Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi Hasan Canpolat * - M. İlker Haktankaçmaz ** Özet: 1980 lerden beri tüm dünyada yaşanan gelişmeler sonucu kamu ile vatandaş arasındaki ve buna bağlı olarak yerel halkla onların temsilcisi yerel seçilmişler arasındaki ilişkilerin niteliğinde büyük değişim yaşanmıştır. Bu çerçevede bir ülkedeki yönetişimin düzeyi o ülkedeki demokrasinin düzeyinin belirlenmesinin önemli bir ölçütü haline gelmiştir. Bu küresel eğilime paralel olarak İngiltere yerel yönetim sistemi de yerel yönetimlerin kendi bölgelerine liderlik edebilmelerine daha fazla imkan tanınması, bu yönetimlerin yerel halkın taleplerine daha etkili bir biçimde cevap verebilmelerinin mümkün kılınması ve yerel düzeyde işbirliğinin arttırılması yönünde bir değişim sürecine girmiştir. Ancak her ülkede olduğu gibi İngiltere de de, bu konuda önemli sorunlar yaşanmakta ve Londra Büyükşehir Yönetimi bu bakımdan en çarpıcı örneklerden birini teşkil etmektedir. Anahtar Sözcükler: Yönetişim, Londra Büyükşehir Yönetimi, yerel yönetimler, İngiltere, katılım. Greater London Authority in Terms of Local Governance Problems Abstract: The post-1980 developments have dramatically changed the relation between governments and public, thus changing the relation between local representatives and local people as well. In this context, the level of governance has become an important criterion for determining the level of democracy in any country. Concordantly with global trend, English local administration system has been changed for enabling local authorities to lead their regions, responding more efficiently the demands of local people and increasing the cooperation at local level. However, like every country, England has also many problems and the Greater London Authority is one of the most striking examples in this respect. Key Words: Governance, Greater London Authority, local authorities, England, participation. GİRİŞ Çok uzun zamandan beri kabul görmekte olan kamu yönetir (Oakerson, 2004: 19) biçimindeki yargı geçtiğimiz çeyrek yüzyıllık dönemde değişmiş, * Dr., İçişleri Bakanlığı, Vali/Müsteşar Yardımcısı. ** Dr., İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, Şube Müdürü. Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 19 Sayı 1 Ocak 2010, s. 91-106.
92 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 1980 lerin başından beri yaşanmakta olan çok yönlü değişimin devlet birey ilişkisini değiştirmesi nedeniyle kamu yönetimi ve siyaset bilimi alanında yönetim kavramı yerine yönetişim kavramı kullanılmaya başlanmıştır. Kamu ile vatandaş arasındaki bu yeni ilişki çerçevesinde vatandaş kamu yönetiminin sunduğu hizmetlerden pasif bir biçimde yararlanan kişi olmaktan çıkmakta, kamusal hizmetlerin her aşamasında söz söyleyebilen, kamu yönetimini her düzeyde etkileyebilen aktif yurttaş (TOBB, 2000: 107-108) konumuna gelmekte buna bağlı olarak yerel halkla onların temsilcisi yerel seçilmişler arasındaki ilişkilerin niteliği de değişmektedir (Danters - Rose, 2005: 5). Bu açıdan gelişmiş demokratik ülkelerde bireylerin kamu yönetiminde kararların alınma sürecine aktif bir biçimde katılabilmesi sağlanmaya çalışılmakta ve yönetim sistemi buna imkan sağlayacak biçimde yeniden yapılandırılmaktadır (Yıldırım, 2005: 23). Bu çerçevede değerlendirildiğinde bir ülkedeki yönetişimin düzeyi ile o ülkedeki demokratikleşme düzeyi arasında çok yakın bir ilişki olduğu söylenebilir. Çünkü demokratik sistemi diğerlerinden ayıran özellik, bireyin sivil toplum sisteminin temelini oluşturmasıdır. Birey, sivil toplumun temel öğesi olarak kabul edilince merkezi yönetiminin elindeki planlama, karar verme, kaynak oluşturma ve onları kullanma gibi bir takım yetkilerin bireylerin oluşturduğu sivil toplum kuruluşlarına veya bireye en yakın üretim birimi olan yerel yönetimlere ve taşra kuruluşlarına devredilmesi ve bireyin demokratik rejimin temel güvencesi durumuna getirilmesi gereğini kendiliğinden ortaya çıkarır ki, zaten bu yönetim biçimi de günümüzde yönetişim olarak adlandırılmaktadır (Haktankaçmaz, 2004: 57). Kavram bu açıdan; geleneksel, bürokratik, hiyerarşik ve bugüne kadar iyi sonuçlar vermemiş yönetim anlayışının yerine sivil toplum örgütlerini benimseyerek katılımcılığa teşvik eden, şeffaflık, yetki devri ve yerinden yönetimi esas a- lan, sonuç verici ve uygulanabilir çözüm yolları üretebilen (Aykaç, 1996: 18) daha esnek bir yönetim anlayışını (John, 2001: 19) ifade etmektedir. Temelde kamu, özel ve sivil toplum işbirliğinde yönetime katılma anlamında kullanılan yönetişimin günümüzde ulaştığı düzey itibariyle çeşitli türleri ortaya çıkmıştır. Bu türlerin en bilinenleri, mekansal farklılıklara göre belirlenen küresel yönetişim, devlette yönetişim ve yerelde yönetişim dir ki (Karaman, 2000: 42), bu son tür yönetişim daha çok yerel yönetişim olarak adlandırılmaktadır. Yerel yönetim sistemi ve yerel demokrasi açısından değerlendirildiğinde yerel yönetişim; yerel seçilmişler ile vatandaşlar arasındaki iletişimi yaygınlaştırması, yerel seçilmişlerin ve demokratik kurumların meşruiyetini güçlendirmesi ve bu kurumların etkinliğini arttırması nedeniyle bugün artık yerel demokrasinin ger-
