ATATÜRK İLKE VE İNKILAPLARI HAZIRLAYAN: Cihan YALVA İnsan Kaynakları Şube Müdürlüğü
Eğitimdir ki bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı ve yüce bir toplum halinde yaşatır ya da onu köleliğe ve yoksulluğa iter. K.ATATÜRK
ATATÜRK İLKELERİNİ iki bölümde incelemek gerekir: 1. Türk Devletinin Dayandığı Esaslar (Atatürk İlkelerini Bütünleyen İlkeler): Tam Bağımsızlık, Millî Egemenlik, Millî Birlik ve Beraberlik, Yurtta Barış Dünyada Barış, Çağdaş Uygarlık Seviyesinin Üstüne Çıkmak, Pozitif Bilimin Rehberliği ve Akılcılık.
2. Atatürkçülüğün Temel İlkeleri: Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Lâiklik, İnkılâpçılık.
1. Türk Devletinin Dayandığı Esaslar (Atatürk İlkelerini Bütünleyen İlkeler): Tam Bağımsızlık: Atatürk milliyetçiliğinin temelinde yatan bir kavram, Tam Bağımsızlık düşüncesidir. Atatürk Türk Devletinin dayandığı esaslar tam bağımsızlık ve kayıtsız şartsız Millî Egemenlik ten ibarettir. demiştir.
Bu iki temel esas Erzurum ve Sivas kongrelerinde ve ilk Büyük millet meclisinde şekillenmiştir. Atatürk e göre Devletin bağımsızlığı, her yönden tam bağımsız olmayı öngörmektedir. Bu hususu Atatürk, Tam bağımsızlık, bizim bu gün üzerimize aldığımız vazifenin asıl ruhudur. Biz yaşamak isteyen, onur ve şerefi ile yaşamak isteyen bir milletiz... Tam bağımsızlık denildiği zaman, elbette siyasi, malî, ekonomik, adlî, askerî, kültürel ve her hususta tam bağımsızlık ve tam serbestlik demektir.
Bu saydıklarımızın herhangi birinde bağımsızlıktan yoksunluk, millet ve memleketin gerçek manası ile bütün bağımsızlığından yoksunluğu demektir. diyerek açıklamış ve tam bağımsızlığın hangi koşulların sağlanması ile gerçekleştirilebileceğini belirtmiştir.
Tam bağımsızlık, hiçbir devletin himaye ve nüfuz sahasını kabul etmez. yabancı devletlerin güdümü ve himayesi kabul edilemez
Millî Egemenlik (Millî İradeye Dayanma).: Millî Egemenlik, dışa karşı özgür ve bağımsız yaşamayı, içeride ise milletin kendi kendini yönetme esasına dayanır. Millet, kendisini oluşturan kişilerin toplamından farklı ve ayrı olarak onların bir sentezinden ortaya çıkmış bağımsız bir kişiliktir. Egemenlik ise milletin toplumun genel idaresidir. Bu idare iktidar ve güç olarak millete aittir. Egemenlik millî iradeye dayanmaktadır. Bu itibarla millî egemenlik, milletin bölünmez iradesidir.
Millî Egemenlik ilkesinin oluşmasını sağlayan ve Erzurum Kongresinin bir ürünü olan Millî kuvvetleri amil ve Millî iradeyi egemen kılmak esası, Sivas Kongresinde millet temsilcilerinin oy birliği ile kuvvetlendirilmiş 20 Ocak 1921 tarihli Anayasada Egemenlik, Kayıtsız Şartsız Milletindir. İdare usulü halkın kendi kendini idare etmesi esasına dayanır şekli ile Büyük Millet Meclisi tarafından benimsenmiştir.
Atatürk Kayıtsız şartsız tabiriyle açıkça ifade edilen egemenliği, milletin sorumluluğunda tutmak demek, bu egemenliğin en küçük bir parçasını; sıfatı, ismi ne olursa olsun, hiçbir makama vermemek, verdirmemek demektir. şeklinde ifade ederek, Devlet yönetiminde milletin egemenliğinin temel prensip olduğunu açıkça ifade etmiştir.
Millî Birlik ve Beraberlik: Millî Birlik ve Beraberlik, Türk milletini oluşturan insanların birbirlerini seven, birbirlerine inanan ve güvenen vatandaşlar olarak; yurdun ve milletin yükselmesi amacı etrafında toplanması demektir. Kurtuluş Savaşının başından itibaren Atatürk ün üzerinde durduğu konulardan en önemlisi millî birlik ilkesidir.
