Stratejik Düşünce Enstitüsü Ekonomi Koordinatörlüğü RAPOR 2014/1 FİYAT GELİŞMELERİ RAPORU (OCAK 2014) Göktuğ Şahin SDE Ekonomi Koordinatörlüğü Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) Ekonomi Koordinatörlüğü olarak 2014 yılının ilk ayına dair fiyat gelişmeleri verilerini inceleyerek hazırladığımız raporumuzu size sunuyoruz. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre Ocak ayında tüketici fiyatları ve üretici fiyatları beklentilerin üzerinde karşımıza çıkmıştır. deki artışın ana nedenleri arasında yıllık olarak gıda ve alkolsüz içecekler, ulaştırma, eğitim, lokanta ve oteller, temel mal gruplarındaki fiyat artışları; aylık olarak mevsimsel etkilerle gıda ve alkolsüz içecekler, TL nin değerinde yaşanan kayıp kaynaklı enerji fiyatlarındaki artış ve zamların etkisiyle ulaştırma, vergi artışlarının etkisiyle alkollü içecekler ve tütün gruplarındaki fiyat artışları gözlenmektedir. deki artışın nedenleri arasında yıllık ve aylık olarak TL nin değerinde yaşanan kayıp kaynaklı imalat sanayindeki fiyat artışları ana etken olarak gözlenmektedir. Çekirdek enflasyon rakamlarındaki artış ise kur geçişkenliğindeki artışa ve yukarı yönlü enflasyon riskine işaret etmektedir. 2014 OCAK Tüketici ve Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeks Değişimleri Tablosu (%) 12 Aylık Ortalam alara Önceki Yılın Aralık Ayına 12 Aylık Ortalam alara Yİ- ÜFE Önceki Yılın Aralık Ayına ÖKTG- H ÖKTG- H ÖKTG-I ÖKTG-I 1,72 7,48 7,51 1,72 3,32 10,72 5,22 3,32 0,51 7,70 0,31 7,59 Kaynak; TÜİK Fiyat Gelişmeleri Raporu, Ocak 2014 Sayfa 1
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ () ve YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ () OCAK Ayı ve Alt Kalemler (%) Ağırlık 2013 2014 Aylık Yıllık Aylık Yıllık 100 1,65 7,31 1,72 7,48 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 24,45 4,00 6,85 5,16 10,89 Alkollü İçecekler ve Tütün 5,29 14,26 15,35 2,72-0,63 Giyim ve Ayakkabı 7,17-6,95 9,27-7,59 4,15 Konut 16,41 0,70 10,69 0,49 4,62 Ev Eşyası 7,52 1,08 5,37 1,55 6,44 Sağlık 2,44 0,50 2,10 1,86 6,27 Ulaştırma 15,54 0,50 3,93 2,50 11,95 Haberleşme 4,70-0,02 5,88-0,60 0,62 Eğlence ve Kültür 3,36 0,24 1,39 1,26 6,25 Eğitim 2,26 0,10 4,97 0,06 10,00 Lokanta ve Oteller 6,58 0,95 9,52 1,73 10,70 Çeşitli Mal ve Hizmetler 4,28 1,71 8,57 2,43 2,96 Kaynak: TÜİK, TCMB de alt gruplar incelendiğinde en yüksek artış aylık olarak gıda ve alkolsüz içecekler grubunda, yıllık olarak en yüksek artış ulaştırma grubunda gözlenirken en yüksek düşüş aylık olarak giyim ve ayakkabı grubunda, yıllık olarak tek düşüş alkollü içecekler ve tütün grubunda gözlenmiştir. Ocak ayında aylık olarak çarliston biber %72,64 ile fiyatı en çok artan ve kazak (kadın için) %13,12 ile fiyatı en çok düşen ürünler olarak karşımıza çıkmıştır. En yüksek fiyat artışı yıllık olarak TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde Fiyat Gelişmeleri Raporu, Ocak 2014 Sayfa 2
