T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GAZETECİLİK KÜLTÜR SANAT HABERCİLİĞİ ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. KÜLTÜR SANAT HABERCİLİĞİ...3 1.1. Temel Kültür Sanat Bilgisi...3 1.2. Kültür Sanat Muhabirinin Nitelikleri ve Çalışma Koşulları...4 1.3. Kültür Sanat Servislerinin Yapısı...5 UYGULAMA FAALİYETİ...10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...12 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...13 2. KÜLTÜR SANAT HABERİ NASIL OLUŞTURULUR...13 2.1. Sergiler...14 2.2. Müzayedeler...14 2.3. Kültür Merkezlerinin Etkinlikleri...15 2.4. Sempozyum, Panel, Seminerler...15 2.5. Gösteriler...15 2.5.1. Tiyatro...15 2.5.2. Sinema...15 2.5.3. Opera, Bale...16 2.6. Kitap Tanıtımları...17 2.7. Festivaller...17 UYGULAMA FAALİYETİ...18 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...20 ÖĞRENME FAALİYETİ 3...21 3. KÜLTÜR SANAT HABERİ YAZIM TEKNİKLERİ...21 3.1. Kültür-Sanat Haberi Yazım Teknikleri...21 UYGULAMA FAALİYETİ...26 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...28 MODÜL DEĞERLENDİRME...29 CEVAP ANAHTARLARI...30 KAYNAKÇA...31 i
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI 321GM0034 Gazetecilik Yazılı Basın Muhabirliği Kültür Sanat Haberi Yazmak MODÜLÜN TANIMI Kültür sanat haberciliğinin ve haber kaynaklarının incelendiği, kültür sanat haberi yazma ile ilgili, bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/24 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI Redaksiyon Yapmak 2 modülü ile Yayın Türüne Göre Gazetecilik dersinin modüllerini almış olmak. Kültür Sanat Haberi Yazmak. Genel Amaç: Gerekli ortam sağlandığında kültür sanat haberciliğinin temel unsurlarını ve haber kaynaklarını inceleyerek, alanla ilgili rutin ve özel haberler yazabileceksiniz.. Amaçlar: 1. Kültür sanat haberciliğiyle ilgili temel unsurları analiz edebileceksiniz. 2. Alana özgü haber kaynaklarını sistematik olarak takip edebileceksiniz. 3. Tekniğine uygun kültür sanat haberi yazabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam: Tam donanımlı atölye ortamı, kültür sanat servisleri Donanım: İnternet, Türkçe sözlük, imla kılavuzu, televizyon, bilgisayar, projeksiyon cihazı, gazeteler, dergiler, internet ÖLÇME VE DEĞERLERDİRME Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmeniniz, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii
GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Kültür-sanat haberciliği, gazeteciliğin önemli uzmanlık alanlarındandır. Belli bir alanda uzmanlaşmak, bir süre sonra gazeteci için inanılmaz bir kolaylık sağlar. Güvenilir, ne yaptığını bilen, bilgilerde hatalara yer vermeyen gazeteci, artık alanında aranan, danışılan bir uzman olur. Kültür alanında habercilik yapabilmek zor olduğu kadar hemde keyif vericidir. Zorluğu, alanın oldukça geniş bir bilgi birikimi içermesinden kaynaklanır. Edebiyat, arkeoloji, sanat tarihi, antropoloji, sosyoloji gibi en temel alanlarda bilgi sahibi olmak gerekir. Gazeteci her şeyi bilmek zorunda değildir ama bilmediklerini öğrenip ortaya çıkarmak gazetecinin temel görevi olmalıdır. Kültür sanat muhabirliği ile kültür alanında muhabirlik yapmak arasında da ciddi bir fark vardır. Kültür sanat muhabirliği tiyatro, bale, opera, sinema, plastik sanatlar gibi konularda röportajlar ve eleştirel yazılar hazırlar. Kültür alanında muhabirlik ise tarihi ve kültürel birikim arasında haber çalışması yapmaktır. Sizler, bu modül sayesinde kültür sanat muhabirinde olması gereken bilgi ve becerilere sahip olacaksınız. 1
2
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Kültür-sanat haberciliği ile ilgili temel unsurları analiz edebileceksiniz. ARAŞTIRMA İlinizde faaliyet gösteren bir yazılı basın kuruluşunu ziyaret ederek kültür sanat haberleri ile ilgili çalışmaları hakkında bilgi alınız. 1. KÜLTÜR SANAT HABERCİLİĞİ Kültür-sanat haberciliği yapan kitle iletişim araçları (gazete, televizyon, dergi vs.) insanlara ülkedeki ve dünyadaki kültür ve sanat alanındaki gelişmeleri bildirir. Kültür-sanat haberciliği tahmin edilenden çok daha geniş bir alandır. Örnek vermek gerekirse arkeoloji, tarih, sinema, plastik sanatlar, tiyatro, müzik, edebiyat, yayım dünyası gibi alanlardaki gelişmeler kültür-sanat haberciliğinin kapsamına giren gelişmelerdir. Türkiye'de ne yazık ki kültür-sanat haberciliği dünya standartlarına göre son derece geridedir. Ancak son yıllarda bir gelişim sürecinden bahsedilebilir. Örneğin, TV kanallarındaki haber bültenlerinde kültürsanat haberlerinin artmasının yanında, kültür-sanat programlarının niteliklerinin arttığını da söyleyebiliriz. Gazetecilik açısından bakıldığında bu alanda büyük bir kısırlığın söz konusu olduğu görülür. Türk basınındaki birçok büyük gazetede halen kültür-sanat sayfası yoktur. 