Prof. Dr. Hüseyin KIRAN Doç. Dr. Kazım ÇELİK. Yazarlar

Transkript

1 ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ Editörler Prof. Dr. Hüseyin KIRAN Doç. Dr. Kazım ÇELİK Yazarlar Dr. Abidin DAĞLI Dr. Ali Rıza ERDEM Dr. Ali TAŞ Dr. Ekber TOMUL Dr. Erkan TABANCALI Dr. Hasan DEMİRTAŞ Dr. Kazım ÇELİK Dr. Ruhi SARPKAYA Dr. Şükran TOK Dr. Tuncay AKÇADAĞ Dr. Turan Akman ERKILIÇ Öğretim elemanları için PowerPoint sunuları hediyedir. Geliştirilmiş 13. Baskı Ankara 2018

2 ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ Editörler Prof. Dr. Hüseyin KIRAN - Doç. Dr. Kazım ÇELİK Tüm Hakları Saklıdır Bu kitabın basım, yayın, satış hakları Anı Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri herhangi bir bilgi depolama ve erişim sistemiyle veya mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, aktarılamaz veya dağıtılamaz. Anı Yayıncılık, kurulduğu 1993 yılından bu yana yayıncılık alanında aralıksız olarak uluslararası düzeyde faaliyet gösteren beş farklı firmanın Türkiye; QSR International şirketinin ise Ortadoğu ve Doğu Avrupa dan oluşan 21 ülkedeki bölge temsilciliğini yürüten uluslararası bir yayınevidir. ESCI, ERIC, SCOPUS, EBSCO HOST, ERA vb. veri tabanlarında taranmakta olan Eurasian Journal of Educational Research/EJER dergisini 2000 yılından bu yana yayınlayan, yedi yüzden fazla yayını bulunan, yüze yakın yabancı dildeki kitabı Türkçe ye çevirip yayınlayan Anı Yayıncılık ın yayınları, dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve Türkiye de kurulan Turcademy.com tarafından taranmaktadır ve indekslenmektedir. Geniş bilgi için sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Yayıncı Sertifika No : Matbaa Sertifika No : ISBN : Kapak Tasarımı : Anı Yayıncılık Mizanpaj : Anı Yayıncılık Dil Kontrol : Saliha Güzel Karagöz Baskı : Sözkesen Matbaası Adres : İvedik OSB Sokak Mat-Sit İş Mrk. No: 2/40 Yenimahalle-ANKARA Tel : KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI KIRAN, Hüseyin-ÇELİK, Kazım ETKİLİ SINIF YÖNETİMİ Anı Yayıncılık, 13. Baskı, Ankara/Türkiye 2018, x+326 Sf, 16 x 24 cm ISBN: Eğitim, Öğretim, Sınıf Yönetimi Sınıf Yönetiminin Temelleri, Öğretimin Yönetimi, Zaman Yönetimi, Sınıfta Öğretmen-Öğrenci İletişimi, Sınıfta Güdüleme, Disiplin Oluşturma, Sorun Davranışların Yönetimi, Özel Grupların Yönetimi Anı Yayıncılık Kızılırmak Sokak 10/A Bakanlıklar/Ankara Tel: pbx e-posta: aniyayincilik@aniyayincilik.com.tr A harfinin evrimi ii

