VOB VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) NEDİR? Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası A.Ş. Sermaye Piyasası Kanunu na tabi olarak ve bakanlar kurulu kararı ile kurulmuş, ülkemizdeki ilk özel organize borsadır. VOB da endeks, döviz, emtia ve faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir. İşleme başladığı 2005 yılı itibariyle 3.029 milyar YTL olan işlem hacmi 2007 yılında 118.35 milyar YTL ye ulaşmıştır.
Piyasanın Organizasyon Yapısı ve Taraflar Vadeli işlem borsalarında faaliyet gösteren tarafları fonksiyonları açısından beş ana grupta inceleyebiliriz : Borsa Takas Kurumu Aracı Kurumlar (Üyeler) Piyasa katılımcıları Denetleyici kurumlar ( SPK )
İŞ AKIŞI VE SEANS SAATLERİ Borsa da seans ve takas saatleri aşağıdaki gibidir: T günü 08:45-09:15:İşlem Yapılmayan dönem 09:15-17:15:Normal Seans 17:25:Uzlaşma Fiyatlarının İlanı ve Teminat Tamamlama Çağrılarının Yayınlanması 17:25:Takas Süresinin BaşlangıcıT+1 günü14:30:takas Süresinin Sonu
Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir? Gelecekte yapılacak bir alışverişin şartlarını bugünden belirleyen ve tarafları hukuki olarak bağlayan sözleşmeye vadeli işlem sözleşmesi denir. Sözleşme yapıldığı an: Dayanak varlık, Dayanak varlığın teslim edilecek miktarı, Teslimat tarihi, Teslim edilecek malın kalitesi, Para ve mal takasının hangi şartlarda gerçekleştirileceği Borsa tarafından belirlenir ancak fiyat, işlem yapıldığı an alıcı ve satıcı tarafından belirlenir.
Neden Vadeli İşlemler? Kaldıraç etkisi (risk de fazla) Portföy sigortası Düşüşlerde hızlı pozisyon alma Açığa satış kolaylığı Kolay işlem Düşük işlem maliyetleri Vergi avantajı
Vadeli İşlemler Hangi Amaçlarla Kullanılabilir? Korunma ( Hedging ) Spekülasyon Arbitraj
Korunma (Hedging) İş dünyasının her alanında her zaman fiyat riski vardır. Korunma amaçlı işlemlerin amacı gelecekte gerçekleşmesi muhtemel ani fiyat değişikliklerinin, sizin için doğuracağı olumsuz sonuçları ortadan kaldırmaktadır. Vadeli işlem piyasalarında uygulamalara baktığımızda genellikle piyasa katılımcılarının risklerin olumsuz sonuçlarını tamamen ortadan kaldırmak yerine minimize ettiklerini görüyoruz.
Spekülasyon Korunma amacı taşımayan işlemler spekülatif işlemler olarak kabul edilir. Spekülatörlerin amacı piyasadaki her fiyat seviyesinden beklentileri doğrultusunda işlem yaparak düşük fiyattan alıp, yüksek fiyattan satmaktır. Onlar için fiyatların seviyesinin ne olduğu değil hangi yönde hareket edeceği önemlidir. Bu nedenle spekülatörler beklentileri alıp satarlar.
Arbitraj Arbitraj fiyat farklarından yararlanmadır.aynı finansal enstrümanın aynı zamanda ve degisik piyasalarda ve ya aynı piyasada degisik zamanlarda alım-satımı yoluyla fiyat farklarindan yararlanma operasyonudur. Vadeli işlem piyasasında iki şekilde arbitraj imkanı doğar: Aynı özelliklerdeki bir ürünün farklı piyasalarda aynı anda oluşan fiyatları arasında farklılık olması. Aynı ürüne ait spot fiyatlar ile vadeli fiyatlar arasında taşıma maliyeti modeline göre olması gereken fiyat ile mevcut fiyat arasında farklılık olması.
Uzun (Long) Pozisyon Nedir? Vadeli işlem piyasalarında uzun pozisyon, yapılan işlemler sonucunda alım yönünde net pozisyona sahip olunmasıdır. İlk işlem olarak alım yönünde bir işlem yaptığınızda uzun pozisyonunuz olacaktır. Eğer daha önceden aynı vade ve sözleşme için satım yönünde bir pozisyonunuz var ise alım yönünde yapacağınız işlem bu pozisyonunuzu kapatacaktır. Sahip olduğunuz net pozisyonunuz alım yönünde ise uzun pozisyona sahipsiniz demektir.
Kısa (Short) Pozisyon Nedir? Kısa pozisyon uzun pozisyonun tam tersidir. Sahip olduğunuz toplam net pozisyon satış yönünde ise kısa pozisyona sahipsiniz. Kısa pozisyon almak, net satış yönlü işlem yapmaktır.
