GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA BİLGİ NOTU 4. ÜÇ AYLIK ÇEYREK 2013 Türkiye İstatistik Kurumu 31/03/2014 tarihinde 2013 yılı dördüncü üç aylık çeyrek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) haber bültenini yayınladı. 2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre; Üretim yöntemiyle sabit fiyatlarla GSYH % 4,4 lük artışla 31.245 milyon TL olmuştur. Tarım sektörü % 0,9, sanayi sektörü % 4,6 ve hizmetler sektörü % 6,6 büyüme göstermiştir. En yüksek büyüme % 12,7 ile finans ve sigorta faaliyetleri sektöründe gerçekleşirken, % 4,1 ile madencilik ve taşocakçılığı sektörü küçülen tek sektör olmuştur. Harcamalar Yöntemiyle GSYH; - Kamu sektörü tüketim harcamaları % 6,8, hanehalklarının tüketim harcamaları % 5,3 artmış, böylece toplam tüketim harcamalarında % 5,5 artış gerçekleşmiştir. - Kamu sektörü yatırım harcamaları % 11,5, özel sektör yatırım harcamaları % 4,9 artmış, bunun sonucunda toplam yatırım harcamalarında % gerçekleşmiştir. 6,4 artış Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH, 2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre % 4,7 artarken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH bir önceki üç aylık döneme göre % 0,5 artış göstermiştir. 2013 yılıda bir önceki yıla göre GSYH büyüme hızı % 4 olarak gerçekleşmiş, tarım sektörü % 3,1, sanayi sektörü % 3,4, hizmetler sektörü % 5,5 büyümüştür. İktisadi Raporlama ve İstatistik Müdürlüğü Sayfa 1
Üretim Yöntemiyle GSYH 2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde üretim yöntemiyle GSYH % 1,3 artarken; tarım sektörü % 0,9, sanayi sektörü % 4,6 ve hizmetler sektörü % 6,6 büyüme göstermiştir (Tablo 1, Grafik 1). Tablo 1. Üretim Yöntemine Göre Sabit Fiyatlarla GSYH Sektörel Büyüme Hızları ve Sektörel Dağılımı Sektörler 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek 2012 2013 GSYİH (1998 Temel Fiyatlarıyla) 3,1 2,7 1,5 1,3 2,9 4,5 4,3 4,4 2,1 4,0 Tarım 5,6 3,7 2,1 3,4 4,7 5,7 2,8 0,9 3,1 3,1 Sanayi 3,1 3,4 1,4-0,5 1,4 3,4 4,3 4,6 1,8 3,4 Hizmetler 3,2 2,7 1,4 2,2 4,1 5,3 6,0 6,6 2,4 5,5 Tarım 4,7 7,3 14,7 7,9 4,4 7,0 13,8 7,5 8,8 8,4 Sanayi 22,9 22,6 20,1 21,6 22,1 22,4 20,3 21,7 21,7 21,6 Hizmetler 72,4 70,1 65,2 70,5 73,5 70,6 65,9 70,8 69,4 70,0 2012 Büyüme Hızları Sektörel Dağılım 2013 Yıllık Grafik 1. Sabit Fiyatlarla GSYH Büyüme Hızları (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre) İktisadi Raporlama ve İstatistik Müdürlüğü Sayfa 2
Sanayi sektörünün alt sektörlerinden; madencilik ve taşocakçılığı sektörü % 4,1 küçülürken, imalat sanayi sektörü % 4,9, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü % 3,8, su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri % 5,3 büyümüştür. Hizmetler sektöründe; finans ve sigorta faaliyetleri % 12,7, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler % 6,9, inşaat % 6,2, toptan ve perakende ticaret % 6,2, hanehalklarının işverenler olarak faaliyetleri % 6,1, idari ve destek hizmet faaliyetleri % 5,8, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri % 5,7, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri % 4,7, ulaştırma ve depolama % 4,4, eğitim % 4,4, kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik % 4,2, bilgi ve iletişim %3,8, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor % 3,7, diğer hizmet faaliyetleri % 3,1 ve gayrimenkul