1
AVRUPA KOMİSYONU İstihdam, Ssyal İlişkiler ve Dahil Etme DG BÜTÇE BAŞLIĞI 04-03-01-05 İşçi örgütleri için bilgi ve eğitim önlemleri Tekstil, Giyim, Deri İşleme (Tabaklama) ve Ayakkabı Endüstrilerinde istihdam ve üretkenlikte sürekli iyileşme için Tplumsal Diyalğu ve Tplu, Sektörel ve Şirket Müzakeresini Güçlendirmek Hibe Anlaşması ORTAKLIK Prtekiz Tekstil, Yün, Giyim ve Ayakkabı Deri İşçileri Sendikaları Federasynu Prtekiz Sektörel Sendika Örgütü FESETE Prt Prtekiz +351 22 600 23 77 fesete@netcab.pt www.fesete.pt ACV CSC METEA Belçika Sektörel Sendikal Örgütü Brüksel - Belçika +32 (0)2 244 99 90 metea@acv-csc.be www.acv-csc-metea.be/ OS TOK Çek Sektörel Sendika Örgütü Prag - Çek Cumhuriyeti +420 222 721 372 stk@cmks.cz http://www.stk.cz/ DİSK Tekstil Türk Sektörel Sendika Örgütü İstanbul - Türkiye +90 212 637 2900 internatinal@disktekstil.rg www.disktekstil.rg 2
ÇERÇEVE Avrupa Kmisynu tarafından finanse edilen Tekstil, Giyim, Deri İşleme (Tabaklama) ve Ayakkabı Endüstrilerinde istihdam ve üretkenlikte sürekli iyileşme için Tplumsal Diyalğu ve Tplu, Sektörel ve Şirket Müzakeresini Güçlendirmek. prjesi altında tplu pazarlık çerçevesinde sürmekte lan değişiklikler ve yeni zrluklar için müzakerecileri hazırlamak amacıyla sendikalarda uygulanacak bir atölye çalışması için geliştirilen bu kılavuz. Prje, FESETE, Tekstil, Yün, Giyim, Ayakkabı İşçileri Sendikaları Federasynu ve Peles de Prtugal tarafından krdine edilirken, rtakları arasında ACV-CSC METEA, Belçikalı sendikal örgüt, DISK TEKSTIL, Türk sendikal örgütü ve OS-TOK, Çek sendikal örgütü, tümü ulusal düzeyde ve sektörel kapsamda, yer alıyr. Bu prjenin amacı; sektörel ve kurumsal tplu pazarlıkları, küresel ve ulusal değişiklikler bağlamında şirketlerin yaşayabilirliğini ve kaliteli istihdamın savunulmasını güvenceye alan bir araca dönüştürmek için Tekstil, Giyim, Ayakkabı ve Deri Sektörü Sektörel Ortaklarının Ssyal Diyalğa katılımını teşvik etmektir. Ve dlayısıyla Sendikal Örgütlerin Ssyal Diyalgu güçlendirmenin önemini, yani tplu pazarlık sektörü ve şirketi çerçevesinde alt-byutlarda, Çalışma Süreleri, İş Sağlığı ve İş Güvenliği ve Tplumsal Cinsiyet Eşitliğinde önemini vurgulayan İşbirliği Teşkilatlarının Bilgilendirme ve Farkındalığını artırmak için hareket etmek, Tplu İş Sözleşmelerini şirketlerin ihtiyaçlarına ve nların yeniden yapılandırılmasına eş zamanlı larak adapte etmek ve aile yaşamı ve bş zaman ile çalışma süresinin daha iyi bir şekilde dengelenmesini amaçlamaktadır. Bu araç, ampirik veri tplamayı yapılandırma ve Tplu Pazarlık süreçlerinde ana aktörler arasındaki tartışmayı teşvik etme amacıyla tasarlanmıştır. 3
METODOLOJİNİN HAZIRLANMASI VE GELİŞİMİ Bu aracın gelişimini ve uygulamasını hazırlamak, aşağıdaki şemaya göre, önerilen hedefin başarılmasında rtaklığın çalışmalarını ana hatlarıyla çizen ve yönlendiren 5 an tanımlanmıştır. 1. BİR ANKETİN AYRINTILANDIRILMASI 2. ANKETİN UYGULANMASI 3. ATÖLYE ÇALIŞMASININ HAZIRLANMASI 4. MÜDAHALELERİN KAYDEDİLMESİ 5. BİLGİLENDİRİCİ BELGENİN AYRINTILANDIRILMASI 4
