FİRMALARIN TEDARİK VE DAĞITIM LOJİSTİĞİ EĞİLİMLERİ: MERSİN SERBEST BÖLGE ÖRNEĞİ Köksal HAZIR 1 Mehmet MİMAN 2 Linda KÜÇÜK 3 Edvar MUM 4 ÖZET Bu çalışma Mersin Serbest Bölgesi nde faaliyet gösteren 26 firma üzerinde anket uygulayarak bu bölgedeki firmaların tedarik lojistiği eğilimlerini betimleyici olarak ortaya koymaktadır. Elde edilen bulgular şirketlerin en fazla hem iç hem dış kaynak kullandıklarını, şirketlerin tedariklerini elde etmede ve ürünlerini taşımada sırasıyla en fazla kara, deniz ve hava yolunu kullandıklarını, şirketlerin ürünlerine en çok direk taşıma yoluyla müşterilerine ilettiklerini, ürünlerinin genellikle başka markalara fason üretim olduklarını ve bu ürünlerin stoklarda genellikle bir aydan daha az süre beklediklerini ortaya koymaktadır. Lojistik eğilimlerinden tedarikçi türünün, üretim yaklaşımının ve stokta bekleme süresinin firmanın sahiplik türünden; dağıtım taşıma yönteminin firmanın sermaye yapısından etkilendiğini görülmektedir. Tedarik taşıma yöntemi ile sipariş teslim yolunun firmaların demografik özelliklerinden etkilenmedikleri gözlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Mersin Serbest Bölgesi, Tedarik Lojistiği Eğilimleri. TENDENCIES OF FIRMS TOWARDS SUPPLY AND DISTRIBUTION LOGISTICS: MERSIN FREE ZONE EXAMPLE ABSTRACT This study reveals the tendency of firms in Mersin Free Zone towards supply logistics in a descriptive manner based on a survey conducted on 26 firms selected from Mersin Free Zone. According to findings, firms use both internal and external resources for their products, and they often transport their product through the roadways, airways and seaways in the respective order. Moreover, they do not use retailer as distribution channels but they directly ship their products to their customers. They produce for brands rather than they own as a third party and their products stay in inventories for less than one month generally. Among tendencies towards logistics, supplier type, production approach and duration products wait in stocks are affected by ownership of the firms. Moreover, the relationship between transportation modes for distribution and the capital nature of the firms is found to be significant at the confidence level of 95%. Transportation modes for supply and distribution channels are not affected by the demographic characteristics of the firms. Keywords: Mersin Free Zone, Tendencies towards Supply Logistics. 1. GİRİŞ Serbest Bölgeler barındırdıkları firmaların dış ticaret açısından bazı ayrıcalıklara sahip oldukları önemli ticari ve ekonomik faaliyet alanlarıdır. Bu çalışma, Mersin Serbest Bölgesi nde yer alan firmaların tedarik ve dağıtım lojistiği eğilimlerini ortaya koyan keşfedici bir çalışma niteliğindedir. Elagöz (2008) e göre rekabetin artması ve koşulların giderek daha zorlaşması, işletmelerin kendi bünyelerindeki iyileştirme ve verimlilik arttırma çalışmalarını, ilişkide bulundukları dış sistemlere doğru yöneltmesine neden