4-11 17 Aral k 2003 tarihinde fl-sanat Merkezi, stanbul Salonu nda yap lan Sempozyumun 18.cisinde sunulan bildiri özetleri.

Ç NDEK LER ED TÖR Bir ortak hikaye anlatmak ve onun parças olmak Kas m-aral k 2003 Y l 44 Say 235 Sahibi & Yaz flleri Müdürü Dr. Rüfltü Bozkurt Yönetim Yeri fl Kuleleri, Kule 3 34330 4. Levent- STANBUL Tel: (0212) 350 50 50 www.sisecam.com.tr Türkiye fiifle ve Cam Fabrikalar A.fi. ile ba l kurulufllar n personeli için iki ayda bir 12.900 adet yay nlan r Ücretsiz da t l r. Yay na Haz rlayan Dünya Yay nc l k A.fi. 100. Y l Mahallesi 34440 Ba c lar- stanbul Tel: (0212) 440 24 24 Renk Ayr m ve Bask Dünya Yay nc l k A.fi. Tesisleri fiiflecam Dergisi nde yay nlanan yaz ve foto raflar kaynak gösterilmeden kullan lamaz. 18. Cam Problemleri Sempozyumu yap ld Türkiye fl Bankas Genel Müdürü ve fiiflecam Yönetim Kurulu Baflkan Ersin Özince nin 18. Cam Problemleri Sempozyumu nu aç fl konuflmas. Paflabahçe Mersin Fabrikas nda B f r n so uk tamiri yap ld 13 Cam Ev Eflyas Grubu nun en büyük kapasiteli f r n olan PM-B f r n n n 1. so uk tamiri 1 Temmuz - 4 A ustos 2003 tarihleri aras nda yap ld. Ruscam baflar lara doymuyor 1 milyar flifle/y l üretim seviyesine eriflecek olan Ruscam, üretime baflland 2002 y l haziran ay ndan itibaren fiisecam gururland racak çal flmalara imza att. Trakya Cam Sanayii müflterileri ile bulufltu Trakya Cam Sanayii Afi Yetkili Sat c ve Yetkili üretici Paylafl m Toplant lar 22 Aral k 2003 tarihinde Ceylan nter- Continental Otel de yap ld. 16 18 Anadolu Cam Topkap Fabrikas rekabet gücünü art rd Anadolu Cam Topkap Fabrikas TS-EN-ISO 9001:2000 KYS belgesini alarak, kalitesini belgeledi. Ulu Önder Ata y and k 4-11 17 Aral k 2003 tarihinde fl-sanat Merkezi, stanbul Salonu nda yap lan Sempozyumun 18.cisinde sunulan bildiri özetleri. 14 20-24 Cumhuriyetimizin ve fiiflecam n kurucusu Ulu Önder Atatürk, ölümünün 65. y l nda bir kez daha sayg yla an ld. fiiflecam Toplulu u na ba l flirketlerde de Atatürk ü anma törenleri yap ld. Paflabahçe ye birincilik ödülü " hracat n Y ld zlar 2003- hracat Teflvik Ödülleri" töreninde Paflabahçe, yeni pazar ve pazar çeflitlili i dal nda birincilik ödülüne lay k görüldü. Mersin Fabrikas ndan bir baflar daha 15 Anadolu Cam Mersin Fabrikas TSE ve srail Enstitüsü nün ISO 9001:2000 gözetim tetkiklerinden "s f r" uygunsuzlukla geçti. fiiflecam emekli bir yöneticisini kaybetti 12 25 Trakya Cam San. Afi den (Emekli Konstrüktör Ressam) F. Hülya KURT un kelimeleriyle Genel Müdür Raif Kabartay. stanbul da Lütfi K rdar Kongre Merkezi nin salonlar nda, küçük ve orta ölçek giriflimlerin sorunlar n irdeleyen toplant lar yap ld. Bu çok genifl kat l ml toplant da teknoparklar konusunu irdeyen bir bölüm vard. Teknoparklar konusunda deneyimli bir giriflimci olan Stef Wertheimer de kat ld ; konuflmas n bir cümlede flöyle özetleyebiliriz: Dünya ile rekabeti temel alan, üretti i mal ve hizmeti seven, o mal ve hizmeti koruyan, kollayan, gelifltiren, bir ortak hikaye yaratan, kendini o hikayenin parças olarak alg layan insanlar uzun soluklu kurum ve kurulufllar yarat yor; gelece in belirleyici ö eleri oluyorlar fiiflecam Toplulu u nun onsekizincisi yap lan Cam Problemleri Sempozyumu kurumsallaflm fl araflt rma ve gelifltirme çal flmalar na bafl koymufl olman n y lda bir yinelenen somut göstergesi oldu u için önemli. fiiflecam insan n n,... yetmifl y ll k birikiminin en de erli varl olan entellektüel sermayesinin nelerle u raflt n, hangi ayr nt okyanusunda nas l bir gelecek yaratmak istedi- ini göstermesi bak m ndan önemli. Kaliteye, maliyete, fonksiyonelli e, yenilikçili e, hepsinden önemlisi de üretti imiz mal ve hizmete hayat katmak için nas l sevgi katt m z, sayg yla besledi imizi, hiç görmedi imiz, bilmedi imiz müflterilerimize,...kullanmak istemeyece- in ürünü lay k görme ilkesine gölge sadakatiyle uydu umuzun göstergesi oldu u için önemli. Bir baflka önemli özelli imiz daha var. Tarihin esiri olmadan,ondan ders almas n bilmek, dün yaflananlar de erlendirerek,bugünü daha sa lam temeller üzerinde gelifltirmek. fiiflecam n kurulufl kararnamesinin alt nda baflta Atatürk olmak üzere Cumhuriyet önderlerinin imzas var. Bugün ulaflt - m z çok-odakl üretim ve çok-kültürlü yönetim anlay fl ça yakalaman n araçlar ise, bu noktaya gelmemizde hepimizin ortak inanc olan, fiiflecam Cumhuriyet kuflaklar n n ortak gururudur sözünün hissettirdi i sorumluluk duygusu var. O nedenle geleneksel Atatürk ü anma günlerimizde yap lan de erlendirmelerin metinlerini yay nl yoruz ki, zaman zaman geriye dönüp, tarihin esiri olmadan, tarihten ders ç kar p, ç karmad m z anlayabilelim. Wertheimer in baflar n n s rr olarak vurgulad bir ortak hikaye yarat n, kendinizi o hikayenin bir parças olarak alg - lay n saptamas fiiflecam mensuplar n n doya doya yaflad bir olgu. fiiflecam mensuplar n n anlatabilecekleri bir ortak hikayeleri vard r; her fiiflecam mensubu da bu ortak hikayenin bir parças oldu unu benli inin ta derinliklerinde hisseder. Daha de önemlisi gelece i yaratmaya dönük yeni projelerle bu hislerimiz bayraklafl r.. Rüfltü Bozkurt

SEMPOZYUM 18. Cam Problemleri Sempozyumu yap ld fiiflecam Çevre Politikas fiiflecam, çevresel de erlere karfl sorumlulu unun bilincinde bir kurum olarak, gelecek kuflaklara yaflanabilir bir dünya b rakman n gere ine inanmaktad r. Stratejik yönetimin temel unsurlar ndan biri olarak alg lad bu yaklafl m faaliyetlerinin her aflamas nda dikkate almaktad r. Amac m z; Toplulu umuzda sürdürülen çevre koruma çal flmalar n n, çevre yönetim sistemi anlay fl yla yürütülmesi ve tüm çal flanlar n deste i al narak sürekli iyileflmenin sa lanmas d r. Toplulu umuzun her y l düzenledi i Cam Problemleri Sempozyumu nun 18.cisi 17 Aral k 2003 tarihinde fl Sanat- Kültür Merkezi, stanbul Salonu nda gerçeklefltirildi. Aç l fl konuflmas n Türkiye fl Bankas Genel Müdürü ve fiiflecam Yönetim Kurulu Baflkan Ersin Özince nin yapt sempozyumda 18 bildiri sunuldu. Yönetim Kurulu Baflkan m z Ersin Özince nin konuflma metni afla da sunulmaktad r. De erli Konuklar,fiiflecam camias n n sevgili mensuplar sizleri sayg yla selaml yorum.konuflmam iki bölümde tamamlamak istiyorum.birincisi Yönetim Kurulu Baflkan olarak ikincisi bir vatandafl olarak. fiiflecam n faaliyet alan ndaki ürünler, dünyada malzeme sektörlerinin di er meta örnekleri gibi ürün ve üretim standartlar - n n uzun süre önce oturdu u, kalite kavram n n uluslar aras bir nitelik ald ve belirli düzeyde bir kalite nin dünya pazar ndaki tüm ürünlerde kabul olarak alg land sanayi dallar aras ndad r. Faaliyet alan m z n olgun bir sanayi dal olmas, uluslararas ölçekte teknoloji tedari inin kolay ve eriflilebilir olmas na yol açmakta, bu durum kalite ile ilgili olarak, yukar da söz edilen olguyu mümkün k larken Asya, Latin Amerika gibi sanayileflmenin daha erken dönemlerindeki ülkelerde cam sanayii kuruluflunda eflikleri düflürmekte, maliyet esasl uluslararas rekabet flans n açmaktad r. Bu durum, esas itibar yla Avrupa camc l karfl s nda fiiflecam n 20-30 y l önceki rekabet üstünlü ünün bu kez farkl co rafyalarda yinelenmesinden ibarettir. Yukar daki saptamalar nedeniyle 'maliyet' esasl bir rekabet stratejisi, olsa olsa k sa vadeli bir seçenek olarak görünmekte, bugün dahi bu seçene in geçerli olmad belirtilmektedir. Dolay s yla, e er k sa vadeden daha uzun bir beka perspektifimiz varsa flu söylenebilir; hayatta kalmak için maliyet-kalite-üretkenlik üçgeninde dünyada 'en iyi prati e' sahip olmak gerek flartt r ama kesinlikle yeter flart de ildir. Sürdürülebilir ve dolay s yla geçerli tek rekabet stratejisi, teknoloji gelifltirmeye ve katma de eri yüksek ürünlere dayal bir stratejidir. Sektörde önemli firmalar n rekabet stratejileri, ekonomik de iflimlere göre k sa vadeli inifl-ç k fllar gösterse de, uzun vade için mutlak surette teknolojik hakimiyeti pekifltirmek, katma de eri yüksek ürünleri durmaks z n gelifltirmek ve bugünün para kazand ran pazarlar n gözetirken yar n n geliflen sektörlerine gözlerini dikmektir. Kuflkusuz böyle bir strateji, ufku iyi gözlemeye,iyi de erlendirmeye, pazar n ve teknolojilerin geliflme do rultular n kestirebilmeye, kendi kulvar na hapis olmamaya ya da geçen y lki Sempozyumun aç fl konuflmas nda vurgulad m gibi k sa vadeye odaklanma miyoplu unu aflmaya, ve ortadan uzun vadeye ak lc ve seçenekli öngörü kabiliyetine dayanmal d r. Kurumlar içinde bu yetenek birikime dayanarak oluflur, sa lam sistematik bilgiye, do ru yap lanmaya ve kurumsal sinerjiye ihtiyaç duyar. Bu aç dan bak nca; Ar-Ge'nin ve Ar-Ge ürünlerinin ticarileflmesinde vazgeçilmez olan mühendislik yeteneklerinin önemi eskisinden de fazlad r ancak bu yetene in yukar da söz edilen ifllevle birlefltirilmesi, baflka bir deyiflle flirketin rekabet stratejileri ile Ar-Ge stratejileri aras nda mükemmel bir uyum olmas gereklidir. Ar-Ge yaln zca k sa vadeli düflünülemeyecek bir faaliyettir. Dolay s yla do as uzun vadeye odaklanan Ar-Ge politikalar n n, firma içinde teknolojik-ekonomik-sosyal ufuk gözlemi ve analizi kabiliyeti ile zenginlefltirilmesi, siyasi, ekonomik ve teknik belirsizliklerin damgas n vurmakta oldu u yüzy l m zda firmalar için vazgeçilmez bir unsur olmaktad r. Teknoloji gelifltirme yetene inin artmas, birinci olarak ülkemizin bilimsel -teknolojik potansiyelini en iyi flekilde kullanmaya ve onunla birlikte geliflmeye ba l d r. Bu ba lamda Türkiye nin üniversiteleri, araflt rma kurumlar ve bunlar n özel sektör firmalar ile yaratacaklar sinerji giderek önem kazanmaktad r. Stratejik geliflmemize uygun ulusal iflbirlikleri hem bilgi eksiklerimizi kapatma hem de bunu optimum maliyetlerde gerçeklefltirme f rsat olarak görülmelidir. Ülkemiz üniversiteleri ile araflt rma-gelifltirme iflbirli ini de, al fl lagelmifl kötü deneyimlere, bu konuda verimli bir kültürel iklimin yarat lamam fl olmas na ve güvensizlik duygular - 4 5