1.1. Temel Kültür Sanat Bilgisi Kültür-sanat kavramı tarih, arkeoloji, yayımcılık, mimarlık gibi kültür alanlarını ve sinema, plastik sanatlar, müzik, tiyatro gibi sanat alanlarını içeren büyük bir alandır. Kültür, insanlar arasındaki ortak inançlar, değerler, hareket ve davranış tarzlarıdır. Bir toplumun şarkıları, dansları, sosyal kuralları ve dili o toplum kültürünün öğeleridir. Kültür, insan olarak belli bir toplumda öğrendiklerimizle davranış, düşünce sistemimizin toplamı sayılabilir. Ne yediğimiz, ne içtiğimiz, ne okuduğumuz, nelere sempati ile yaklaşırken nelere tepki duyduğumuz, ait olunan grup, küme ya da toplumu karakterize eder. Günümüzde iletişimin hızlı yapılabilmesi, kültürel ve bilimsel gelişmelerin, anında yayılmasına olanak sağlamıştır. Kültür birbirine uyan ve birbirini tamamlayan parçalardan meydana gelir. Toplumun bireyleri tarafından paylaşılır ve insanların ihtiyaçları üzerine kurulur. 3
Kültür insanoğlunun gelişimine, kendini yenilemesine ve aynı zamanda geçmişle bağlarını kurmasına yardımcı olan temel ihtiyaçtır. İnsanoğlu, bilmeden hatta istemeden de olsa kültürel etkileşimden kendini soyutlayamaz. Gazeteci, yaşadığı toplumdaki bireyleri bu noktada yetiştirmeye, yönlendirmeye, onları bu konuda yeni kapılar açmaya yönelik bilgilendirici haberler yapar. Aynı zamanda bu alanda yaşanan gelişmeleri duyurarak onların bilinçlenmesine yardımcı olur. Sanat ise insanlık tarihinin her döneminde var olan bir olgudur. İnsanlığın geçirdiği evrimler yaşama biçimlerini, yaşama bakışlarını, sanat biçimlerini ve sanata bakışlarını değiştirmiş; her dönemde ve her toplumda sanat farklı görünümlerde ortaya çıkmıştır. Thomas Munro ya göre; Sanat doyurucu estetik yaşantılar oluşturmak amacıyla dürtüler yaratma becerisidir. Hegel e göre sanattaki güzellik doğadaki güzellikten üstündür. Sanat insan aklının ürünüdür. Kendisine doğanın taklidinden başka amaç bulmalıdır. Sonuç olarak sanat, deha düzeyindeki zekânın, var olana karşı tepkisinin, tutarlı bir bütünlük içerisinde somutlaştığı bir alandır. Kitle iletişim araçlarında yer alan sanat olaylarını (sergi, tiyatro, film vs.) gazeteci ya haber biçiminde ya da eleştiri türünde hazırlar. Eğitsel eleştiri; dikkati ve gözlem gücünü, düşünme ve düşündüğünü dile getirme yeteneğini geliştirir, konunun daha iyi öğrenilmesini sağlar. Böylece basın sanatı konu ederek eğitim işlevini de yerine getirmiş olur. 1.2. Kültür Sanat Muhabirinin Nitelikleri ve Çalışma Koşulları Öncelikle bir kültür-sanat muhabiri, alt alanlar arasında birçok ilişki bulunmasından dolayı kültür-sanatın her alanına dair genel bilgi sahibi olmalıdır. Herkes az ama yeterli ölçüde örneğin tiyatrodan da plastik sanatlardan da anlamalıdır. Ama bunun ötesinde belli bir alanda veya alanlarda uzmanlaşmak faydalıdır. Belli bir alana özel ilgi, haberciliğin kalitesini yükseltir. Ancak ağaçlara bakarken ormana üstten bakmaktan vazgeçilmemelidir. Kültür-sanat evrensel bir alan olduğu için bu alanda muhabirlik yapanların yabancı dil bilmeleri önemlidir. Ayrıca soru sorma, analitik düşünme, olaylar arasında bağ kurabilme, konulara haber gözüyle bakabilme yeteneklerinin yanı sıra, gazete muhabirliğine özel olarak bilgisayar kullanımına hâkimiyet de bu alanda çalışacak olanlar için önemlidir. Muhabir, kültür-sanat alanının içinde yer almalıdır. Sürekli etkinliklere katılmalı, iyi bir okur olmalı, özellikle kültür ve sanat gündemini yakından takip etmelidir. Sergilere, müzelere konserlere ilgi duymalıdır. Farklı olanı görebilme yeteneği olmalıdır. Hızlı ve zeki olmalıdır. Söylenenleri çabuk kavrayabilmelidir. 4