Atatürk, Biz esasen millî varlığın temelini millî şuurda ve millî birlikte görmekteyiz. diyerek millî birlik ve beraberliğin önemini en açık şekilde belirtmiştir. Türk milletini bir bütün halinde birleştirmek; amaçta, kaderde, tasada ve kıvançta ortak değer yargılarına sahip kılmak, millî birlik ve beraberliğimizin en temel öğesidir. Bağımsızlığımızı devam ettirmemiz de millî birlik ve beraberliğimizin sağlanmasına bağlıdır.
Atatürkçülüğün en önemli unsurlarından biri de ilmin ve aklın rehberliği altında sürekli çağdaşlaşma ilkesidir. Çağın ilim ve teknolojisinin rehberliği ve getirdiği yeniliklerin ışığı altında toplumun çağdaşlaşmasını sürdürmesidir. Çağdaşlaşma, Türk Milletini geri bırakmış olan kurumları, boş inançları yıkarak, yerlerine milleti ilerletecek çağa uygun kurumları koymak suretiyle gerçekleştirilebilecektir. Atatürkçülük bu dinamik davranışlara bağlılığı gerektirir.
1- Cumhuriyetçilik: Cumhuriyet, millî egemenlik idealini, milletin irade ve egemenliğini, vatandaşın devlete, devletin vatandaşa karşı hak ve vazifelerini en iyi olarak düzenleyen yönetim şeklidir. Cumhuriyetçiliğin en başta gelen niteliği, Atatürk ün Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. (20 Ocak 1921 tarihli Anayasada Egemenlik, Kayıtsız Şartsız Milletindir. İdare usulü halkın kendi kendini idare etmesi esasına dayanır ) İlkesinde yansır. Çünkü; Çağdaş Türk devletinin dayandığı temel prensiplerden biri olan bu ilkenin en iyi korunduğu ve gözetildiği yönetim şekli Cumhuriyettir. Atatürk ün sözleri ile Cumhuriyet rejimi demek demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir.
Cumhuriyet yönetiminde millete dayanan meclis, meclise dayanan hükümet vardır. Cumhuriyet yönetiminde düşünce serbestliği önemli yer teşkil eder.
CUMHURİYETÇİLİK Anahtar kelimeleri: Ulusal Egemenlik, Seçim, Ulusal İrade, Çok Partili Rejim, Seçme ve Seçilme Hakkı
CUMHURİYETÇİLİK: Aşamaları: TBMM nin açılması, Saltanatın kaldırılması, Cumhuriyetin ilanı, Çok Partili rejim denemeleri, Kadınlara Seçme ve seçilme hakkı verilmesi
YAPILAN İNKILAPLAR 1. TBMM nin açılması (23.04.1920) 2. Saltanatın kaldırılması (01.11.1922) 3. Cumhuriyet in ilan edilmesi (29.10.1923) 4. Siyasi partilerin kurulması (09.09.1923) 5. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi(1930 da Belediye Seçimlerine Girme Hakkı;1933 te Muhtarlık ve ihtiyar heyetine girme hakkı ve 05.12.1934 te Milletvekili Seçilme Hakkı)
2- Millîyetçilik: Milletler topluluğu içerisinde, Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkiye halkına Türk milleti denir. Atatürkçülüğün birlik ve beraberlik meydana getirme hususundaki ilk temel ilkesi Millîyetçiliktir. Türk milleti dil, kültür ideal birliği ile birbirine bağlı vatandaşların oluşturduğu doğal, toplumsal, ekonomik ve siyasi bir bütündür. Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumak Türk milletinin görevidir.
Türk milleti birdir ve bütündür. Türkiye de ben Türk üm diyen herkes Türk tür. Her Türk hür doğar, hür yaşar Türk milleti Türk devletinin egemenliğinin kaynağı ve kayıtsız şartsız sahibidir. Siyasi kuvvet, millî irade ve egemenlik milletin bir bütün halinde ortak kişiliğine aittir; birdir, bölünemez, ayrılamaz ve devredilemez.
Atatürk ün tanımladığı Türk millîyetçiliği millî olmayan akımların ülkeye girmesini önlemekle birlikte, dünyada yaşayan bütün Türkleri sever. Onlarla olan doğal ilişkileri kabul eder. Kardeş sayar, onların uygar ve zengin olmasını onların gelişmelerini diler.