1. BİR ANKETİN AYRINTILANDIRILMASI Atölye amaç ve faaliyetlerini daha iyi tanımlamak, anket tekniğiyle her bir ülkedeki Ssyal Diyalg un iki ve üç taraflı yapısını ve rganizasynunu araştırmak için rtaklık tarafından tanımlandı. Böylece, aşağıdaki göstergeler değerlendirildi: Ssyal diyalg ve tplu pazarlık örgütlenmesi: Ulusal, bölgesel ve sektörel düzeyde ve de şirket bazında ssyal diyalg yapıları; Hükümetin ve / veya Çalışma Bakanlığının Ssyal Diyalğa Müdahalesi; Standartların izlenmesine ve anlaşmazlıkların arabuluculuğuna devlet müdahalesi; Ssyal Diyalğu ve tplu pazarlıkları düzenleyen yasal çerçeve; Tplantıların sıklığı; İki taraflı ve / veya üç taraflı ssyal diyalg; Ulusal, bölgesel, sektörel ve / veya şirket düzeyinde tplu pazarlık; Tplu Pazarlık Periydikliği (yıllık / diğer); Tplu Sözleşmenin sna erme mekanizmaları; Müzakerelere ilişkin tekliflerin hazırlanmasında ve / veya izlenmesinde ve müzakereyi engelleyen durumlarda işçilerin müdahalesi; Ssyal diyalg içeriği: Görüşülen knular (çalışma kşulları, ücretlendirmenin farklı bileşenleri, şirket düzeyinde tplumsal çatışmalar, sektörün durumu, Hükümet ile rtak pzisynlar, sendikal özgürlükler, işyerinde sağlık ve güvenlik, tplumsal cinsiyet eşitliği, çalışma saati düzenlemesi, aile ve bş zaman yaşamı ile mesleki yaşamın dengelenmesi, çıraklık rejimi ve meslek yaşamı, istihdamın dğası, diğerleri); 2008 ve 2015 yılları arasındaki ssyal diyalg faaliyetleri: Sektörel Ssyal Diyalgda kapitalist finansal krizlerin yansımaları / snuçları; Tplumsal Diyalg ve Tplu Pazarlık Knusunda Hükümet ve Kuruluşlarının Müdahalesi; Analiz dönemi byunca Tplu Pazarlık değerlendirmesi; Analizde dönem byunca elde edilen snuçlar (lumlu, lumsuz); Tplu Sözleşmelerde hakkın düşmesi uygulaması ve bunların haklar üzerinde snuçları; Tplumsal ve çevresel kuralların bulunmadığı, DTÖ tarafından üretilen haksız rekabet snuçlarının değerlendirilmesi; Şirketlerin yeniden yapılandırılması ve istihdamın/işlerin krunması; Mdernizasyn ve yenilik için işletmelere eknmik destek; İş yerinde sağlık ve güvenliğin krunması ile ilgili prgramlar; Çevresel kntrl önlemleri; Mesleki eğitim amaçlı yeni mesleki prfiller; Mesleklerde ve ödemelerdeki cinsiyet ayrımcılığı üzerine çalışmalar. 5
2. ANKETİN UYGULANMASI Ortaklığın nayından snra her bir rganizasyna anket gönderildi ve anketi dlduran her bir rtağın kendi gerçeklerine göre anketi dldurması istendi. 3. ATÖLYE ÇALIŞMASININ HAZIRLANMASI Anket tekniği ile veri tplandıktan snra, anket ile gündeme getirilen knuların tartışılmasını teşvik etmek ve açık bırakılmış labilecek bazı knuları derinleştirmek istediğimiz atölye çalışmasının hazırlanmasına geçildi. Atölye çalışması için tplu pazarlık süreçlerinde ssyal tarafları ve ana aktörleri tartışmaya dahil etmeye çalışacağımız belirtildi: Ulusal ve sektörel düzeyde sendika örgütünün birlik liderleri; İşveren kuruluşunun temsilcileri; Çalışma Bakanlığı ile bağlantılı larak Hükümet temsilcileri; Yapı, bütün müdahalecilerin müdahalesine mümkün lduğunca aşağıdaki sırayla izin verecek şekilde tasarlanmıştır: Sektörel Ssyal Diyalg yapılarının işleyişine ilişkin kısa sunum; Sektörel ve şirket