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 93 çekleştirilmesi için olmazsa olmazlar arasında sayılmaktadır (Council of Europe Committee of Ministers Recommendations, 2001). Dünyada yaşanan bu küresel eğilime paralel olarak İngiltere 1 yerel yönetim sistemi de yerel yönetimlerin kendi bölgelerine liderlik edebilmelerine daha fazla imkan tanınması, bu yönetimlerin yerel halkın taleplerine daha etkili bir biçimde cevap verebilmelerinin mümkün kılınması ve yerel düzeyde işbirliğinin artırılması yönünde bir değişim sürecine girmiştir. Bu değişimle, bir yandan bireylerin ve toplulukların güçlendirilerek yaşadıkları yerde sunulan kamu hizmetleri konusunda daha fazla söz sahibi olması, diğer yandan da yerel demokrasinin ve toplumla ilişkilerin en ön safında yer alan yerel seçilmişlerin, üstlendikleri rolleri gereği gibi yerine getirebilmeleri için, güçlendirilmesi amaçlanmıştır (White Paper, 2006: 2). Ancak gerek dünya ölçeğinde yaşanan gelişmelere gerekse İngiltere de bu çerçevede gerçekleştirilen değişikliklere rağmen İngiltere de yerel yönetişimin uygulanmasının önünde çok ciddi engeller bulunmaktadır. Bu çerçevede bu çalışmanın amacı, Londra Büyükşehir Yönetimi (Greater London Authority ki bundan sonra LBY olarak ifade edilecektir) nde yerel yönetişimin uygulanmasını engelleyen başlıca nedenleri ortaya koymaktır. Çalışmada, LBY de yerel yönetişimin uygulanmasının önündeki engeller; LBY nin örgütlenme yapısından kaynaklanan yapısal engeller, İngiliz yerel yönetim sisteminden kaynaklanan yönetsel engeller ve Londra nın toplumsal yapısından kaynaklanan toplumsal engeller biçimindeki başlıklar altında gruplanarak irdelenecek, yine her bir gruptaki engellerin aşılmasına yönelik olarak getirilen öneriler aynı başlık altında değerlendirildikten sonra sonuç bölümünde konunun genel bir değerlendirmesi yapılacaktır. LBY DE YEREL YÖNETİŞİMİ ENGELLEYEN YAPISAL NEDENLER LBY de yerel yönetişimi engelleyen yapısal nedenlerin geçmişte yaşanan o- lumsuzluklar, LBY başkanının LBY çekirdek örgütündeki ve bağlı idarelerindeki güçsüz konumundan kaynaklanan nedenler biçimindeki alt başlıklar halinde incelenmesi mümkündür. Geçmişte Yaşanan Olumsuz LBY Deneyimi LBY çok parlak bir geçmişe sahip değildir. Doğumu 1899 olarak kabul edilen LBY, 1963 yılında yeniden yapılandırılmış ancak 1986 yılında, görünürde yerel yönetişimin arttırılması gerçekte ise farklı siyasi mülahazalarla, diğer altı büyükşehirdeki yönetimle birlikte feshedilerek sona erdirilmiş (Kavruk, 2002: 1 Çalışmada kullanılan İngiltere ifadesi ile İngiltere ve Galler kastedilmektedir.
94 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 110-111) ve görevleri alt kademe belediyeleri ile Londra Kent Birliği ve çok sayıda merkezi yönetim kuruluşu arasında paylaştırılmıştır (Uyanık, 1993: 23). İşçi Partisi tarafından 1997 deki genel seçimler dolayısıyla açıklanan seçim bildirgesinde, hükümete gelindiğinde Londra Büyükşehir Yönetimi için gerekli değişikliklerin yapılacağı taahhüt edilmiş, Parti nin seçimleri kazanmasının ardından açıklanan hükümet programında, Londra da yapılacak bir referandumun sonucuna göre, Londra Büyükşehir Yönetimi nin yeniden kurulacağı ilan edilmiştir. 1998 de Londra da yapılan referandumdan olumlu sonuç çıkmasının ardından 11 Kasım 1999 da Londra Büyükşehir Yönetimi Yasası (Greater London Authority Act) ile LBY nin kuruluş süreci tamamlanmıştır. Kurulan büyükşehir yönetimi, Londra sınırlarını kapsamakta ve her ikisi de ayrı oylarla seçilen bir başkan ile 25 üyeli bir meclisten oluşmaktadır. Londra daki alt kademe belediyeler ise sunmakta oldukları hizmetleri önceden olduğu gibi vermeyi sürdüreceklerdir (İnaç - Ünal, 2006: 129). LBY, yapısı itibariyle İngiltere deki diğer yerel yönetim birimlerinden farklılık göstermektedir. Büyükşehir yönetimi başkanı da temsil ve icra işlevini kendinde toplaması bakımından yerel yönetim sistemi içerisinde özgün bir yere sahiptir (Karaman, 1988: 362). LBY, Londra nın tümünü ilgilendiren genel nitelikteki sorunlar hakkında liderlik yapan, planlar hazırlayan, Londra daki yerel yönetimler arasında genel nitelikteki sorunlar konusunda ortak çalışma ve eşgüdüm sağlayan stratejik bir yerel yönetim birimi olarak tasarlanmıştır (Kösecik, 2000: 73). Bu çerçevede LBY; ulaşım, güvenlik, kentin sosyal ve ekonomik kalkınması, çevre, kültür, spor, halk sağlığı ile itfaiye ve acil yardım hizmetlerinin yerine getirilmesinden sorumludur (Travers, 2002: 780). Buna karşılık büyükşehir sınırlarındaki yerel halkın günlük yaşamını yakından ilgilendiren hizmetlerin büyük çoğunluğu büyükşehir sınırlarındaki alt kademe belediyeleri tarafından görülmektedir. Bu çerçevede eğitim, konut, aydınlatma, temizlik, katı atıkların bertarafı, şehir içi yolların onarımı, sosyal hizmetler ve halkın eğlenip dinlenmesi ile ilgili konulardaki hizmetler alt kademe belediyeleri tarafından yerine getirilen hizmetlerin başlıcalarıdır (Karaman, 1988: 362). 1965-1986 dönemi, LBY nin alt kademe belediyeleriyle çatışma içerisinde geçirdiği dönemidir. Bu nedenle yeniden kurulan LBY, geçmişte yaşanan bu olumsuzlukların tekrarlanmasını önleyecek şekilde stratejik bir yapı olarak düzenlenmiş ve LBY nin alt kademe belediyeleri ile görev ve yetki ayrımı da çok net bir biçimde ve özenle tespit edilmiştir