SEMPOZYUM SEMPOZYUM na ra men bu pencereden görmeliyiz. Buna ek olarak, son on y lda giderek artan oranda Ar-Ge faaliyetlerinde de uluslararas laflma gözlenmektedir. Art k firmalar sanki bir mal tedarik eder gibi, dünyan n farkl co rafyalar ndaki araflt rma potansiyellerini de erlendirmekte, uzmanl k havuzlar ndan yararlanmaktad rlar. Avrupa Birli i, do rudan bu amaca yönelik çerçeve programlar ile bu olguyu AB lehine kullanmay öngörmektedir. Teknoloji gelifltirme ve Ar-Ge, kurumsal yap laflma ve insan kaynaklar yönetimi aç s ndan kendine has özellikler gösteren, farkl kültürel unsurlar tafl yan bir ifl sürecidir. Bu süreci ça dafl yeniliklere ve e ilimlere uygun ve fiiflecam a rekabet üstünlü ü sa layacak bir biçimde yönetmek gerekmektedir. Bu belirlemeden sonra ikinci perspektif; biraz önce de inildi- i gibi bu y l sempozyumun hangi vesileyle olursa olsun gecikmesi,kat l m n az olmas mevzu bahis ise bunun bir daha tekrarlanmamas gerekir.fiiflecam n 70 y ldaki en önemli birikimi entelektüel sermayesidir.bu sermaye;sizlerin katk s yla ivmesini art rarak geliflimini sürdürmektedir.fiiflecam n hayati co rafyas nda da bu ivmenin artmas gerekmektedir. fiiflecam en zor dönemlerde dahi gerek üretim yat r mlar ndan gerekse insana ve kaliteye yapt yat r mlardan ödün vermeden ayakta durmufltur. Özellikle önümüzdeki dönemlerde uluslararas alanlarda da bu konunun önderlerinden biri olmal y z. Zevkle paylaflt - m cam kültüründe geldi imiz yeri içten takdir ediyor fiiflecam a eme i geçen en gencinden en emektar na kadar teflekkürlerimi sunuyorum. Sempozyumda sunulan bildiriler: fi fiecam TOPLULU U NA ÇEVRE YÖNET M S STEM N N ENTEGRASYONU Dilek BOLCAN Ferda ULUTAfi TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Çevre konular ndaki yasal, sosyal ve ticari bask lar n kurulufllar üzerindeki etkisi tüm dünyada giderek artmaktad r. Gelece i öngören kurulufllar, yapt klar iflin çevre boyutunu ifl stratejilerine ve uzun vadeli planlar na dahil etme konusunda etkin bir yol izleme ihtiyac n duymaktad rlar. Çevre konular na iliflkin çok yönlü faaliyetlerin etkin yönetimi ise Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) yaklafl m n n uygulamaya geçirilmesi ile mümkün olmaktad r. Kuruluflun çevre performans n n sistematik olarak izlenerek kontrol edilmesinin ve sürekli iyilefltirilmesinin ana hedef oldu u ÇYS uygulamas, mevcut yasal yükümlülüklere uyumun sa lanmas, potansiyel yasal yükümlülüklere haz rl kl olunmas, müflteriler ve finans kurumlar n n çevre konusundaki taleplerinin karfl lanmas, rekabet avantaj ve kamuoyu karfl s ndaki imaj n gelifltirilmesi gibi yararlar da sa lamaktad r. Söz konusu geliflmeler ve faydalar dikkate al nd nda, ÇYS yaklafl m n n fiiflecam Toplulu unca benimsenmesi ve uygulanmas na yönelik bir entegrasyon çal flmas n n yap lmas gere i do mufltur. Bu amaçla oluflturulan Proje nin koordinatörlü ünü Araflt rma ve Teknoloji Genel Müdür Yard mc l (ATGMY) yapmaktad r. Ekim 2002 itibariyle bafllat lan Proje kapsam nda; Çevre konular n n ve ÇYS anlay fl n n fiiflecam merkez birimlerinin ve Üretim Gruplar n n uygulama ve stratejilerine dahil edilmesi ve fiiflecam Toplulu u için çerçeve niteli inde bir "çevre politikas "n n benimsenmesi, Üretim tesislerinde, ÇYS gereklerinin yerine getirilmesi ve sistemin iyilefltirilerek sürdürülmesi olmak üzere iki temel hedef öngörülmüfltür. fiiflecam n merkez birimleri ve üretim gruplar ndan temsilciler ile üretim tesisleri çevre sorumlular ndan oluflan proje ekibinin sürdürdü ü çal flmalar sonucunda: fiiflecam Çevre Politikas haz rlanm fl ve Genel Müdür taraf ndan onaylanm flt r. ÇYS uygulamalar n n üretim gruplar stratejilerine dahil edilmesine yönelik gerekli önlemler al nm flt r. fiiflecam merkez birimlerinin ifl süreçlerindeki çevre unsurlar na iliflkin bir prosedür haz rlanarak yürürlü e girmifltir. fiiflecam merkezinden gelen bu yaklafl m ve destek ile, üretim tesislerimizdeki ÇYS kurulmas na yönelik çal flmalar ise, üretim gruplar - n n ÇYS Yöneticilerinin koordinasyonunda üretim tesislerinin proje liderlerince sürdürülmektedir. Hedef; söz konusu çal flmalar n Ekim 2004 tarihine kadar tamamlanmas ve üretim tesislerimizin ISO 14000 ÇYS belgesi için baflvuruda bulunabilecek duruma gelmesidir. 200 TON /GÜN KAPAS TEL B R ZÜCCAC YE FIRIN TASARIMI Selahattin ÇINAR: Paflabahçe Eskiflehir Cam Sanayii ve Ticaret A. fi. Hüseyin UZUN Lale ÖNSEL Zeynep ELTUTAR: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Cam Ev Eflyas Grubu, giderek büyüyen pazar gereksinimlerini karfl lamak amac ile Eskiflehir Fabrikas nda 200 t/g kapasiteli bir züccaciye f r n kurma karar alm flt r. Bu kapasitedeki bir f r n n iflletme zorluklar yaflamamas, kampanya ömrünü sorunsuz tamamlamas, ve yüksek kalitede cam elde edilmesi hedeflenerek Teknik Grup ve fabrikalardaki ilgili birimlerin kat l m ile kapsaml bir çal flma yap lm flt r. F r n atmosferinin eni, boyu, kemer yüksekli i, bek say s, port eni, port yüksekl i, portlar aras ve port ile yan duvar aras mesafeler, farkl yak t miktarlar, Cam banyosu eni, boyu, cam derinli i, throat ve riser boyutlar, f r n tasar m kriterlerinin belirlenmesi amac ile matematiksel model ile incelenerek, bu de iflikliklerin cam kalitesi, f r n koflullar ve throat cam s cakl üzerindeki etkileri de erlendirilmifltir. F r n ömrü ve iflletmesi aç s ndan kritik olan doghouse tasar m gelifltirilmifltir. Ayr - ca f r n taban nda izolasyon etkisi olmayan, cam korozyonuna dayan kl bir ilave tabaka uygulanm flt r. Çal flma havuzu tasar m ve refrakter yap s karfl lafl lan sorunlar n giderilmesi amac ile iyilefltirilmifltir. Teknik Grup ile Paflabahçe Cam Sanayii A.fi. Eskiflehir ve Mersin fabrikalar n n iflbirli- i ile yürütülen çal flma sonucunda, 200 ton/gün çekiflli bir züccaciye f r n gelifltirilmifltir. PE B f r n 18 fiubat 2003 te üretime bafllam fl, f r n için öngörülen birim yak t tüketimi ile hedeflenen throat cam s cakl klar na ulafl lm fl ve üründeki habbe 0 seviyesinde gerçekleflerek, hedeflenenin üstünde bir kalite sa lanm flt r. 5 Temmuz 1990 da üretime bafllayan hat 12 y l 2 ay 9 gün süren ilk kampanyas ndan sonra 14 Eylül 2002-3 fiubat 2003 tarihleri aras nda so uk onar ma al nm fl olup onar m camdan cama 143 gün sürmüfltür. 2-10 mm renksiz üretim yap lan f r ndan kampanya boyunca 3.020.700 ton cam (ortalama 678 t/gün) çekilmifltir. F r n so- utulduktan sonra söküm öncesi ve söküm s ras nda, Araflt rma ve Teknoloji Genel Müdür Yard mc l ekiplerince refrakter yap da yerinde detayl incelemeler yap lm fl ve daha sonra incelenmek üzere pek çok refrakter numunesi al nm flt r. TR2 SO UK ONARIMI Haflim EK C - Erkan HEPfiEN - Ali YÖNDEN: Trakya Cam Sanayii A.fi. Trakya Fabrikas Ertu rul YAY: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Söküm öncesi ve s ras nda yap lan gözlemlerde; 1. Dinlendirme havuzu banyo taraf özellikle yan blok köflelerinde çok yo un wollastonit birikimi oldu u, 2. Ergitme havuzunda paving-taban bloklar aras na 50 mm kal nl a kadar cam s zmas ve bu nedenle taban bloklar n n hemen hemen tamam n n üst yüzeylerinde tekrar kullan lmalar n engelleyecek derecede afl nmalar oldu u, 3. Özellikle afinasyon bölgesi kemeri ve B duvar nda yo un frost birikimi oldu u, 4. Rejeneratör bölme ve çevre duvarlar nda öngörülenden daha fazla tahribat oldu u, 5. Cruciform rejeneratör dolgular nda üstten 10 s ran n fliddetli korozyona u rad, bunun alt ndaki s ralarda pek sorun olmad, 6. Kalay banyosu taban bloklar nda özellikle 5. ve 6. baylarda yo un flaking oldu u tespit edilmifltir. Bildiride f r n ve kalay banyosu refrakter ve çelik yap daki gözlemler görsel (foto raf, video kamera) ve refrakter numunelerinde yap lan analiz sonuçlar n kapsayacak flekilde sunulacakt r. UV IfiINI ABSORBLAYAN YEfi L fi fie ÜRET M NDE CAM KIRI I M KTARININ ARTTIRILMASI Anadolu Cam Sanayii A.fi. Çay rova Fabrikas nda yeflil renkli flifle üretimine baflland ktan k - sa bir süre sonra bira üreticilerinin talepleri üzerine UV fl n n absorblayan, 320 nm-400 nm dalgaboyu aras nda, 10 nm lik art flla, fl k geçirgenli inin ortalama olarak % 8 i geçmemesinin istendi i yeflil renkli flifle üretimine bafllanm flt r. UV absorblay c yeflil cam üretiminde fl k geçirgenli inin söz konusu dalga boyu aral nda s - n rland r lmas ; IR özellikli yeflil flifleye göre harman maliyeti ve enerji tüketimini artt rmakta ve Çetin E R - Kadir BALLI: Anadolu Cam Sanayii A.fi. Çay rova Fabrikas Arca Y EL: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü özellikle cam k r kullan m oran n k s tlamakta, 2002 y l n n 2.yar s na kadar cam k r kullan m oran UV özellikli cam için % 42 ler düzeyini geçmemekteydi. Bunun üzerine UV absorblay c cam için cam k r kullan m oran n n artt r lmas amac yla, harman reçetesinde sodyum sülfat ve kromit artt r larak, f r na giren d fl kaynakl cam k - r (yabanc kaynakl ve Paflabahçe Cam Sanayii A.fi. K rklareli Fabrikas cam k r ) ile haz rlanan kar fl m n içeri i s k kontrol edilerek, cam k - r oran % 42 ler seviyesinden kademeli olarak % 57 ye kadar ç kar lm fl, bunun sonucunda harman ve enerji tüketiminde tasarruf elde edilmifltir. Ayn dönemde d fl kaynakl cam k r sto unun büyük miktarlara ulaflmas nedeniyle, IR özellikli flifle üretimi kampanyas nda da daha önceleri cam k r oran maksimum % 60 olurken, 2002 y l sonundan itibaren bu oran da % 73 seviyelerine ulafl lm flt r. Bu sayede at l durumda bulunan cam k r stoklar azalt lm fl, enerji tüketimi ve harman maliyetinde tasarruf yap lmas sa lanm flt r. 6 7