Kültür Sanat Servisleri Nasıl Çalışır Resim 1.1: Editör hafta başında yayın ilkelerine ve gelen mailler, postalar, basın bültenleri, basın tanıtım CD leri doğrultusunda bir program hazırlar. Ardından muhabirlere hazırlayacakları haberlerle ilgili basın bültenlerini, basın tanıtım CD lerini verir. Muhabir, en kısa sürede haberini tamamlayıp yayın sistemine teslim etmelidir. Editör, haberleri gözden geçirerek gerekirse değişiklikler yapar. Kısaltır ya da uzatır. Bütün haberler tamamlandığında ve haberlerin görsel malzemeleri geldiğinde haberler görsel sanatlar bölümüne gönderilir. Burada daha önceden hazırlanmış sayfa planına göre görsel sanatlar ekibi, yazıları ve fotoğrafları sayfalara yerleştirir. Sayfalar bittikçe çıktıları alınarak redaktörlere gönderilir. Redaktör, gerekli düzenlemeleri yaptıktan sonra sayfaları görsel sanatlar bölümüne tekrar getirir ve gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra sayfalar basıma gönderilir. 1.3. Kültür Sanat Servislerinin Yapısı Kültür-sanat servislerinin çalışma koşulları medyanın genel çalışma koşulları ağırlığından payını almaktır. Öncelikle bu servisin medya içindeki diğer servislere oranla daha esnek bir yapısının olduğu söylenebilir. Ülkede ekonomik ve politik alanda gündem sürekli değişmektir. Bu alanlardaki gazeteciler bu nedenle saatlerle yarışmaktadır. Bu alanlarla kıyaslandığında kültür-sanat gündeminin daha yavaş akmakta olduğu söylenebilir. Bu da belli bir kolaylık getirmektedir. Kültür-sanat servisleri edebiyat, sinema, tiyatro, müzik, plastik sanatlar, karikatür, fotoğraf gibi sanatın tüm dallarını kapsayan geniş bir yelpazede güncel haberler hazırlarlar. Kültür sanat servisi medyanın yayın kimliğine göre organizasyondaki önem derecesi artan ya da azalan bir servistir. Medya organizasyonunun belirlediği tüketici kitlesinin (okuyucu, dinleyici, izleyici) niteliğine göre bu servisin haber üretimindeki etkinliği değişkenlik gösterir. 5
Yayın kimliği kitle gazeteciliğine doğru bir eğilim gösteren gazetelerde, düzenli bir kültür sanat servisi ile kültür sanat sayfasına rastlanmaz. Bu tür gazeteler, kültür-sanat etkinlikleri ile ilgili haberleri haftanın belli günlerine yayma eğilimi gösterir. Yayın kimliği kitle gazeteciliğine uygun olmasına rağmen, tüketicilerinin demografisindeki çeşitlilikle doğru orantılı olarak yayın yapan medya organizasyonlarında ise düzenli bir kültür sanat sayfası ile kültür sanat servisi bulunur. Fikir gazeteciliğini yayın kimliği olarak belirlemiş medya organizasyonlarında kültür sanat servisleri, uzman ve dinamik bir kadro ile çalışır. Fikir gazetelerinde alanla ilgili sayfa sayısı binin üstündedir. Bu sayfalarda kültür sanat etkinliklerine geniş yer vermenin yanında yorum, eleştiri ve ayrıntılı röportajlarla da sayfalarını zenginleştirmektedirler. Resim 1.2: Ülkemiz basınında etkin 7 gazetedeki kültür sanat sayfalarının durumu (Ocak-Nisan 1995 tarihleri arasında) yayın kimliği ile kültür sanat servisleri arasındaki bağlantıyı ortaya koymaktadır. Gazete Adı Yayın Kimliği Kültür- Sanat Sayfa Sayısı Cumhuriyet Fikir gazetesi 2 sayfa Hürriyet Kitle gazetesi 1 sayfa Milliyet Kitle gazetesi 1 sayfa Türkiye Kitle gazetesi 1 sayfa Sabah Kitle gazetesi Kültür sanat sayfası yok Servis bir editör ile haber kaynaklarına göre uzmanlaşmış muhabirlerden oluşur. Muhabirler gerektiğinde eleştirmen yazar gibi belli konularda (sinema, tiyatro, kitap, sergi) eleştiri yazıları hazırlayabilmektedirler. 6
Servis Editörünün Görevleri Sabah gündem toplantılarına girerek servisinin elindeki haber malzemesini genel yayın yönetmeni ve yazı işleri müdürüne sunar. Gerektiğinde vitrine (gazete için birinci sayfa, dergi için kapak, radyo, TV haberlerinde ilk üç haber arasına girenler) çıkarılacak haberleri önerir. Malzemesi elde hazır olan haberlerle, izlenecek haberleri belirleyerek gündem toplantısında ayrıntılarını anlatır. Servisinde kendisine bağlı olarak çalışan muhabirleri rutin ve özel haberlerle yönlendirir. Muhabirlerinin belli uzmanlık alanlarında yetişmesini sağlar. Rutin ve özel haber konularını belirler. Günlük haber akışı içinde gerekli gördüğü rutin haberlere muhabir ve foto muhabir gönderir. Servis içindeki haber akışını denetimi altında tutar. Kendi servisine ayrılan alan için gerekli haberleri düzenler. Başlık ve resim altlarını yazar ya da yazımını denetler. Gazetede kendi servisine ayrılan sayfa ya da sayfaların mizanpajdan sonraki son kontrolünü yapar. 