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 95 Bu yeni stratejik yapıdaki en önemli yönetsel etkinlik danışma faaliyeti olarak düşünülmüş, büyükşehir yönetimi başkan ve meclisinin danışmayı en geniş anlamda gerçekleştirmesi için Londra daki alt kademe belediyeleri, yarı bağımsız idareler (quangolar), merkezi yönetim birimleri, özel sektör ve gönüllü kuruluşlarla yakın çalışılmasını sağlayacak bir yapı kurulmuştur. Bu çerçevede büyükşehir yönetimi çekirdek örgütünün personel sayısı bile 250 ile sınırlandırılmıştı ki, bu sayı bugün dahi 600 dür (Pilgrim, 2006: 226-227). Başkanının LBY Bağlı İdarelerindeki Konumu Stratejik nitelikli bir örgütün başı olan LBY başkanına doğrudan doğruya kullanabileceği icrai bir güç verilmemiştir (Working Together, 2003: 5). LBY nin sorumluluğundaki en önemli dört görev, üçünün yönetim kurulu üyelerinin tamamı, birinin yönetim kurulu üyelerinin bir kısmı büyükşehir yönetimi başkanı tarafından atanan dört idare tarafından yerine getirilmektedir. Bu idareler; Londra daki metro ve otobüs sistemleri ile stratejik önemi haiz yollardan sorumlu o- lan Londra Ulaşım İdaresi (Transport for London), Londra nın ekonomik kalkınmasının sağlanmasından sorumlu olan Londra Kalkınma İdaresi (The London Development Agency), büyükşehirdeki güvenlik hizmetlerinin sağlanmasından sorumlu olan Büyükşehir Polis İdaresi (The Metropolitan Police Authority) ile Londra daki itfaiye ve kurtarma hizmetleri ile acil durum planlaması ve yönetiminden sorumlu olan Londra İtfaiye ve Acil Durum Planlama İ- daresi (The London Fire and Emergency Planning Authority) dir (The Greater London Authority, 2006: 5). Böyle bir yapının kurulma amacının LBY başkanının yerel kamu hizmetlerinin sunumunda doğrudan etkili olmasının önlenmesi ve büyükşehir yönetiminin sorumluluğundaki kritik hizmetlerin işlevsel esasa göre örgütlenmiş bu idareler tarafından yönetilmesinin sağlanması (Pilgrim, 2006: 231) olduğu çok açıktır. Büyükşehir yönetimi başkanı bu dört idare için yön tayin eder ve bütçelerini büyükşehir yönetimininkiyle birlikte hazırlar. Ancak başkan ve meclisin bu dört idare üzerindeki denetimi ve onların uygulamalarını etkileyebilme gücü idareler arasında farklılık göstermektedir. Ulaşım İdaresi yönetim kurulundaki 17, Kalkınma İdaresi yönetim kurulundaki 12 ve İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi yönetim kurulundaki 17 ü- yenin tamamı başkan tarafından atanır. Ancak Kalkınma İdaresi yönetim kurulunun 4 üyesinin büyükşehir yönetimi veya alt kademe belediye meclis üyesi olması, İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi yönetim kurulunun 9 üyesinin büyükşehir yönetimi meclis üyesi 8 inin ise alt kademe belediye meclisi üyesi olması gereklidir. Ulaşım İdaresi yönetim kurulunda ise büyükşehir yönetimi veya alt kademe belediye meclis üyesi bulunması zorunluluğu yoktur.
96 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 Buna karşılık Polis İdaresi yönetim kurulunun 23 üyesinden 12 si başkan tarafından atanmakta, geriye kalan 11 üye oldukça karmaşık bir süreç sonunda belirlenmektedir. Bunlara ilave olarak başkan Ulaşım İdaresi ile Kalkınma İdaresi nin üst yöneticilerini de atamaktadır. Polis İdaresi nin üst yöneticisi kraliyet tarafından a- tanmakla birlikte gerçekte atanacak kişi, İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi nin üst yöneticisi ise kendi yönetim kurulunca belirlenmektedir. Bu yapıya bakılarak Ulaşım İdaresi ile Kalkınma İdaresi nin önemli ölçüde başkanlık ve meclis denetimine tabi olduğu fakat Polis İdaresi ile İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi için daha dolaylı bir denetimin söz konusu olduğu söylenebilir. Ancak burada dikkat çekici olan husus, başkanın denetiminin göreli olarak fazla olduğu ifade edilen idarelerin uygulamalarındaki etkinliğinin dahi esasında çok fazla olmayacağıdır. Çünkü yönetim kuruluna başkan tarafından atanan üyenin, atandıktan sonra görevden sonra alınması ya da görevi sırasındaki faaliyetlerde başkanla istişare içinde olması gibi uygulamaların olmaması başkanın bu idareleri etkileme gücünü de azaltmaktadır. Buradan çıkan sonuç Londra halkının doğrudan oylarıyla seçilen ve bu nedenle yerel halka karşı sorumlu olan başkanın Londralı vatandaşların yaşamını doğrudan etkileyen en ö- nemli yerel kamu hizmetlerinin sunumu konusunda yeterince etkili olamaması yani yerel yönetişim uygulamasının bu bakımdan sınırlandırılmış olmasıdır. Öte yandan bu idarelerin hesap verme sorumlulukları da tartışmalıdır. Bu konuyu Polis İdaresi örneğinde açıklamak gerekirse; Polis İdaresi nin hesap verme sorumluluğu bütçeyi ve yönetim kurulu üyelerinin bir kısmını belirlediği için LBY başkanı, yönetim kurulu başkanlığı dahil olmak üzere yönetim kuruluna üye verdiği için LBY meclisi, üst yöneticiyi belirlediği için İçişleri Bakanlığı ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesindeki sorumluluğundan dolayı idarenin üst yöneticisinin kendisi arasında dörde bölünmüş durumdadır. Dolayısıyla bu idarelerin yerel yönetişimin gereği olarak yerel halka ya da onların temsilcilerine hesap vermeleri bir yana tam olarak kime karşı sorumlu oldukları dahi tartışmalıdır. Başkanın LBY Çekirdek Örgütündeki Konumu Başkan, LBY çekirdek örgütü içinde de güçlü ve etkin bir pozisyonda değildir. Başkanın, 25 üyeli LBY meclis üyeleri arasından kendine bir başkan yardımcısı seçebilmekte ve kendisi için doğrudan iki siyasi danışman ve 10 a kadar da personel atayabilmektedir. Buna karşılık büyükşehir yönetiminin bunun dışındaki tüm personel atamaları LBY meclisince yapılmaktadır (Travers, 2002: 781-784). Bu; LBY başkanının, örgütünün stratejik planı, bütçesi ve performans
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 97 ölçütleri gibi çok önemli belgelerini hazırlayan büyükşehir yönetimi çalışanlarının belirlenmesinde hiçbir tasarrufunun bulunmaması anlamına gelmektedir. LBY başkanı, bundan başka meclisinkiyle birlikte diğer hizmetler için öngörülen bütçeyi de bir bütün olarak hazırlar. Bütçenin kabulü LBY meclisinin o- nayına tabidir. Ancak bütçenin reddedilmesi için meclis üyelerinin 2/3 çoğunluğunun oyu gereklidir (Travers, 2002: 780). Buradan yola çıkarak LBY personelinin atamasının esas olarak başkan ile meclis arasındaki gayrı resmi müzakereler sonucu varılan mutabakatla gerçekleştirilmekte olduğunu söylemek mümkündür. LBY başkanının içerisinde faaliyet gösterdiği bu örgütlenme yapısına bakarak büyükşehir yönetimi başkanının büyükşehir yönetiminde güçlü fakat Londra yönetişim sistemi içinde zayıf (Sweeting, 2002: 3) olduğu yorumları dahi yapılmaktadır. Dolayısıyla başkanının, politikalarını uygulayabilmek ve Londra yönetişiminde etkili olabilmek için Londra da yerel kamu hizmetlerinin sunumunda yetkili olan birimlerle işbirliği yapmak ve onların kendi arasındaki işbirliğini kolaylaştırıcı bir rol oynamaktan başka çaresi yoktur. Aksi takdirde başkanın, ne LBY nin sunmakla yükümlü olduğu hizmetlerde köklü değişiklikler yapması, ne de kendi stratejisini ve hedeflerini uygulamaya koyması mümkün olmayacaktır. Bu durumu tersinden ifade etmek gerekirse, LBY başkanı kurumlar ve vatandaşlar düzeyinde yerel yönetişimi geliştirdiği ölçüde güçlü ve etkili olabilmektedir. Bu durum aslında LBY de yerel yönetişimi engelleyen nedenlerin bir başka boyutta yerel seçilmişleri zorlayarak LBY de yerel yönetişimin geliştirilmesine katkı sağlaması gibi enteresan bir tablonun da ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Buna karşılık yerel ölçekte halka önderlik ve siyasi temsil rollerini gereği gibi ifa edebilmek için görünür, ulaşılabilir ve aktif olmak zorunda olan LBY meclis üyelerinin de yerel hizmetlerin sunumunu etkileyebilme güçleri son derece sınırlıdır (Capital Life, 2005c: 12). Bu anlamda meclislin etkin çalışmasını engelleyen çeşitli nedenler bulunmaktadır. Meclis üye sayısının azlığı, uygulanmakta olan seçim sisteminin bir partinin mecliste çoğunluğu almasına izin vermemesi ve meclisin kendi bütçesini belirleme olanağının bulunmaması gibi hususlar bu nedenlerin başında gelmektedir (Travers, 2002: 786): Gerek LBY başkanının gerekse meclisinin Londra yerel yönetişimindeki bu durumunun düzeltilmesi için çok çeşitli öneriler ortaya atılmıştır. Bunlardan ilki, eğer başkan büyükşehirdeki güvenlik ve itfaiye birimlerinin performansından sorumlu tutulacaksa, mevcut yasal düzenlemelerin başkana bu idarelerin yönetiminde daha fazla söz hakkı verecek şekilde değiştirilmesi ve başkana en azından Polis İdaresi ile İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi nin üst yöneticilerini atayabilme yetkisinin tanınmasıdır.
98 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 Bu kapsamdaki ikinci öneri, başkanının, büyükşehir yönetiminin stratejilerini, bütçesini ve hizmetlerini planlayan çalışanları atayabilmesine izin verilmesi, buna paralel olarak meclise de, görevlerini gereği gibi yapabilmesine yetecek sayıda personelin tahsis edilmesinin zorunlu kılınmasıdır (A New Settlement for London, 2006: 25). Bu sorunların aşılmasına yönelik bir başka öneri de, yerel seçilmişlerin güç kaybına ilişkin olarak yapılmıştır. Bu çerçevede yerel seçilmişlerin Londra da kamu kaynaklarıyla finanse edilen tüm yerel hizmetlerin halka dönük yüzü haline gelmesinin sağlanması amacıyla tüm yerel hizmet sunucularının yerel seçilmişlere danışmasının yasal zorunluluk haline getirilmesi (Making London Working Better, 2005: 29) önerilmiştir. LBY DE YEREL YÖNETİŞİMİ ENGELLEYEN YÖNETSEL NEDENLER Her ne kadar Londra daki yerel yönetim yapılanması LBY ile 32 alt kademe belediyesi (borough) ve Londra Kent Birliği (City of London) den oluşmakta ise de, Londra daki yerel kamu hizmetlerinin sunumunda çok başka aktörlerin de söz sahibi olduğu bilinmektedir. Özellikle LBY nin 1986 yılında feshedilmesinden sonra görevlerin bir kısmı alt kademe belediyelerine, bir kısmı merkezi yönetim kuruluşlarına, bir kısmı yarı bağımsız kuruluşlara ve bölgesel özerk kuruluşlara, bir kısmı da gönüllü kuruluşlara devredilmiş geriye kalan hizmetler ise da tamamen özelleştirilmiştir. Yapılan bu düzenlemelerden sonra yerel yönetimler doğrudan iş yapan değil, işi veren, işi yapan özel veya kamusal idareleri izleyen, denetleyen ve bunlarla işbirliği yapan kuruluşlar haline getirilmişlerdir (Canpolat, 1999: 330). Dolayısıyla bugün de Londra da sunulan yerel kamu hizmetlerinin çoğu LBY nin değil alt kademe belediyelerinin sorumluluğunda olmakla birlikte merkezi yönetim birimleri ve diğer tür özel amaçlı idareler tarafından sunulan pek çok hizmet de bulunmaktadır (Capital Life, 2005: 12). Seçimle gelen yerel yönetim birimlerinin yerine yönetiminde seçimle gelmeyen veya dolaylı seçimle belirlenen kişilerin bulunduğu idarelerin geçirilmesi uygulaması ilk kez Muhafazakar Parti döneminde başlamış, İşçi Partisi nin bu duruma son vererek gücü tekrar yerel seçilmişlere vereceği beklentileri de boşa çıkmıştır (Wilson - Game, 2002: 133, 138). Dolayısıyla LBY kurulduktan sonra da mevcut durum çok fazla değişmeden kalmış ve Londra daki yerel yönetişim sisteminin karmaşıklığı sorunu devam etmiştir. Bu bakımdan Londra da yaşayan halk hangi hizmetin tam olarak hangi kuruluşun sorumluluğunda yürütüldüğünü (Capital Life, 2005: 12), yanlış giden şeylerden kimin sorumlu tutulacağını ya da hizmetlerin nasıl finanse edildiğini ve
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 99 kendilerinin hizmeti sunanları nasıl etkileyebileceklerini kestiremez duruma gelmişlerdir. Merkezi yönetim, Londra nın yönetişiminde söz sahibi olmak için pek çok a- raca sahiptir. Bu araçlardan en önemlisi Merkezi Hükümet Londra Bürosu (Government Office for London) dur. Bunun dışında Londra dan sorumlu Bakan (a Minister for London), Londra dan Sorumlu Hükümet Alt Komisyonu (Sub-Committee for London) merkezi yönetimin Londra yönetişim sistemine diğer müdahale araçlarıdır. Bunun da ötesinde, genel olarak yerel yönetimlerin harcamalar konusundaki bağımsızlıklarının çok sınırlı olduğu, yerel yönetimlerin harcamalarının merkezi yönetimin sıkı denetimi altında gerçekleştiği ve hizmetler için harcanan kaynağın çok az bir bölümünün yerel yönetimlerin kendi özkaynağı olduğu biçimindeki tespitler yaygın olarak yapılmaktadır. Öyle ki, Londra da gerçekleştirilen toplam kamu harcamalarının yaklaşık 2/3 ünün yerel kontrolün dışında yapıldığı dahi ifade edilmiştir (A New Settlement for London, 2006: 12, 55). Merkezi yönetimce bu şekilde doğrudan finanse edilen hizmetlerin sayısının artmasının, Londra da yaşayanların yönetime katılması açısından hem pratik sorunlar yaratması hem de etkin bir hesap verebilirliğin uygulanmasını güçleştirmesi muhtemeldir. Çünkü hizmetlerin yerel halka karşı sorumlu olamayan idarelerce sunulması vatandaş beklentilerinin göz ardı edilmesi, hizmetlerin yerel şartlara uydurulamaması ve değişen şartlara göre yeniden düzenlenememesi gibi olumsuzlukları beraberinde getirerek yerel yönetişimin pratiğe aktarılmasını olumsuz yönde etkilerken, aynı zamanda yerel hizmetlerin etkin sunumundan dolayı halka hesap verme durumunda olan yerel seçilmişlerin yetkisiz ancak sorumlu olmak gibi garip bir duruma düşmelerine de neden olacaktır. Soruna bu açıdan yaklaşıldığında sade vatandaş bir yana, yerel seçilmişlerin bile hizmetlerinin sunumunu etkileme gücünden yoksun olduğu LBY örneğinde durum, daha dramatik bir görünüm arz etmektedir. Çünkü LBY, yukarıda özetlenen olumsuz koşullara ilave olarak, doğrudan kendi sorumluluğundaki hizmetleri dahi işlevsel esasa göre örgütlenmiş ve görünürde kendi organı sayılan idarelerin ellerine bırakmak ve merkezi yönetimin çok sayıda araçla müdahalede bulunduğu bir ortamda çalışmak zorundadır. Bu sorunların aşılması için çok çeşitli öneriler getirilmiştir. Bunlardan ilki merkezi yönetimin yerel yönetimlere daha fazla yetki devrinde bulunması ve yerel yönetimlerle yerelde hizmet sunan merkezi yönetim birimleri arasındaki dengeyi yerel yönetimler lehine olacak şekilde yeniden düzenlemesidir (Making London Work Beter, 2005: 7). Önerilerden ikincisi, Londra daki yerel hizmetler için finansman akışının Merkezi Hükümet Londra Bürosu nun ya da merkezi yönetimin denetimindeki
100 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 diğer birimlerin aradan çıkarılarak doğrudan LBY veya alt kademe belediyelerine olacak şekilde gerçekleştirilmesidir (Capital Life, 2005: 14). Bu şekilde yerel yönetişimin güçlendirilmesi ve hizmet sunan birimlerin Londra sakinlerine demokratik hesap verebilirliğinin arttırılması hedeflenmektedir. Bir diğer öneri; LBY çekirdek örgütü ile diğer dört idare bütçesinin ayrılmasıdır. Böylelikle Londra sakinlerinin LBY çekirdek örgütünce sunulan hizmetleri LBY bünyesindeki dört idare tarafından sunulan hizmetlerden ayrı olarak görebilmesinin sağlanacağı ve vatandaşların bu hizmetlerin maliyetlerini karşılaştırabilmelerine imkan verileceği ifade edilmiştir (A New Settlement fotr London, 2006: 36-37). Bu kapsamda değerlendirilmesi gereken diğer öneriler arasında, yönetiminde seçimle gelmeyen veya dolaylı seçimle belirlenen kişilerin yer aldığı idarelerin yerel yönetişim kapsamında halka hesap verebilirliğinin sağlanması için bu idarelerin performansları ve mali durumları hakkında yıllık raporlar yayınlamaları, halka yönelik bilgilendirme toplantıları düzenlemeleri, yönetim kurulu toplantı gündemlerini ve tutanaklarını yayımlamaları, yerel yönetimler, diğer gönüllü kuruluşlar, iş çevreleri ve yerel topluluklarla danışma ve işbirliği amaçlı toplantılar düzenlemeleri, vatandaşların bu idarelerle ilgili bilgileye erişimlerinin kolaylaştırılması gibi uygulamaların gerçekleştirilmesi yer almaktadır (Local Quangos and Local Governance, 1998: 12). LBY DE YEREL YÖNETİŞİMİ ENGELLEYEN TOPLUMSAL NEDENLER Londra 7.4 milyonluk nüfusuyla dünyanın en büyük kentlerinden birisidir. Kent aynı zamanda dünyada en fazla çeşit ve sayıda etnik grubu içinde barındırma özelliğine de sahiptir. Etnik azınlıklar toplam kent nüfusunun %29 unu oluşturmakta ve kentteki okullarda okuyan çocukların evlerinde 300 ü aşkın farklı dil konuşulmaktadır (The Mayor s Statement, 2004: 4). Bu durum Londra için bir yandan önemli bir kültür zenginliğini ifade ederken diğer yandan yerel yönetişimin gerçekleştirilmesini zorlaştırıcı bir faktör olarak rol oynamaktadır. Çünkü bu kadar farklı din, dil ve ırktan insanın yerel yönetişim kapsamında aynı amaçlar doğrultusunda bir araya gelmesi ve belli bir istikamette harekete geçmesi oldukça güç görünmektedir. Buna bir de İngiliz halkının seçimlere katılım konusundaki ilgisizliği eklendiğinde yerel yönetişimi engelleyen toplum kaynaklı nedenler çok daha karmaşık bir hal almaktadır. Esasında İngiltere de seçimlere katılım oranı hiçbir zaman yüksek olmamış olmakla birlikte özellikle son yıllardaki yerel seçimlere katılım