SEMPOZYUM SEMPOZYUM 8 CAM ERG TME FIRINLARINDA ODUN KÖMÜRÜNDEN ANTRAS TE GEÇ fi Hüseyin AKARSU - Gökhan AT KKAN - Ercan ÇEB -Tuncer ACAR- Ahmet BAY: Trakya Cam Sanayii A.fi. Mersin Fabrikas Bülent ARMAN: TfiCFAfi, Analitik Destek Hizmetleri Müdürlü ü Hande SENGEL: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Cam n ergitilmesi ve afinasyon prosesinde önemli etkenlerden biri indirgen katk maddeleri kullan m d r. Float f r nlar nda indirgen katk olarak odun kömürü kullan lm fl, ancak odun kömürü üretim prosesi ve kullan m neticesinde kontaminasyonlar n kar flmas, sonuçta kirlenmenin yüksek risk olarak karfl m za ç kmas bizi alternatif hammadde aray fllar na itmifltir. Türkiye nin krom cevheri bak m ndan zengin olmas nedeni ile odun kömürü üretiminde bünyesine kromit kar flma ihtimali yüksektir. Çeflitli firmalardan al nan numunelerde temiz odun kömürü temininin devaml l mümkün olmam flt r. Geçmifl y llarda alternatif olarak kok, odun talafl alternatifleri üzerine gerek fabrikalarda gerekse ADHM deste i ile çal flmalar yap lm flt r. Odun kömürü, antrasit ve maden kömürü araflt rmalar bir kaç defa tekrarlanm fl olumlu sonuç al namad ndan vazgeçilmifltir. Trakya ve Mersin Fabrikalar nda 2002 y l nda odun kömürü yerine % K L YAPISINDAK SAFSIZLIKLARIN E-CAMI ÜRET M NE ETK LER N N NCELENMES Hale HAYBAT: Cam Elyaf Sanayii A.fi. Melek ORHON: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Dr. Osman KILAVUZ: Camifl Madencilik A.fi. ACS Topkap Fabrikas nda geçti imiz y llara göre giderek artan miktarda Üretim De iflimi (Job Change) yap lmaktad r. Kapasite artt r lmas n n ve cok de iflik ürün yelpazesinin bir sonucu olarak büyük miktarlarda artan Üretim De iflimlerinde kaybedilen süreler özellikle önem kazanm fl durumdad r. 2000 y l nda 483 adet Üretim De iflimi yap lm fl iken 2002 y l nda 685 adet Üretim De iflimi gerçeklefltirilmifltir. 50 odun talafl denemesi yap lm flt r. Ancak a açlar n yap s ve biçilmesi esnas nda tedarikçilerde kontaminasyon yolu ile cama zarar verecek flekilde kromit bulaflm fl bu nedenle kullan mdan vazgeçilmifltir. 2002 y l nda Soda Sanayi A.fi. den antrasit numunesi al nm fl ve inceleme yap lm flt r. nceleme neticesinde 3-10 cm aras antrasitin temizleme y kama ve ö ütme aflamalar ndan geçirilerek cam f r nlar nda kullan ma uygun flekilde,kromit ihtiva etmeyen üretimin yap labilece i anlafl lm fl ve 2003 y l nda üretime bafllanm flt r. Odun kömüründen antrasite geçerken ilk denemelerde %100 antrasit kullan lm fl ancak ream ve silika hatalar nda art fl olmufltur. Bilindi i gibi odun kömürü veya antrasit eritme ve afinasyon prosesinde karbon kayna olarak kullan lmaktad r. Karbon sodyum sülfat ile reaksiyona girerek dekompozisyonu h zland rmaktad r. Yüksek karbon kullan m halinde sodyum sülfat E-Cam üretiminde, SiO2 ve Al2O3 kayna- olarak yayg n bir kullan ma sahip olan kil, önemli hammadde kaynaklar ndan biridir. Ana oksitlerin yan nda içerdi i safs zl klar ve bunlar n miktarlar kil yataklar na ba l olarak de iflim göstermektedir. Çal flma kapsam nda E-Cam üretiminde kullan labilecek farkl kil kaynaklar n n Fe- 2O3, Cr2O3 ve SO3 içeriklerindeki de iflimlerin, cam n erime özelliklerine ve f r n koflullar na etkileri incelenmifltir. Bu kapsamda; Farkl SO3 seviyelerinin cam n köpükten ve habbeden ar nma davran fllar üzerindeki etkisi deneysel koflullarda halen kullan lmakta olan kille karfl laflt rmal olarak incelenmifl ve SO3 de eri için bir dönüm noktas oldu u Semih ÖZBAY - Murat ÜNALDI: Anadolu Cam Sanayii A.fi. Topkap Fabrikas 2003 y l bütçelenen Üretim De iflimi say s ise 848 adettir.üretim De iflimi ve bunun sonras ndaki RIT (Run-In Time) sürelerinin minumum de erlerde olmas fabrika rand manlar aç s ndan çok önemli hale gelmifltir. Ar za durufllar ile beraber üretimi durduran en önemli durufllardan olan Üretim De iflim Süresi kay plar ve RIT sürelerinin uzunlu u direkt olarak fabrika rand - manlar n etkilemektedir. ile reaksiyonu sonucunda köpük tabakas nda azalma olacak 1480 0C üzerinde SiO2 ile zenginleflmifl cam tabakas oluflacakt r. Düflük miktarda karbon kullan m halinde f r nda sodyum sülfat zenginleflmesi oluflacak yüksek f r n s - cakl klar nda özellikle s cak nokta civar nda kaynama ve köpürmenin artmas ile afinasyon bölgesinde istenmeyen köpük oluflumu meydana gelecektir. Teknik literatür araflt r larak sodyum sülfat ile reaksiyona giren miktar n antrasitte % 65 odun kömüründe ise % 35 oldu u ortaya ç km fl, bunun üzerine antrasit miktar % 32 ye kadar azalt lm flt r. Antrasitin hammadde olarak takibi Camifl Madencilik A.fi. taraf ndan yap lmakta,trakya Cam Trakya-Mersin Fabrikalar, Anadolu Cam Sanayi Mersin Fabrikas na tedarik edilmektedir. Tüm bu çal flmalar neticesinde ergitme ve afinasyon verimlili i artt r larak 320.000 $ y ll k tasarruf sa lanm flt r. tespit edilmifltir. Fe2O3 ve Cr2O3 art fl n n cam n infrared fl k geçirgenli i ve dolay s yla f r n taban s - cakl üzerindeki etkileri model çal flmalar yla incelenmifltir. Çal flma sonucunda cam n erime özellikleri ve kalitesinden taviz verilmeksizin kilde bulunabilecek safs zl klar n üst limit de erleri belirlenmifltir. IS ÜRET M HATLARINDAK ÜRET M DE fi M (JOB CHANGE) VE RIT (RUN-IN-TIME) ÇALIfiMALARI VE SÜRELER N KISALTILMASI Bu amaçla belirlenen hedefler üzerindeki yo un çal flmalar sonucunda ve ayr ca Ishizuka Glass Company ( IGC ) Japonya ile yap lan Teknik flbirli i çerçevesi içinde yap lan çal flmalar n da büyük katk s yla ACS- Topkap Fabrikas nda Üretim De iflimi ve RIT sürelerinde cok olumlu geliflmeler sa lanm flt r. Hedef öncelikle IGC standartlar n yakalamak ve o noktadaki istikrar koruyabilmektir. Bülent KUCA H.Hüseyin ERDURAN: Paflabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.fi. Mersin Fabrikas Ümit ÇITMACI Arca Y EL: TfiCFAfi Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Cam Ev Eflyas ve Cam Ambalaj fabrikalar - m zda cam n F/H da renklendirilmesinde kullan - lan renk verici malzemeler halen yurt d fl ndan ithal edilmekte ve bu malzemeler üretim maliyetinde önemli bir yer tutmaktad r. thal edilen bu renk konsantrelerinin yerine birçok aç dan avantajlar olan frit kullan m gündeme gelmifl, Paflabahçe Mersin Fabrikas ve Cam Araflt rma Merkezi nde yürütülen ortak çal flmalar sonucu en çok kullan lan befl renkte frit Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktalar (HACCP), g da güvenli ini sa lamada gerçek anlamda güvenilir bir yöntem olarak tüm dünyada tan nan ve kullan m giderek artan bir sistemdir. Bu sistem sadece g da maddeleri üretimiyle s n rl olmay p, g da üretimi ile ilgili olarak tüm girdileri, üretim metotlar n ve ambalaj dahil tüm g da ile temas eden materyalleri de kapsamaktad r. Bu sistem ilk olarak 1959 y l nda NASA taraf ndan Amerikan uzay uçufllar program nda astronotlara %100 güvenli g da üretmek amac yla ABD nin büyük g da kurulufllar ndan Pillsburry Co., taraf ndan gelifltirilmifltir. 70 li y llarda, bebek mamalar nda bulunan k - PAfiABAHÇE MERS N FABR KASI NDA RENKL FR T ÜRET M üretimi baflar ile gerçeklefltirilmifltir. Deneme üretimleri yap lan renkli frit çeflitleri : Maryland Mavi Kobalt Mavi Turkuaz Georgia Green Siyah renkleridir. Üretilen bu fritler fabrikam z n üretim hatlar nda denenmifl olup gerek renk kalitesi gerekse üretim kalitesi aç s ndan herhangi bir olumsuzlukla karfl - lafl lmam flt r. Ayr ca deneme sonucu olarak, fritle renklendirmenin, ithal renkli konsantrelere nazaran daha düflük s cakl kta erime ve daha düflük ETK L SO UTMA AMACIYLA SUFLAJ BAfiLI I TASARIMI Dr. Adnan KARADA : TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü O uz KARTEPE - Hakan YAVAfiLAR: Anadolu Cam Sanayi A.fi, fl Gelifltirme Müdürlü ü Cüneyt CEBECI - Kayhan ERDE IRMENCI: Anadolu Cam Sanayii A.fi.Topkap Fabrikas Individual section IS makinalar nda yap lan ambalaj üretiminde suflaj havas ile etkili so utma ile ifllem süresinin k salt larak, önemli ölçüde üretim art fl sa lanabilece i öngörülmektedir. Etkili so utma için suflaj bafll n n tasar m önemli etkenlerden biridir. Bu çal flmada, say sal yöntemlerle halen üretimde kullan lan tipik bir suflaj bafll, ürünün flekillendirme ifllemi s ras nda so utulmas göz önünde bulundurularak incelenecektir. Bu inceleme temel al narak, daha etkili Necmi KÖSE: Anadolu Cam Sanayi A.fi. maliyet gibi avantajlar ortaya ç km flt r. C.E.E. Grubu nun yukar da belirtilen befl ana renk için, y ll k ithal renk konsantresi kullan m miktar ortalama 65 ton olup ödenenen parasal tutar ortalama 513.000 $ d r. Fabrikam zda ayn miktarlarda frit üretimi sonucu oluflacak maliyet ( hammadde, iflçilik, amortisman dahil ) 170,000 $ olacakt r. Farkl renklerde frit üretimi için proje çal flmalar devam etmektedir so utma sa layacak stratejiler gelifltirilip, bunlar n uyguland tasar mlar yine say - sal yöntemlerle incelenecektir. Son aflamada, öngörülen tasar m / tasar mlar üretim hatt nda denenerek do rulanacakt r. GÜVENL GIDA ÜRET M Ç N HACCP UYGULAMALARI VE CAM AMBALAJ SEKTÖRÜNE ETK LER r k cam parçalar ve g da maddeleri kullan - m ndan kaynaklanan hastal klar nedeniyle insanlar n g da güvenli inin sa lanmas gündeme gelmifl bu çerçevede uluslararas standartlar oluflturulmufl, yasal zorunluluklar uygulamaya konulmufltur. Tüm dünyada oldu u gibi ülkemizde de HACCP Sisteminin g da iflletmelerinde uygulanmas konusunda bir ad m at lm fl, 9 Haziran 1998 tarih, 23367 say l Resmi Gazetede yay nlanan "G dalar n Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine dair Yönetmelik" kapsam nda HACCP sisteminin gereklilikleri tan mlanm flt r. Bu yönetmeli e göre öncelikle et süt ve su ürünleri iflleyen iflyerleri olmak üzere tüm iflyerlerine bu yönetmelik kapsam nda belirtilen esas ve usullere uyulmas zorunlulu u getirilmifltir. Bu yönetmelik kapsam nda, ülkemizde g da ile temas eden materyaller üreten iflletmeler, iflletmelerin motor gücü kapasitelerine göre en geç 2010 y l içerisinde bu sistemi uygulamaya geçirmifl olmalar gerekmektedir. Gerek yasal zorunluluklar gerekse müflterilerimizin bu konudaki zorlay c etkileri bu sistemin uygulanmas n zorunlu hale getirecektir. G da güvenli inin bu derece önem kazand günümüzde bu sistemin bir an önce uygulanmas, Cam Ambalaj Sektörü için rakip sektörlere ve firmalara karfl rekabet avantaj sa layacak bir ad m olarak görülmelidir. CO2 GAZI LE SODA FABR KASI SIVI ATIKLARININ ph SININ DÜfiÜRÜLMES Hidayet ÖZDEM R - Halil AKIN - Mehmet TEM Z: Kimyasallar Grubu, Üretim Baflkan Yard mc l Dr.Vedat SED RO LU: Kimyasallar Grubu, Gelifltirme Baflkan Yard mc l Solvay yöntemiyle sentetik soda üretiminde bir ton soda üretimi için ph s yaklafl k 11 olan 8,5-10,7 m3 s v at k ortaya ç kmaktad r. Bu yöntemle çal flan Mersin Soda Fabrikas ndan ç kan s v at k koyulaflt r c dan geçirildikten sonra üst ak m denize deflarj edilmekte, kat oran artm fl alt ak m ise at k havuzlar na gönderilmektedir. Çevre mevzuat na göre s v at k ph de erinin deflarj noktas nda 5-9 aras nda olmas gerekmektedir. Soda Fabrikas s v at n n çevre mevzuat na göre uygun hale getirilmesi için at n pilot ölçekli gaz y kama kolununda kireç f r nlar ndan elde edilen yaklafl k % 41 oran ndaki CO2 gaz ile nötürlefltirme çal flmalar yap lm flt r. Laboratuvar ve pilot çal flmalara dayan larak endüstriyel tesis tasar m yap lm fl ve tesis kurularak devreye al nm flt r. Böylece Soda Fabrikas s v at çevre limitlerine uygun hale getirilmifltir. Bu uygulamada kireç f r nlar ndan ç kan fazla CO2 gaz kullan lm fl, yeni bir kimyasal madde sarf yap lmam flt r. Böylece sera etkisi sebebiyle dünya gündeminde yer alan CO2 emisyonunun azalt lmas yönünde katk sa lanm flt r. 9

SEMPOZYUM SEMPOZYUM ÇAYIROVA CAM SANAY A.fi. ÇAYIROVA FABR KASI 4 NO LU BUZLUCAM FIRININDA RENK GEÇ fi SÜRELER N N AZALTILMASI Çay rova Cam Sanayii A.fi. Çay rova Fabrikas 4 no lu buzlucam f r n nda bronz, mavi, koyu mavi ve bal renkli buzlucam üretimleri yap lmaktad r. Önceki y llarda, renk geçifllerindeki harman kompozisyonlar ve uygulamalar sonucunda edinilen bilgi birikimi göz önünde bulundurularak; 2002 y l ndan itibaren, renk geçiflleri esnas nda ; Habbe say s, Cam k r oran, OTOMOT V SEKTÖRÜNÜN YEN KAL TE STANDARDI: ISO/TS 16949:2002 Mersin Fabrikas nda ilk defa uygulamaya konulan çift spout çift feeder uygulamas ndan sonra preslerde dört damla üretim prosesi üzerinde çal flmalara bafllanm flt r. Dört Damla Pres üretim prosesinde mevcut forehearthlar n cam çekifl kapasiteleri (35 T/Gün) dikkate alarak ilk ad mda 100 200 gram a rl p aras ndaki çay taba (54201, 54411, 54251) ürünlerin imalat hedeflenmifltir. Kas m 2001 de prosesin simülasyonu atölye flartlar nda haz rlanm fl; bu simülasyon sayesinde Ali OLGUN - Hayati GÖKER: Çay rova Cam Sanayii A.fi. Çay rova Fabrikas Hande SENGEL - Fehiman AKMAZ: TfiCFAfi, Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü Figen ALGÜN - Dr. Reha AKÇAKAYA: Trakya Cam Sanayii A.fi. Otocam Fabrikas 2002 y l bafl ndan itibaren dünyan n hemen tüm otomotiv parça imalatç lar zorlu bir kalite flartnamesine haz rl k sürecine girmifltir. ISO/TS16949:2002 ad ndaki bu yeni flartname müflteri memnuniyeti, yönetim sorumlulu u, süreç yaklafl m ve sürekli geliflme üzerine kurulmufl olup, ISO 9001:2000 temeli üzerine otomotiv özel flartlar n infla etmektedir. Trakya Otocam, flartnamenin yay mland 14 Mart 2002 den itibaren içine girdi i yo un bir haz rl k süreci sonunda 25 KROMSAN YEN ENDÜSTR YEL ATIK SU ARITMA TES S Faruk Tamer AKKÖSEO LU: Kimyasallar Grubu, Gelifltirme Baflkan Yard mc l Dr. Hülya ÖZKAN - Pelin KARAK: Kimyasallar Grubu, Üretim Baflkan Yard mc l "Soda Sanayi A.fi. tüm faaliyetlerini, çevreyi ve çal flanlar n n, müflterilerinin ve yak n çevresinin sa l k ve güvenli ini gözetecek flekilde yönetmeyi taahhüt eder. Bu taahhüdünü Üçlü Sorumluluk ve sistem standartlar do rultusunda sürekli gelifltirmeye aç k bir yönetim sistemi ile güvence alt na al r." Kromsan Fabrikas n n 1988 y l nda kurulan mevcut at k su ar tma tesisinin 2003 y l nda yenilenen deflarj izni ile halen görevini yerine getiriyor olmas na ra men; at k çamurun susuzlaflt r lmas, çal flma hatalar n n minimize edilmesi, mevzuat m zda zorunlu olmasa da ayn zamanda ya mur sular n n (storm water) da belirli k staslar çerçevesinde toplanmas, depolanmas ve ar t lmas na olanak sa layacak çevre yönetim sistemi ile entegre, yürürlükteki çevre limitlerinin de alt nda de- erleri hedefleyen, gelecekte gerçeklefltirilmesi planlanan yeni ürün yada üretim art fl - na cevap verebilecek yüksek kapasiteli ve teknolojik olarak uzun y llar hizmet edebilecek yeni bir endüstriyel at k su ar t m tesisinin kurulmas na karar verilmifltir. DÖRT DAMLA OTOMAT K PRES ÜRET M Mesut IRMAK M.Haluk TU RUL: Paflabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.fi.,Mersin Fabrikas feeder, damla yolar, presleme silindirleri, ring tablalar, tek merkezli-çift kal pl portlar, makine tablas gibi üretim ekipmanlar kendi tecrübe ve bilgilerimizin fl alt nda tasarlanm flt r ve ilk deneme üretimi Temmuz 2002 de baflar yla gerçekleflmifltir. Elde edilen sonuçlar üzerinde yap lan de erlendirmelere göre gerekli düzeltici-önleyici çal flmalar tamamlanm fl, en son 2003 tarihinde gerçekleflen dört damla çay taba üretimiyle 4 Damla Pres üretim prosesi grubumuza kazand r lm flt r. Sa ve sol harman flarj bunkerlerinden verilen harman miktarlar parametreleri üzerinde, geçifl koflullar na ba l olarak optimizasyon çal flmalar yap lm flt r. Ayr ca renk parametreleri ve kimyasal analizlerin takip s kl artt r lm flt r, Bu bilgiler Araflt rma ve Mühendislik Müdürlü ü ile paylafl larak, harman kompozisyonundaki renk katk maddelerinin miktarlar na müdahale edilerek renk geçiflleri gerçeklefltirilmifltir. Bu çal flma neticesinde; En az üretim kayb ile renk geçifl süreleri k - salt lm fl, Üretim rand manlar artt r lm fl, Renkli cam s nai maliyetleri azalt larak rekabet gücümüz artt r lm flt r. Mart 2003 de 16949 bayra n göndere çekmeyi baflard. Bu bildiride, Trakya Otocam n ISO/TS 16949:2000 e uyum süreci içinde kulland kaynak ve yöntemler, karfl laflt sorunlar ve elde etti i kazan mlar anlat lmaktad r. lgili tüm birimlerin kat l m yla tasar m kriterleri belirlenen yeni endüstriyel at ksu ar t m tesisinin ihale sonras kurulumu neticesi, yönetmeliklerin ötesinde ar t m ile deflarj limitleri her anlamda garanti alt na al nm fl ve ar tma ç k fl de erleri on-line olarak izlenebilir k l nm flt r. Bu bildiri, Kromsan Fabrikas n n gelecekte de var olma savafl ndaki kararl l n n ve taahhütlerinin bir göstergesi olan yeni at k su ar t m tesisinin laboratuardan sahaya kurulum aflamalar n anlatmaktad r. Daha önce çift damla prosesine göre yap lan çay taba üretimlerinin 4 Damla prosesiyle yap ld nda; Adet baz nda % 80 art fl, S nai maliyette ~ %31 azalma sa lanm flt r. Dört damla çay taba üretimlerinin baflar yla gerçekleflmesiyle birlikte kase üretimi de May s 2003 ay nda yap lm flt r. Bu çal flmalarda sonra DÖRT DAMLA Pres imalat nda ürün yelpazesinin geniflletilmesi için çal flmalar sürdürülmektedir. Prof.Dr. Fikret HACIZADE Prof.Dr. zmir MAMEDBEYL - Fahrettin ÇAKIRO LU: TÜB TAK / UEAKAE fievket AS LKAZANCI - Mehmet Ali T RYAK : Trakya Cam Sanayii A.fi. Trakya Fabrikas Trakya Fabrikam zdan camlar, tek tek kontrol edildikten sonra Otocam Fabrikas na gönderilmektedir. Gözle yap lan bu kontrol ifllemi yavafl ve insan n fiziksel durumuna ba l do rulukta sonuç vermektedir. Tübitak ile birlikte y kanm fl cam plakalarda hatalar n tespitine yönelik bir hata dedektörü gelifltirilmifl ve cam kontrolu için çal flt r lan elemanlar n yerine ikame edilmifltir. Sonuç oldukça baflar l d r; KESME KOPARMA HATTI OTOMASYONU VE YEN CAM TOPLAMA DÜZEN Mehmet Ali T RYAK Alper CAN Raif BA LARTEPE: Trakya Cam Sanayii A.fi. Trakya Fabrikas Düzcam Trakya Fabrikam zda TR2 so uk tamir çal flmalar s ras nda ola an uygulamalar n d fl na ç k larak edinilen tecrübeleri yerli altyap mc lar n uzmanl ile birlefltirerek maddi kazançlar sa lan ld gibi teknolojik olarak da d fl firmalara ba ml l ktan kurtulunmufltur. Kesme hatt otomasyonu ard fl l ifllerin karmafl kl, PLC tarama zaman ndan bile önce sonuçlanmas gereken ifllerin yan nda CNC mant - nda çal flan ekipmanlar ve enformasyon teknolojisini ilgilendiren konular n birbirinin içine girmesi yüzünden zorluk arzetmektedir. Float cam üreticileri tüm dünyada bu konuda riske girmeyip uzman altyap mc larla çal flmaktad rlar. Alternatif firmalarla çal flmak için çok iyi olarak hatt n çal flmas n tan mlamak gerekmektedir. KALKER VE DOLOM T HAMMADDELER N N DEKRAP TASYON ÖZELL KLER HAMMADDE SEÇ M NDE YEN B R KR TER CAM HATALARININ TESP T NDE YEN B R YAKLAfiIM 0,2 mm 0,3 mm aras büyüklükte hatalarda %95 0,3 mm 0,5 mm aras büyüklükte hatalarda %99 0,5 mm üstü büyüklükteki hatalarda ~ %100 hata tespiti yap labilmektedir. Gelifltirilen sistem mevcutlar ndan kullan lan teknik yüzünden farkl d r. Sistem; 2 ms de bir tarama yapan laser kayna, uygulamam zdaki boyu 2 m olan yar iletken flerit ve h zl sinyal ifllemeye imkan tan yan bir yaz l mdan oluflmaktad r. TR2 kesme hatt so uk onar m s ras nda yerli altyap mc lara mekanik imalatlar yapt r p,mevcut düzenin idamesi sa lanarak ve hattan istediklerimiz tan mlanarak yerli bir otomasyon firmas na imalat ve montaj yapt r p ciddi maddi kazanç sa lanm flt r. Hatta ilave edilmesi istenen büyük plaka toplama stakeri yerine birbiri ile senkron çal flan iki robot kullan lm fl ve hemen hemen bir staker fiyat na temin edilen bu sistem ile hem büyük ebat ve hem de makine ebad plakalar n ayn anda toplanmas sa lanm flt r. Bu uygulama tüm aflamalar ile yabanc altyap mc firma ile birlikte gelifltirilmifl olup ilk uygulamad r.yeni kesme hatt tasar mlar nda bu yaklafl m m z n anahtar rol oynamas n beklemekteyiz. Atilla ÇEB Dr. Eflref AYDIN: TfiCFAfi, Analitik Destek Hizmetleri Müdürlü ü Cam üretiminde kullan lan kalker ve dolomit hammaddelerinin 9000C civar ndaki s l davran fllar, CO2 miktar n atarken öngörülmeyen olumsuzluklar gösterebilir. Gaz (CO2) bünyeden ç karken patlamay takiben s çrama söz konusu olabilir. Bu olaya dekrapitasyon ad verilir. Bunun net sonucu harman besleme bölgesi, üst yap ve yak n rejeneratörlerin tozuma olarak etkilenmeleridir. S çrama miktar n n % 10 üzerinde oldu u durumlarda f r nlar n bahsedilen bölgelerindeki refrakter yap da afl r y pranmalar n meydana gelmesi söz konusudur. Böylece f r n ömrü ve cam kalitesi do rudan etkilenir. Özellikle dü me ve damar gibi cams hatalar ve bunlara ba l sürekli nitelikteki olumsuzluklar hammaddelerin bu olumsuz özelli i ile iliflkili olabilir. Yap lan bu çal flma ile fiiflecam toplulu unda kullan lan tüm kalker ve dolomitlerin dekrapitasyon özellikleri ortaya konmufltur. fiu noktalar ortaya ç kmaktad r: Ni de ve Kapakl kalkerleri çok yüksek düzeyde dekrapitasyon özelli ine sahiptir. Buna karfl l k bu özellik itibariyle Erçel kalkeri hiçbir olumsuzluk göstermemifltir. Yavca ve Alanya dolomitleri için baz önlemler al narak bu risk azalt labilir; Marmara ve Kapakl dolomitlerinde herhangi bir sorun görülmemektedir. Hatalar n büyüklükleri, cam üzerindeki yerleri, plaka üzerindeki hatalar n say s ile vardiya ve gün baz nda istatistiki bilgiler izlenebilmektedir. Sistemin alg lay c olarak sürekli bir yar iletken flerit kullan lmas tek veya iki adet fotomultiplier tüp kullanan laser dedektörlere göre üstünlük sa lamaktad r. Gene lineer CCD kamera kullanan tekniklere karfl ise h zl olmas dolay s yla üstündür. Bundan böyle hammadde aramalar nda (kalker ve dolomit) sadece kimyasal ve fiziksel özelliklerin tümüyle belirleyici olamayaca- ; bir o kadar önemli bir parametre olan dekrapitasyonun da dikkate al nmas gerekir. Burada cevherin mineralojisi ve kristal yap s önemlidir. Bu çal flmay test etmek ve yeni çözümlere do ru gitmek için iki deneme önemli olabilir: Ni de kalkerinin PM yeni f r n nda kullan lmamas Erçel kalkerinin Trakya Cam Sanayii A.fi. (Lüleburgaz) f r nlar nda en az bir ay süre ile denenmesi 10 11

fi RKET HABERLER fi RKET HABERLER Paflabahce-Usa Inc. flirketi aç ld 1 milyar USD cam ev eflyas pazar büyüklü ü olan ve bugüne kadar toptanc /ithalatc firmalar kanal yla mal satabildi imiz ABD'de pazar pay - m z art rmak ve müflteri portföyümüzü gelifltirmek amac yla kurulan flirket 'Paflabahce-Usa Inc.' Ofis+Showroom olarak 25-30 Ekim tarihleri aras nda düzenlenen New York Tabletop Show s ras nda faaliyete geçti. Paflabahçe-Usa Inc. ABD pazar nda Walmart, Target, K-Mart gibi Mass-Merchant'lara, Jc Penney, Sears, Macy's gibi Departmant Store'lara, Bed-Bath&Be- Paflabahçe Mersin Fabrikas nda B f r n so uk tamiri yap ld Paflabahçe ye birincilik ödülü Türkiye nin dünyaya aç lan pencerelerinden olan Paflabahçe, yurtiçinde ald ödüllere bir yenisini daha ekledi. DÜNYA Gazetesi nin ayl k ekonomi ve finans dergisi Globus ve DHL Türkiye iflbirli iyle, Akbank n ana sponsorlu unda Lütfi K rdar Uluslararas Kongre ve Sergi Saray nda düzenlenen hracat n Y ld zlar 2003- hracat Teflvik Ödülleri töreninde Paflabahçe yeni pazar ve pazar çeflitlili i dal nda birincilik ödülüne lay k görüldü. yond, Linens'n Things gibi speciality stores'lar gibi ve di er büyük perakende zincirlerine do rudan ve daha genifl bir ürün yelpazesi ile ulaflmak, daha önce ulaflamad m z Orta ve Bat A.B.D'deki toptanc ve perakende zincirleriyle ifl iliflkisi bafllatmak, dekor, promosyon ve endüstri kesimi ile ifl iliflkilerini gelifltirmek konularda çal flmalara h z verdi. fiirketimiz, yerel ve uluslararas di er üreticilerin de yer ald ve sektörün önemli etkinliklerinden olan Tabletop Show'un y lda iki kez düzenledi i 41 Madison binas nda bulunmaktad r. Ödül olarak; kristal küre ve DHL kargo flirketine 2.000 USD tutar nda bedava gönderim çeki verildi. Cam Ev Eflyas Grubu nun en büyük kapasiteli f r n olarak 1 Ocak 1997 de devreye al nan PM-B f r n n n 1. so uk tamiri 1 Temmuz - 4 A ustos 2003 tarihleri aras nda yap ld. Tamirde f - r n alan 103 m2 den 108 m2 ye ç kar ld. Ergitme havuzunun refrakter ve çelik yap s n n tamam yenilendi. Rejeneratörlerde duvar ve dolgular iflletme zeminine kadar sökülerek yenilendi. Forehearthlardan daha önce siparifli yap lan renkli B1 hatt yenilendi. Çal flma havuzunun ise 1,5-2 y l sonra yenilenmesi planlanarak sadece throat ç k fl ndaki refrakterlerin siparifli verildi. Ancak f - r n durduktan sonra yap lan incelemede çal flma havuzunda baz camla temas ve üstyap bölgelerinde afl nman n fazla oldu u tespit edildi, cam çekilmesi durumunda hatalar n yüksek olaca sonucuna var larak bu bölgelerin de yenilenmesi için topluluk içinden uygun malzeme arand. Temin edilen malzemelerle yeni bir proje yap ld. Bu flekilde Ç/H taban ndaki pavingler yenilendi, yan bloklar yerine 2 s ra paving konularak bu yap paving alt na ve arkalar na konulan ersol harc yla güçlendirildi. Üstyap daki bek tafllar ve kapaktafllar nda eski olan k s mlar ç kma malzemelerle de ifltirildi. Bu çal flmayla yenisi yaklafl k 300.000 USD tutar nda olan Ç/H refrakterleri 90.000 USD harcamayla de ifltirilerek yaklafl k 5 y l daha kullan - lacak duruma getirildi. Yap lan geliflmelerle yeni B f r - n nda f r n ömrünün en az 8 y l olmas öngörülüyor. 12 13

fi RKET HABERLER fi RKET HABERLER TS-EN-ISO 9001:2000 KYS belgesini alarak, kalitesini belgeledi Anadolu Cam Topkap Fabrikas rekabet gücünü art rd H zla de iflen dünyada, gerek yurtiçi gerekse yurtd fl pazarlarda yo un bir rekabet yaflan yor. Rekabet edebilme yetene ini art - rabilmek için yüksek verim ve düflük maliyetle üretip daha düflük fiyatla satman n yan s ra, daha kaliteli, zaman nda ve do ru teslimat da büyük önem kazan yor. Etkin bir kalite yönetim sistemi uygulamas yla da; maliyet ve zamandan tasarruf, müflteri iadelerinin azalmas, müflteri flikayetlerinin azalmas, bak m giderlerinin azalmas, kaynaklar n optimum kullan m, süreçlerin daha etkin ve verimli olmas, pazar pay n n artmas, yönetim kolayl, sa l kl bilgi ak fl, müflteri memnuniyetindeki art fl, sürekli iyilefltirme ve kârl l n artmas gibi yararlar sa lan yor. Bu çerçevede 2000 revizyonu ile genel kabul gören bir kalite yönetim sistemi standard na dönüflen ISO 9001 belgesinin al nmas için, Anadolu Cam Topkap Fabrikas ise flunlar yerine getirdi: 1-Tüm müdürlüklerin temsilcilerinin kat l m yla çekirdek ekip oluflturularak aksiyon plan yap ld. 2-TSE ve KalDer den ISO 9001:2000 kalite yönetim sistemi temel ve iç tetkikçi e itimleri ile süreç yönetimi ve iyilefltirilmesi e itimleri al nd. 3-Tüm çal flanlara ISO 9001:2000 in prensiplerine ve fabrikadaki uygulamas na yönelik e itim verildi. 4-Süreçler ve karfl l kl etkileflimleri tan mland, performans ölçütleri ve hedefleri belirlenerek, hedeflere ulaflma oranlar ölçülmeye ve izlenmeye baflland. 5-Kalite el kitab, prosedürler, kalite planlar gibi ana dokümanlar ve talimatlar, ifl tarifleri gibi alt dokümanlar haz rlanarak revize edildi. 6-Kalite politikas revize edildi. 7-ISO 9001:2000 in gereklerine göre iç tetkik gerçeklefltirildi. 8-D fl kaynakl prosesler (müflteri teknik hizmetleri müdürlü ü, kal p gelifltirme müdürlü ü, pazarlama müdürlü ü, sektör pazarlama müdürlükleri, enformasyon teknolojisi müdürlü ü) tetkik edildi. 9- ç müflteri memnuniyeti anketi yap larak, sonuçlar de erlendirildi. 10-ISO 9001:2000 in gereklerine göre yeniden gözden geçirme toplant lar yap ld. Bütün bu çal flmalar tamamland ktan sonra TSE tetkikçileri taraf ndan 22-24 Ekim 2003 tarihlerinde gerçeklefltirilen tetkik sonucunda; Anadolu Cam Sanayi Afi Topkap Fabrikas TS-EN-ISO 9001:2000 belgesi almaya hak kazand. Bu belge fabrikada kalite bilincinin tüm kademelerdeki çal flanlarda yayg nlaflt n n bir göstergesi olup, tüm çal flanlar n ortak çaba ve kat l mlar yla al nd. fiiflecam, Uluslararas Ambalaj Kongresi nde üç bildiri sundu Kimya Mühendisleri Odas taraf ndan düzenlenen Uluslararas Ambalaj Kongresi 3-6 Aral k 2003 tarihleri aras nda zmir Princess Otel de gerçeklefltirildi. fiiflecam, üniversiteler, araflt rma kurumlar, ambalaj sanayii ile buna destek sanayi gruplar na yönelik olarak düzenlenen kongrede üç bildiri sundu. Bu bildiriler; Cam Ambalajda Genel E ilimler: (Anadolu Cam Sanayi Afi Pazarlama Hizmetleri Müdürlü ü), Avrupa Ambalaj ve Ambalaj At klar Yönetmeli- i nin Cam Ambalaj Endüstrisine Etkisi: (fiiflecam Cam Araflt rma Merkezi), Cam Ambalaj n Bitkisel Ya lar n Kalitesine Etkisi: (Anadolu Cam Sanayi Afi. Müflteri Teknik Hizmetleri Müdürlü ü, TÜ G da Mühendisli i Bölümü). Amac konuyla ilgili sektörler aras nda do rudan iletiflim ortam sa lanmas, bilimsel ve endüstriyel en son geliflmelerin paylafl lmas, sorunlar n ve çözüm önerilerinin tart fl lmas, yeniliklerin tüm sektöre kal c biçimde ulaflt r lmas olan kongrede sunulan tüm bildiriler kongre kitab nda yer ald. Fabrika TSE ve srail Enstitüsü nün ISO 9001:2000 tetkiklerinden s f r uygunsuzlukla geçti Mersin Fabrikas ndan bir baflar daha Anadolu Cam Mersin Fabrikas TSE ve srail Enstitüsü nün ISO 9001:2000 gözetim tetkiklerinden s f r uygunsuzlukla geçti. 5-6 Kas m 2003 tarihlerinde Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) ile 10-11 Kas m 2003 tarihlerinde srail Standartlar Enstitüsü (SII) yetkilileri taraf ndan ISO Azerbaycan sahipkarlar ndan Topkap Fabrikas na ziyaret Türkiye nin tarihsel ve kültürel ba larla ba l oldu u Azerbaycan da ekonomik ve ticari iliflkileri gelifltirmek amac yla kurulan Azerbaycan Sahipkarlar Konfederasyonu na üye iflveren temsilcileri Anadolu Cam Topkap Fabrikas n ziyaret ettiler. 10 Ekim 2003 Cuma günü gerçeklefltirilen ziyarette konuklara e itim merkezinde cam sektörünün tan t m yap l rken, topluluk ve kurulufltaki çal flmalar hakk nda bilgi de verildi. flletme gezisi ile devam 9001:2000 kalite yönetim sistemi kapsam nda gerçeklefltirilen gözetim tetkiklerinde, fabrika uygulamalar nda süreç odakl kalite yönetim sistemi modelinin benimsendi i ve standart flartlar na uygun olarak iyilefltirme faaliyetlerinin yürütülmesi, d fl kaynakl proseslerin kontrollerinin sa lanmas konular ndaki uygulamalar ile iç ve d fl müflterilere karfl duyarl l n olumlu bulundu u belirtildi. srail Standartlar Enstitüsü (SII) yetkililerince gerçeklefltirilen marka sertifikasyonu tetkikinde srail için üretilen ürünlere odaklan l rken, ürün kontrolleri ve test metodlar ile pratik uygulamalarla ölçümlerin etkinli i de erlendirildi. Her iki tetkikin kapan fl toplant - s nda, hem kalite sistemi hem de ürün kontrollerinin tüm çal flanlar taraf ndan benimsenerek uygulanmakta oldu u ve tetkiklerin s f r uygunsuzlukla tamamland ifade edilerek, tüm yönetici ve çal flanlara ilgi ve çabalar ndan dolay teflekkürlerini ilettiler. eden ziyaret, ürünler ve üretim biçimlerine yönelik sorunlar n cevapland r lmas ile sona erdi. (sahipkar = sermayadar) 14 15

fi RKET HABERLER Ruscam baflar lara doymuyor 90.000 ton/y l kapasiteli birinci f r n, 110.000 ton/y l kapasiteli ikinci f r n ve üçüncü f r n n tamamlanmas ile birlikte 1 milyar flifle/y l üretim seviyesine eriflecek olan Ruscam, üretime baflland 2002 y l haziran ay ndan itibaren fiisecam gururland racak çal flmalara imza att. Bu baflar lar s ralarsak: 19.06.2002 tarihinde 330-500 ml amber renkli flise için Gost tan ürün uygunluk belgesi al nd. 27.02.2003 tarihinde kimya laboratuvar Gost a göre akredite edildi. 19.06.2003 tarihinde kalite kontrol laboratuvar Gost a göre akredite edildi. Uluslararas dolumcu firmalar Carlsberg, Sun Interbrew ve Sab Miller taraf ndan audit edildi. Kalite politikas, vizyon, misyon ve hedefler belirlendi. 19.09.2003 tarihinde Gost R ISO 9001:2000 için s f r toplant s yap ld. Talimat, prosedür ve kalite el kitabi haz rlanmaya baflland. Hedefimiz ise Aral k 2003 tarihinde Gost Standartlar Enstitüsü ne baflvuruda bulunarak yeni y la ISO 9001-2000 belgesi sahibi olarak girmektir. Is cam reklam Çay rova da liflkilerde Gerçekçi Yaklafl m semineri Çay rova Sosyal Tesisleri nde çeflitli dönemlerde düzenlenen seminerlerle çal flanlar bilgilendiriliyor. 25 Ekim 2003 tarihinde de Doç. Dr. Kadir Özer taraf ndan ifl iliflkilerinde yaflanan duygu ve davran fllar n oluflumundaki rolü bilerek temel yan lg lar fark etmek, olaylara daha gerçekçi yaklaflmak amac yla fl ve Müflteri liflkilerinde Gerçekçi Yaklafl m semineri verildi. 16

fi RKET HABERLER Trakya Cam Sanayii müflterileri ile bulufltu intercam reklam Trakya Cam Sanayii Afi Yetkili Sat c ve Yetkili Üretici Paylafl m Toplant lar 22 Aral k 2003 tarihinde Ceylan nter-continental Otel de yap ld. Düzcam Grup Baflkan Alev Yaraman ve Pazarlama-Sat fl Baflkan Yard mc s Çetin Aktürk, yapt klar sunumlarda grubun vizyonu, sektörel geliflmeler, 2003 y l de- erlendirmeleri ve gelece e yönelik beklentiler konusunda paylafl mda bulundular. Yaklafl k 250 kiflinin kat l m ile gerçeklefltirilen toplant sonras nda, Trakya Cam Sanayii Afi nin 25. kurulufl y ldönümünün de kutland gala yeme ine geçildi. Genel Müdür Do an Ar kan n da kat ld yemekte, 25. y l pastas, müflterilerin eflli inde kesildi. 18

ÇALIfiANIN DÜNYASI ÇALIfiANIN DÜNYASI Ulu Önder Ata y and k Yurdumuzun kurtar c s, Cumhuriyetimizin ve fiiflecam n kurucusu Ulu Önder Atatürk, ölümünün 65. y l nda bir kez daha sayg yla an ld. fiiflecam Toplulu u na B üyük Atatürkümüzü, Cumhuriyetimizin kurucusunu ölümünün 65. y l nda bir defa daha yüre imizin ve bilincimizin bütün gücüyle an yoruz. 1920 y llar ndan 21. asra ulaflt m z bugünde bütün doktrinlerin zaman n flartlar içinde oluflup, çöktü ü bir günde büyük Atatürk ü Cumhuriyetimize insanl a fl k veren görüflleri ile bir defa daha an yoruz. Atatürkçülük bir tart flma yaratmamak için benim kanaatime göre diyeyim, bir doktrin de ildir. Çünkü doktrinler belli flartlarda belli çözümleri öneren yaklafl mlard r. fiartlar de- iflir, çözümler de erini kaybeder dolay s yla hepsi tarihi yerini al r, Prof. Safa Reiso lu: Atatürkçülük bir doktrin de ildir üniversitelerde doktrinler tarihi diye okutulur. Büyük Atatürk belli flartlar n belli çözümünü empoze eden bir tav r içinde olmam flt r. Bizzat kendi sözleridir, dünyada de iflmeyen hiçbir fley yoktur. Ben size hiçbir kat çözüm önermiyorum beni izlemek isteyenler nereye yöneldi ime dikkat edeceklerdir, ayn yönelifli seçerlerse beni izlemifl olacaklard r. 21. asr n bafl nda Atatürk çöken bütün doktrinlerin üstünde hâlâ yolumuza fl k tutuyorsa onun bu yöneliflinin, bu büyüklü ünün, bu istikbali, görüflünün sonucudur. Atatürkçülük ça a yöneliflin, ça dafl uygarl a yöneliflin devaml ifadesidir. Bu yöneliflte bilim vard r, bu yöneliflte ak l vard r, ba l flirketlerde de 10 Kas m tarihinde Atatürk ü anma törenleri yap ld. Kule-3 teki Atatürk ü anma töreni sayg duruflu ile bafllad. Törende, fiiflecam Baflhukuk Dan flman Prof. Safa Reiso lu ve Bilgi Üniversitesi letiflim Fakültesi Dekan Prof. Dr. Ayd n U ur da söz alarak, Ça dafllaflma ve Atatürk ün ça dafl yorumu hakk nda görüfllerini aktard. bu yöneliflte her halükarda de iflmeyen çözümler kat çözümler, flartlar gere i ça n gerisinde kalan çözümler yoktur. Onun içindir ki Atatürk ü de erlendirirken 920 nin 23 ün 30 un flartlar nda arad buldu u realist çözümleri de il, bugün hayatta olsayd ça a hangi çözümlerle yönelecekti onu dikkate almak gerekir. Onun içindir ki Atatürk bugün anayasalarda bugün ça dafl siyaset biliminde ifade edilen bir cumhuriyetin temel ilkelerini benimsemifl ve dikkatle de erlendirmelere sunmufltur. Bugün anayasam zda Cumhuriyetimiz demokratik laik sosyal hukuk devleti olarak ifade edilmektedir. Bu ifadeler ça n cumhuriyetler için, A tatürk ün ölüm y ldönümü dolay s yla bir araday z. Atatürk ve ça dafllaflma konusunda bir fleyler söylemek istiyorum. Ben, üniversite kültür sosyolojisi, iletiflim kültür meseleleri ile u rafl yorum. Atatürk ün ilkelerinin de bunlarla çok yak ndan alakas var. Hepimizin bildi i gibi asl nda bizim ülkemiz dünyadaki kültür devrimlerinin en önemlilerinden bir tanesini yapm fl olan bir ülke. Ça dafllaflma meselesi de bizim bugün üstünde duraca - m z bir konu. Atatürk ve ça dafllaflma dedi imiz zaman Atatürk ün birtak m görüflleri var. Ama biz ne anl - yoruz ça dafllaflmadan. Anahtar olan k s m ça dafllaflma laf ndaki dafl k sm,. Kar ndafltaki dafl, meslekdafltaki dafl, yoldafltaki devletler için, temel unsur olarak görüldü ü, asl nda Atatürk çülü ün ça m za fl k tutan prensiplerinin net olarak doktrinlerine veya anayasalara girmifl fleklidir. Atatürk; demokratik hukuk rejimini yüre inin bütün gücüyle benimsemifl olan insand r. stiklal harbini baflar rken o harbi yaflamayanlar n bilemeyece i hatta iyi okuyamayanlar n düflünemeyece i flartlar içerisinde yürütürken, halk na dayanm flt r, gücünü halk ndan alm flt r. O flartlar içinde Ankara da Büyük Millet Meclisi ni toplam fl ve o flartlar içinde ordunun baflkumandan iken her konuda her anlaflmazl kta Millet Meclisi nin önüne gelmifl düflman kuvvetlerinin Ankara ya yaklaflt s ralarda dahi gücünü, yetkisini Türkiye Büyük Millet Meclisi nden alm fl ve o zaferi öyle gerçeklefltirmifltir. Onun için o günkü Türkiye nin flartlar na bakarak o flartlar n zorunlu k ld birtak m çözümlerin zorunlu k ld n unutarak o rejimin Atatürk ün yürüttü ü rejimin demokratik bir rejim olmad n söylemek asl nda Atatürk ü anlamamak demektir. Milletine onun kadar güvenmifl, milli iradeye onun kadar yürekten sayg duymufl; çok az insan tarihte, hatta günümüzde mevcuttur. Bütün gücünü milletinden alman n önemini yürekten kavram flt r. Milletini arkaya almadan herhangi bir baflar ya ulaflamayaca n tüm bilinci ile ortaya koymufltur. Onun için Atatürk ü sayg ile anarken unutmayal m ki bugün ulaflt m z daha mükemmellefltirmek istedi imiz demokratik çizgi asl nda Atatürk ün o gün telkin etti i, o gün esaslar n ortaya koydu u, o gün savundu u çizginin ifadesidir. Büyük Atatürk ün en önemli niteliklerinden savundu u prensiplerinden bir tanesi de bildi iniz üzere Laik Cumhuriyetti. Laik cumhuriyet hakk nda bugün çok fazla bir fley söylemek istemiyorum ama birkaç cümleyle de inmek istiyorum. Laik cumhuriyetin en güzel tarifini anayasam z, 24. maddesinde ifade etmifltir. Bireylerin dini inançlar anayasan n teminat alt ndad r. Ama hiç kimse kendi dini inanc n devletin hukuki sosyopolitik yap s na tafl ma hakk na sahip de ildir. Anayasam z daki bu güzel tan m Avrupa insan haklar n n dini inanç, özgürlü üne ve s n rlar - na iliflkin çeflitli kararlar nda da aç kça belirtilmifltir. Orda da denilmifltir ki; bireylerin dini inançlar hukuk düzeninin teminat alt ndad r ama bu inançlar s n rs z de ildir. Bu inançlar devletlerin sosyopolitik hukuki yap s na tafl namaz, bu inançlar bir ideolojiye siyasi ideolojiye dönüfltürülüp bireysel inanç ad alt nda yap sal alana yönlendirilemez. Bugün Türkiye Cumhuriyeti bak m ndan laik niteli i hakikaten temel önemdedir ve bu nedenledirki çok iyi kavranmas gereken bir prensiptir. fiuna inanman z isterim ki bu prensip bugün Türkiye nin çok önemli sorunu gibi gözükmektedir. Fakat sorun sadece Türkiye nin de- ildir, ça dafl devletlerin, geliflmifl Avrupa Birli i ne üye devletleri dahi bu konuda çizgide olan endifleleri vard r. Onun için bizdeki bir k s m tart flmalar Fransa ya, Almanya ya ve sviçre ye çok küçük ölçülerde onlar n toplum yap s n n d fl ndaki bir flekilde tafl nma istidad gösterir göstermez o devletler hemen tepki göstermifllerdir. O tepkinin bir nedeni laik rejime duyduklar inançsa, bir baflka nedeni de bu rejimin kendileri aç - s ndan sars lmas n n yarataca tehlikeleri çabuk sezmifl olmalar d r. Onlar n bu endiflelerini iyi kavrad m z zaman kendimiz bak m ndan da daha dikkatli bir sistem içinde olacakt r. Atatürk ün prensipleri hakk nda çok fley söylemek mümkündür. Atatürk ü kiflisel olarak yüre imin, gerçekten bilincimin bütün gücüyle, samimiyetimle, an yorum. Teflekkür ederim. Prof. Dr. Ayd n U ur: Ça dafllaflma ve Atatürk ün ça dafl yorumu dafl. Ayn yola bafl koymak ayn kar ndan ç kmak gibi, ça dafl da asl nda ayn dönemde ayn ça da bir arada yaflamak. Atatürk de zaten ayn s - n söylemifl. Hepinizin bildi i bir sözcü ü var. Muas r; esas ülkümüzün muas r medeniyet seviyesine ç kmas ve onu aflmak oldu u. Muas r dedi i, 1930 lardaki bir dünyay kastediyor. Kastediyor ama o dün- 20 21