olmuştur. Müşteriler, servis sağlayıcılar, dağıtımcılar ve tedarikçiler bu dış sistemin elemanları olup, ortaya çıkan bu yeni ortak yönetim anlayışında görev almaya başlamışlardır. Günümüzde iş dünyasının yükselen değerleri arasında Tedarik Zinciri Yönetimi kavramı gelmektedir. Tedarik zinciri yönetimi, ürünün en uygun şekilde akışını sağlayarak stok maliyetlerini düşürmeyi, ürün sevkiyatındaki belirsizlikleri azaltarak kritik karar alma süreçlerini en aza indirmeyi, sipariş sistemini standartlaştırarak planlama harcamalarını ve sipariş maliyetlerini minimize etmeyi amaçlayan faaliyetler bütünüdür. Şirketlerin uyguladıkları tedarik zinciri stratejilerinin, sahip oldukları rekabet gücü üzerindeki direkt etkilerinin görülmesi hem akademik alanda hem de iş dünyasında dikkatlerin bu alanlara yönelmesine neden olmuştur. Tedarik zinciri yönetimi; tedarik, üretim ve dağıtım sistemlerinin giderek entegre bir sisteme dönüştüğü, ana üreticiler ve alt üreticilerin ortak stratejiler geliştirerek, rekabetçi avantajlar sağlayacak şekilde yapılanmalarına yardımcı olan ortak bir yönetim felsefesidir. 1 Doç, Dr., Toros Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası Ticaret ve Lojistik, koksal.hazir@toros.edu.tr 2 Yrd. Doç. Dr., Toros Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Endüstri Mühendisliği, mehmet.miman@toros.edu.tr 3 Öğr. Gör., Toros Üniversitesi, Meslek Yüksek Okulu, Lojistik, linda.kucuk@toros.edu.tr 4 Genel Müdür. Mersin Serbest Bölgesi, e.mum@mesbas.com.tr ~ 237 ~
Krajewskı vd. (Çev. Birgün, 2014), müşteri hizmetlerini mal ya da hizmet ile ilgili sorulara yanıt vermede, sorunları çözmede ve genel olarak müşterilere yardım edecek bilgiyi sağlamada yardımcı olmaktır olarak tanımlamaktadır Koban ve Keser (2013) Tedarik Lojistiğinin işletmeye değer katan temel işlevleri kapsadığını belirtmekte ve bunu satın alma ve materyallerin tedarikçiden üreticiye, depo veya perakende ambarlarına kesintisiz girişinin planlanmasına ve ürün akışının gerçekleşmesini tedarik zinciri çerçevesinde düzenleyen faaliyetler bütünü olarak tanımlamaktadır. Tedarik zinciri yönetimden farklı olarak lojistik yönetimi aynı zamanda müşterilerden atıkların ve her türlü kullanılmaz hale gelmiş ürünün toplanması işlemi olan ters lojistik işlemini de kapsar (Ciravoğlu, 2006). Üretim (Tedarik) lojistiği üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için gereken hammadde, ara malı, makine ve diğer mallarla ilgilenirken, dağıtım lojistiği üretimi tamamlanan ürünlerin ve diğer malların müşteriye ulaştırılmasını kapsar (Aydın, 2009). Özceylan (2010), dağıtım ve tedarik lojistiğinde taşıma modülünün önemli bir yere sahip olduğunu belirtirken dağıtım/üretim ağlarının tasarımı hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. Vural vd. (2014) lojistikte kullanılan taşıma türlerinin özelliklerini bir tabloda verirken günümüzde karma taşıma modlarının kullanımının giderek artmakta olduklarını belirtmektedirler. Çizelge 1. Taşıma Türlerinin