3 ÖN SÖZ Okul işlevlerini büyük ölçüde kendi içinde yer alan eğitim-öğretim birimleri olan sınıflarda yapılan etkinlikler aracılığıyla gerçekleştirir. Bu nedenle sınıflar ve sınıflarda olup bitenler eğitim-öğretim sürecinde belirleyici nitelik taşırlar. Öğrenme-öğretme etkinliklerinin önceden belirlenen amaçlara ulaşabilmesi, her şeyden önce ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirecek hedef davranışların kazandırılabilmesine olanak sağlayacak, uygun bir sınıf ortamının hazırlanması, sürdürülmesi ve etkin bir biçimde yönetilmesi ile olanaklıdır. Sınıflar, öğrenme-öğretme etkinliklerinin gerçekleştirilmesi amacıyla oluşturulmuş özel alanlardır. Eğitimsel amaçların gerçekleşebilmesi için öğrenme sürecinde bir düzene gereksinim vardır. Bu düzeni tehdit eden her türlü değişken, sınıf içerisinde öğrenme sürecini olumsuz etkilemekte, kayıplara yol açmaktadır. Sınıf yönetimi eğitimi almak, sınıf yönetimini etkileyen bu değişkenleri tanımak ve değişkenlere karşı gerekli önlemleri alabilme becerisini kazandırır. Sınıf yönetimi, öğrenme için uygun ortamın, iklimin oluşturulması ve sürdürülmesi olarak tanımlanabilir. Sınıf yönetimi, sınıf ortamından, bireyin psikolojik özelliklerinden ve sınıf dışı etkenlerden de etkilenir. Bu yüzden sınıf yönetimi bazı güçlükleri içerir. Ancak etkili sınıf yönetimi eğitimi almış ve öğrendiklerini uygulayabilen öğretmenler, bu sorunları önceden kestirip gerekli önlemleri alabilirler. Bu kitap, öğrenci merkezli bir eğitim ortamında öğretmenin sınıf yönetimine ilişkin duruşunu tanımlamaktadır. Ayrıca, öğrencinin aktif olduğu bir ortam düşünülerek öğretmenlerin kazanması gereken sınıf yönetimi becerileri tanımlanmaya çalışılmıştır. Katkısı olan herkese teşekkürlerimizi sunuyoruz. Şubat-2005 Tüm Yazarlar iii

4 iv

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Doç. Dr. Hasan DEMİRTAŞ SINIF YÖNETİMİNİN TEMELLERİ... 1 Eğitim-Okul-Sınıf İlişkisi... 3 Sınıf Nedir?... 5 Sınıfın Yapısal Özellikleri... 6 Yönetim Nedir?... 6 Eğitim Yönetimi... 7 Okul Yönetimi... 7 Sınıf Yönetimi... 8 Sınıf Yönetiminin İçeriği Neden Sınıf Yönetimi? Sınıf Yönetiminin Boyutları Sınıf Yönetimi Modelleri Sınıf Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Prof. Dr. Ali TAŞ SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETKENLER Giriş Sınıf Yönetimini Etkileyen Etmenler A- Sosyal Etkenler Aile Toplumsal Norm ve Değerler Çevre Beklentiler Kitle İletişim Araçları B- Psikolojik Etkenler Öğrenci Özellik ve İhtiyaçları Öğretmenin Kişilik Özellikleri C- Eğitsel Etkenler Okul Yönetiminin Yapısı ve İşleyişi Öğretmenin Niteliği ve Eğitim Durumu Öğretmenlerin Okul Amaç ve Değerlerine Bağlılığı v

6 4. Kontrolü Kaybetme Korkusu Dersin İşlenişi Sınıfın Fiziksel Durumu Sınıf Kurallarının Durumu Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Dr. Öğr. Üyesi Erkan TABANCALI SINIF ORTAMININ FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Giriş Fiziksel Ortamın Önemi Fiziksel Ortamın Değişkenleri Sınıfın Büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı Isı Işık Renk ve Görünüm Gürültü Temizlik Sınıfın Yerleşim Düzeni Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Prof. Dr. Şükran TOK ÖĞRETİMİN YÖNETİMİ Giriş Öğretimin Yönetimi Etkili Öğretmenler Öğretmenlerin Öğretimsel İşlevi Öğretimin Planlanması Öğretimin Uygulanması Derse Hazırlık Dikkat Çekme İlgi Çekme Güdüleme Gözden Geçirme Dersin Sunumu Bireysel ve Grupla Öğrenme Etkinlikleri Dersin Kapanışı vi

7 Öğretimin Değerlendirilmesi Etkili Öğretim ve Davranış Yönetimi Öğretimin Yönetiminde Etkili Öğrenme ve Öğretme Yaklaşımları İşbirliğine Dayalı Öğrenme Problem Temelli Öğrenme Proje Temelli Öğrenme Çoklu Zekâ Kuramı Doğrudan Öğretim Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Doç. Dr. Turan Akman ERKILIÇ ZAMAN YÖNETİMİ Yönetimin İşlevleri ve Zaman Zaman Yönetimi ve Zamanın Kendine Özgü Yönleri Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar Sınıfta Zaman Yönetimi Sınıfta Etkili Zaman Yönetimi İçin Öneriler Özet Örnek Olay Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Prof. Dr. Ekber TOMUL SINIFTA ÖĞRETMEN - ÖĞRENCİ İLETİŞİMİ Sınıfta Öğretmen-Öğrenci İletişimi İletişim Nedir? Eğitimde İletişim Süreci ve Öğeleri Kaynak İleti Kanal Alıcı Etkin Dinleme Empatik Dinleme Geribildirim İletişim Türleri Sözel İletişim Sözel Olmayan İletişim vii