ÇALIfiANIN DÜNYASI ÇALIfiANIN DÜNYASI yayla bugün aras nda asl nda bir uygarl k anlay fl olarak da çok büyük bir de ifliklik olmad. De iflen çok fley var. Teknoloji de iflti, iliflkiler de iflti. Atatürk ün kafas ndaki ça dafllaflt rma ideali ile bizim flu anda ça dafllaflt rmadan kastetti imiz asl nda örtüflen fleyler. Nedir o? Muas r medeniyet o zaman ve bugünde bizi kucaklayan bu aralarda modernite diye adland r lan bir durum. Modern olma, modernlik zaman diyebilece- imiz bir fley. Bu ne? Bu bir felsefe, dünyaya bak fl tarz, bir yeryüzünü anlamland rma tarz. Kökleri ta Rönesans tan bafll yor ayd nlanma ça ile birlikte biçimleniyor ve günümüze kadar geliyor. Hepimizin, özellikle sanayide olanlar n daha yak ndan bildi i, modernizasyon diye bir laf daha var. Asl nda modernizasyonda iflte bu modernite fikrinin o dünyay alg lama biçimi ete kemi e büründürülmesi birtak m sistemlere dönüfltürülmesi. Önce modernite ne demek. Modern olman n temel özellikleri ne diye bir bakmak laz m. Çok kabaca özetlemek gerekirse 4 tane modernitenin ön kabulü, daha do rusu inanc var. 4 tane inanç alt alta s raland - nda birincisi, bireyin en üstün de- er oldu una inanmak, ikincisi akla inanç, üçüncüsü bilim ve teknolojiye inanç, bilmek ve onun da uzant s olan yavrusu olan teknolojiye inanç, dördüncüsü ise ilerlemeye olan inanç. Bireye, akla, bilime ve ilerlemeye olan inanç. Söylediklerimin içinde bizler için yabanc olan bir fley yok. Çünkü biz her birimiz hatta en muhafazakar m z bile modern. Bizim her birimizin ak l damar diye bir fleyi olsa, onu kesebilsek içinden akacak dört tane husus var. Bireye, akla, bilime ve ilerlemeye olan inanç. Hepimiz bunu paylafl yoruz. Modernite de özünde bu! Bireyin en üstün de er olmas ne demek? E er ne iyidir, ne do rudur, güzeldir diye bir karar vermeniz gerekiyorsa bunu bir mihenk tafl na vuracaks n z. Bir fleye göre diyeceksiniz. flte o bir fley bireyin yarar ne, bireyin yarar na en çok ne ulaflt r yorsa. Ona özgürlük, ona rahatl k ona geliflme imkan sa l yorsa; o iyi, o güzel, o do ru. Birinci ilke bu modernlikte. kinci ilke akla inanç. Yani bireyin akl na inanç. Peki nas l bir fley bu? Bu da do ruyu bulmak için, bulunacak en üstün yolun, akla uygun davranmak oldu una inan r. E er karn n z a r - yorsa en uygun çözüm ne idiyse onu bulmak. Atalar m z öyle söyledi- i için veya bir üstün varl k, bunu böyle buyurdu u için de il, akla uygun olarak davranmak. Üçüncüsü bilime olan inanç. Ama bilimin kendisine tap nmak anlam nda de il bilimin akl n en geliflen ifadesi oldu- una ve sorunlar n çözümünde en üstün yol oldu una inanmak. Tabii bilimin yavrusu olan teknolojiyi de o vesile ile önemsemek. Dördüncüsü de ilerleme demifltim. lerlemek ne? Bireye en üstün de er atfedilir, akla ve bilime uygun davran l rsa önümüzün hep aç k olup, daha iyiye do ru ilerleyece imize dair, olan inanç. Bu inanç do rultusunda siz de kurumlar oluflturmaya bafllarsan z, sistemler infla ederseniz, bu ilkeler çerçevesinde meslekler, kurumlar, hastaneler, t p bilimi kurarsan z, geç kal nmamas n sa layacak flekilde yollar n düzenlenmesini istiyorsan z bunu akla uygun hale getirirseniz, bütün bunlara modernizasyon denir. Modernizasyon modernitenin ete kemi e büründürülmesi, sisteme kavuflturulmas anlam ndad r. Atatürk de zaten bu bilime olan inanc, modern olan dünya görüflünü sahiplenmiflli i, hepimizin bildi i bir flekilde son derece özlü bir flekilde ifade ediyor. Ankara y bilenler Dil Tarih Co rafya Fakültesinide hat rlarlar. Al nda hayatta en hakiki mürflit, ilimdir yaz yor. Yani hayattaki en güvenilir rehber, en gerçek rehber, bilimdir. Bu do rultuda bu toplumu kurmufl Atatürk. Cumhuriyetimiz bu ilkeler üzerine oturtulmufltur. Bir dizi devrimle, bu ilkelerden kaynaklanan devrim ile yepyeni bir toplum kurulmufl. Niye kurulmufl? Toplum kurulmufl ama öncelik yine bireyin. Çünkü bireyin daha çok geliflmesine imkan tan nmak üzere bu ilkeler var. Dolay s yla yepyeni bir toplum, modern insan yaratabilmek içindir. E itim kurumlar gelmifl, bir hukuk sistemi düzenlenmifl, yurttafllar aras nda eflitli i gözeten bir toplum getirilmifl. Toplumun yar s kadar olan kad nlar n, erkeklerle ayn k ymette oldu u bir hukuk düzeni getirilmifl. Kültür kurumlar getirilmifl. Birey kendisini aflacak dünyalar hayal edebilsin, yeni sesler, yeni renkler, yeni iliflkiler düflleyebilsin diye. Bütün bunlar laiklik zeminine oturtulmufl. Çünkü laiklik olmazsa bütün bunlar n temeli bofllukta kal r. Peki kurdu- u bu düzen, ilerlemeyi de zaten içeriyorsa, hedef bu idiyse, belli ki de iflim de veri olarak kabul edilmifl. Ça dafllaflma o zaman de iflimi de veri olarak kabul eden bir baflka boyutu içeriyor. Peki bu de iflimi nas l alg lamal y z? Bütün her fleyi gerimizde b rakarak günün ak fl na, koflullar n bizi itti i yere gidifl olarak m de iflimi kabul etmek laz m, herhalde de il. Çünkü bir uygarl k hayalimiz var. Toplum olarak var. Moderniteye inanm fl insanlar olarak, uygarl k hayalimiz var. Bir ilkeler bütünümüz var. O zaman o hayali yeryüzüne indirmek için bir çok fley yapm fl z, baz yap lar, baz formlar, baz tarzlar gelifltirmifliz. Ama önemli olan esasen bu formlar de il, bu tarzlar, usuller de il. As l hayalin içerdi i ilkeler de iflirken sad k kal nmas gereken, o ilkeler, o formlard r. Sizler sanayi içindesiniz. Cüzdan mda saklad m ama flu anda yan mda olmayan fleyi size tarif etmeye çal flaca- m. Afla yukar 3-5 ay önce bir arkadafl m bir fley hediye etti. ki kartvizit büyüklü ünde ince ve mavi renkte.. nceledim, önce çözemedim. Sonra yavafl yavafl çektim bir bakt m kürdan. Sonra bir çektim küçük bir çak, öteki taraf ndan makas ç kt, beri taraf ndan çektim c mb z ç kt, elimdeki o yass t lm fl hüviyet cüzdan gibi olan fley asl nda bir sviçre çak s idi. Bir çok ifllevi olan, kampç lar n rüyas. O inceltilmifl, bir cüzdana s ar hale getirilmifl. Benim için bu asl nda de iflimin flahikas yd. Do ru de iflim. Bir fonksiyonlar var, bir ilke var, bir fleyleri yapmaya niyetlenmifller, biz insanlar n flu flu ihtiyaçlar na yan t verece iz demifller. Ama bunu da kal n, tek tek aç - lan b çaklarla yapaca z diye bir ba nazl kla yapmam fllar. Yapsalard zaten o çak amac n d fl nda kal rd. Çünkü gündelik hayat m zda art k flehir içinde kal n kal n fleyleri tafl - mam z mümkün de il. Biliyorsunuz her tarafta güvenlik sistemleri bulunuyor, çak bulundurmakta mümkün de il. Fakat bu öylede de il. Plastik, bu sviçre çak s. O boyutlarda oldu u için benim kafamda bu de iflimin do ru anlay fl n n bir örne i. Sizler sanayicisiniz benden daha iyi bilirsiniz bir çok örnekleri bulunuyor. Benim akl ma bir de swatch saatleri geliyor. Plastik, çok k sa süreli belki ömrü olabilecek ama ucuz ve herkesin zevkli, güvenilir bir fley tafl mas na el veren saatleri. Biliyorsunuz onu üretenler dünyan n en tutucu milleti, en tutucu endüstrisi sviçre saat sanayii. Onlar böyle bir fley yapabildiler. Amaçlar e er saati insanlara yayg n ve güvenilir flekilde bildirmek idiyse bunu yapabildiler. Dolay s yla önemli olan ça dafllaflmada bir de iflimi önce kabul etmek, baflka yol olmad n görmek. Ama bu de iflimde ilkelere sadakat, formlar n de iflebilirli ini kabul etmek herhalde. Bu eflitlik meselesinin de alt n biraz çizmek isterim. Çünkü o da günümüz ça dafllaflmas n n en önemli bir baflka boyutu. Herkese eflitlik diye yola ç k lm fl, ama öyle bir yola ç kt n z zaman da toplumun demokrasiye varmas kaç n lmaz. Çünkü siz e er eflitli in üstün bir k ymet oldu una inan yorsan z, bunun tabii sonucu olarak sonunda demokrasiye varaca- m z belli. Tabii demokrasiye varmak toplumsal bir olgunlu u karfl - l kl bir iliflkilerin belli bir yere gelmesini de gerektiriyor. Tabii onlar da aflm fl olduk. Cumhuriyet, Atatürk ilkeleri, ça dafllaflman n bizi götürece i tabii yer demokrasiydi, oraya da gelindi. Günümüz demokrasisi bu klasik demokrasilerden biraz farkl l k içeriyor. Ça dafllaflmadaki, ça dafl demokrasinin bir farkl l var. Hepimiz e er son y llardaki siyaset kuramlar n takip etmiyorsak, ço unlu- un oy çoklu u olan n iradesinin uygulanmas diye kabul edilir. Oysa son 15-20 y ld r demokrasinin tarifi de iflti. Art k deniyor ki mesele ço- unluk idaresi de il, mesele esasen az nl n temel hak ve hürriyetlerinin güvence alt na al nd rejimin ad d r demokrasi. Yani ço unlu un az nl - n üstünde tahakküm kurmad, tabii kendi görüflleri do rultusunda kararlar ald rd, ama bu kararlar al n rken az nl n temel hak ve hürriyetlerinin de ezilmeyece i bir düzenin oluflmas d r demokrasi. Yani böyle bir fley oldu u zaman siz belli ki farkl l klar n bir arada yaflamas n, bar fl içinde yaflamas n sa lamak peflindesiniz demokraside. Farkl l klar n zenginli ine ön kabul de o zaman, bir baflka ça dafllaflman n, bir baflka ilkesi, de iflimin vazgeçilmezli i ve farkl l klar n bir çeflit zenginlik oldu u kabulü. Ne demek zenginlik? Zenginlik galiba herkesin kazançl ç kaca, daha üstün bir toplumsal iliflkiler kurabilece i f rsatlar vermesi. Daha önce düflünülmemifl olanlar n düflünülebilmesine imkan vermesi. Dolay s yla daha üst bir iliflkiler düzeni yaratmak. Peki o zaman böyle bir durumda farkl l klar kendini ifade edecek, benzeflenler örgütlene- Cumhuriyetimizin 80. y l nda Kule-3 de Cumhuriyet ve Atatürk köflesi haz rland. Bu köflede, Atatürk ün ve smet nönü nün Paflabahçe Fabrikas n ziyareti ile ilgili foto raflar n yan s ra Paflabahçe Fabrikas n n ilk ürünleri de sergilendi. 22 23

