ÇİFTLERDE DUYGULARI GÜÇLENDİRME VE DUYGUSAL OKUR YAZARLIK ETKİNLİKLERİ Editör Prof. Dr. Seher BALCI ÇELİK Yazarlar Mehtap ÜÇÜNCÜ - Şermin KÜTÜKCÜ
Copyright Vize Akademik Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Vize Akademik Danışmanlık Eğitim Öğretim Basın Yayın Sağlık İmalat Otomotiv Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ne aittir. Vize Akademik izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, elektronik, mekanik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Sayın Okuyucularımız, bandrolsüz yayınları satın almamanızı diliyoruz. ÇİFTLERDE DUYGULARI GÜÇLENDİRME VE DUYGUSAL OKUR YAZARLIK ETKİNLİKLERİ Editör: Prof. Dr. Seher BALCI ÇELİK Yazarlar: Mehtap ÜÇÜNCÜ - Şermiṅ KÜTÜKCÜ ISBN: 978-605-7989-09-3 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayın Koordinatörü: M. Tarık GÜMÜŞKAYA Kapak Tasarımı & Mizanpaj: Sadık HANGÜL 1. Baskı: Ankara - Ekim, 2017 2. Baskı: Ankara - Eylül, 2018 Baskı: Ayrıntı Basımevi İvedik Organize Sanayi Bölgesi 28. Cad. 770 Sok. No: 105/A Yenimahalle / ANKARA Tel.: (0312) 394 55 90-91 Yayıncı Sertifika No: 41659 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim: İncesu Cad. No:50/B Kolej/Çankaya/ANKARA Tel.: 0544 482 06 73 Web: www.vizeakademik.com.tr E-mail: vizeakademik@gmail.com
ÖN SÖZ İnsanoğlu uzun yıllar duyguları ile nasıl başa çıkacaklarını öğrenebilmek için çaba harcamış ve bununla ilgili eğitimler almışlardır. İnsanların duyguları neden vardır? Duygular ne işe yarar? bu soruların cevabı bize duyguları tanımamızı ve karşımızdaki kişi ile iletişim kurarken daha sağlıklı iletişim kurmamızı da sağlayacaktır. Çünkü karşımızdaki kişinin duygularını tanımak ve iletişimi buna göre kurmak iletişim çatışmalarını da büyük ölçüde önleyecektir. Gelelim soruların cevabına duygularımız vardır çünkü problem çözmemiz, iletişim kurmamız ve hayatta kalmamız için çok ama çok önemlidirler. Duygular dinlemeye değer sinyallerdir. Bizi tehlikede olduğumuzu, sınırlarımızın ihlal edildiğini, birine karşı yakın hissetmemizi de sağlarlar. Ayrıca duygular, kişinin o an içinde bulunduğu durumu, ihtiyaçlarını, amaçlarını, diğer kişilerle çabuk iletişime geçmemizi ve karşımızdaki kişinin duygularının düzenlenmesini de sağlar. Duygular, beden dilimiz tarafından fark edilir ve böylece hem kendimizin hem de karşımızdaki kişinin duygularını alınan mesajlar sayesinde düzenleyebiliriz. Duygular bize ruhsal durumumuzla ilgili bilgi vermektedirler. Duygular hayat için yıkıcı şeyler olmayıp dikkate alınması gereken organize süreçlerdir. Mantıkla beraber kullanıldığında çevreye uyum sağlamamızı kolaylaştırır, problemleri çözmemizde yardımcı olur. Duygular olmadan tatmin edici ve mutlu bir hayat yaşayamayız. Duygular ele alındığında ortaya çıkan resim çok karmaşıktır. Duygulara temas etmek problemleri çözmektir gibi bir formül çok basit bir formüldür. Farklı türdeki duyguların farklı biçimlerde ele alınması gerektiği gayet açık bir gerçekliktir. Duyguyu dene-
yimlemek, pekçok duygusal değişim sürecinin temelidir. Psikolojik danışma sürecinde, duyguların ortaya çıkışı, o duygunun değişimi için önkoşul niteliği taşımaktadır. Psikolojik danışmanla kurulan güvenli ve iş birliği dayalı bir terapötik ilişki, danışanın hissettikleriyle empati kurması duygularla çalışmanın en önemli önkoşullarından birisidir. Duygusal zeka, duygularımızın ve hislerimizin hayatla mücadele etmek için becerikli bir şekilde kullanılmasıdır. Gün içinde insanlar sürekli duygusal anlar yaşarlar. Evlilikte, arkadaşlık ilişkilerinde, iş yerinde, tek başımıza kalırken. Duygularımızı kontrol etmek, engellemek, değiştirmek ya da onlardan kaçmak yerine, duygularımızla uyum içinde yaşamayı öğrenmeliyiz. Bu kitapta patnerlerin birbirlerinin duygularını güçlendirme ve duygusal zeka düşünme becerilerini geliştirmeye dönük etkinliklere yer verilmiştir. Ayrıca bu kitapta insana yardım veren meslekleri icra eden uzmanların yararlanabileceği; psikolojik danışma seanslarında kullanabilecekleri etkinlikleri de içermektedir.