8 İletişim Engelleri Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Prof. Dr. Ruhi SARPKAYA SINIFIN İLİŞKİ DÜZENİNİ OLUŞTURMA Giriş Grup Dinamiği Açısından Sınıfın İlişki Düzeni Sınıfta İlk Günler Tanışma Sınıf İklimi Öğretmen Beklentileri Sınıfta Demokratik Bir İlişki Düzeni Oluşturma Sınıfta Kaygı, Heyecan, Eşduyum (Empati) Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM SINIFTA GÜDÜLEME Örnek Olay Güdüleme Güdüleme Süreci Güdüleme Kuramları İçerik Kuramları Süreç Kuramları Öğrencileri Öğrenmeye Güdüleme Öğrenmede İçsel ve Dışsal Güdüleme Öğrencileri Güdülemede Kullanılabilecek Stratejiler Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Doç. Dr. Kazım ÇELİK DİSİPLİN OLUŞTURMA VE KURAL GELİŞTİRME Giriş viii

9 Disiplin ve Önemi Disiplin Sorunlarının Kaynakları Okul İçindeki Disiplin Sorunları Sınıf Yönetiminde Kural Oluşturma Sınıflar İçin Gerekli Kuralları Geliştirmenin Basmakları Kuralın Gerekliliğini Tartışma Liste Oluşturma Kurallara Uymayı Kabul Etme ve İçselleştirme Kurallara Rehberlik Etme ve Gözden Geçirme Kural Öğretme Yolları Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Doç. Dr. Tuncay AKÇADAĞ SORUN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ Eğitim Ortamında Sorun Davranışlar Sınıf İçi Sorun Davranışların Nedenleri Sınıf İçi Sorun Davranışların Nedenleri Sınıf Dışı Nedenler Sorun Davranışların Önlenmesine Yönelik Yaklaşımlar Sorun Davranışı Göz Ardı Etmek Çevre Koşullarını Değiştirmek Ilımlı Kontrol Tekniklerini Kullanma Akran Grup Etkisini Kullanma Sert Kontrol Tepkileri Örnek Olay Değerlendirme Soruları Kaynakça BÖLÜM Dr. Öğr. Üyesi Abidin DAĞLI ÖZEL GRUPLARIN YÖNETİMİ Giriş Okul Başarısızlığı Olan Çocuklar Okul Başarısızlığının Nedenleri Öğrencinin Okul Başarısızlığı ile İlgili Çözüm Yolları Dikkat Eksikliği ve Hiperaktif Bozukluğu Olan Çocuklar Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliğinin Ortaya Çıkma Sebepleri ix

10 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların Özellikleri Sınıfta Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Öğrencilerin Yönetimi Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklar Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Özellikleri Sınıfta Öğrenme Güçlüğü Çeken Öğrencilerin Yönetimi Görme Engelli Çocuklar Görme Engellilerin Özellikleri Görme Engelliliğinin Sebepleri Görme Engelliliğinin Belirtileri Sınıfta Görme Engelli Öğrencilerin Yönetimi İşitme Engelli Çocuklar İşitme Engelliliğinin Sebepleri Sınıfta İşitme Engelli Öğrencilerin Davranışları ile İlgili Belirtiler Sınıfta İşitme Engelli Öğrencilerin Yönetimi Konuşma Engelli Çocuklar Konuşma Engelliliğinin Sebepleri Konuşma Engelli Çocukların Özellikleri Sınıfta Konuşma Engelli Öğrencilerin Yönetimi Bedensel (Ortopedik) Engelli Çocuklar Bedensel Engelliliğinin Sebepleri Bedensel Engelli Öğrencilerin Özellikleri Sınıfta Bedensel Engelli Öğrencilerin Yönetimi Uyum ve Davranış Bozukluğu Olan Öğrenciler Uyum ve Davranış Bozukluğunun Sebepleri Uyum ve Davranış Bozukluğu Olan Öğrencilerin Özellikleri Sınıfta Uyum Bozukluğu Olan Öğrencilerin Yönetimi Örnek Olay Üstün Yetenekli Çocuklar Üstün Yetenekli Çocukların Özellikleri Sınıfta Üstün Yetenekli Öğrencilerin Yönetimi Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça x