılık, insan fizyolojisindeki değişikliğe bağlı olarak belirli bir yaştan sonra çalışma gücünün büyük ölçüde ve sürekli olarak kaybedilmesi hâlidir. Sosyal güvenlik sistemleri, yaşlılığa bağlı çalışma gücü kaybından kaynaklanan gelir kesilmesini telafi etmek üzere yaşlılık (emeklilik) aylığı bağlar.

Sosyal Güvenliğin Asgari Normları 7. Ölüm: Diğer sosyal güvenlik tehlikelerinden farklı olarak, ölen kişinin sağlığında geçindirmekle yükümlü olduğu eş, çocuk ve anne babasının geçim garantisini sağlamaya yönelik gelir ve aylık bağlanması ile ilgili bir sosyal güvenlik garantisidir. 8. İşsizlik: Çalışanların kendi istek ve iradeleri dışında işlerini kaybetmeleri sonucu ortaya çıkan bir tehlikedir. Sosyal güvenlik sistemleri, işsizlik süresince ortaya çıkan gelir kesilmesini telafi etme amacıyla işsizlik ödeneği vererek sosyal güvenlik garantisi sağlar. 9. Aile Gelirinin Yetersizliği: Çalışan kişinin herhangi bir nedenle çalışma gücü kaybı ve gelir kesilmesi tehlikesi ile karşılaşmasına rağmen, aile fertlerinin sayısına bağlı olarak ortaya çıkan gelir yetersizliği (yoksulluk) tehlikesi karşılaşması halidir. Çocuk sahibi olma, aile gelirini yetersiz kılan ve aileyi yoksullaştıran bir sosyal güvenlik tehlikesi olarak kabul edilir. Çocuklar için belirli yaşa kadar çocuk parası adı altında gelir ödemesi yapılır.

Sosyal güvenliğin üç aracı Bir ülkede sosyal güvenliğin sağlanmasına yönelik başlıca üç yöntem ön plana çıkmaktadır. Bu yöntemler; sosyal sigorta, sosyal hizmet ve sosyal yardımlardır. Sosyal sigortalar, fizyolojik, ekonomik ve sosyal riskleri karşılamak için geliştirilen önlemler toplamıdır. Genel amacı ise, ulusal gelirin bir bölümünün yeniden dağılımını sağlamaktır. Finansmana katkı ve katılım zorunluluğunun bulunduğu, primlere dayalı programlardır.

Sosyal hizmet Sosyal hizmetler ise, (Mülga, 2828 Sayılı SHÇEK Yasası) insanların kendi bünye ve çevre şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi ve manevi sosyal yoksunluklarının giderilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanmasında, insanların kendilerine daha yeterli hâle gelmelerinde ve başkalarına bağımlı olma hallerinin önlenmesinde, aile ilişkilerinin güçlenmesinde, birey, aile, grup ve toplumların sosyal işlevlerini başarıyla yerine getirmelerine yardımcı olmak; insanların yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini sağlamak amacıyla gerçekleştirilen koruyucu-önleyici, iyileştirici-rehabilite edici, değiştirici-geliştirici nitelikteki sistemli ve düzenli faaliyet ve programlar bütünüdür.

Sosyal yardım Sosyal yardımın, yoksulluk kavramı gibi evrensel bir tanımı yoktur. Bu kavram her ülkenin kendi yoksulluk profiline göre çeşitlilik arz edebilmektedir. Sosyal yardımlar; geçinme güçlüğü içinde olan ve toplumdan dışlanma tehlikesiyle karşılaşan kişilerin, yoksul ve az gelirli insanların veya sosyal grupların yaşamlarının güvence altına alınması konusunda, kamu sorumluluğu ilkelerinin kabul edilmesinden doğmaktadır. Sosyal yardımlar genellikle vergiler ile finanse edilmektedir. Herhangi bir karşılık söz konusu olmaksızın gereksinim içinde bulunan kişileri kapsamaktadır. Sosyal yardımlara primsiz sosyal güvenlik rejimi de denmektedir; çünkü ilgilinin herhangi bir katkısı yoktur.

SGK Kanunu Sosyal güvenlik sistemimizde reform niteliğinde olan ve Resmî Gazete de 20.05.2006 tarihinde kabul edilen 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu dağınık sosyal güvenlik mevzuatını tek çatı altında toplamıştır.

Sosyal Güvenlik Ve Sosyal Politika İlişkisi Sosyal güvenlik, sosyal politikanın gelirin yeniden dağılımını sağlamak amacını gerçekleştirmede kullandığı en kapsamlı ve en etkin aracıdır. Diğer sosyal politika tedbirlerinden farklı olarak sosyal güvenlik; gelir düzeyi, yaşı, cinsiyeti ve mesleği ne olursa olsun toplumu oluşturan bütün fertleri, doğumlarından ölümlerine kadar bütün hayatları boyunca doğrudan ilgilendiren tedbirlerden oluşmaktadır. Sosyal güvenlik dışında hiçbir sosyal politika tedbiri bütün toplum kesimlerini bütün hayatları boyunca ilgilendiren bir içeriğe sahip değildir.

İşçi sağlığı ve güvenliği İşçi sağlığı ve güvenliği; İş yerinde işin yapılması sırasında, fiziki çevre koşulları nedeniyle işçilerin karşılaştıkları sağlık sorunları ve mesleki tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için alınması zorunlu hukuki, teknik ve tıbbi önlemleri sağlamaya yönelik sistemli çalışmalardır. Günümüzde, iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemeyi amaçlayan ve 20 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu sosyal güvenlik sistemimizde önemli bir yer tutmaktadır.