1.4. Haber Kaynakları Sanatçılar, sanatçıların yaptığı işi sergilemek isteyen yapımcılar hatta kimi zaman okullar, yapılan ürünleri duyurmak için kurulan halkla ilişkiler kurumları ve yabancı yayınlar, bir kültür-sanat servisinin vazgeçilmez haber kaynaklarıdır. Son yıllarda kültür-sanat servislerinin haber kaynakları genelde basın bültenleri oldu. Bunun olumlu ve olumsuz yanları bulunmaktadır. Bültenler, haberciye derli toplu bilgi sunmakta ve işini kolaylaştırmaktır. Ancak, diğer yandan habercinin haber üzerindeki yaratıcılığını kısıtlamakta, bültende yer alan abartı, övgü gibi yargıların aynen habere yansıtılması gibi sakıncaları bulunmaktadır. Servisin muhabirleri tabii ki bültenlerden yararlanacaktır. Ancak bir muhabirin unutmaması gereken, haberin aslının 'dışarıda' olduğudur. Aşağıda basın kuruluşlarına gönderilen bir basın bülteni yer almaktadır. Bülteni inceleyiniz. 7
SİNEMATÜRK ÜN İKİNCİ SAYISI ÇIKTI! MANAKİ KARDEŞLER İN FİLMLERİNDEN KARELER TÜRK BASININDA İLK KEZ SİNEMATÜRK DERGİSİNDE Yayın hayatına geçtiğimiz ay başlayan Sinematürk dergisinin birinci sayısı Türkiyeli sinemaseverler tarafından büyük ilgiyle karşılandı. İlk sayısı tükenen derginin ikinci sayısının kapak konusu Aralık ayında gösterime girecek olan Takva ve bu filmin yaratıcı ekibi Yeni Sinemacılar. Türk Sineması na ilişkin haberler, eleştiriler ve röportajlarıyla Sinematürk dergisi bu sayısında da dopdolu bir içerikle okurlarının karşısına çıkıyor. Makedonyalı sinemacılar Manaki Kardeşler in Osmanlı Sultanı V. Mehmet (Reşat) in Manastır ve Selanik ziyaretleri sırasında çektiği filmlere ait fotoğraflar Türk basınında ilk kez Sinematürk sayfalarında yer alıyor. İlk sayısı Ekim ayının 15 inde çıkan derginin ikinci sayısında yine birbirinden önemli yazılar bulunmakta. Burçak Evren, Özgür Şeyben, Bülent Vardar, Berk Birinci, Barış Pirhasan, Sevinç Baloğlu, Okan Ormanlı gibi sinema yazarlarının yazı, inceleme ve eleştirilerinin yer aldığı Sinematürk ün ikinci sayısında şu yazılar yer alıyor. Yeni Sinemacılar ve Takva, Burçak Evren; Türk Sinemasında İlk Sinemaskop Filmler, Burçak Evren; Türkiye de İlk Kez Manaki Kardeşler in Çektiği Filmler ve Fotoğraflar, Özgür Şeyben; Türkiye de Sinemanın Gelişimi ve Ulusal Sinema Tartışmaları, Bülent Vardar; Sis ve Gece, Müge Serçek; Bahçe ya da Yazlık Sinemalar, Berk Birinci; Adem in Trenleri, Barış Pirhasan; Eleştiriler, Bülent Vardar, Okan Ormanlı, Sevinç Baloğlu, Özgür Şeyben. Muhabir, elinden geldiğince kültür-sanat etkinliklerine katılmalı, kitap okumalı, yapabildiği kadar çok yayın takip etmeli, kültür-sanat alanındaki insanlarla iletişim kurmalıdır. 8
Resim 1.3: Bu arada kültür-sanat servisleri, gerektiğinde yabancı kaynakların haber malzemelerinden de yararlanırlar. Genelde dünya çapında sanatçıların eserlerinin ya da kültürel değerlerin satışa sunulduğu ünlü müzayede kuruluşlarının (Christie s ve Sotheby s) etkinliklerine yer verilir. Bunun yanında yurt dışında başarı kazanmış Türk sanatçıları ile ilgili haberler ya da dünya çapında ünlü sanatçıların yaşamları ve sanatsal kişilikleri ile ilgili haberler de yabancı kaynaklardan yararlanılarak okuyucuya sunulur. Uluslararası sahada olup biten kültür-sanat haberlerine özel bir önem verilmeli ve kamuoyu bu gelişmelerden haberdar kılınmalıdır. 9
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI Kültür-sanat alanıyla ilgili temel bilgileri ve kültür sanat muhabirinin sahip olması gereken nitelikleri sıralayınız. Kültür-sanat muhabirinin çalışma koşullarının farklılıklarını sıralayınız. ÖNERİLER Dikkatli olunuz. Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönerek tekrar ediniz. Kültür-sanat haberciliğinin haber kaynaklarını sıralayınız. 10
PERFORMANS DEĞERLENDİRME Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre Evet / Hayır seçeneklerinden uygun olan kutucuğu işaretleyiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1. Kültür-sanat alanıyla ilgili temel bilgileri ve kültür-sanat muhabirinin sahip olması gereken nitelikleri doğru ve eksiksiz bir şekilde sıralayabildiniz mi? 2. Kültür-sanat muhabirinin çalışma koşullarının farklılıklarını doğru ve eksiksiz bir şekilde sıralayabildiniz mi? 3. Kültür-sanat haberciliğinin haber kaynaklarını doğru ve eksiksiz bir şekilde sıralayabildiniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınız arasında Hayır yoksa bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. Eğer Hayır cevabı vermişseniz, yapamadığınız işlemi ve varsa konularını tekrar ederek ya da öğretmeninizden yardım alarak eksiğinizi gideriniz. 11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ifadelerin başındaki boşluğa doğru ise (D) yanlış ise (Y)koyunuz. 1. ( )Kültür sanat muhabiri kültür sanatın her alanına dair genel bilgi sahibi olmalıdır. 2. ( )Kültür sanat servisleri edebiyat, tiyatro, müzik gibi sanatın tüm dallarını kapsayan geniş bir yelpazede güncel haber hazırlar. 3. ( )Kültür sanat servisinin haber kaynakları basın bültenidir. 4. ( )İletişimin hızlı yapılabilmesi kültürel ve bilimsel gelişmelerin anında yayılmasına olanak sağlamıştır 5. ( )Türk basınında kültür sanat sayfalarına geniş yer ayrılır. DEĞERLENDİRME Verdiğiniz cevapları, cevap anahtarı ile karşılaştırarak performansınızı ölçünüz. Bu öğrenme faaliyeti ile ilgili eksikleriniz varsa eksiklerinizi öğrenme faaliyetinden ya da öğretmeninizden yardım alarak giderebilirsiniz. 12
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Alana özgü haber kaynaklarını takip edebileceksiniz. ARAŞTIRMA İlginizi çeken herhangi bir kültürel etkinliği izleyerek izlenimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. KÜLTÜR SANAT HABERİ NASIL OLUŞTURULUR Bir kültür-sanat haberi oluşturulurken öncelikle ortada haber değeri taşıyan bir kültürsanat olayı bulunmalıdır. Bunlar acil gündemden de olabilir, rutin gündemden de. Üretilen ürünün sahipleriyle, filmlerin oyuncuları veya yönetmenleriyle konuşulur. Acil gündeme bir örnek verelim. Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanması, büyük bir haber değeri taşımaktadır. Böyle bir olayla karşılaşan kültür-sanat servisi okura Pamuk'un Nobel kazanması haberini sunacaktır. Ancak haberde okurlar Nobel'in ne olduğu, daha önce bu ödülü kimlerin kazandığı, Pamuk'un kim olduğu, neden Nobel'e layık görüldüğü, Pamuk'un Nobel kazanmasına Türkiye ve dünya kamuoyundan ne gibi tepkiler geldiği gibi bilgilere de ihtiyaç duyacaktır. Rutin gündeme ise bir sergi haberiyle örnek verelim. Usta bir Türk ressamı olan Ömer Uluç bir sergi açacaktır. Sergi bilgisi, size gelir ya da siz bilgiye ulaşırsınız. Ve ardından bu sergiyi insanlara bildirmek amacıyla sergiye gitmeniz gerekir. Ömer Uluç'la yapacağınız röportaj haberin gücünü artıracaktır. Kültür-sanat haberleri, zaman zaman konunun önemine göre birinci sayfada kendisine yer bulabilmektedir. Özellikle, yayın dünyasının giderek etkin bir yapıya kavuşması, çok satan yazarların sayısının her gün artması, kültür-sanat haberlerinin tıpkı diğer haberler gibi muhtelif sayfalarda yayımlanmasını da beraberinde getirmektedir. Ayrıca gazetelerin hafta sonu ekleri de hayli geniş bir biçimde sayfalarını kültür-sanata açmaktadır. Kültür-sanat dünyasında etkili olan pek çok tartışmanın gazete sayfalarında yer alması okuyucunun dikkatini çekmektedir. Kültür-sanat haberlerinin tıpkı diğer haberler gibi muhtelif sayfalarda yayımlanması, bu alanda çalışan muhabirlere de farklı sorumluluklar yüklemektedir. 13
Kültür-sanat muhabiri, haberin öznesi konumunda olan yazar, yayınevi, ressam, müzisyen galeri sahibi vb. kişi ve kurumlarla ilişkilerinde son derece dikkatli olmalıdır. Bu ilişkiler, karşılıklı güven esasına dayanmalı ve herhangi bir manipülasyona meydan vermemelidir. Çok satanlar, çok dinlenenler gibi listelerin hazırlanması, genellikle problemli olmaktadır. Bu listelerin altında mutlaka kaynak belirtilmeli ve mümkün olduğu ölçüde farklı kaynaklara dayandırılmalıdır. Ayrıca, zaman zaman bu listelerin nasıl hazırlandığı konusunda açıklayıcı bilgiler verilmeli ve okurlar aydınlatılmalıdır. 2.1. Sergiler Resim, heykel, fotoğraf gibi alanlarda çalışan ve sergilerle eserlerini ortaya koyan sanatçıların her biri bu servislerin haber kaynağıdır. Ayrıca bu sanatçılar, sergileri hakkındaki ön haberlerle, röportajlarla, kültür-sanat servislerinin günlük haber akışı içinde yer alırlar. Resim 2.1: Sergi salonlarının her biri de yıllık sergi programları ile haber kaynağıdır. 2.2. Müzayedeler Müzayedeler de son zamanlarda giderek daha fazla kültür-sanat sayfalarında kendilerinden söz ettirmektedir. Ancak eserlerin yüksek fiyatları nedeniyle müzayede haberleri daha çok medya organizasyonları tarafından vitrindeki haber malzemeleri arasında kullanılmaktadır. Konu ile ilgili haberleri arkadaşlarınızla birlikte inceleyiniz. 14