V YAZARLARA AİT ÖZGEÇMİŞLER Prof. Dr. Seher BALCI ÇELIK Ankara Hasanoğlan da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini aynı yerde tamamladı. Bolu Eğitim Yüksekokulu Sınıf Öğretmenliğinden lisans, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bölümünden lisans ve yüksek lisans derecesi aldı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalından 1996 yılında Doktora derecesini aldı. OMÜ Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü PDR Anabilim Dalında 1997-2009 yılları arasında Yardımcı Doçent, 2009-2014 yılları arasında Doçent ve 2014 Ağustos ayından itibaren Profesör olarak görev yapmaktadır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik dalında lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde dersler okutmakta; üniversite öğrencilerine danışmanlık yapmakta olup yüksek lisans ve doktora tezleri yönetmektedir. Çalışma alanları; iletişim becerileri, duygusal zeka, yas danışmanlığı, iyilik hali ve siber zorbalık, duygu koçluğu. Yurt içi ve yurt dışı hakemli dergilerde yayınları bulunmakta olup ve hakemlik yapmaktadır. Evli ve bir kız çocuğu annesidir. Mehtap ÜÇÜNCÜ Yazar 1975 Trabzon doğumludur.1996 yılında Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Ev Yönetimi alanı lisans ve 2017 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Evlilik ve Aile Danışmanlığı Yüksek lisans mezunu oldu. Çorum/Osmancık İ.M.K.B. Anadolu Teknik Lisesinde bölüm şefliği ile birlikte görevini sürdürmüştür. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezinde,Samsun İlkadım Fatma Çavuş Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Sema-Cengiz Büberci Anadolu Teknik ve Meslek Lisesinde Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Öğretmeni olarak görev yaptı.halen Sema-Cengiz Büberci Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde öğretmenlik görevine devam eden yazarın daha önce yayınlanmış MEB Okul Öncesi Eğitim Programına göre hazırlanmış Etkinlik Plan Örnekleri, Özel Eğitimde Araç ve Materyal Geliştirme ve Değerler Eğitimi Belirli gün ve haftalar adlı eserleri mevcuttur.yazar iki çocuk annesidir.
VI Çiftlerde Duyguları Güçlendirme ve Duygusal Okur Yazarlık Etkinlikleri Şermin KÜTÜKCÜ Yazar 1980 Ankara doğumludur. 2002 yılında Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi öğretmenliği lisans ve 2017yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Evlilik ve Aile Danışmanlığı Yüksek lisans mezunu oldu. 2002 yılında Mardin/ Midyat Kız Meslek Lisesinde göreve başladı. 2007 yılında Giresun/Çanakçı Çok Programlı Lisesinde bölüm şefliği ile birlikte görevini sürdürmüştür. Halen Samsun Sema-Cengiz Büberci Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde görevine devam eden yazarın daha önce yayınlanmış Özel Eğitimde Etkinlik Örnekleri, Özel Eğitimde Araç ve Materyal Geliştirme ve Değerler Eğitimi Belirli gün ve haftalar adlı eserleri mevcuttur.