faaliyetleri % 2,4 büyüme göstermiştir. Sektörler haricinde, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri % 17,4, vergi-sübvansiyonlar % 5 büyüme gösteren faaliyetler olmuştur (Tablo 2). Tablo 2. Üretim Yöntemine Göre Sabit Fiyatlarla GSYH (İktisadi Faaliyet Kollarına ve 1998 Temel Fiyatlarına Göre) ve Oranları (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre) İktisadi Faaliyet Kolları 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 2012 2013 4. Çeyrek Toplam 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam (Bin TL, %) Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 1.235.265 5,6 2.134.130 3,7 4.883.627 2,1 2.682.255 3,4 10.935.277 3,1 1.293.914 4,7 2.255.814 5,7 5.019.876 2,8 2.706.880 0,9 11.276.485 3,1 Madencilik ve Taşocakçılığı 169.500-0,6 210.503 3,1 251.197 5,0 201.257-5,1 832.457 0,8 161.805-4,5 203.477-3,3 244.879-2,5 193.082-4,1 803.243-3,5 İmalat Sanayi 7.039.598 2,8 7.408.918 3,2 6.832.259 1,0 7.089.279-0,2 28.370.054 1,7 7.167.669 1,8 7.677.471 3,6 7.167.852 4,9 7.433.359 4,9 29.446.351 3,8 Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı 455.029 8,9 511.055 6,0 547.192 5,3 646.907-3,4 2.160.183 3,4 436.790-4,0 523.086 2,4 549.471 0,4 671.386 3,8 2.180.732 1,0 Su Temini; Kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri 102.349 3,1 108.437 4,9 117.835-0,4 108.475 3,7 437.097 2,7 106.029 3,6 114.290 5,4 123.133 4,5 114.269 5,3 457.721 4,7 İnşaat 1.568.573 2,5 1.679.120-0,7 1.714.872-0,8 1.763.658 1,5 6.726.224 0,6 1.660.193 5,8 1.806.620 7,6 1.862.087 8,6 1.873.269 6,2 7.202.169 7,1 Toptan ve Perakende Ticaret 3.606.807 0,2 3.840.554 0,5 3.715.137-0,8 3.704.482 0,0 14.866.979 0,0 3.708.976 2,8 4.033.629 5,0 3.915.877 5,4 3.932.949 6,2 15.591.431 4,9 Ulaştırma ve Depolama 3.458.448 2,4 3.703.170 2,6 3.755.221 2,6 3.655.694 0,5 14.572.533 2,0 3.534.722 2,2 3.838.330 3,6 3.879.204 3,3 3.816.050 4,4 15.068.305 3,4 Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri 369.601 2,3 408.014 3,4 925.765 1,3 510.102 6,5 2.213.482 3,0 419.091 13,4 456.271 11,8 1.001.676 8,2 539.269 5,7 2.416.308 9,2 Bilgi ve İletişim 756.707 15,1 753.125 14,3 731.799 4,2 799.913 2,0 3.041.544 8,5 783.104 3,5 768.664 2,1 738.098 0,9 830.438 3,8 3.120.304 2,6 Finans ve Sigorta 3.303.587 4,5 3.192.371 3,6 3.602.105 0,9 4.056.992 3,8 14.155.055 3,2 3.517.398 6,5 3.463.294 8,5 3.998.008 11,0 4.570.208 12,7 15.548.907 9,8 Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri 1.389.880 2,0 1.380.672 2,0 1.385.345 1,7 1.423.435 2,0 5.579.332 1,9 1.409.967 1,4 1.400.860 1,5 1.411.661 1,9 1.457.772 2,4 5.680.260 1,8 Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler 788.415 6,9 624.891 7,1 538.491 5,3 797.490 6,6 2.749.286 6,6 833.102 5,7 668.552 7,0 576.632 7,1 852.465 6,9 2.930.751 6,6 İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri 560.763 4,6 503.536 4,3 467.837 3,5 574.335 3,7 2.106.471 4,0 582.200 3,8 531.282 5,5 489.855 4,7 607.917 5,8 2.211.254 5,0 Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 835.288 2,8 813.478 3,7 882.828 3,4 924.119 4,1 3.455.713 3,5 873.066 4,5 845.932 4,0 922.390 4,5 962.937 4,2 3.604.324 4,3 Eğitim 610.752 4,5 567.345 4,5 518.785 3,5 561.541 4,6 2.258.422 4,3 638.533 4,5 591.834 4,3 544.492 5,0 586.189 4,4 2.361.048 4,5 İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 388.028 5,8 337.593 