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 101 oranlarının neredeyse dibe vurmuş (Wilson - Game, 2002: 221-224) olması yerel demokratik yapıların meşruiyetinin sorgulanmasını gündeme getirmektedir. 2 Bu sorunların üstesinden gelinmesi için gerek yasal zorunluluklar nedeniyle gerekse kendi inisiyatifleriyle hem LBY hem de alt kademe belediyeleri çok çeşitli uygulamalar geliştirmişlerdir. 1999 tarihli LBY Yasası, LBY başkanını, stratejilerini belirlerken LBY meclisinin, LBY bünyesindeki idarelerin, alt kademe belediye meclislerinin ve Londra Kent Birliği meclisinin, kentteki gönüllü kuruluşların, baskı gruplarının, farklı etnik ve dini gruplar ile iş çevrelerini temsil makamında olan tüm kişi ve organların görüşlerini almakla yükümlü kılmıştır (Harrison - Munton - Collins, 2004: 907). Şüphesiz bu işbirliği mekanizması, yerel yönetişim alanına yeni bireylerin ve örgütlerin katılmasını sağlayacak ve dikkatlerin yerel konular üzerinde yoğunlaşmasına katkıda bulunacaktır. Yine bu çerçevede çoğu alt kademe belediyesi, belediyeyi daha küçük birimlere bölen ve planlama, mali destek veya küçük ölçekli sermaye harcamaları gibi bazı yetkilerin devredildiği bölge komiteleri (area committees) kurmuşlardır (Capital Life, 2005: 7). Benzer şekilde LBY de yerel halkla danışma mekanizması kapsamında çeşitli uygulamalar başlatmıştır. Bunlardan en dikkat çekici birkaç tanesine değinmek yararlı olacaktır. Bu uygulamalardan birincisi; vatandaşların başkan ve LBY bünyesindeki dört idarenin yetkilileri de dahil diğer LBY yetkililerini adeta sorguya çektikleri vatandaş soru saatidir (people s question time). Gündemin hazırlanması ve toplantının organizasyonu LBY tarafından gerçekleştirilen ve yılda iki kez düzenlenen bu etkinlik Londra nın çeşitli bölgelerinde çok sayıda kişinin katılımı ile gerçekleştirilmektedir. İkinci uygulama; sayısı 17 yi bulan ve katılımcıların politika gelişmeleri hakkında doğrudan bilgilenme fırsatı buldukları paydaş toplantılarıdır (stakeholder groups). Katılımcıların niteliklerine göre isimlendirilen bu gruplardan bazıları şunlardır: gençler, öğrenciler, emekliler, sığınmacılar, etnik gruplar, dini gruplar, yalnız ebeveynler, 3 oldukça enteresan olan ve LBY politikaları hakkında bilgilenmek isteyen alt kademe belediye temsilcilerinden oluşan, alt kademe belediyeleri grupları bu gruplardan bazılarıdır. 2 Britanya genelinde, genel seçimlere katılma oranı 1945 teki %72.8 lik orandan 2001 de %59.4 e düşmüştür ve son birkaç seçimdir %60 larda gezmektedir. Buna karşılık 2000 yılındaki LBY başkanlık seçimlerine katılım oranı %34 olarak gerçekleşmişken (www.parliament.uk, 2009: 16, 53) 2008 yılındaki son LBY başkanlık seçimlerinde bu oran %45olmuştur (www.guardian.co.uk, 2009). 3 Yalnız ebeveyn (single parents) kavramı; boşanma ya da evlilik dışı birlikteliklerden sonra çocuğunu yalnız başına büyütmeye çalışan ebeveynleri ifade etmek için kullanılmaktadır.
102 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 Bu kapsamda değerlendirilmesi gereken bir başka uygulama ise; LBY Yasasına göre başkanın politika geliştirmesi gereken temel alanlar olan sağlık, eşitlik ve sürdürülebilir kalkınma konularında başkanın politika belirlemesine doğrudan katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuş Başkan ın Politika Komisyonları dır (Mayor s Policy Commissions). Komisyonlar, başkan tarafından konunun uzmanları arasından seçilen kişilerden oluşmakta ve ilgili tüm taraflarla görüştükten sonra başkana önerileri sunmaktadır. Örneğin bu kapsamda kurulmuş o- lan Başkan ın Çevre Komisyonu (Mayor s Environment Commission), politika önerilerini oluştururken kamu ve özel sektör ile gönüllü kuruluşlardan 40 ı aşkın kişiyle atölye çalışmaları düzenlemiş ve bu şekilde başkanın çevre politikasının katılımcı bir anlayışla belirlenmesini sağlamaya çalışmıştır. Tüm bu çabalara rağmen hâlâ yerel halkın stratejik politikaların yapım sürecine doğrudan ve etkin biçimde katılımlarında sorunlar bulunduğu ifade edilmektedir (Harrison - Munton - Collins, 2004: 908-911). Şüphesiz bu uygulamaların başlatılmasında merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerindeki, yerel kamu hizmetlerinin sunumunda gönüllü kuruluşlar ve baskı gruplarıyla işbirliği içinde birlikte çalışılması yönündeki baskısının payı göz ardı edilmemelidir (Chandler, 2001: 170). Zaten bugün Britanya daki tüm siyasi partiler yerel toplulukların ve bireylerin yönetime nasıl daha fazla katılabileceğinin ve hizmetlerin kullanıcıların beklentilerine nasıl daha duyarlı kılınacağının yollarını arar durumdadırlar (Is London Working, 2005: 2). Merkezi yönetimin inisiyatifiyle yerel halkın görüşünün belirlenmesi ve karar alma süreçlerine doğrudan katılabilmelerinin sağlanması amacıyla Vatandaş Jürileri (Citizen s Juries) oluşturulması, Vatandaşları Bilgilendirme Konferansları (Citizens Conferences) ile Sorgulama Panelleri (Panels of Inquiry) düzenlenmesi, kamuoyu yoklamaları ve referandumlar yaptırılması, Halk Gözetim Komiteleri (Public Scrutiny Committee) kurulması ve interaktif web sayfaları oluşturulması gibi mekanizmalar uygulamaya konulmuştur. Merkezi yönetimle yerel yönetimlerin işbirliğinde yerel seçimlere katılım oranının yükseltilmesi için de çeşitli alternatifler geliştirilmiştir. Bu kapsamda oy vermenin kolaylaştırılması, seçimlerin hafta içi yerine hafta sonu yapılması, oy vermenin seçim gününden bir hafta öncesinden başlatılması gibi uygulamaları içeren yenilikler pek çok gönüllü yerel yönetim biriminde denenmiştir. Ancak bu alternatifler içerisinde oy vermenin zorunlu hale getirilmesi yer almamaktadır (Wilson - Game, 2002: 225, 358). Son olarak vatandaşların yerel hizmetler hakkında daha iyi bilgilenmesini sağlamak amacıyla Londra da sunulan tüm yerel hizmetler için tek adımda bilgilendirme uygulamasının, örneğin Londra da sunulan tüm yerel nitelikli hizmetler için tek bir telefon numarasının belirlenmesi uygulamasının, başlatılması ö-