Ters İşlem (Pozisyon Kapatma ) Nedir? Ters işlem piyasada sahip olunan pozisyona aksi yönde işlem yapmaktır. Alım yönünde on adet uzun pozisyonunuz varsa, satım yönünde yapacağınız 10 adet işlem ters işlem ve ya pozisyon kapatma işlemidir. Kısaca ters işlem, alım karşısında satım, satım karşısında alım yönünde işlem yapılmasıdır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında İşlem Gören Sözleşmeler VOB da reel sektörün ve finansal piyasaların ihtiyaç duyduğu emtiaya ve finansal ürünlere dayalı sözleşmeler işlem görmektedir. Emtia (Anadolu Kırmızı Buğday, Ege pamuk, Altın) Faiz ( Gösterge DİBS) Döviz ( USD/YTL, Euro/YTL) Hisse Senedi Endeksi (İMKB 30,İMKB 100)
VOB da Nasıl İşlem Yapılır? Galata Menkul Değerler nezdindeki hesabın açık olması ve Türev Araçlar Çerçeve Sözleşmesi ile Risk Bildirim Formunun İmzalanmış olması gerekmektedir. Takasbank nezdinde bir hesap açılır ve hesap aktif hale getirilir.
TEMİNAT TUTARLARI Kontrat Başlangıç Teminatı Sürdürme Teminatı -İMKB30 Endeks 500 375 -İMKB100 Endeks 500 375 -USD/YTL 180 135 -EUR/YTL 240 180 -FAİZ(G-Dibs) 300 225 -PAMUK (Egest-1) 240 180 -BUĞDAY (AKS) 240 180 -ALTIN 300 225 -Genel olarak Başlangıç Teminatının %75 i sürdürme teminatıdır.sürdürme Teminatının altına düşüldüğü takdirde teminatı başlangıç teminatına tamamlama çağrısı yapılır (Margin Call)
TEMİNAT TÜRLERİ Müşteriler, aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için üyeye, üyeler de kendileri veya müşterileri adına aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için Takas Merkezine teminat yatırmak zorundadırlar -Başlangıç Teminatı -Sürdürme Teminatı
Başlangıç Teminatı -VOB da pozisyon almak için gerekli olan teminat tutarına denir. Her bir sözleşme ya da sözleşme tipi için gerekli olan başlangıç teminatı ilgili sözleşmelerde belirtilir.
Uzlaşma Fiyatı Borsa her gün son 10 dakikadaki işlemlerin ağırlıklı ortalamasını alarak bir fiyat belirler. Bu fiyata uzlaşma fiyatı denir. Yatırımcıların her işlem günü sonunda tuttukları pozisyonların kar veya zararı uzlaşma fiyatına göre belirlenir ve ertesi gün hesaplarına aktarılır. Yatırımcı kar ederse hesabına eklenir, zarar ederse teminatından düşülür.
Sürdürme Teminatı -VOB da alınan pozisyonda oluşan zararlar ya da nakit-dışı teminatların değerlerinin düşmesi sonucunda başlangıç teminatının inebileceği en düşük seviyeye sürdürme teminatı denir.bu durumda Takasbank tarafından teminat tamamlama çağrısı yapılır.
Teminat Tamamlama Çağrısı ve Temerrüt Seans bitiminde saat 17:25 itibariyle, hesabındaki toplam teminatı, o günkü kar ve zarar da dikkate alınarak, sürdürme teminat seviyesinin altına inen hesapların ait olduğu üyelere teminat tamamlama çağrısı (margin call) yapılır ve teminatını en geç ertesi gün 14:30 a (takas bitimi) kadar başlangıç teminatı seviyesine tamamlaması istenir. Tamamlamadığı takdirde temerrüde düşmüş sayılır.
Teminat Yatırma ve Çekme 15:40-Son Para Çekme Saati 16:55-Son Para Yatırma Saati İlgili gün sonunda oluşan zarar aynı gün hesaptan çekilirken,karlar ertesi gün takas kurumu tarafından hesaba aktarılmaktadır.
EMİR TİPLERİ Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında Emir tipleri 3 ana başlık altında toplanmıştır. - Emir Yöntemleri: Limitli Emir, Piyasa Emri ve Kapanış Fiyatından verilen emirlerdir. - Emir Türleri: Kalanı Pasife Yaz, Gerçekleşmezse İptal et, Kalanı İptal Et ve Şartlı emirlerdir. - Emir Süreleri: Emir Süreleri ise Seans Emri, Günlük Emir, İptale Kadar Geçerli Emir ve Tarihli Emirler olarak belirlenmiştir
HESAP TİPLERİ -Müşteri Hesapları:Üyelerin müşterileri için açılan hesaplardır -Portföy Hesaplar:Üyelerin kendi portföylerine yaptıkları işlemlerin izlendiği hesaplardır -Piyasa Yapıcıları Hesapları:Sadece piyasa yapıcılarının yaptığı işlemlerin izlendiği hesaplardır -Global Hesaplar:Birden çok sayıda müşterinin tek bir hesabı kullanarak işlem yaptığı hesaplardır.(kurumsal Yatırımcılar için)
NEMALANDIRMA Hesap bazında tutulan işlem teminatları Takasbank tarafından günlük olarak nemalandırılarak ertesi iş günü müşteri hesaplarına aktarılır
VERGİ AVANTAJI -2008 de VOB da stopaj sıfır -VOB da bireysel,kurumsal ve dar mükellef yatırımcılara herhangi bir vergi uygulanmıyor.
VOB da yapacağınız tüm işlemler takas kurumunun garantisindedir. VOB da yapılan işlemlerden alınan komisyon oranları aracı kurumlar arasında farklılık göstermektedir.