Kıyaslanması Tarifeli Seferlerin Sıklığı Tarifelerin Uygulanma Güvenirliği Taşıma Türü Maliyet Hız Hizmet Alanı Karayolu Yüksek Hızlı Çok Geniş Yüksek Yüksek Denizyolu Çok Düşük Yavaş Sınırlı Çok Düşük Orta Havayolu Çok Yüksek Çok Hızlı Geniş Yüksek Orta Demiryolu Orta Orta Orta Düşük Çok Yüksek İç suyolu Düşük Yavaş Sınırlı Düşük Orta Boru Hattı Düşük Yavaş Çok Sınırlı Orta Yüksek Kaynak: Vural vd. (2014) Serbest Bölgeler, bir ülkede dış ticaret rejimi için gerekli olan mevzuat ve kısıtlamaların kısmen ve tamamen uygulama dışı bırakılan ihracata yönelik faaliyet gösteren seçilmiş alanlardır. Serbest Bölgeler, 15.06.1985 tarihinde resmi gazetede 18785 Sayı ile yayınlanan Serbest Bölgeler Kanunu na göre (Kanun No: 3218) kurulabilmektedir (URL-1) Bugünkü serbest bölgelerden ilki olan Mersin Serbest Bölgesi 3 Ocak 1987 tarihinde hukuken faaliyete geçmiş olup 786,000 m 2 alana sahiptir. Serbest Bölgede, Serbest Bölge Müdürlüğü ile işletici kuruluş MESBAŞ (Mersin Serbest Bölge A.Ş.) görev yapmaktadır. Bölge alanında Gümrük, Gümrük Muhafaza ve Emniyet Teşkilatı yer almaktadır. Mersin Serbest Bölgesi nde 536 sı yerli, 132 si yabancı toplam 668 firma faaliyet göstermekte olup burada 4250 kişi çalışmaktadır (URL-2). Firmaların faaliyet alanları arasında içkisigara, tekstil, kimya, petrol, makine ve yedek parçaları, gıda, sağlık gibi sektörler yer almaktadır (URL-3). Giriş bölümünde yer alan bu bölümleri çalışma için kendilerinden veri toplanılan 26 firma hakkında demografik ve lojistik performanslarıyla demografik özelliklerin lojistik performansına etkilerinin incelendiği analiz ve bulgular bölümü takip etmektedir. Sonuç ve öneriler bölümü de çalışmanın ortaya koyduğu bulguları, bunların önemini ortaya koymakta ve çalışmanın nasıl geliştirilebileceği hakkında öneriler sunmaktadır. 2. ANALİZ VE BULGULAR Araştırmanın modeli betimleyici ve keşfedici model olup çalışmanın örneklemi 26 firmadan oluşmaktadır. Örneklem doldurulmak üzere Serbest Bölge Müdürlüğü aracılığıyla serbest bölgede faaliyet gösteren tüm firmalara gönderilen anketleri doldurarak geri dönüş yapan 26 firmadan oluşmaktadır. Tanımlayıcı istatistikler kullanılmakta olup sıklık tabloları SPSS v22 ile gerçekleştirilmiştir. Öncelikle örneklemi oluşturan şirketlerin demografik özelliklerini (şirket türü, sermaye yapısı, sahiplik türü ve faaliyet yılı) gösteren tanımlayıcı istatistikler ortaya konmakta daha sonra bu şirketlerin lojistik performans özellikleri (tedarikçi türü, tedarik taşıma yöntemi, dağıtım taşıma yöntemi, dağıtım kanalları türü, üretim yaklaşımı ve ürünlerin stokta bekleme süreleri) verilmektedir. Son olarak firmaların demografik faktörlere etkisinin lojistik eğilimlerine olan etkisi Ki-Kare testi ile ortaya konulmaktadır. ~ 238 ~