düzeyinde Tplu Pazarlık iyi uygulamaları sunumu; Birlik üyelerinin müzakere edilecek tekliflerin hazırlanmasına ve tasarlanmasına katılımı; Tplu pazarlık süreçlerinde farklı rtaklar için en ilgili knular; Cinsiyet Eşitliği knularında Tplumsal Sözleşmelerle ilgili; Dünya Ticaret Örgütü tarafından üretilen haksız rekabet snuçlarının değerlendirilmesi; Ülkelerinde önümüzdeki yıllarda bu sektörlerin gelecekteki gelişimlerini etkileyebilecek rtakların belirlediği SWOT analizi, güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler. Ele alınacak knuların ışığında, atölye çalışması süresinin yarım günden fazla lmaması gerektiği görüşündeydik. 4. MÜDAHALELERİN KAYDEDİLMESİ Müdahale edenlerin müdahalelerin kaydedilmesi, işin snuçlarınca desteklenen bir analiz tablsu kullanılarak yapıldı. Kayıt işlemi sırasında bir ses tplama aracı ve müdahalelerin tablsu üzerinde kayıt kullanıyruz; 5. BİLGİLENDİRİCİ BELGENİN AYRINTILANDIRILMASI Atölye çalışmalarının snuçlarını yaymak için, Tplu Pazarlık bağlamındaki önceliklere kılavuzluk etmek amacıyla SWOT analizi kaydını içeren bir brşür hazırlandı. 6
EKLER Ssyal Diyalg Evrimi Anket Endüstriyel İlişkilerin Nitelikleri Anket 7
Ssyal Diyalg Evrimi Anket Organizasyn Kuruluş Adı: Sektörler Sendika örgütü hangi sektörleri kapsıyr? GİYİM: GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR SOSYAL DİYALOG VE TOPLU PAZARLIK ÖRGÜTLENMESİ - Ulusal, bölgesel ve sektörel düzeyde ve de şirket bazında ssyal diyalg yapıları; - Hükümetin ve / veya Çalışma Bakanlığının Ssyal Diyalğa Müdahalesi; - Standartların izlenmesine ve anlaşmazlıkların arabuluculuğuna devlet müdahalesi; - Ssyal Diyalğu düzenleyen yasal çerçeve;; - Tplantıların sıklığı; - İki taraflı ve / veya üç taraflı Ssyal Diyalg; - Ulusal, bölgesel, sektörel ve / veya şirket düzeyinde tplu pazarlık; - Tplu Pazarlık Periydikliği (yıllık / diğer); - Tplu Sözleşmenin sna erme mekanizmaları; - Müzakerelere ilişkin tekliflerin hazırlanmasında ve / veya izlenmesinde ve müzakereyi engelleyen durumlarda işçilerin müdahalesi; Ulusal, bölgesel ve sektörel düzeyde ve şirkette Ssyal Diyalğun yapıları nelerdir? Hükümet ve / veya Çalışma Bakanlığı Ssyal Diyalğa nasıl müdahale eder? Standartların izlenmesine ve anlaşmazlıkların arabuluculuğuna devlet müdahalesi için hangi mekanizmaları var? Yasal çerçeve Ssyal Diyalgu nasıl karşılıyr ve düzenliyr? Ssyal Diyalg tplantıları hangi sıklıkla gerçekleşir? Ssyal Diyalg iki taraflı mı yksa üç taraflı mı? Tplu pazarlık ulusal, bölgesel, sektörel ve / veya şirket düzeyinde mi? Tplu pazarlık ne sıklıkta gerçekleşir? Kanun, tplu sözleşmelerin sna erdirilmesi için herhangi bir mekanizma sağlıyr mu? Eğer öyleyse, bu mekanizmanın nasıl harekete geçirildiğini açıklayın. İşçiler, müzakere önerilerinin hazırlık aşamasında ve izleme süreçlerinde nasıl müdahale ederler? Müzakereleri engelleyen durumlarda işçiler nasıl müdahale ederler? SOSYAL DİYALOGUN İÇİNDEKİLER -Görüşülen knular (çalışma kşulları, ücretlendirmenin farklı bileşenleri, şirket düzeyinde tplumsal çatışmalar, sektörün durumu, Hükümet ile rtak pzisynlar, sendikal