5,3 347.566 4,7 337.457 5,3 1.410.644 5,3 407.323 5,0 356.886 5,7 367.469 5,7 353.316 4,7 1.484.994 5,3 Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor 59.549 0,9 49.827 0,3 47.998-1,0 56.991 0,2 214.364 0,1 59.980 0,7 51.101 2,6 49.694 3,5 59.086 3,7 219.861 2,6 Diğer Hizmet Faaliyetleri 266.676 1,6 249.365 1,5 256.900 1,5 266.264 1,5 1.039.206 1,5 273.804 2,7 254.230 2,0 260.710 1,5 274.546 3,1 1.063.290 2,3 Hanehaklarının İşverenler Olarak Faaliyetleri 60.639 6,1 39.477 5,9 37.962 4,0 52.823 5,5 190.900 5,5 63.499 4,7 41.910 6,2 40.417 6,5 56.062 6,1 201.888 5,8 Sektörler Toplamı 27.025.455 3,3 28.515.579 3,0 31.560.721 1,5 30.213.468 1,6 117.315.223 2,3 27.931.163 3,4 29.883.531 4,8 33.163.482 5,1 31.891.449 5,6 122.869.626 4,7 Dolaylı Ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri 2.239.546 4,7 2.150.876 4,5 2.472.886 1,1 2.811.871 3,5 9.675.179 3,4 2.382.719 6,4 2.354.087 9,4 2.840.651 14,9 3.302.365 17,4 10.879.822 12,5 Vergi-Sübvansiyon 2.410.920 2,5 2.489.959 1,5 2.555.721 0,9 2.528.377 0,9 9.984.977 1,4 2.446.379 1,5 2.620.672 5,2 2.675.816 4,7 2.655.795 5,0 10.398.662 4,1 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Alıcı Fiyatlarıyla) 27.196.829 3,1 28.854.662 2,7 31.643.556 1,5 29.929.974 1,3 117.625.021 2,1 27.994.824 2,9 30.150.116 4,5 32.998.647 4,3 31.244.879 4,4 122.388.466 4,0 İktisadi Raporlama ve İstatistik Müdürlüğü Sayfa 3
2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre % 11,2 artışla 405.384 milyon TL olmuştur. GSYH içinde 2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre tarım sektörünün payı 2,8 puan artarak % 7,5 e yükselirken, sanayi sektörünün payı 1,2 puan azalarak % 21,7 ye, hizmet sektörünün payı 1,6 puan azalarak % 70,8 e gerilemiştir. Harcamalar Yöntemiyle GSYH 2013 yılının dördüncü üç aylık çeyreğinde kamu sektörü tüketim harcamaları % 6,8, hanehalklarının tüketim harcamaları % 5,3 artmıştır. Böylece toplam tüketim harcamalarında % 5,5 artış kaydedilmiştir (Tablo 3). Tablo 3. Harcamalar Yöntemiyle GSYH (1998 Yılı Temel Fiyatlarına Göre) ve Oranları (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre) Harcama Bileşenleri 2. Çeyrek I. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam 1. Çeyrek 2. Çeyrek 3. Çeyrek 4. Çeyrek Toplam Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 27.196.829 3,1 28.854.662 2,7 31.643.556 1,5 29.929.974 1,3 117.625.021 2,1 27.994.824 2,9 30.150.116 4,5 32.998.647 4,3 31.244.879 4,4 122.388.466 4,0 Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 18.988.272-0,4 18.775.301-1,2 20.691.021-0,2 19.970.423-0,2 78.425.017-0,5 19.633.386 3,4 19.739.607 5,1 21.666.590 4,7 21.029.373 5,3 82.068.957 4,6 Yerleşik ve Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurt İçi Tüketimi 19.532.430 0,0 19.805.151-0,1 22.260.134 0,2 21.149.207 1,0 82.746.921 0,3 20.345.881 4,2 21.013.971 6,1 23.272.672 4,5 22.165.176 4,8 86.797.700 4,9 (Eksi) Yerleşik Olmayan Hanehalklarının Yurt İçi Tüketimi 645.111-0,9 1.177.766 18,0 1.693.691 4,2 1.346.280 24,2 4.862.847 11,6 862.616 33,7 1.432.848 21,7 1.754.594 3,6 1.324.120-1,6 5.374.178 10,5 Yerleşik Hanehalklarının Yurt Dışı Tüketimi 100.953-41,4 147.916-14,4 124.577-5,9 167.496 5,8 540.943-14,9 150.121 48,7 158.485 7,1 148.511 19,2 188.318 12,4 645.435 19,3 Devletin Nihai Tüketim Harcamaları 2.658.831 5,5 2.962.781 4,4 