2.1. Demografik Özellikler Gümüşhane Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çizelge 2. Firmaların Şirket Türü Dağılımları Şirket Türü Sıklık Geçerli Anonim 10 38,5 38,5 38,5 Limited 16 61,5 61,5 100,0 Çizelge 2 e göre çalışmayı oluşturan firmaların çoğu Limited şirketidir (%61.5). Geri kalanlar Anonim şirket yapısındadır. Çizelge 3. Firmaların Sermaye Yapısı Dağılımları Sermaye Yapısı Sıklık Geçerli Yabancı Sermayeli 2 7,7 7,7 7,7 Yerli Sermayeli 22 84,6 84,6 92,3 Yabancı Ortaklı 2 7,7 7,7 100,0 Çizelge 3 çalışmaya çok büyük çoğunlukla (%84,6) yerli sermayeli şirketlerin katıldığını göstermektedir. Yabancı veya Yabancı Ortaklı şirketlerin oranı sadece %7,7 dir. Çizelge 4. Firmaların Sahiplik Türü Dağılımları Sahiplik Türü Sıklık Aile Şirketi Çok İşletme Toplam Ortaklı Geçerli 15 57,7 57,7 57,7 11 42,3 42,3 100,0 26 100,0 100,0 Çalışmaya katılan firmaların yarıdan fazlasını (%57,7) aile şirketleri oluşturmaktadır. Çizelge 5. Firmaların Faaliyet Yılı Dağılımları Faaliyet Yıllı Sıklık Geçerli 0-3 yıl 3 11,5 11,5 11,5 4-7 yıl 3 11,5 11,5 23,1 8-15 yıl 7 26,9 26,9 50,0 16-25 yıl 9 34,6 34,6 84,6 26 yıl ve üzeri 4 15,4 15,4 100,0 Çizelge 5 çalışmaya katılan firmaların yarısının uzun bir geçmişe sahip olduklarını (16 yıl ve üzeri) ortaya koymaktadır. Orta seviyede faaliyet geçmişi (8-15 yıl) olanların oranı %26,9 olup, genç firmaların (0-3 yıl ve 4-7 yıl) yıl) oranları %11,5 seviyesindedir. ~ 239 ~
2.2. Lojistik Performans Özellikleri Gümüşhane Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çizelge 6. Firmaların Tedarikçi Türü Dağılımları Tedarikçi Türü Sıklık Geçerli İç Kaynak 3 11,5 11,5 11,5 Dış Kaynak 6 23,1 23,1 34,6 İç ve Dış Kaynak 17 65,4 65,4 100,0 Çizelge 6 Şirketlerin tedarikçi seçimlerinde en çok iç ve dış kaynağı birlikte kullandıklarını (%65,4) ortaya koymaktadır. Serbest Bölge nin avantajlarından yararlanarak sadece dış kaynak kullananların oranı %23,1 olup sadece iç kaynak kullananlar ise %11,5 seviyesindedir. Çizelge 7. Firmaların Tedarik Taşıma Yöntemi Dağılımları Yöntem Sıklık Geçerli Kara Yolu 11 42,3 42,3 42,3 Deniz Yolu 7 26,9 26,9 69,2 Hava Yolu 5 19,2 19,2 88,5 Boru Hattı 2 7,7 7,7 96,2 Karma 1 3,8 3,8 100,0 Şirketler kullandıkları tedariklerin büyük bir çoğunluğunu Kara yolu ve deniz yolu taşımacılığıyla (sırasıyla %42,3 ve %26,9) elde etmektedirler. Boru hattını veya karma modülü kullananlar yok derecede azdır. Çizelge 8. Firmaların Dağıtım Taşıma Yöntemi Dağılımları Yöntem Sıklık Geçerli Kara Yolu 15 57,7 57,7 57,7 Deniz Yolu 6 23,1 23,1 80,8 Hava Yolu 4 15,4 15,4 96,2 ~ 240 ~ Boru Hattı 1 3,8 3,8 100,0 Şirketler üretim ürünlerini dağıtmakta da sırasıyla en fazla kara yolu (%57,7), deniz yolu (%23,1) ve hava yolunu (%15,4) kullanmaktadırlar. Tedarik yöntemlerine göre dağıtımda kara yolu taşımacılığının oranının arttığı gözlenmektedir. Çizelge 9. Firmaların Siparişleri Teslim Yolu Dağılımları Yöntem Sıklık Geçerli Şirkete Ait Olmayan Dağıtım Merkezleri ve 7 26,9 26,9 26,9 Ağlarıyla Direk Müşteriye gönderme yoluyla 17 65,4 65,4 92,3 Bayiler aracılığıyla 2 7,7 7,7 100,0