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 103 nerilmiş ve bunun yerel hizmetlerin sunumundan duyulan memnuniyeti yükselteceği ifade edilmiştir (A New Settlement for London, 2006: 66). SONUÇ LBY yönetişim sorunları genel olarak değerlendirildiğinde, yaşanan en temel yerel yönetişim sorununun, sorumlu ancak etkisiz bir başkan ve meclis olduğu göz çarpmaktadır. Katılım oranı ne kadar düşük olursa olsun halkın oylarıyla seçilen kişilerin ve karar organlarının böyle bir konumda olmaları yerel demokrasinin temel ilkeleriyle çelişmektedir. Her ne kadar bu tespitimize Londra daki temel yerel yönetim birimlerinin aslında alt kademe belediyeleri olduğu savıyla karşı çıkılabilmesi mümkün ise de Londra da gerçekleştirilen toplam kamu harcamalarının yaklaşık 2/3 ünün yerel kontrolün dışında yapılmakta olduğu gerçeği bu karşı savın geçerliğini çürütmektedir. Bunun yanı sıra yerel hizmetlerin sunumundaki karmaşık yapı Londra da yaşayanların hangi hizmetten kimin sorumlu olduğunu ya da hizmetlerin sunumunu nasıl etkileyeceklerini bilememelerine yol açması yerel yönetişim konusunda yaşanan soruların daha da ağırlaşmasına neden olmaktadır. Diğer ülkelerde büyükşehirlerin durumuna bu açıdan bakıldığında, günümüzde metropol alanların yönetiminde büyükşehirler çok önemli görevler üstlendikleri ve ülke yönetim yapısı içinde de gerek mali kapasiteleri gerekse siyasi ağırlıkları ile etkili kurumlar haline geldikleri görülmektedir. Ancak büyükşehirlere yönelik olarak, üstlendikleri görevleri yerine getirirken çok büyüyen bürokrasileri, bu bürokrasinin karar ve işlerin yürütümündeki rolleri ve üstlendikleri birçok yerel kamusal hizmetleri yerine getirirken sergiledikleri yöntemler başta olmak üzere birçok geçerli sebepten dolayı, bir yerel yönetim biriminin taşıması gereken en önemli özellikler olan halka yakınlık, katılım, açıklık gibi özelliklerini yitirmeye başladıkları eleştirileri yoğunlaşmaktadır. Ülkeden ülkeye değişen uygulanan modeller değişse de, bu tablonun genel hatları ile geçerli olduğu, büyükşehirlerin yerel halkla temasının azaldığı, katılım mekanizmalarının işlevsel olamadığı, yürütülen kamu hizmetlerinin karmaşık modellerle hem halkın hem siyasi organların denetiminden uzaklaştığı tespiti yapılabilir. Bir yandan yerel yönetimlerde yönetişimi güçlendirecek mekanizmaların güçlendirilmesi en önemli gündem maddelerinden birisi haline gelirken, diğer yandan bir yerel yönetim modeli olan büyükşehirlerde ortaya çıkan demokratik boşluk ve yerel düzeydeki merkeziyetçi yapı üzerinde durulması ve çözülmesi gereken bir sorundur. Bu sorun bir yönüyle üzerinde çok tartışılan demokrasi ve etkililik tercihleri arasında çelişkiye de işaret etmektedir. Her ne kadar metropol alanların yönetiminde yaşanan devasa sorunların çözümü için büyükşehir yönetimleri kurgulanırken etkililik tercihinin yapıldığı açıksa da, gelinen noktada, bu durumun çok abartılması bu yönetimlerin sorgulanmasına sebep olmaktadır. Bu açı-
104 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 dan bir yerel yönetim biriminin bu özelliğini sürdürmesi için sadece karar organlarının seçimle gelmesinin yetmeyeceği bunun yanı sıra halkla bağlantısının derecesinin yeterli düzeyde olması gerektiği açıktır. Ülkemizdeki duruma baktığımızda şu açıkça söylenebilir ki; ülkemizde büyükşehirlerde yerel yönetişim sorunlarının ciddi boyutlarda olduğu, kararlara katılım, yapılan işlerde ve mali konularda açıklık gibi çok önemli konularda geliştirilen uygulamaların, Londra daki yerel yönetişimin ulaştığı düzeyin çok gerisinde olduğu rahatlıkla söylenebilir. Bu konuda, Türkiye de uygulanan büyükşehir modelinden ve iş yapma yöntemlerinden kaynaklanan sorunlar var olmakla beraber, Türkiye deki sorunların kaynağı daha çok toplumsal-siyasal kültür değerlerinde aranmalı ve insanımızdaki birlikte çalışma ve karar oluşturma kültürünün zayıflığı temel neden olarak görülmelidir. Örneğin ülkemizde hiçbir yerel yöneticinin yerel halk tarafından sorgulanırcasına hesap vermeye tahammül edemeyeceğini söylemek sanırız yanlış olmayacaktır. Ya da mevzuatta gerçekleştirilen yerel yönetişimle ilgili düzenlemelere, örneğin kent konseyleri ile ilgili düzenlemeye, çoğu yerel seçilmişin bu konseylerin muhaliflerin toplanma merkezi haline gelecekleri gerekçesiyle soğuk durduğu, hatta karşı çıktığı ve sırf yasal zorunluluğu yerine getirerek sorumluluktan kurtulmuş olmak için bu tür yapıların içerisinde yer aldıkları çok yaygın bir biçimde dile getirilmektedir. Bu çerçevede çalışma ile varılan sonucu özetlemek gerekirse; yerel yönetişim konusunda bütün ülkelerde ciddi boyutta sorunlar yaşanmakta ve bazılarında bu sorunlara çözümler aranmaktadır. Bu tip sorunların yaşandığı ve çeşitli çözümlerin geliştirilmeye çalışıldığı LBY üzerinde özellikle durulması gereken ilginç bir örnektir. Ülkemizde de büyükşehirlerde demokrasi ve katılımla ilgili yaşanan sorunların tespit edilerek vatandaş katılımının arttırılması için uygun mekanizmaların geliştirilmesinde önemli bir gündem olmalıdır. KAYNAKÇA A New Settlement for London (2006), A Report Commission on London Governance, Vol.1, Greater London Authority.(http://www.london.gov.uk /assembly/ reports/ londongov.jsp, (28.11.2006). Aykaç, B. (1996), Vancouver den İstanbul a HABİTAT II, Karınca, Sayı 714, s. 16-19. Canpolat, H. (1999), Dünyada Mahalli İdareler, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Capital Life - A Review of London Governance (2005), The Commission On London Governance, Greater London Authority.(http://www.london.gov.uk/assembly/ reports/londongov.jsp, (28.11.2006).
