25 MADDİ DURAN VARLIKLAR İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve bir yıldan fazla yararlanılacağı tahmin edilen fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesaptır. 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI 252 BİNALAR HESABI 253 TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR HESABI 254 TAŞITLAR HESABI 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-) 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 259 VERİLEN AVANSLAR HESABI 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır. Arazi, işletme faaliyetlerine ayrılmış veya bölünerek arsalar haline getirmeye elverişli geniş yeryüzü parçalarıdır. Arsa ise; şehir, kasaba, köy sınırları içinde olup, binalar, bürolar, fabrikalar ve benzeri inşaata ayrılmış yeryüzü parçalarıdır. Arsa ve araziler satın alma değerleri ile aktife alınmalıdır. Arsa ve araziler satın alındıklarında, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Satın alınma nedeniyle öden noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile tapu harçlarının maliyet bedeline eklenmesi veya doğrudan gider yazılması mükelleflerin isteğine bırakılmıştır (VUK.Md.270) Boş arsa ve araziler amortismana tabi tutulmazlar, yeniden değerleme kapsamına alınmazlar.(vuk.md.314) 251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI İşletmeye ait yerüstü ve yeraltı düzenlerinin izlendiği hesaptır. Yeraltı ve yerüstü düzenleri, herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yeraltında veya yerüstünde inşa edilmiş her türlü yol, park, köprü, tünel, bölme, baca, sarnıç, kuyu, havuz, iskele, rıhtım, park, bahçe, duvar, çit, spor sahaları, kanalizasyon gibi yapılardır. Satın alınması halinde maliyet bedeli ile aktife alınır. İnşa edilmesi halinde; inşa ve imal giderleri, arsasının bedeli ile birlikte maliyetini oluşturur. Amortisman ve yeniden değerleme işlemine tabidir. 252 BİNALAR HESABI İşletmenin her türlü binaları ile bunların ayrılmaz parçaları bu hesapta izlenir.
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** Binaların satın alınması halinde maliyet bedeli ile aktife kayıt edilir. İnşa edilmesi halinde; inşa ve imal giderleri, arsasının bedeli ile birlikte maliyetini oluşturur. Herhangi bir sebeple elden çıkarılması halinde alacağına kayıt yapılır. Aktif karakterli bir hesap olup, borç kalını verir. Ya da borç ve alacak tarafları birbirine eşit olur. 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin izlendiği hesaptır. Makineler edinme maliyetiyle hesaba borç kaydedilirler. Makine ve tesisatın gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri ile genişletme veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan giderleri maliyetine eklenir. (VUK.Md.270-272) Aktif karakterli bir hesap olup, borç kalanı verir. Ya da borç ve alacak tarafları birbirine eşit olur. 254 TAŞITLAR HESABI İşletme faaliyetinde kullanılan tüm taşıtlar bu hesapta izlenir. Ulaştırma sektöründe, hizmet üretimi amacı ile kullanılan tüm taşıt araçları da bu hesapta izlenir. Ancak, ulaştırma sektöründe ana hizmet üretiminde kullanılan taşıt araçlarının toplam tutarı bilanço dipnotlarında gösterilir. Satılmak üzere satın alınan taşıt araçları bu hesapta gösterilmez, bunlar ticari mal hükmündedir. Taşıtlar, gayrimenkuller gibi maliyet bedeliyle hesabın borcuna kaydedilir. Genişletme veya iktisadi kıymetin devamlı olarak artırılması amacıyla yapılan giderler maliyetine eklenir. Taşıtlar için yapılan, komple motor değiştirme mahiyetinde olmayan, parça ve lastik değiştirme harcamaları ile bakım onarım masrafları gider olarak yazılır. Aktif karakterli bir hesap olup borç kalını verir. Ya da borç ve alacak tarafları birbirine eşit olur. 255 DEMİRBAŞLAR HESABI İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro, makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya, alet edevat gibi maddi varlıkların izlendiği hesaptır. Bedele 500.000 TL'yı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar doğrudan gider yazılabilir. Demirbaşlar maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna kayıt yapılır. Herhangi bir sebeple satılması veya elden çıkarılması halinde alacağına kayıt yapılır. Aktif karakterli bir hesap olup, borç kalanı verir. Ya da borç ve alacak tarafları birbirine eşit olur. 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR HESABI Yukarıda belirtilen hesapların hiç birinin kapsamına girmeyen, özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıklar bu hesapta izlenir. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-) Maddi duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Bir sabit değerin amortismana konu edilebilmesi için işletmede bir yıldan fazla kullanılması ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması gerekir. Buradaki "kullanılma" 13-14 ARALIK 2018