Şirketler ürünlerinin dağıtımlarını en fazla direkt müşteriye gönderme yoluyla (%65,4) gerçekleştirmektedirler. Bunu şirkete ait olmayan dağıtım merkezleri ve ağları (%26,9) takip etmekte olup bayiler aracılığıyla kullandıkları dağıtım kanalları önemsenmeyecek kadar azdır (%7,7). Çizelge 10. Firmaların Üretim Yaklaşımı Dağılımları Yöntem Sıklık Geçerli Kendi markamıza üretim 3 11,5 11,5 11,5 Başka markalara fason üretim 12 46,2 46,2 57,7 Hem kendi markamız hem fason 4 15,4 15,4 73,1 üretim Üretim yapmıyoruz 7 26,9 26,9 100,0 Serbest Bölge deki firmaların çoğunun (%46,2) sadece başka markalara fason olarak üretim yaptığı sadece kendi markalarına üretim yapanların sadece %11,5 olduğu tespit edilmektedir. %26,9 lık kısmının hiç üretim yapmadığı gözlenmektedir. Çizelge 11. Firmaların Ürünlerinin Stokta Bekleme Süresi Dağılımları Stokta Bekleme Sıklık Geçerli Süresi Bir hafta veya daha az 10 38,5 38,5 38,5 İki üç hafta 10 38,5 38,5 76,9 Bir ay 3 11,5 11,5 88,5 İki üç ay 1 3,8 3,8 92,3 Altı ay veya daha fazla 2 7,7 7,7 100,0 Ürünler Serbest Bölge de en çok haftalar bazında (%77) beklemektedir. 2.3. Hipotez Testleri Bu bölümde firmaların demografik özelliklerinin (Şirket türü, sermaye yapısı, sahiplik türü ve faaliyet yılı) lojistik performanslarına (Tedarikçi türü, tedarik taşıma yöntemi, dağıtım taşıma yöntemi, sipariş teslim yolu, üretim yaklaşımı ve stokta bekleme süreleri) Pearson Ki Kare testi ile incelenmiş, sonuçlar Çizelge 12 de p- değeri olarak gösterilmiştir. Çizelge 12. Demografik Faktörlerin Lojistik Performansa Etkisi için Ki Kare Testleri: p-değerleri Lojistik Performansları Tedarikçi Tedarik Türü Taşıma Dağıtım Taşıma Yöntemi Sipariş Teslim Yolu Üretim Yaklaşım ı Stokta Bekleme Süresi Demografik Faktörler Yöntemi Şirket Türü 0,926 0,324 0,385 0,507 0,108 0,441 Sermaye Yapısı 0,699 0,385 0,012* 0,782 0,190 0,120 Sahiplik Türü 0,026* 0,933 0,219 0,600 0,049* 0,034* Faaliyet Yılı 0,057 0,637 0,569 0,129 0,318 0,130 *p<0.05 ~ 241 ~
Çizelge 12, lojistik performanslarından tedarikçi türünün, üretim yaklaşımının ve stokta bekleme süresinin firmanın sahiplik türünden; dağıtım taşıma yönteminin firmanın sermaye yapısından etkilendiğini göstermektedir. Tedarik taşıma yöntemi ile sipariş teslim yolunun firmaların demografik özelliklerinden etkilenmedikleri gözlenmiştir. %95 güvenilirlikle anlamlı bulunan ilişkilerin detayları Çizelge 13-16 te gösterilmektedir. Çizelge 13. Sermaye Yapısı*Dağıtım Taşıma Yöntemi Çapraz Tablosu Dağıtım Taşıma Türü Sermaye Yapısı Kara Deniz Hava Boruhattı Toplam Yabancı Sermayeli 1 1 0 0 2 Yerli Sermayeli 14 5 3 0 22 Yabancı Ortaklı 0 0 1 1 2 Toplam 15 6 4 1 26 Çizelge 13 e göre yabancı sermayeli firmalar ürünlerini dağıtırken kara ve deniz yolunu aynı oranda kullanırken, yerli sermayeli firmalar en fazla kara yolunu kullanmakta olup, yabancı ortaklı firmalar ise hava yolu ve boru hattını eşit oranda kullanıp kara ve deniz yolunu hiç kullanmamaktadır. Çizelge 14. Sahiplik Türü*Tedarikçi Türü Çapraz Tablosu Tedarikçi Türü Dış İç ve Dış Sahiplik Türü İç Kaynak Kaynak Kaynak Toplam Aile Şirketi 1 1 13 15 Çok Ortaklı