VII IÇINDEKILER ÖN SÖZ... III YAZARLARA AİT ÖZGEÇMİŞLER... V DUYGUSAL ZEKAYA YOLCULUK... 1 Duygu+ Zeka = Duygusal Zeka mı?... 1 Duyguların Zekası... 5 Duygusal Zeka... 6 DUYGUSAL ZEKANIN GELİŞİMİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER... 8 DUYGUSAL ZEKAYI AÇIKLAYAN MODELLER... 8 Mayer ve Salovey (1997)... 9 Bar On (1997)... 9 Goleman (1995)... 10 Cooper ve Sawaf (1997)... 10 Reuven Bar-On un Modeli... 11 Goleman ın Duygusal Zeka Modeli... 12 Mayer-Salovey Duygusal Zeka Modeli... 14 Cooper ve Sawaf Modeli... 15 DUYGUSAL ZEKANIN GELİŞTİRİLMESİ... 16 ÇİFTLERDE DUYGUSAL BİLGELİĞE KOÇLUK YAPMAK... 18 1- Yakınlık ve Bağlılık Duyguları... 19 2- Duygular Problemleri Tespit Eder... 19 3- Duygular İletişim Kurar... 20 4- Duygusal İfade ve Yakınlığın Yaratılması... 20 5- Yakınlık Korkusu... 21 6- Çiftlerin Sorunları Nasıl Başlar... 21 7- Kırgınlık ve Öfkeyi Yenmek... 26 8- Kendini Sakinleştirmek... 27 9- Koçlar Zor Dönem Geçiren Çiftler İçin Ne Yapmalıdır... 27
VIII Çiftlerde Duyguları Güçlendirme ve Duygusal Okur Yazarlık Etkinlikleri ÇİFTLERDE DUYGUSAL ZEKA ARAŞTIRMALARI... 29 ÇİFTLERLE DUYGUSAL OKUR YAZARLIK ETKİNLİK ÖRNEKLERİ... 31 ÖZBİLİNÇ... 33 ETKİNLİK-1- ŞEKİL VER... 34 ETKİNLİK-2- KUKLA... 35 ETKİNLİK-3- DERECE... 36 ETKİNLİK-4- DUYGULARLA PANDOMİM... 37 ETKİNLİK-5- EŞİMİ DESTEKLİYORUM... 38 ETKİNLİK-7- EĞLENCELİ SORULAR... 40 ETKİNLİK-8- DOKU... 41 ETKİNLİK-9- DUYGULU KUKLA... 42 ETKİNLİK-10- YAZILI İLETİŞİM / DUYGULARIN SÖZCÜKLERİ... 44 ETKİNLİK-11- NEYİ SEVİYOR NEYİ SEVİYORUM... 46 DUYGULARI İDARE EDEBİLME... 47 ETKİNLİK-1- NE YAPABİLİRDİN?... 48 ETKİNLİK-2- DUYGU MAKİNESİ... 49 ETKİNLİK-3- KARTLAR... 50 ETKİNLİK-4- İYİMSER KÖTÜMSER... 51 ETKİNLİK-5- OLAY TAMAMLAMA... 52 ETKİNLİK-6- KÖTÜ SÖZCÜKLERE ELVEDA... 53 ETKİNLİK-7- OLUMLUYA ÇEVİR TOMBALASI... 54 ETKİNLİK-8- METAFOR... 56 ETKİNLİK-9- MEYVE SUYU... 57 ETKİNLİK-10- BUZ DAĞINDA BİRİKEN ÖFKE... 58 KENDİNİ HAREKETE GEÇİREBİLME... 61 ETKİNLİK-1- HAMUR... 62 ETKİNLİK-2- HAYAL ÇERÇEVESİ... 63 ETKİNLİK-3- MOTİVASYONLA GELEN BAŞARI... 64 ETKİNLİK-4- ŞARKI... 65 ETKİNLİK-5- GELECEK... 66 ETKİNLİK-7- PLANLA UYGULA... 68 ETKİNLİK-8- HAYDİ ANLAT... 70 ETKİNLİK-9- DUYULARIM VE DUYGULARIM... 71 ETKİNLİK-10- BANA MASAL ANLAT... 72 ETKİNLİK-11- ADA... 73 BAŞKALARININ DUYGULARINI ANLAMA... 75 ETKİNLİK-1- DUYGUNU ANLIYORUM... 76 ETKİNLİK-2- DUYGU KARTLARINDAN ÖYKÜ OLUŞTURMA. 77