yaşanırken aylık olarak TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgesinde yaşanmıştır. Ocak ayında de yer alan 432 maddeden; 40 maddenin ortalama fiyatlarında değişim görülmezken, 295 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 97 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleştiği belirtilmiştir. OCAK Ayı ve Alt Kalemler (%) Ağırlık 2013 2014 Aylık Yıllık Aylık Yıllık 100-0,18 1,88 3,32 10,72 Madencilik 3,97 2,77 6,89 3,68 13,64 İmalat 85,93 0,29 1,46 3,29 11,69 Elektrik, Gaz Üretimi ve Dağıtımı Kaynak: TÜİK, TCMB 9,31-1,08 22,79 3,60-6,96 Su Temini 0,79 3,68 10,11 1,39 8,33 de, sektörler ve alt sektörler incelendiğinde aylık olarak tümünde artış gözlenmektedir. Ana sektörlerde en yüksek artış aylık olarak madencilik ve taşocakçılığı sektöründe gözlenirken alt sektörlerde aylık olarak en yüksek artış diğer mamul eşyalar sektöründe gerçekleşmiştir. Ayrıca yıllık olarak elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı sektörü hariç madencilik başta olmak üzere diğer tüm sektörlerde artış gözlenmektedir. MIGS sınıflandırmasına göre tüm ana sanayi gruplarında yükseliş gözlenirken endeksteki en yüksek artış aylık olarak dayanıklı tüketim mallarında ve yıllık olarak sermaye mallarında gözlenmiştir. SONUÇ VE BEKLENTİLER TCMB nin enflasyon hedefi %5; 2014 için enflasyon tahmini %6,6; 2015 için enflasyon tahmini %5,0 dır. Ocak ayı TCMB Beklenti Anketinde Ocak ayı için beklenti aylık %1,06; Şubat ayı için beklenti aylık %0,60; Mart ayı için beklenti aylık %0,64; 2014 yılı için beklenti %7,44; 1 yıl sonraki beklenti %7,06; 2 yıl sonraki beklenti %6,50 dir. Kaynak: TCMB TCMB Enflasyon Hedefi ve Tahmini Tablosu (%) ENFLASYON HEDEFİ 2014 ENFLASYON TAHMİNİ 2015 ENFLASYON TAHMİNİ 2014 Enflasyon Raporu I 5,0 6,6 5,0 Orta Vadeli Program a Yılsonu ve GSYH Deflatörü Değişimleri Tablosu (%) 2014 2015 2016 5,3 5,0 5,0 GSYH Deflatörü 6,0 5,0 5,3 Kaynak: BUMKO Fiyat Gelişmeleri Raporu, Ocak 2014 Sayfa 3
Ocak ayında vergi düzenlemeleri, döviz kuru, gıda fiyatları gibi etkenler başta olmak üzere fiyatlardaki yukarı yönlü baskı enflasyon rakamlarının yükselmesine neden olmuştur. Önümüzdeki zaman diliminde ise özellikle TL nin değer kaybı ve kur geçişkenliği gibi faktörlerin etkisiyle enflasyonda yukarı yönlü sinyal gözlenmektedir. EK BİLGİLER: 1) ÜFE ve TEFE Yerine nin KULLANILMASI HAKKINDA AÇIKLAMA: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanan Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE), ülke ekonomisinde üretimi yapılan mal ve hizmetlerin üretici düzeyinde oluşan fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak değişimleri ölçen bir fiyat endeksidir. ÜFE 2003 referans yıllı olarak, güncel ürün sepetinin ve ağırlıkların yansıtılabilmesine imkan veren zincirleme endeks yöntemiyle tarım ve sanayi kapsamında hesaplanarak NACE Rev.1 sınıflamasına göre bugüne kadar yayımlanmıştır. Ulusal Hesaplar, Sanayi Üretim, Sanayi Ciro, Yıllık Sanayi Ürün İstatistikleri ve diğer göstergelerle karşılaştırılabilir olması ve Avrupa Birliği normlarına tam uyumlu endeksler üretebilmek amacıyla sanayi kapsamında NACE Rev.2 sınıflamasına uygun yeni bir üretici fiyat endeksine ihtiyaç duyulmuştur. Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi () olarak adlandırılan bu gösterge sanayi sektöründeki üreticilerin yurt içine sattıkları ürünlerin fiyat değişimini kapsamaktadır. Geçmişte Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) ve ÜFE olarak kullanılan endekslerin yerine bundan sonra Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi kullanılacaktır. Sanayi sektörü için ÜFE, AB nin Kısa Dönemli İş İstatistikleri Metodolojisine göre yurt içi ve yurt dışı detayında ayrı ayrı üretilmektedir. Yurt dışına ihraç edilen ürünlerin üretici fiyat değişimlerini ölçmek amacıyla sanayi sektörü için Yurt Dışı Üretici Fiyat Endeksi (YD-ÜFE) de aylık olarak hesaplanıp yayımlanacaktır. Tarım sektörü için üretici fiyat endeksi ise AB nin Tarımsal Fiyat İstatistikleri Metodolojisi ile uyumlu, 2010 sabit temel yıllı ve NACE Rev.2 sınıflamasına uygun olarak üretilecektir. Bu nedenle daha önce ÜFE kapsamında yer alan, tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık faaliyetleri için Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi (Tarım ÜFE) ayrı olarak hesaplanacak ve ile birleştirilmeyecektir Kaynak: TÜİK Daha detaylı bilgi için: http://www.tuik.gov.tr/hbgetir.do?id=15951&tb_id=4 2) ENFLASYON SEPETİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN GÜNCELLEME HAKKINDA AÇIKLAMA: 2014 yılı Tüketici Fiyat Endeksi () hesaplamalarında, 2013 yılı Aralık ayı temel alınarak, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen Amaca Yönelik Bireysel Tüketim Sınıflaması na (COICOP) göre grup ve madde ağırlıkları güncellenmiştir. Bu kapsamda, Kurumsal Nüfus Bireysel Harcama Fiyat Gelişmeleri Raporu, Ocak 2014 Sayfa 4
Anketi 2013 yılında yeniden uygulanmıştır. Ayrıca, uluslararası öneriler doğrultusunda ikinci el otomobil harcamaları ağırlık sistemi içinde tekrar değerlendirilmiştir. Hane halklarından hane halklarına yapılan ikinci el satışlar ağırlık sisteminde kapsanmazken, galerilerden hane halklarına yapılan ikinci el satışlar ticaret marjı dikkate alınarak ağırlık sisteminde kapsanmıştır. 2014 yılında 432 madde, 968 madde çeşidi kapsanacak olup, 27.432 işyeri ve 4.265 konuttan her ay yaklaşık 389.944 fiyat derlenecektir 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi 2014 Giren Madde Listesi: Sıra No Madde Adı 1 DVD (Boş) 2 Tablet (Bilgisayar) 3 Umreye Gidiş Ücreti 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi 2014 Çıkan Madde Listesi: Sıra No Madde Adı 1 CD (Boş) 2 Pirinç Unu 3 Elektrikli El Süpürgesi (Şarjlı) 4 Mp3 Çalar Daha detaylı bilgi için: http://www.tuik.gov.tr/hbgetir.do?id=16126&tb_id=7 Kaynak: TÜİK 2014 yılında hizmet, gıda ve alkolsüz içecekler ile alkollü içecekler ve tütün gruplarının endeks içindeki payı artarken temel mal ve enerji gruplarının payı azalmıştır Kaynak: TCMB KAYNAKLAR: www.tuik.gov.tr www.tcmb.gov.tr www.bumko.gov.tr TÜİK 2014 OCAK Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu Fiyat Gelişmeleri Raporu, Ocak 2014 Sayfa 5