İşletme 2 5 4 11 Toplam 3 6 17 26 Aile şirketleri en fazla (hemen hemen tamamı) tedariklerini hem iç kaynaklarından hem dış kaynaklardan elde ederken, çok ortaklı işletmeler en büyük oranda tedariklerini dış kaynaklardan elde etmektedir. Çizelge 15. Sahiplik Türü*Üretim Yaklaşımı Çapraz Tablosu Üretim Yaklaşımı Başka Hem kendi Kendi markalara markamız markamıza fason hem fason Üretim Sahiplik Türü üretim üretim üretim yapmıyoruz Toplam Aile Şirketi 0 9 1 5 15 Çok Ortaklı İşletme 3 3 3 2 11 Toplam 3 12 4 7 26 Çizelge 15 e göre aile şirketleri en fazla başka markalara fason üretim gerçekleştirmekte olup sadece kendi markalarına üretim yapmamaktadırlar. Çok ortaklı şirketler ise eşit oranda sadece kendi markalarına; başka markalara fason olarak; hem kendi markalarına hem de fason üretim yapmaktadırlar ~ 242 ~
Çizelge 16. Sahiplik Türü*Stok Bekleme Süresi Çapraz Tablosu Stok Bekleme Süresi Bir hafta Altı ay veya daha İki üç veya daha Sahiplik Türü az hafta Bir ay İki üç ay fazla Toplam Aile Şirketi 9 4 0 1 1 15 Çok Ortaklı İşletme 1 6 3 0 1 11 Toplam 10 10 3 1 2 26 Aile şirketlerinin sattıkları ürünler stoklarda genel olarak bir hafta veya daha az beklerken, çok ortaklı işletmelerde stokta bekleme süresi en çok sıklıkla iki-üç hafta kadardır. 3. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışma Mersin Serbest Bölgesi nde faaliyet gösteren firmaların tedarik lojistiği eğilimlerini ve yaklaşımlarını ulaşılan 26 firma aracılığıyla betimleyici olarak ortaya koymaktadır. Buna göre firmalar çoğunlukla hem iç hem dış kaynağı birlikte kullanmaktadırlar. Firmalar tedariklerini elde etmede ve ürünlerini müşterilerine ulaştırmada sırasıyla en fazla kara, deniz ve hava yolunu kullanmaktadır. Bu da Serbest Bölge deki firmaların Mersin in coğrafi konumundan yeterince faydalandıklarını göstermektedir. Firmalar ürünlerini müşterilerine en fazla direk taşıma yoluyla gerçekleştirmekte olup bayileri dağıtım kanalı olarak kullananlar yok derecedir. Firmaların çoğu başka markalara fason üretim gerçekleştirmekte olup, ürünlerin stokta bekleme süreleri genelde bir aydan daha azdır. Firmaların demografik özelliklerinin lojistik eğilimlerine olan etkisi Ki-Kare testi ile incelenmiş ve firmaların tedarikçi türüne sahiplik türlerinin etkili olduğu bulunmuştur. Aile şirketleri en fazla (hemen hemen tamamı) tedariklerini hem iç kaynaklarından hem dış kaynaklardan elde ederken, çok ortaklı işletmeler en büyük oranda tedariklerini dış kaynaklardan elde etmektedir. Firmaların dağıtım taşıma yöntemi ile firmaların sermaye yapıları arasındaki ilişkinin anlamlı olduğu görülmektedir. Yabancı sermayeli firmalar ürünlerini dağıtırken kara ve deniz yolunu aynı oranda kullanırken, yerli sermayeli firmalar en fazla kara yolunu kullanmakta olup, Yabancı ortaklı firmalar ise hava yolu ve boru hattını eşit oranda kullanıp kara ve deniz yolunu hiç kullanmamaktadır. Firmaların üretim yaklaşımı ve ürünlerin stokta bekleme süreleri de sahiplik türlerinden