3.045.021 5,5 3.916.953 8,5 12.583.586 6,1 2.860.799 7,6 3.192.752 7,8 3.095.751 1,7 4.182.383 6,8 13.331.685 5,9 Maaş, Ücret 1.367.528 2,8 1.386.312 3,6 1.392.548 3,7 1.423.136 4,2 5.569.524 3,6 1.427.000 4,3 1.435.251 3,5 1.443.187 3,6 1.480.456 4,0 5.785.895 3,9 Mal ve Hizmet Alımları 1.291.303 8,6 1.576.469 5,1 1.652.473 7,0 2.493.816 11,1 7.014.061 8,3 1.433.798 11,0 1.757.501 11,5 1.652.564 0,0 2.701.927 8,3 7.545.790 7,6 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu 6.992.843-1,4 7.555.008-4,3 7.024.913-3,3 7.448.918-1,7 29.021.682-2,7 7.096.315 1,5 7.809.376 3,4 7.444.592 6,0 7.923.528 6,4 30.273.811 4,3 Kamu Sektörü 737.401-0,8 1.126.895 4,9 1.249.484 7,7 1.653.322 23,1 4.767.103 10,3 1.115.809 51,3 1.436.543 27,5 1.462.770 17,1 1.843.877 11,5 5.858.999 22,9 Makine-Teçhizat 63.693 26,9 160.475 12,4 248.819 52,0 697.314 49,8 1.170.301 42,4 130.811 105,4 226.986 41,4 249.499 0,3 608.782-12,7 1.216.078 3,9 İnşaat 673.708-2,8 966.421 3,7 1.000.665 0,4 956.009 9,0 3.596.802 2,8 984.997 46,2 1.209.558 25,2 1.213.271 21,2 1.235.095 29,2 4.642.921 29,1 Özel Sektör 6.255.442-1,5 6.428.113-5,7 5.775.429-5,4 5.795.596-7,0 24.254.579-4,9 5.980.507-4,4 6.372.833-0,9 5.981.822 3,6 6.079.650 4,9 24.414.811 0,7 Makine-Teçhizat 4.261.262-3,8 4.559.994-7,1 3.861.398-7,4 3.780.001-10,0 16.462.655-7,0 4.082.304-4,2 4.490.378-1,5 3.999.994 3,6 4.104.729 8,6 16.677.405 1,3 İnşaat 1.994.181 3,7 1.868.119-2,2 1.914.031-0,9 2.015.594-0,9 7.791.925-0,1 1.898.203-4,8 1.882.455 0,8 1.981.828 3,5 1.974.921-2,0 7.737.406-0,7 Mal ve Hizmet İhracatı 6.878.587 12,2 8.113.401 22,8 8.530.136 14,1 8.475.671 16,1 31.997.795 16,3 7.231.042 5,1 8.124.590 0,1 8.331.819-2,3 8.351.759-1,5 32.039.210 0,1 (Eksi) Mal ve Hizmet İthalatı 7.704.934-8,4 8.335.393-1,7 8.400.164 2,9 8.263.775 6,4 32.704.266-0,4 8.248.938 7,1 9.322.614 11,8 8.887.496 5,8 9.035.313 9,3 35.494.361 8,5 2012 2013 (Bin TL, %) İktisadi Raporlama ve İstatistik Müdürlüğü Sayfa 4
Kamu sektörü yatırım harcamaları % 11,5, özel sektör yatırım harcamaları % 4,9 artmış ve toplam yatırım harcamalarında % 6,4 artış gerçekleşmiştir. Kamu sektörü makine ve teçhizat harcamalarında % 12,7 azalış, inşaat harcamalarında % 29,2 artış gerçekleşmiştir. Dördüncü üç aylık çeyrekte özel sektör makine-teçhizat harcamalarında % 8,6 artış ve inşaat harcamalarında % 2 azalış yaşanmıştır. Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış GSYH Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH, 2013 yılı dördüncü üç aylık çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre % 4,7'lik artış göstermiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri de bir önceki çeyreğe göre % 0,5 artmıştır (Tablo 4). Tablo 4. Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış GSYH (1998 Sabit Fiyatlarına Göre) (%) Yıl Çeyrek Arındırılmamış (1) Arındırılmış (1) Takvim Etkisinden Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış (2) 2012 1. Çeyrek 3,1 2,4-0,5 2. Çeyrek 2,7 3,1 1,4 3. Çeyrek 1,5 1,8 0,3 4. Çeyrek 1,3 1,3 0,3 2013 1. Çeyrek 2,9 3,6 1,4 2. Çeyrek 4,5 4,2 2,0 3. Çeyrek 4,3 4,3 0,8 4. Çeyrek 4,4 4,7 0,5 (1): Bir önceki yıl aynı çeyreğine göre değişim. (2): Bir önceki çeyreğe göre değişim. Bu konuyla ilgili haber bültenine www.tuik.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz. İktisadi Raporlama ve İstatistik Müdürlüğü Sayfa 5