özgürlükler, işyerinde sağlık ve güvenlik, tplumsal cinsiyet eşitliği, çalışma saati düzenlemesi, aile ve bş zaman yaşamı ile mesleki yaşamın dengelenmesi, çıraklık rejimi ve meslek yaşamı, istihdamın dğası, diğerleri); Ssyal diyalg tplantılarında en çk hangi knular tartışılıyr? (Örn. çalışma kşulları, ücretlendirmenin farklı bileşenleri, şirket düzeyinde tplumsal çatışmalar, sektörün durumu, Hükümet ile rtak pzisynlar, sendikal özgürlükler, işyerinde sağlık ve güvenlik, tplumsal cinsiyet eşitliği, çalışma saati düzenlemesi, aile ve bş zaman yaşamı ile mesleki yaşamın dengelenmesi, çıraklık rejimi ve meslek yaşamı, istihdamın dğası, diğerleri) 8
GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR 2008 VE 2015 ARASINDAKİ SOSYAL DİYALOG ETKİNLİKLERİ - Sektörel Ssyal Diyalgda eknmik krizin yansımaları / snuçları; - Tplumsal Diyalg ve Tplu Pazarlık Knusunda Hükümet ve Kuruluşlarının Müdahalesi; - Analiz dönemi byunca Tplu Pazarlık değerlendirmesi; - Analizde dönem byunca elde edilen snuçlar (lumlu, lumsuz); - Tplu Sözleşmelerde hakkın düşmesi uygulaması ve bunların haklar üzerinde snuçları; - Tplumsal ve çevresel kuralların bulunmadığı, DTÖ tarafından üretilen haksız rekabet snuçlarının değerlendirilmesi; - Şirketlerin yeniden yapılandırılması ve istihdamın/işlerin krunması; - Mdernizasyn ve yenilik için işletmelere eknmik destek; - İş yerinde sağlık ve güvenlik prgramları; - Çevresel kntrl önlemleri; - Mesleki eğitim amaçlı yeni mesleki prfiller; Mesleklerde cinsiyet ayrımcılığı üzerine çalışmalar. 2008 eknmik krizinin takip eden yıllarda sektörel ssyal diyalg süreçleri üzerindeki snuçları neler ldu? Hükümet ve kurumları, Ssyal Diyalg ve Tplu Pazarlık süreçlerine nasıl müdahale ediyr? 2008 ve 2016 arasındaki dönemde tplu pazarlık hangi değerlendirmeyi yapıyr? 2008 ile 2016 arasındaki dönemde tplu pazarlık kapsamında elde edilen snuçların bazılarını (lumlu / lumsuz) tanımlayın. 2008 ile 2016 yılları arasındaki dönemde bazı tplu sözleşmelerin sna erme durumları ldu mu? Eğer öyleyse, işçi hakları için ne gibi snuçlar dğurdu? DTÖ tarafından, ssyal ve çevresel kuralların bulunmadığı ülkelerle haksız rekabetin yarattığı durumlardan hangi snuçlar belirlenebilir? Kurumsal yeniden yapılandırma ve istihdam savunuculuğu teması ssyal diyalğa hangi şekilde girmiştir? Mdernleşme ve yenilikçilik için şirketlere eknmik destek teması ssyal diyalğa nasıl girdi? İş hayatındaki sağlık ve güvenlik prgramları ssyal diyalgda nasıl ele alınmıştır? Ssyal diyalgda çevresel kntrl tedbirleri nasıl ele alınmaktadır? Yeni mesleki prfiller, ssyal diyalğun mesleki eğitimi amacıyla nasıl yönlendirilir? Ssyal diyalg, mesleklerinde tplumsal cinsiyet ayrımcılığının srunları nasıl ele alındı? 9