İnsan Hakları İnsan hakları sosyal hizmet ilişkisi

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi 10 Aralık 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi nin insanlığa neler getirdiğini tartışmak ve anlamak önemlidir. Bu 30 maddelik bildiri değer olarak, kapsam olarak, yönelim olarak insanlık ailesine bireysel hak ve temel özgürlüklerini, (1) Medeni ve siyasal haklar olarak kavramsallaştırılan negatif hakları, (2) Sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yani pozitif hakları, (3) 28 maddede belirtilen denetim ve düzenleme hakları olarak ifade edilen kollektif hakları kapsamaktadır.

İnsan hakları kategorileri İnsan haklarının kendi dinamiği yöneliminde anlam ve içerik bütünlüğü gözetilerek; adalet, eşitlik, özgürlük, güvence, baskıya direnme boyutları dikkate alınarak kategorileştirilmesine de gerek duyulmuştur.

Birinci Kuşak Haklar Birinci Kuşak Haklar olarak tarif edilen hakların oluşum dinamikleri 17. ve 18. yüzyıl sosyal felsefesinde bulunmaktadır. Özellikle ticaret burjuvazisinin etkisi, Amerikan Bağımsızlık Hareketi, Fransız Devrimi nin getirdikleri, bu hakların oluşumunda belirleyici olmuştur. Bu haklara göre bireyin devlet karşısında dokunulmaz özel alanı vardır. Devlet bu alanı güvence altına alır. Yaşama hakkı, düşünce özgürlüğü, ibadet özgürlüğü, konut dokunulmazlığı, mülkiyet hakkı, eşitlik hakkı, tarafsız yargılanma hakkı, seçmeseçilme hakkı gibi haklar bu kategoride gösterilir.

İkinci Kuşak Haklar İkinci Kuşak Haklar, 19.yüzyılda başlayan, devletlerin daha çok sosyal sorumluklarına gönderme yapan haklardır. Bu haklar devletin vatandaşa hizmet sunma görevleriyle ilintilidir. Sosyal güvenlik hakkı, eğitim hakkı, sağlık, beslenme, kültür, çalışma hakkı gibi haklar ikinci kuşak haklar kapsamındadır.

Üçüncü Kuşak Haklar Üçüncü Kuşak Haklar olarak tanımlanan haklar ise dayanışma ve katılım değerlerine dayanır. Bu kuşak haklar kategorisinde aktivist bir yönelim vardır. Bu grup içinde çevre, barış, gelişme, katılım, seçilme, kültürel mirasın korunması hakları sayılabilir. Kuşkusuz bu hakların bir bütün olarak anlam bulması demokratik bir devlet yapılanması içinde mümkündür. Hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik devlet yapısı insan haklarının gelişimi için de yaşamsal bir öneme sahiptir.

Hak Temelli Sosyal Hizmet Sosyal hizmet, hak temelli yaklaşım ve uygulamaları benimsemiş bir insani hizmet alanıdır. Hak temelli yaklaşım, uluslararası hukuktan dayanak alır ve hak sahipleri ile görev sahipleri arasındaki ilişkiyi düzenleyerek insan haklarını gerçekleştirmeyi amaçlar. Hak temelli yaklaşımda söz konusu olan bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak bir anlamda haklarını yerine getirmektir. Böylece hak temelli yaklaşım adaletsizliği, eşitsizliği ve ihmal edilmişliği ortadan kaldırır. Hak temelli bir yaklaşım bu hizmeti hayırseverlik adına yapmaz, o bireyin buna hakkı olduğu için yapar.

Demokrasi

Demokrasi Demokrasi; nihai siyasi gücün halk çoğunluğunda bulunduğu, ulusun bir topluluk olarak egemen olduğu, halkın doğrudan veya seçilmiş temsilcileri aracılığıyla hükûmet çalışmalarını denetlediği bir sistem ve bir devlet örgütlenme tarzı olarak kabul görmektedir.

Demokrasi bilinci ve sivil toplum Demokrasi, bilinçli halkların sahip çıktıkları haklar, özgürlükler ve sorumluluklar yönetimidir. Demokrasi, toplumun örgütlenmesidir ve demokrasilerde örgütsel işleyişler, organlar ve bireylerin özgür iradelerinin geçerliliği vardır. Toplumların geleceklerini, o toplumların bireyleri kendi özgür iradeleriyle belirleyebilir. İşte bireylerin bu özgür iradeleriyle oluşturdukları örgütlerin yaşam alanı bulduğu toplum, sivil toplumdur. Demokratik ülkelerde sivil toplum kuruluşları, iki işlevi yerine getirir. Bunlardan ilki, demokrasinin ön şartı ve güvencesi olan demokratik bir siyasal kültürün yerleşmesine katkıda bulunmaları; ikincisi ise, bu tür kuruluşların demokrasinin önemli mekanizmalarından biri olan katılımın gerçekleştirilmesini sağlamalarıdır. Demokrasi ve sivil toplum kuruluşları, birbirlerinin göstergeleri durumundadır.

Kaynaklar Aysel Tokol ve Yusuf Alper (2014). Sosyal Politika. Dora Basım. Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder (2013). Sosyal Politika Yazıları. İletişim Yayınları. Ali Seyyar (2006). Değişen Dünyada ve Türkiyede Sosyal Politikalar. Değişim Yayınları. Süleyman Özdemir. Sosyal Gelişim Düzeyleri Farklı Refah Devletlerinin Sınıflandırılması Üzerine Bir İnceleme (Makale)