Atatürk, Türkiye dışında kalmış Türkler önce kültür meseleleri ile ilgilenmelidirler. Nitekim biz Türklük davasını böyle uygun bir ölçüde ele almış bulunuyoruz. Büyük Türk tarihine Türk dilinin kaynaklarına zengin lehçelerine, eski Türk eserlerine önem veriyoruz. Baykal ötesindeki Yakut Türklerinin dil ve kültürlerini bile ihmal etmiyoruz, diyerek millî sınırlar dışındaki Türklerle olan ilişkilerimizin esaslarını göstermiştir.
Atatürk milliyetçiliği millî birlik ve beraberliği öngörür, insancıldır, diğer milletlerin de iyiliğini göz önünde bulundurur. Atatürk, Millîyetçiliği büyük sorunların çözülmesinde bir güç kaynağı olarak görür. Türk milletine mensup olmakla övünmeyi, millete inanmayı, güvenmeyi esas alarak bu hususu Ne Mutlu Türk üm Diyene vecibesi ile açıklamış ve bu fikri Türk Öğün! Çalış, Güven düsturu ile harekete dönüştürmüştür.
MİLLİYETÇİLİK Anahtar Kelimeleri: Ortak vatan, Dil ve kader birliği olmalı, Din ve ırk birliği şart değildir.
MİLLİYETÇİLİK Aşamaları: TBMM nin açılması, İstiklal Marşı nın kabulü, Tevhid-i Tedrisat kanunu (Eğitim kurumları MEB na bağlandı), Kabotaj Kanunu (Türk kara sularında taşımacılık hakkının Türk devletine geçmesi), Türk Tarih ve Türk Dil Kurumları nın kurulması.
MİLLİYETÇİLİK İLE İLGİLİ: YAPILAN İNKILAPLAR 1. TBMM nin açılması (23.04.1920) 2. Tevhid-i tedrisat kanunu (03.03.1924) 3. Harf inkılabı (01.11.1928) 4. Türk Tarih Kurumu (1931) 5. Türk Dil Kurumu (12.07.1932) 6. İstiklal Marşının Kabulü (12.03.1921) 7. Kabotaj Kanunu (01.07.1926)
3- Halkçılık : Atatürkçülük te halkçılık, yurdu ayrıcalık iddialarından ve sınıf kavgalarından koruyan bir ilkedir. Halkçılığın birinci unsuru demokratlıktır. Atatürkçülük te Halkçılık demokrasi ile eş anlamlıdır. Halkçılıkta sosyal düzen halkın idaresine ve çalışmasına dayalıdır ve eşitliği öngörür. Kanunlar önünde herkes eşittir. Türk milleti en eski tarihlerinde, ünlü kurultayları ile bu kurultaylarda devlet başkanlarını seçmeleri ile demokrasi fikrine ne kadar bağlı olduklarını göstermişlerdir. Ancak, Türk devletlerinin bu yöntemden vazgeçerek hükümdarlar tarafından despotça yönetilmeleri onların çökmelerine sebep olmuştur.
Atatürkçülük, çağdaş uygarlık seviyesine erişmek için sadece siyasal düzeyde ve üst yapıda kalmayarak, sosyal ve ekonomik alt yapıya yönelme ve bu yapıda halkı, halk için, halkın gücü ile kalkındırmayı amaçlar. Halkçılık iç barışı öngörür sınıf mücadelelerini reddeder. Millî gelirin dağılımını çeşitli usullerle dengeler.
HALKÇILIK: Anahtar Kelimeleri: Ayrıcalıkların kaldırılması, Eşitlik, Dayanışma, Sosyal devlet.