etkilenmektedir. Aile şirketleri en fazla başka markalara fason üretim gerçekleştirmekte olup sadece kendi markalarına üretim yapmamaktadırlar. Çok ortaklı şirketler ise eşit oranda sadece kendi markalarına; başka markalara fason olarak; hem kendi markalarına hem de fason üretim yapmaktadırlar. Aile şirketlerinin sattıkları ürünler stoklarda genel olarak bir hafta veya daha az beklerken, çok ortaklı işletmelerde stokta bekleme süresi en çok sıklıkla iki-üç hafta kadardır. Firmaların tedariklerini taşıma yöntemi ile siparişlerini teslim yolunun (dağıtım kanalları) demografik özelliklerinden etkilenmedikleri gözlenmiştir. Bu çalışma Türkiye deki serbest bölgeler arasında Mersin ilini baz alan örnek, öncü ve keşfedici bir çalışma niteliğinde olup diğer serbest bölgelerde gerçekleştirilerek serbest bölgedeki firmaların tedarik lojistiği eğilimlerinin bulundukları yere göre değişip değişmediği araştırılarak genişletilebilir. Çalışma sırasında firmalardan anketlerin geri dönüş oranı düşük seviyede gerçekleşmiştir. Bundan dolayı çalışmanın bulguları temin edilen anketlerle sınırlıdır. Bu da şirketlerimizin genellikle ticari kaygılarla günlük rutin işleriyle meşgul olduklarını ve bilimsel çalışmalara gereken desteği veremediklerini göstermektedir. Çalışmanın daha geniş katılımlı olarak tekrarlanıp sonuçlarının tüm Mersin Serbest Bölgesi ne uyarlanmasında fayda vardır. TEŞEKKÜR Bu çalışmanın gerçekleşmesinde hazırlanan anketin doldurulmasını sağlayarak bizlere veri temin edilmesinde yardımcı olan Mersin Serbest Bölge Müdürlüğü ne teşekkürlerimizi bir borç biliriz. ~ 243 ~
KAYNAKLAR Gümüşhane Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Aydın, C., (2009) Tedarik Zincirinde Müşteri Hizmet Düzeyi Stok Optimizasyonu, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul. Ciravoğlu, G., (2006) Tedarik Zinciri Yönetimi Uygulamaları Ve Performans Üzerine Etkilerinin Analizi, Trakya Üniversitesi, Edirne. Elagöz, İ. Tedarik Zinciri Yönetimi ve Tedarik Zinciri Yönetimi Uygulamalarının Mevcut Durumu ve Geleceğe İlişkin Değerlendirmeler, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, Vol. 6, No. 1, 2008. Koban E ve Keser H.Y. (2013) Dış Ticarette Lojistik.Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. Krajewskı L. J., Rıtzman L. P. ve Malhotra M. K. Üretim Yönetimi Süreçler ve Tedarik Zincirleri. Çev: Birgün, S. 2014, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti: Ankara. Özceylan, E., (2010) Tedarik Zinciri Yönetiminde Üretim/Dağıtım Ağlarının Tasarımına Yeni Model Yaklaşımları, Selçuk Üniversitesi, Konya. Vural, D., Gencer, C. ve Karadoğan, D. Ulaştırma Uygulamalarına Yönelik Çok Modlu Model Önerisi, Savunma Bilimleri Dergisi, Vol. 13, No. 1, s75-105, 2014. URL 1, MESBAŞ, http://www.mesbas.com.tr/mevzuat-serbest-bolgeler-kanunu,61.html, 30.03. 2015. URL 2, Mersin Serbest Bölge, http://www.mersin.web.tr/mersin10.htm, 23.03. 2015. URL 3, MESBAŞ, http://www.mesbas.com.tr/firmalar.html, 30.03. 2015. ~ 244 ~