IX ETKİNLİK-3- KONUŞAN NESNE... 78 ETKİNLİK-4- ANLAŞILMAMIŞ DUYGU SÜNGERDEKİ SU... 80 ETKİNLİK-5-6/9... 82 ETKİNLİK-6- ROL OYNAMA... 83 ETKİNLİK-7- ANLA BENİ... 84 ETKİNLİK-8- EMPATİK OL Kİ SEMPATİK OLASIN... 85 ETKİNLİK-9- EMPATİK ŞAPKALAR... 87 ETKİNLİK-10- HAYAT... 88 İLİŞKİLERİ YÜRÜTEBİLME... 89 ETKİNLİK-1- ÇÖZ... 90 ETKİNLİK-2- YÖNET... 91 ETKİNLİK-3- ZAR... 92 ETKİNLİK-4- PARAZİT... 93 ETKİNLİK-5- EŞİNİ FARK ET... 94 ETKİNLİK-6- DUYGULARLA PANDOMİM... 95 ETKİNLİK-7- ALKIŞLA YARDIM/DESTEK... 96 ETKİNLİK-8- KALP KUMBARA... 97 ETKİNLİK-9- KUM-ÇÖZÜM -HAVUZ... 98 ETKİNLİK-10- DUYGU ANAHTARLIĞI... 100 ETKİNLİK-11- HAFTAMIZI DEĞERLENDİRELİM... 102 ÇİFTLERLE DUYGULARI GÜÇLENDİRME VE DUYGUSAL OKUR YAZARLIK GRUP REHBERLİĞİ ETKİNLİK ÖRNEKLERİ... 103 GRUP TANIŞMA / ISINMA OTURUMLARI... 105 GRUP ETKİNLİK-1- TANIŞALIM... 106 GRUP ETKİNLİK-2- TANIŞMA VE İLETİŞİM... 108 ÖZBİLİNÇ...111 GRUP ETKİNLİĞİ-1- İÇ DÜNYAMIZDAKİ OKSİJEN... 112 GRUP ETKİNLİĞİ-2- DÜŞÜNCELERLE DEĞİL, DUYGULARLA KONUŞALIM... 114 GRUP ETKİNLİĞİ-3- DUYGU DOLU TABAK... 117 GRUP ETKİNLİĞİ-4- ŞİMDİ BURADA... 118 GRUP ETKİNLİĞİ-5- DUYGULARDAKİ İZLER EVRENSELDİR... 119 DUYGULARI İDARE EDEBİLME... 121 GRUP ETKİNLİĞİ-1- SAĞLIKLI İLETİŞİM İÇİN GÜZEL DUYGULAR BESLE... 122 GRUP ETKİNLİĞİ-2- DUYGULAR DA HAVALANDIRILIR... 124 GRUP ETKİNLİĞİ-3- ANILAR... 126
X Çiftlerde Duyguları Güçlendirme ve Duygusal Okur Yazarlık Etkinlikleri GRUP ETKİNLİĞİ-4- BALONLAR GÖKYÜZÜNE... 127 GRUP ETKİNLİĞİ-5- KENDİNİ SIFIRLA... 128 KENDİNİ HAREKETE GEÇİREBİLME...129 GRUP ETKİNLİĞİ-1- MEYVELERİN TADLARI FARKLIDIR... 130 GRUP ETKİNLİĞİ-2- PİREYİ DEVE YAPMAMAK... 132 GRUP ETKİNLİĞİ-3- KENDİ REKLAMIM... 133 GRUP ETKİNLİĞİ-4- DUYGU DEĞİŞTİĞİNDE DÜŞÜNCE DEDEĞİŞİR... 135 GRUP ETKİNLİĞİ-5- ERTELENMİŞ DUYGU... 137 GRUP ETKİNLİĞİ-6- BEN Mİ? SEN Mİ? BİZ Mİ?... 139 BAŞKALARININ DUYGULARINI ANLAYABİLME... 141 GRUP ETKİNLİĞİ-1- YERİNE KOY... 142 GRUP ETKİNLİĞİ-2- ÖFKELENDİKLERİM... 143 GRUP ETKİNLİĞİ-3- HAYALLER RESİM OLSUN... 144 GRUP ETKİNLİĞİ-4- KUKLA EŞ... 145 GRUP ETKİNLİĞİ-5- EMPATİ İLACI... 146 İLİŞKİLERİ YÜRÜTEBİLME... 147 GRUP ETKİNLİĞİ-1- MUTLU VE SAĞLIKLI AİLE İÇİN... 148 GRUP ETKİNLİĞİ-2- SESSİZ YAP-BOZ... 149 GRUP ETKİNLİĞİ-3- ELLER BİRLİKTE ÇALIŞIR... 151 GRUP ETKİNLİĞİ-4- İMECE KAZANIMLAR... 152 GRUP ETKİNLİĞİ-5- LASTİKTEKİ KRİZİ YÖNETEBİLME... 154 GRUP ETKİNLİĞİ-6- NEZAKET İLİŞKİYİ BESLER... 156 KAYNAKÇA... 158