HALKÇILIK: Aşamaları: Aşar Vergisinin kaldırılması, Kıyafet devrimi, Tekke ve Zaviyelerin kapatılması, Türk Medeni kanununun kabulü (Aile hukuku, evlilik, boşanma, miras), Soyadı kanunu (lakap ve unvan kalktı), Kadınlara Siyasal haklar tanınması (kadın-erkek eşitliği),
HALKÇILIK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR 1. Türk medeni kanunu (04.10.1926) 2. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması (30.11.1925) 3. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesiverilmesi(1930 da Belediye Seçimlerine Girme Hakkı;1933 te Muhtarlık ve ihtiyar heyetine girme hakkı ve 05.12.1934 te Milletvekili Seçilme Hakkı) 4. Soyadı kanunu (21.06.1934)
4- Devletçilik : Atatürk Devletçiliği, kişisel çalışma ve faaliyeti esas alır bununla birlikte mümkün olduğu kadar az zaman içinde dinamik ideale kavuşmak için milletin genel çıkarlarının gereğine göre, bütün işlerde özellikle ekonomik alanda devletin fiilen ilgilenmesini benimser. Devletin ilgilenmesi, yapma, yaptırma, yönlendirme, teşvik, yardım etme, yapılanları düzenleme ve kontrol anlamına gelir. Devlet kendini daha güçlü kılmak için vatandaşların eğitimi, güvenliği ve sağlığı ile ilgili işleri yapar veya yaptırır. Aynı zamanda memleket içinde güvenliği ve adaleti sağlamak, vatandaşların hürriyetini güven altında bulundurmak, dış siyaset ve diğer milletlerle olan ilişkileri iyi idare etmek, savunma kuvvetlerini daima hazır tutmak ve milletin bağımsızlığını sağlamak, devletin öncelikli görevleridir.
Devletçilik ilkesi, bireysel ekonomik teşebbüs veya faaliyete imkân verir, devletin rehberliğini öngörür. Devlet ekonomik işlerde özel teşebbüsü teşvik eder, bu faaliyetleri düzenleme ve kontrol etme görevini üstlenir. Toplum yararına hizmet eden kuruluşların artırılmasına önem verir.
DEVLETÇİLİK: Anahtar Kelimeleri: Ekonomi, yatırım, kamulaştırma, Bütün yatırımların devlet eli ile yapılması, Özel sektör ve müteşebbisin olmaması.
DEVLETÇİLİK Aşamaları: Tarımı destekleyici çalışmalar, Devletin banka kurması, I. Beş yıllık kalkınma planının hazırlanması, Kamulaştırma (devletleştirme) çalışmaları.
DEVLETÇİLİK ALANINDA: YAPILAN İNKILAPLAR 1. İzmir iktisat kongresinin toplanması (17.02-04.03.1923) 2. Sümerbank ve Etibank gibi devlet bankalarının kurulması (11.07.1933 14.06.1935) 3. Karabük Demir-Çelik fabrikasının kurulması
5- Lâiklik : Lâiklik, terim olarak, din ile dünya, özellikle din ile devlet işlerinin ayrılması anlamını taşır. Fakat, Atatürk lâikliğinin daha geniş ve kendine özgü bir anlamı vardır. Türkiye Cumhuriyetinde lâiklik ilkesi, kişilerin vicdan ve ibadet hürriyetlerini sağlamak ve korumak, dinî faaliyetlerin iman ve ibadete inhisar ettirilmesini, dünyevi kurumları ve faaliyetleri bilimsel ve en ileri teknolojiyi yol gösterici olarak yürütmeyi sağlamak, dinin hakkını dine, devletin hakkını devlete vermek amaçları ile uygulanan, dini devletten ayıran bir ilkedir. Lâiklik ilkesi devletin diğer ilke ve esaslarını bütünleyerek güçlendirir. Dinin, dinî olmayan hususlardan ayrılmasını tespit edecek esasların uygulanmasını gerçekleştirerek, dinin özüne dönmesini bu suretle kişilerin bütün sadeliği ile dindar olmalarını sağlar.
Atatürk, devlet idaresinde, bütün kanunların nizamların ve usullerin din kurallarına değil bilimsel esaslara ve en ileri teknolojiye, yurt ile dünya ihtiyaçlarına göre düzenlenmesini ve uygulanmasını öngörür. Böylelikle bilimsel eserler ve modern teknoloji yaygın ve etkili bir şekilde uygulanarak bütün kurumların çağın gereklerine uygun bir biçimde değişip gelişmesini sağlar.
Laiklik sayesinde vicdanlar özgür olmuştur. Atatürk...İbadetler güvenlik ve genel adaba aykırı olamaz; siyasî gösteri şeklinde de yapılamaz. demek suretiyle dinî baskının yapılamayacağını da ifade etmiştir.
LAİKLİK: Anahtar Kelimeleri: Din ve Devlet işlerinin ayrılması, Akılcılık ve Bilimsellik, Din ve vicdan özgürlüğü, Çağdaşlaşma.