2.3. Kültür Merkezlerinin Etkinlikleri Büyükşehir belediyelerine, ilçe belediyelerine, özel kuruluşlara, büyükelçilik ve konsolosluklara, üniversitelere bağlı olarak çalışan kültür merkezlerinin aylık programlar halinde hazırladıkları sanatsal ve kültürel etkinlikler, bu servislerin rutin haber gündeminde bulunur. İstanbul Fransız Konsolosluğu ile Almanya ve Avusturya Konsoloslukları, yabancı kültür merkezi etkinliklerini en iyi uygulayan kuruluşlardır. Söz konusu konsoloslukların kültür merkezleri, her ay düzenli olarak sergi, konferans, dia gösterisi, söyleşi, sinema ya da tiyatro gösterileri ile ülkelerinin kültürel ve sanatsal tanıtımlarını gerçekleştirirler. Aynı zamanda kültür-sanat sayfalarının vazgeçilmez haber kaynakları hâline gelirler. 2.4. Sempozyum, Panel, Seminerler Kültür sanat konularıyla ilgili seminer, sempozyum, panel söyleşi, konferans, sergi gibi etkinlikleri düzenleyen kuruluşlar, bu servislerin temel haber kaynaklarını oluşturur. Örneğin; Türkiye Tarihi Türk Evlerini Koruma Derneği, Türk kültür mirasının mimariye yönelik bölümünün etkin gruplarındandır. Bu nedenle kültür sanat servislerinin başlıca haber kaynaklarından biridir. Ayrıca Yapı Kredi Bankası ve Akbank gibi kültürel ve sanatsal etkinlikleriyle tanınan kuruluşlar da dönemsel olarak düzenledikleri programlarla bu servislere haber malzemesi temin ederler. Konu ile ilgili haberleri arkadaşlarınızla birlikte inceleyiniz. 2.5. Gösteriler 2.5.1. Tiyatro Tiyatro gösterileri; özel tiyatrolar, devlet tiyatroları ve belediye tiyatrolarının sezonluk gösterileri, oyun düzenleri ve oyunların eleştiri yazıları ile kültür-sanat servislerinin haber akışı içinde yer alır. Ayrıca oyunların yıldızlaşan oyuncuları ile yönetmenleri de kültür-sanat sayfalarına konuk olabilirler. Ancak kültür-sanat konularında bu tür zenginleştirilmiş habercilik sitilini fikir gazeteciliğini yayın kimliği olarak benimseyen medya organizasyonları kullanır. 2.5.2. Sinema Türk sinemasında son yıllardaki gelişmelere paralel olarak, kültür-sanat sayfalarına yansıyan Türk Sineması ile ilgili haberler de dikkat çekici oranda artmıştır. Amerikan filmleri de güçlü tanıtım faaliyetleri nedeniyle yoğun bir şekilde gazetelerin kültür-sanat sayfalarında, radyo ve TV lerdeki sanat programlarında yer almaktadır. Hollywood yapımı bu filmler, oyuncuları, senaryoları, yönetmenleri ve hâsılat rakamları ile kültür-sanat sayfalarında sıklıkla kendilerinden söz ettirirler. 15
Açılış Ferzan Özpetek'le 31 Mart 15 Nisan tarihleri arasında gerçekleşecek 26. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nin açılış filmi Ferzan Özpetek'in heyecanla beklenen "Saturno Contro"su 18 Ocak 2007 Perşembe İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından AKBANK sponsorluğunda 31 Mart 15 Nisan tarihleri arasında gerçekleşecek 26. Uluslararası İstanbul Film Festivali, Ferzan Özpetek in merakla beklenen son filmi Saturno Contro* ile açılıyor İtalya nın en ünlü oyuncularından Margherita Buy, Stefano Accorsi ve Pierfrancesco Favino nun yanı sıra yönetmenin vazgeçilmez oyuncusu Serra Yılmaz ın da rol aldığı Saturno Contro nun Türkiye deki ilk gösterimi 26. Uluslararası İstanbul Film Festivali nin 30 Mart Cuma akşamki Açılış Töreni nde gerçekleşecek. Böylece, Festival 26 yıllık tarihinde ilk kez bir Türk yönetmenin filmiyle açılmış olacak. Post prodüksiyon çalışmaları hala devam eden ve Mart ayı başında İtalya da gösterime girecek olan Saturno Contro nun başrol oyuncuları da Ferzan Özpetek in yanı sıra İstanbul Film Festivali nin Açılış Töreni konukları arasında olacak. Ferzan Özpetek aynı zamanda İstanbul Film Festivali nde Ulusal Yarışma filmlerini değerlendirecek olan Ulusal Yarışma Jürisi nin başkanlığını da üstlenecek. İlk filmi Hamam ile uluslararası büyük bir başarıya imza atan ve Harem Suare, Cahil Periler gibi filmleriyle büyük bir hayran kitlesi toplayan başarılı yönetmen Ferzan Özpetek in Karşı Pencere adlı filmi 2003 yılında Karlovy Vary Film Festivali nde En İyi Yönetmen ve En İyi Film ödüllerine layık görüldü. 2.5.3. Opera, Bale Opera, bale gösterilerinin yanı sıra klasik müzik, klasik Türk sanat müziği konserleri de kültür sanat servislerinin habercilik anlayışı içinde sayfalarda yer bulur. 16