Endüstriyel İlişkilerin Nitelikleri Anketi Organizasyn Kuruluş Adı: Sektörler Sendika örgütü hangi sektörleri kapsıyr? GİYİM: GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR TOPLU ÇALIŞMA DÜZENLEYİCİ ARAÇLARI - Müzakere - Müzakere yk Sendikanız hangi tplu düzenleme araçlarını kullanıyr? Tplu düzenleme araçları, zrunlu uzatma ve / veya tahkim kararını kapsıyr mu? İSTİHDAM NİTELİĞİ Sözleşmelerin tipljisi Hangi sözleşme tipleri ülkenizde uygulanıyr? Sektör seviyesinde en çk ne uygulanıyr? KARŞILIK/ÜCRET - Taban Ücret - Gıda Yardımı CCT, sektördeki tüm kategriler ve işçiler için taban ücret sağlıyr mı? (maaş skalasını ekleyin) CCT gıda yardımı sağlıyr mu? Hangi değerlerde? - Yardım Nel / Tatil / Yardım Tatil - Ek Çalışma CCT, Nel ve tatil izinlerinin verilmesini sağlıyr mu? Evet ise, bunlar nasıl hesaplanıyr? CCT, ek/fazla çalışma için farklılandırılmış bir rejim sağlıyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? 10
GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR - Gece Çalışması - Diğer teşvikler ve primler CCT, gece çalışması için farklılandırılmış bir rejim sağlıyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? CCT ödemeler seviyesinde diğer teşvik ve prim ödemelerini sağlıyr mu? ÇALIŞMA SAATİNİN SÜRESİ VE DÜZENLENMESİ - Çalışma süresi - Yıllık ek çalışma için sınırlar - Saatlerin uyarlanabilirliği - Vardiyalı çalışma - Zrunlu haftalık dinlenme CCT; haftalık / aylık / yıllık çalışma saatlerini tanımlıyr mu? Evet ise kaç saat? CCT, yapılan ek çalışmaya sınır kyuyr mu? Evet ise, tanımlanan sınırların nasıl düzenlendiğini belirtin. CCT, saatlerin uyarlanabirliğinin hangi yllarla gerçekleştirilebileceğini tanımlıyr mu? Evet ise, nasıl düzenlendiğini belirtin. CCT vardiyalarda işin ne şekilde yapılacağını tanımlıyr mu? Evet ise, nasıl düzenlendiğini belirtin. Çalışanların zrunlu haftalık dinlenmesi ne şekilde düzenlenmiştir? - Yıllık tatil dönemi İşçilerin tatil dönemi ne şekilde düzenleniyr? 11
GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR NİTELİKLER - Çalışanların sürekli eğitimi CCT, işçilerin mesleki eğitimlerine yatırım yapmaları için belirli saat veya gün öngörüyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? İŞTE SAĞLIK VE GÜVENLİK İşçilerin meslek hastalığına ve iş kazalarına karşı krunması CCT, meslek hastalığı ve / veya iş kazalarında işçilerin krunması için mekanizmalar sağlıyr mu? - İşçilerin danışması CCT, SST çalışanları için danışma sağlıyr mu? - İşçilerin Bilgisi CCT, SST çalışanları için zrunlu bilgilendirme yapıyr mu? - SST Kmisynu CCT, SST' de Kmisynların kurulmasını öngörüyr mu? - İşçi Temsilcileri CCT, SST'de işçi temsilcilerinin öngörüyr sağlıyr mu? 12
GÖSTERGELER SORU CEVAPLAR SST'de çalışanların eğitimi CCT, SST çalışanları için zrunlu eğitim sağlıyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? SENDİKAL ÖZGÜRLÜK - Örgütlenme ve sendika üyeliği hakkı İşçiler, örgütlenme ve sendika üyesi lma hakkına sahipler mi? - Şirket içinde sendikal faaliyet CCT, işçilerin sendikal faaliyette bulunma hakkı vermesini sağlıyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? - Sendikal faaliyet için saat alacağı CCT, sendika faaliyetlerini yürütmek için işçiler için saat alacağı lanağı sağlıyr mu? Eğer öyleyse, hangi şekilde? CİNSİYET EŞİTLİĞİ - Cinsiyet Eşitliği Üzerine Uluslararası Standartların Uygulanması CCT Cinsiyet Eşitliği knusunda uluslararası standartları içeriyr mu? İçerdiği ilkeleri kısaca açıklayın. 13
14