LAİKLİK: Aşamaları: Saltanatın ve Halifeliğin kaldırılması, Tevhid-i Tedrisat kanunu (medreseler kapatıldı), Şeriye ve Evkaf vekaletinin kaldırılması, Tekke ve Zaviyelerin kapatılması, Medeni Kanunun kabulü (İsviçre den alındı), Anayasadan; devletin dini islamdır maddesinin çıkarılması (anayasa laik oldu, 10.04.1928) Laikliğin anayasaya girmesi. (05.02.1937)
LAİKLİK İLE İLGİLİ: YAPILAN İNKILAPLAR 1. Saltanatın kaldırılması (01.11.1922) 2. Halifeliğin Kaldırılması (03.03.1924) 3. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması (30.11.1925) 4. Medreselerin kapatılması (13.03.1924)
6- İnkılapçılık : Atatürkçülüğün inkılapçılık anlayışı, zamanına göre geri kalmış kurumların ortadan kaldırılması ve yerine ilerlemeyi, gelişmeyi kolaylaştıracak, geliştirecek kurumların konması esasını getirir. Bu inkılâpçılık anlayışı iyiye, doğruya, faydalıya yöneliktir. Türkiye yi dinamik idealine ulaştırmak için en güçlü araç olarak yüksek ve inkılâpçı bir kültür seviyesine varmayı amaçlayan Atatürkçü inkılâpçılık anlayışı, akıl, bilim ve ileri teknolojinin yol göstericiliğinde sürekli gelişmektir.
Bu nedenle Atatürk büyük davamız, en medeni ve refah seviyesi yüksek bir millet olarak varlığımızı yükseltmektir. Bu yalnız kurumlarında değil, düşüncelerinde de köklü bir inkılâp yapmış olan büyük Türk milletinin dinamik idealidir. Bu ideali en kısa bir zamanda başarmak için, fikir ve hareketi beraber yürütmek zorundayız. Bu teşebbüste başarı, ancak, türeli bir planla ve en akılcı bir şekilde çalışmakla olur. demek suretiyle fikirlerin uygun hareketlerle ve tedbirlerle zaman kaybetmeden hemen uygulanmasını belirtmiştir.
İNKILAPÇILIK: Anahtar Kelimeleri: Devrim, İnkılap, Çağdaşlaşma, Değişim, Yenilik.
İNKILAPÇILIK: Aşamaları: Bütün İnkılaplar
İNKLAPÇILIK ALANINDA: YAPILAN İNKILAPLAR 1. Saltanatın kaldırılması (01.11.1922) 2. Halifeliğin Kaldırılması (03.03.1924) 3. Tevhid-i tedrisat kanunu (03.03.1924) 4. Harf inkılabı (01.11.1928) 5. Soyadı kanunu (21.06.1934)
İNKILAPÇILIK; Kurumların sürekli olarak yenilenmesi, çağa ayak uydurması anlamına gelir. DURAĞAN değildir. DEĞİŞKEN dir. Sürekli çağdaşlaşma anlamına gelir. Kurumların ihtiyaçlara yanıt verecek duruma gelmesini sağlar.
Cumhuriyetçilik:Devlet bakanı ve Milletvekilleri seçimle belirlenir. *Saltanat kaldırıldı. *Cumhuriyet ilan edildi Halkçılık:Kanun önünde tüm vatandaşlar eşittir.onların sorunlarına çözüm bulur ve İhtiyaçlarını karşılar. *Soyadı kanunu çıkarıldı. *Demir yollarının uzunluğu arttırıldı. Laiklik:Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması. *Medeni kanun kabul edildi. *Din ve devlet işleri birbirinde ayrıldı. İnkılapçılık:Yeniliklere ve değişime ayak uydurma. *TBMM açıldı. *Saltanat kaldırıldı.cumhuriyet ilan edildi. *Türk Dil Kurumu kuruldu. *Soyadı kanunu çıkarıldı. *Medeni Kanun kabul edildi. *Takvim,saat ve ölçü değişimi *Yeni harflerin kabulü. *Tevhid-i Tedrisat kanunun kabulü Devletçilik:Ekonomik kaynakları Belirleyip kullanıma açar. *Fabrikalar açıldı. *Barajların yapımı Milliyetçilik:Milleti sevmek,mi yüceltmek ve bu yoldaki çalışma *TBMM açıldı. *Türk Dil Kurumu kuruldu.