tabiri fiilen kullanılmış olmayı değil bundan birden fazla yıl yararlanmayı ifade eder. Amortisman ayırabilmek için, ilgili duran varlığın kullanıma hazır hale gelmiş olması gerekir. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI İşletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili yapılan harcamaların izlendiği hesaptır. 7/B seçeneğinde; yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesabın borcuna kaydedilmektedir. Yatırım bittikten sonra bu hesabın alacağına karşılığında ise ilgili duran varlık hesabının borcuna kayıt yapılmak suretiyle kapatılmaktadır. 7/A seçeneğinde ise; yatırım harcamaları, fonksiyonel gider hesapları bünyesindeki "Yatırım Gider Yerleri" itibariyle kayda alınır ve dönem sonunda 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI'na aktarılır. 1.Duran Varlık Edinilmesi: Duran varlıklar satın alma yolu ile ya da imal edilmek suretiyle edinilir. Duran varlığın bedelinin ödenmesi halinde ilgili duran varlığın borcuna kayıt yapılır. Duran varlıkların belirli bir süre içerisinde edinilmesi halinde ise duran varlıklara ait değerlerin birbirine karışmaması için yapılan bütün harcamalar geçici bir hesap olan "258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI"nda toplanır. Duran varlığın tamamlanmasından sonra bu hesap kapatılarak ilgili duran varlık hesabına kayıt yapılır. Örnek: a)işletme fazla parasını değerlendirmek amacıyla 5.500,- TL ya bir arsa satın almıştır. b)işletme satın aldığı arsanın etrafına %18 kdv dahil 944,- TL ödeyerek duvar yaptırmıştır. c)işletme şehir merkezinde büro olarak kullanılmak amacıyla %18 kdv dahil 17.700,- TL ye bir dükkan satın almış bedelini bankadaki ticari mevduat hesabından ödemiştir. d)işletme fabrika binasına kuracağı ek tesis için %18 kdv dahil 11.800,- iş makinası satın almış bedelini bankadaki ticari mevduat hesabından ödemiştir. e)işletme işyerindeki personelin taşınmasını sağlamak amacıyla %18 kdv dahil 23.600,- TL ye bir taşıt satın almıştır. f)işletme satın aldığı ve büro olarak kullanacağı dükkanın iş amaçlarına uygun hale getirilmesi için (Bilgisayar, masa, koltuk, sandalye, halı, vb.) %18 kdv dahil 4.720,- TL lik demirbaş satın almıştır. g)işletme fabrika binasında işçilerin yemek yemesi için oluşturulan yemekhanede kullanılmak üzere %18 kdv dahil 1.180,- TL ye çelik kazan, çelik yemek tabakları satın almıştır. h)işletme dönem sonunda duran varlıklarına amortisman ayırmıştır. Yer altı ve yer üstü düzenlerinin ekonomik ömrü 10 yıl, binanın ekonomik ömür 40 yıl, iş makinalarının ekonomik ömrü 8 yıl, taşıtın ekonomik ömrü 5 yıl, demirbaşların ekonomik ömrü 10 yıl, diğer dönen varlıkların ekonomi ömürleri ise 10 yıldır.
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** 13-14 ARALIK 2018
7 a seçeneğine göre amortisman gider kaydı
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** b) 7/b seçeneğine göre amortisman gider kaydı. 13-14 ARALIK 2018
Örnek 2: a)işletme yeni fabrika binası yapma amacıyla 7.500,- TL ye bir arazi satın almıştır. b)alınan arazinin etrafına yaptırılan çit için %18 kdv 2.360,- TL harcama yapılmıştır. c)alınan arazinin inşaata elverişli hale getirilmesi için demir harfiyat işletmesine %18 kdv dahil 1.180,- TL ödeme yapılmıştır. d)işletme binanın yapımını kaçan inşaat firmasına ihale etmiştir. e)üç ay sonra birinci hak ediş olarak kaçan inşaat firmasına %18 kdv dahil 47.200,- TL ödeme yapılmıştır. f)bir yıl sonra ikinci ve son hak ediş olarak %18 kdv dahil 59.000,- TL ödenmiştir. g)bina işletme tarafından teslim alınmıştır.
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** 2.Duran Varlığın Değerini Artırıcı Harcama Yapılması: Duran varlığın değerinin sürekli olarak artırılmasına yönelik yapılan harcamalar ilgili duran varlığı maliyetine eklenir. Duran varlıkları hizmette tutmak amacıyla yapılacak bakım onarım giderleri ise ilgili yıl içerisinde gider hesaplarına alınır. Örnek: 1.İşletme aktifinden 30.000,- TL ye kayıtlı bulunan servis aracına %18 kdv dahil 3.540,- TL ye bir klima satın almış ve montajı için %18 kdv dahil 354,- TL ödeme yapmıştır. 2.İşletme aktifinde 50.000,- TL ye kayıtlı bulunan büro olarak kullandığı binasına %18 kdv dahil 11.800,- TL kalorifer sistemi taktırmıştır. Ayrıca binanın boya ve badanası için %18 kdv dahil 1.180,- TL ödeme yapmıştır. 13-14 ARALIK 2018
3.Duran Varlığın Satılması veya Hasara Uğraması: Duran varlıkların satılması halinde sağlanan artış bedelinin duran varlığın net değeri karşısındaki durumuna göre kar veya zarar ortaya çıkacaktır. Amortisman kaydedilmesinde direkt yöntem uygulandığında duran varlık hesabı net değeri gösterir durumdadır. Amortisman kaydedilmesinde endirekt yöntem uygulanıyorsa; net değer o duran varlığın duran varlıklar hesabındaki değeri ile birikmiş amortismanı arasındaki farktır. Bu nedenle duran varlığın hesaptan çıkışında o ana kadar ayrılmış bulunan amortismanlar göz önünde tutulur. Örnek: 1.İşletme kayıtlı değeri 4.000,- TL, birikmiş amortismanı 2.400,- TL olan demirbaşlarını %18 kdv dahil 2.360,- TL ye peşin olarak satmıştır. 2.İşletme kayıtlı değeri 5.000,- TL, birikmiş amortismanı 2.000,- TL olan iş makinalarını %18 kdv dahil 2.950,- TL ye peşin olarak satmıştır. 3.İşletme kayıtlı değeri 40.000,- TL, birikmiş amortismanı 28.000,- TL olan taşıtını %18 kdv dahil 17.700,- TL ye satmıştır.