2.6. Kitap Tanıtımları Kitap tanıtımları; kültür sanat sayfalarının vazgeçilmez konularından biridir. Gerektiğinde de kitaplar, konularıyla tanıtılmanın yanı sıra yazarlarıyla söyleşiler yapılarak daha renkli ve zenginleştirilmiş haber malzemeleriyle, kültür-sanat sayfalarında kullanılır. Özellikle kitap fuarlarının düzenlendiği dönemlerde bu tür yayınlar sıklıkla sayfalarda yer almaktadır. 2.7. Festivaller Yerel düzeyde, ulusal düzeyde veya uluslararası düzeyde düzenlenen festivaller de kültür sanat haberlerinin en önemli haber kaynakları arasında yer almaktadır. Sadece ulusal düzeydeki festivaller değil, bölgesel ve yerel düzeydeki festivaller de haber konusu olabilmektedir. Ülkemizde düzenlenen Antalya Altın Portakal Film Festivali örnek olarak gösterilebilir. 17
UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI Kültür-sanat etkinliklerini takip ediniz. Haber kaynaklarının rutin toplantılarına katılınız. ÖNERİLER Gazetelerin yayınlarını takip ediniz. Radyo ve televizyonların yayınları takip ediniz. Kültür sanat dergilerinden takip ediniz. İnternetten takip ediniz. Okulunuzda yapılan sosyal ve kültürel etkinliklerle ilgili toplantı tarihlerini öğrenerek katılınız. Yakın çevrenizde düzenlenen sosyal ve kültürel etkinlikleri araştırarak katılınız. Alanla ilgili özel haber araştırması yapınız. İlginizi çeken konularla ilgili araştırmalar yapınız. İnternetten yararlanınız. Kaynak kitaplardan ve dergilerden yararlanınız. Haber kaynaklarından bilgi, belge ve görsel malzeme toplayınız. Haberle ilgili bilgileri yetkili kişilerden doğrulatınız. İlgi duyduğunuz konularla ilgili bilgi, belge ve görsel malzemeyi basın kuruluşlarının yayınlarından yararlanarak toplayabilirsiniz. Haber kaynaklarına ulaşarak toplayabilirsiniz. Basın bültenlerinden yararlanabilirsiniz. Konu ile ilgili doğru kişileri tercih ediniz. 18
PERFORMANS DEĞERLENDİRME Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre Evet / Hayır seçeneklerinden uygun olan kutucuğu işaretleyiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1. Kültür-sanat etkinliklerini takip edebildiniz mi? 2. Haber kaynaklarının rutin toplantılarına katılabildiniz mi? 3. Alanla ilgili özel haber araştırması yapabildiniz mi? 4. Haber kaynaklarından bilgi, belge ve görsel malzeme toplayabildiniz mi? 5. Haberle ilgili bilgileri yetkili kişilerden doğrulatabildiniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınız arasında Hayır yoksa bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. Eğer Hayır cevabı vermişseniz, yapamadığınız işlemi ve varsa konularını tekrar ederek ya da öğretmeninizden yardım alarak eksiğinizi gideriniz. 19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ifadelerin başındaki boşluğa doğru ise (D) yanlış ise (Y)koyunuz. 1. ( ) Kültür sanat muhabiri kişi ve kurumlarla ilişkilerinde dikkatli olmalıdır. 2. ( ) Çok satanlar, çok dinlenenler gibi listeler hazırlanırken kaynak belirtilmez. 3. ( ) Her çıkan kitap kültür-sanat servisinin haber kaynağıdır. 4. ( )Kültür sanat haberi oluştururken haber değeri taşıyan kültür-sanat olayı bulunmalıdır. 5. ( ) Kültür-sanat muhabiri yazım kurallarına dikkat etmelidir. DEĞERLENDİRME Verdiğiniz cevapları, cevap anahtarı ile karşılaştırarak performansınızı ölçünüz. Bu öğrenme faaliyeti ile ilgili eksikleriniz varsa eksiklerinizi öğrenme faaliyetinden ya da öğretmeninizden yardım alarak giderebilirsiniz. 20
AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Kültür-sanat haberi yazabileceksiniz. ARAŞTIRMA ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Bir hafta boyunca yazılı basın kuruluşlarından seçmiş olduğunuz en az iki gazete veya dergiden kültür sanat haberlerini takip ediniz. Gazete veya dergilerde yer alan kültür sanat haberlerini diğer haberlerle karşılaştırınız. 3. KÜLTÜR SANAT HABERİ YAZIM TEKNİKLERİ 3.1. Kültür-Sanat Haberi Yazım Teknikleri Kültür-sanat haberi yazım teknikleri, diğer servislerdeki tekniklere göre daha zengindir. Örneğin, bir trafik kazası haberini çok farklı şekillerde vermek mümkün değildir, ancak kültür-sanat haberlerinde ortada daha esnek bir durum vardır. Örneğin, düz haber dışında, röportaj yapılabilir veya haber hikâyeleştirilerek (feature) anlatılabilir. Bu sonuncusunda haberi yazanın yaratıcılığı büyük önem taşımaktadır. Öte yandan kültür-sanat haberlerinde genelde düz piramit tekniği kullanılır. Yorumlarla, bilgi vermeyle, izlenim aktarmayla olaya farklı açılımlar getirilebilir. Kültür-sanat haberlerinin dilinin, diğer servislere de örnek teşkil etmesi gerekir. Bu nedenle ayrıca titiz olmak şarttır. Dile ilişkin duyarlık, başta yazarlar olmak üzere kültürsanat dünyasına mensup diğer insanlarla yapılan söyleşilerde de gösterilmelidir. Aşağıda yer alan haberleri dikkatli bir şekilde inceleyiniz. Sizler de ilinizde bulunan kültür-sanat etkinliklerini izleyerek haber yapınız. 21
Resim 3.1: 22
Resim 3.2: 23
Resim 3.3: 24
Resim 3.4: 25
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İkinci uygulama faaliyetini gerçekleştirirken elde ettiğiniz bir etkinlikle ilgili bilgi, belge ve görsel malzemelerden yararlanarak aşağıdaki uygulama faaliyetini adım adım gerçekleştiriniz. İŞLEM BASAMAKLARI Haber bilgilerini öncelik ve öneme göre sıralayınız. ÖNERİLER Dikkatli olunuz. Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönerek tekrar ediniz. Bilgilerinizi tekrar gözden geçiriniz. Dikkatli olunuz. Haber girişi yazınız. Haber girişinizin ilgi çekici ve haberi kapsayan şekilde olması gerektiğini unutmayınız. Dikkatli olunuz. Haberin gövdesini yazınız. Haberinizi destekler nitelikteki bilgileri tekrar gözden geçiriniz. Habere başlık yazınız. Haberinizi kapsayan ilgi çekici bir başlık yazınız. Haberinizi dikkatli bir şekilde okuyunuz. Haberinizdeki Haberi şekil ve içerik açısından kontrol ederek gerekli düzeltmeleri yapınız. yazım yanlışlarını düzeltiniz. Haberinizdeki mantık hatalarını düzeltiniz. Haberinizdeki anlatım bozukluklarını düzeltiniz. 26
PERFORMANS DEĞERLENDİRME Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre Evet / Hayır seçeneklerinden uygun olan kutucuğu işaretleyiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1. Haber bilgilerini öncelik ve öneme göre sıralayabildiniz mi? 2. Haber girişi yazabildiniz mi? 3. Haberin gövdesini yazabildiniz mi? 4. Habere başlık yazabildiniz mi? 5. Haberi şekil ve içerik açısından kontrol ederek gerekli düzeltmeleri yapabildiniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınız arasında Hayır yoksa bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. Eğer Hayır cevabı vermişseniz, yapamadığınız işlemi ve varsa konularını tekrar ederek ya da öğretmeninizden yardım alarak eksiğinizi gideriniz. 27
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki ifadeleri dikkatli bir şekilde okuyarak eksik bırakılan yerleri uygun ifadeler kullanarak tamamlayınız. 1. Kültür-sanat haberlerinde diğer servislere de örnek teşkil etmesi bakımından.. kurallarına titizlikle uymak gerekir. 2. Kültür-sanat haberlerinde genelde tekniği kullanılır. 3. Kültür-sanat haberleri gazetelerin çoğu zaman yer alır. 4. Sergiler, müzeler, konserler.muhabirinin haber kaynağıdır. Kültür-sanat haberi hikâyeleştirilerek de (feature) anlatılabilir. Bu durumda haberi yazanın. büyük önem taşır. DEĞERLENDİRME Yukarıdaki soruları cevapladıktan sonra, modülün sonunda verilen cevap anahtarından değerlendirmenizi yapınız. Doğru cevaplayamadığınız sorular için ilgili konuya geri dönerek tekrar okuyunuz. Bu şekilde konunun pekişmesini sağlayacaksınız. 28
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Modülü bitirdiniz. Modül sonunda kazanacağınız yeterliği kazanıp kazanmadığınızı ölçen bir ölçme aracı öğretmeniniz tarafından hazırlanarak uygulanacaktır. Bu uygulama sonucunda bir üst modüle geçip geçmeyeceğiniz, size öğretmeniniz tarafından bildirilecektir. 29
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D D Y D Y ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D Y Y D D ÖĞRENME FAALİYETİ 3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 Dil Düz Piramit Hafta Sonu Eklerinde Kültür Sanat Yaratıcılığı 30
KAYNAKÇA KAYNAKÇA ASNA Alaeddin, Publıc Relatıons, Der Yayınları, 1993. Akademi İletişim, 6.sayı, Bilder, 2006. DOĞAN Mehmet, 100 Soruda Estetik, Gerçek Yayınları, İstanbul, 1975. RİGEL Nurdoğan, İleti Tasarımında Haber, Der Yayınları, İstanbul, 2000. TANSUĞ Sezer, Sanatın Görsel Dili, Urart Sanat Galerisi Yayınları, 1982. Hürriyet Gazeteciliği, Doğan Ofset, İstanbul, 2004. Akşam Gazetesi GÖRÜŞMELER HAMSİCİ Mahmut, Radikal Gazetesi Kültür-Sanat Muhabiri ÖZYURT Olkan,Radikal Gazetesi Kültür-Sanat Muhabiri YILMAZ İhsan, Hürriyet Gazetesi Kültür-Sanat Editörü 31