Yerel Yönetişim Sorunları Açısından Londra Büyükşehir Yönetimi 105 Chandler, A. (2001), Local Government Today, 3 rd ed., Manchester University Press, Manchester and New York. Council of Europe Committee of Ministers Recommendations (2001), Participation of citizens in local public life (http://www.communities.gov.uk/index.asp?id=1163766, (27.11.2006). Danters, B. - Rose, L (2005), Local Governance in The Third Millennium: a brave new world, in Comparing Local Governance-Trends and Developments, Bas Denters - Lawrance Rose (Eds.), Palgrave Macmillan, New York, p. 1-11. Greater London Authority Act- 1999 (http://www.opsi.gov.uk/acts/ acts1999/ukpga _19990029_en_1, (27.03.2009). John, P. (2001), Local Governance in Western Europe, Sage Publications, London. Haktankaçmaz, M. İ. (2004), Türk Kamu Yönetiminde Yönetişimin Uygulanabilirliği, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 37, Sayı 1 Mart, s. 45-62. İnaç, H. - Ünal, F. (2006), İngiltere de Yerel Yönetimler, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16, s. 125-140. Harrison, C. M. - Munton, R. J. C. - Collins, K. (2004), Experimental Discursive Spaces: Policy Processes, Public Participation and the Greater London Authority, Urban Studies, Vol.41, No.4, p. 903-917. Is London Working? (2005), Commission on London Governance, Greater London Authority. (http://www.london.gov.uk/assembly/reports/londongov.jsp, (28.11.2006) Karaman, Z. T. (2000), Yönetişim Stratejilerindeki Gelişmeler, Türk İdare Dergisi, Sayı 426, s. 37-53. Karaman, Z. T. (1988), Büyükkent Belediyesi Yönetim Sistemi Londra Kenti Uygulaması ve İzmir İçin Bir Yaklaşım, Türk İdare Dergisi, Sayı 378, s. 361-396. Kavruk, H. (2002), Büyükşehir e Bakış Türkiye de Büyükşehir Belediyeciliği ve Kent Hizmetlerinin Yönetimi, Hizmet-İş Sendikası Yayınları, Ankara. Kösecik, M. (2000), 4 Mayıs 2000 Büyüksehir Belediyesi Seçimlerinin Getirdikleri: Londra da Yeni Dönem, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 3, s. 69-81. Local Quangos - Local Governance (1998), Local Quangos and Local Governance, Report of The LGA Urban Commission Hearings, Local Government Association.(http://www.idea-knowledge.gov.uk/idk/tio/84079, (28.11.2006). Making London Work Better (2005b), The Commission On London Governance, (http://www.london.gov.uk/assembly/reports/londongov.jsp, (28.11.2006). Oakerson, R. J. (2004), The Study of Metropolitan Governance, in Metropolitan Governance-Conflict, Competition, And Cooperation, Richard C. Feiock, (Ed.) Georgetown University Press, Washington, p. 17-45.
106 Çağdaş Yerel Yönetimler, 19 (1) Ocak 2010 Pilgrim, M. (2006), London Regional Governance and the London Boroughs, Local Government Studies, Vol. 32, No. 3, p. 223-238. Sweeting, D (2002), Leadership in Urban Governance: The Mayor of London, Local Government Studies, Vol. 28, No. 1, p. 3-20. The Greater London Authority (2006b), The Greater London Authority: Additional Powers and Responsibilities for the Mayor and Assembly-Regulatory Impact Assessment (RIA), Department for Communities and Local Government, London. (http://www.communities.gov.uk/index.asp?id=1500896, (28.11.2006). The Mayor s Statement (2004), (http://www.london.gov.uk/mayor/best_value/docs /ipa_-mayor_statement.rtf, (28.11.2006). TOBB-Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (2000), Türkiye de Yönetimin Yeniden Yapılanması, Yayın no: Genel 358 Ankara. Travers, T. (2002), Decentralization London-style: The GLA and London Governance, Regional Studies, Vol.36, No.7, p.779-788. Uyanık, S. (1993), Londra nın Yerel Yönetimi (İki Kademeli Sistemin Sonu ve Su andaki Durum), Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, s. 23-26. Yıldırım, İ. (2005), Kamu Hizmetlerinde Kalite Yönetimi, Türk İdare Dergisi, Sayı 446, s. 17-39. White Paper (2006a), The Local Government White Paper-Strong and prosperous communities, Department for Communities and Local Government, Vol. 1. (http://www. communities.gov.uk/index.asp?id=1503999, (28.11.2006). Wilson, D. - Game, C. (2002), Local Government In The United Kingdom, 3 rd ed., Palgrave Macmillan, London. Working Together-Compact on relations between the Mayor of London, Transport for London, the London Development Agency and London s voluntary and community sector (2003), Greater London Authority. www.london.gov.uk/mayor/equalities/docs/working_together.pdf, (08.12.2006). www.guardian.co.uk/politics/2008/may/02/london08.london, (03.12.2009). www.parliament.uk/commons/lib/research/rp2003/rp03-059.pdf, (03.12.2009.