ÇALIfiANIN DÜNYASI ÇALIfiANIN DÜNYASI cek ve farkl aray fllar müzakere edilecek ça dafl demokraside. Bu bizi bir baflka noktaya götürüyor. O da müzakere meselesine. Müzakereye aç k olma meselesi bizim pek itibar etti imiz çok da önemsedi imiz bir ilke de il. Müzakereyi genellikle hepimiz vakit kayb gibi almaya e ilimliyizdir. Yani baflkas n ikna etmek için dil dökmek gibi, pek bizim toplumumuzda itibar gören bir fley de- il. Oysa ça dafl toplumlarda sanayide, bilimde, hatta iç ve d fl siyasal alanda hatta aile içinde müzakere müthifl önemlidir. Çünkü taraflar n Çay rova da 10 Kas m töreni efl k ymetli oldu unu kabul ediyorsan z, tek yol var o da müzakere. Müzakere farkl taraflar n eflit k ymette, efl de erde oldu unun kabulüne yaslan yor. Nitekim flu anda gözümüzün önünde insanl k tarihinde ilk defa bir devlet müzakere yoluyla kuruluyor. Daha önce bildi imiz bütün devlet kurulufllar n bir hat rlay n, ya bir cesur küçük aile, grup kuran kabile, bilek gücüyle di erlerini iyi ediyor ve öne ç kt ortamda o devleti avucuna al yor, kuruyor, ad n veriyor. Osmanl Devleti gibi veya akl n za gelebilecek bir çok baflka Çay rova Cam Sanayii Afi ve Trakya Cam San. Afi Cam flleme ve Kaplamal Camlar fabrika çal flanlar n n kat ld Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk ü anma töreni Çay rova da gerçeklefltirildi. Topkap Fabrikas nda Ata y anma töreni Anadolu Cam Topkap Fabrikas nda da tüm çal flanlara Atatürk rozeti tak larak bafllayan anma günü, Atatürk büstüne çelenk konulmas ve sayg duruflundan sonra yap lan konuflmalarla devam etti. Sevk ve dare Elemanlar Derne i ad na Ali Cengiz ve Bülent Bal, flyeri Bafl Temsilcisi Mürsel K l ç n konuflmac olarak kat ld tören, Fabrika Müdürü Lütfü Keke nin Atatürk ve an lar hakk nda yapt k sa ve özlü konuflmas yla sona erdi. devlet gibi veya bu düzenden son derece rahats z olanlar teknik bir beceride gösterip darbe yap yorlar. Mesela Sovyetler de oldu u gibi. Darbeyle bir devrim devleti kurulur. fiimdi ise 3. bir devlet kuruluflu var. Ça dafl dünyada müzakere ile devlet kuruluyor. Bir bak n Avrupa nas l, hâlâ biz devlet olarak alg layam yoruz. Ama bir düflünün bizim için devletin temel sembolleri neler? Benim için, para basmak herhalde bir de bayrak gezdirmek. Avrupa n n bayra var. Avrupa n n ayr ca paras da var, bir devlet oras. Ben inanmakta zorluk çekiyorum ama kuruluyor bu devlet ve kuruluflundaki temel dinamikte müzakere. Dolayl - s yla müzakere ça dafllaflman n bir baflka boyutu ama müzakere hemen peflinden baflka bir fleyi daha getiriyor. Müzakere uzlaflmak için. Dolay s yla gene bizde bir olumsuz terime yolumuz ç k yor. Müzakerecilik e er lüzumsuz laf etmek, dil dökmekse uzlaflmak ise hepimizin akl n n bir yerinde var olsa gerek. Türkçe de bir anlam kabulü kazand uzlaflma deyimi, tavizcilik gibi bir fley, belkemi i yok, uzlaflan adam gibi bir anlay fl m z var. Oysa düflünün demokratik bir ortamdas n z bir konuda farkl farkl düflünüyorsunuz farkl ç kar beklentileriniz var uzlaflmayacaks n z, taraflar n buluflabilece i noktay aramayacaks n z da ne yapacaks n z? Darbe mi yapacaks - n z? Bu demokrasinin ruhuna ayk r. Ya döveceksiniz, ötekine sözünüzü geçirecekseniz ya kand racaks n z ya da darbe yapacaks n z. E er bunlar yapamayacaksan z o sistemin ruhuna uygun davranacaks n z. Ça dafl demokrasi ortam nda ça dafllaflman n içinde yer alacaks n z, bir çareniz var, di eri ile uzlaflmak. Uzlaflmak ne demek? yeni bir anlaflma noktas bulmak demek. kiniz bar fl içinde, ikiniz bak m ndan da verimli olan çizgide yaflayabilesiniz. Siz de iflirken o da de iflecek uzlaflman n böyle bir kültürel bütünlü ü var. Dolay s yla müzakere, dolay - s yla de iflmeyi kabul edeceksiniz. Ben müzakere öncesinde oldu um gibi kalaca m, de iflmeyece im deme hakk n z yok. Çünkü o müzakere sonucunda baflka bir yere gelinmifl durumda ve hayat oradan devam edecek o yüzden siz de bir yere varm fl olacak, karfl n zdaki taraflarda. Müzakere o zaman ça dafllaflman n bir baflka boyutu. Asl nda ça dafl dünyada toplumsal ve insani iliflkilerin ucu aç k, durmaks z n daha önceden bilinmeyen, düflünülmeyen, denenmemifl yollara icap etmek gerekir. O yüzden de korkulas bir hayat ça dafllaflma. Bu söylediklerimi özetlemeye çal flay m. Ça dafllaflmak günümüzde de iflime aç kl k, farkl l klara sayg, farkl l klarla müzakereye aç kl k, uzlaflma kültürünün içinde bulunmak yeniyi icat etmeye haz r olmak anlam na geliyor. Bizlerin pay na düflen ne diye kendi kendime düflündüm. Bunlar iyi tespitler. Ben ne yapaca m, herhalde kendimizi terbiye edip, bizden farkl l klar n söz hakk na sayg l olmay ö retmem laz m kendime, kendi söz hakk ma sahip ç - k p, örgütlenmeye gitmem laz m. Örgütlenmeye gidenlere de k zmamam laz m. Müzakere ve uzlaflma için önce bizden farkl olanlar tan - mam laz m. Kimlerdir, ne düflünürler, nas l yaflarlar, bilmem ve ö renmem laz m ifl bana düflüyor. Müzakerecinin, di erini bilmesi laz m. Sadece kendinin laf n söylemesi yeterli de ildir. Ve yeniyi gö- üsleyebilmenin en k sa yolunun, onun kendini icat etmek oldu unun da bilincinde olmal y m. Yani yeniyle bafl etmenin yolu, onun oluflumuna katk da bulunmak. Bu söylediklerim asl nda yeni fleyler de il. Biz 80 y l önce Mustafa Kemal in önderli inde yeniyi icat etmeyi baflarm fl bir toplumuz. Geçen 80 senede hepimiz bin bir tecrübeden geçtik, söylediklerimi hep birlikte ö rendik. Bana sorarsan z yine yeniden, daha iyiyi yeniyi kurabiliriz. Biz bunu daha öncede yapt k. Yine yapabiliriz. Mustafa Kemal in ruhunuda ancak o zaman flad edebiliriz diye düflünüyorum. Hepinize sayg lar sunuyorum. fiiflecam emekli bir yöneticisini kaybetti 1 979 Eylül ay nda fiiflecam bünyesindeki Televizyon Cam San. Afi nin kurulma aflamas nda eleman al nd n duydu umda O tarihlerde fiiflli de Beytem Plaza da idi teknik ressam olarak müracaat için baflvurdu umda tan d m. Genel Müdür Raif Kabartay. Odas na girdi imde, ifl tecrübemle ilgili sorular sordu unda, ifle ihtiyac m oldu unu, fakat ifl tecrübemin az oldu unu söylemifltim. Bana Elin herhalde rapido kalem tutacak kadar tecrübelidir. Önce kopya projelerden bafllars n. Gayret göster, etraf n incele, çok doküman kar flt r, sormaktan hiç utanma, her zaman senden daha iyi bilen kiflilerden bilgi al, kendini gelifltir. nsanlar çal flt klar iflyerlerinde e er çal flkan ise baflar l olur. Ben sana güveniyorum. Evraklar n haz rla ve hemen ifle baflla dedi. 1979 Haziran nda evlenmifltim. Ve ifle çok ihtiyac m vard. Çok sevinmifltim. 1 hafta sonra Beytem Plaza da ifle bafllad m. 1980 y l nda Televizyon Cam San. Lüleburgaz daki tesislerde faaliyete bafllad. flimden ve çal flt m ortamdan çok memnundum ve Lüleburgaz a gitmeyi kabul ettim. Raif Bey tüm personelle arkadafl gibiydi. Surat as k bir personeli görse, yan na ça - r r, derdini dinler, çözüm bulmaya çal fl rd. Buna defalarca tan k oldum. 1981 y l nda çal flan bayan elemanlar aras nda arkadafl m n ve benim, birer k z m z oldu. Krefl olmad için bak c tutmufltuk. Bir gün beni yan na ça rd, Çal flan annelerin çocuklar için krefli aç lacak. Çocuklar n z yak - n n zda olur. Hem burada daha iyi bak l rlar. Ama sizi devaml orada görmeyece im. fli gücü b rak p orda durmay n diye de flaka yollu tak ld. Personelin sevinçli mi, üzgün mü oldu unu inceler. lgilenirdi. Ö le yemeklerinde yemek kuyru una girer. S ras n veren kifliye de k zard. Satranç oynamay çok severdi. Ö le tatillerinde çal flanlar aras nda satranç bilen kifliler ile oynar, kaybederse kahve smarlard. Herkese nazik davran rd. fl verirken rica ederdi. Herkes onu çok sever sayg duyard ve kimse iyi niyetini suiistimal etmezdi. Bir gün stanbul a ailemin yan na gitmek otobüs bileti almak için telefon ile görüflürken, tesadüfen büroya gelmiflti. Biletini iptal et ben de akflama gidiyorum, haz rlan n geçerken sizi de b rak r z dedi. Kendisi floför yan ndaki koltu a oturdu. Ben ve k z m arkada stanbul a kadar gittik. Hafta sonlar gidece in zaman haber ver. Ben nas l olsa gidiyorum dedi. Ne diyece imi bilemedim... Çay rova Cam da yöneticilik yapt zamanda lokalde çal flan garsonlara Siz hep çal flanlara hizmet ettiniz. Size de hizmet etsinler diyerek hepsini bir akflam lokantaya götürdü ünü duydum. O, iflçi, memur, yönetici ay r m yapmazd. nsanlara de er verirdi. Otorite kurmak istedi inde bile sevecen bir yaklafl mla hitab ederdi. O, mükemmel bir yönetici ve çok iyi bir insand. Ondan çok fleyler ö rendim. Onu hiç unutmayaca- m... Tanr dan rahmet diliyorum. Ailesinin, yak nlar n n ve fiiflecam camias n n bafl sa olsun... Sayg lar mla Trakya Cam San. Afi (Emekli Konstrüktör Ressam) F. Hülya KURT 24 25

ENDÜSTR L fik LER SA LIK Haz rlayan: Dr. A. Naim Keskin Dys; zor, zorluk, pepsia ise piflirmek, sindirmek anlam - na gelmektedir. Kelime Yunanca kökenlidir, zor sindirmek anlam nda Türkçe de haz ms zl k olarak ifade edilmektedir. Haz ms zl k toplumun yüzde 30-40 n ilgilendirmektedir. Konu çok genifl ve karmafl kt r. Ancak, bu yaz - m zda basit ve ana hatlar ile sizlere sunaca z. Dispepsi, ço u hasta taraf ndan farkl flikayetlerle ifade edilen, hekimler taraf ndan da farkl yorumlanabilen bir terim. Ülkemizde ve hatta Bat toplumlar nda dyspepsia sözcü- ünden hekimler d fl nda kimse bir fley anlam yor, hekimler de henüz tan koyamad klar sindirimle ilgili flikayetleri ifade için ayn sözcü ü kullan yorlar. Haz ms zl k terimi ile anlat lmak istenenler: Karn n yukar bölgelerinde, ya da gö üs kemi i arkas nda, genellikle yemeklerden sonra erken veya geç oluflan a r, dolgunluk, fliflkinlik, yanma, ekflime, çabuk doyma ve bazen bulant, ge irme olabilir. Fonksiyonel ve organik olmak üzere iki tip haz ms zl ktan bahsedilir. Fonksiyonel tipte haz ms zl k sorumlusu olabilecek bir hastal k bulunamam flt r, sebep belirsizdir. Bazen ülsere veya reflü ye benzer flikayetler olursa da endoskopik incelemede bu hastal klara rastlanmaz. Diyetle ilgili baz problemler olabilir. Afl r alkol, ya l yiyecekler, k zartmalar, baklagiller, a r tatl lar, acele ve çok yemek, düzensiz yemek, eksik difller nedeniyle iyi çi neyememek, yemek aralar at flt rmak, fermente içecekler (bira, flarap) ve turflu gibi yiyecekler, fazla kahve ve baz ilaçlar haz ms zl k yapabilir. Burada sigaray ayr ca belirtmekte yarar var, sigara içenlerin yüzde 37 sinde haz ms zl k görülebildi ine iliflkin çal flmalar bulunuyor. Fazla ya l yiyecekler mideyi geç terk eder ve midenin hareketlerini azalt r, uzun süre mide dolu kal r. Müzmin kab zl k da bir di er haz ms zl k nedenidir. Yumurta, bal k, deniz ürünleri, hatta ekmek, pirinç, do- ç Hastal klar Uzman Haz ms zl k (=dyspepsia) mates, süt gibi baz çok tüketilen besin maddeleri besin alerjisi yaparak haz ms zl a neden olabilir. Bazen yukar da say lanlar n d fl nda, psikolojik nedenler ifle kar flabilir, stres kötü tesir eder. Organik tip haz ms zl kta ise modern t bb n olanaklar ile belirlenebilen bir neden vard r. Mide veya 12 parmak ülseri (duodenum ülseri) bunlardan en bilinenidir. (yüzde 50) Duodenum ülseri a r lar daha çok açken ortaya ç kar, yemeklerle veya antiasidlerle hafifler. Mide ülserinde ise tokluk a r s, erken doyma ve bulant öne ç kar. Her ikisinde de gece a r lar vard r, kusmakla a r geçebilir. Son y llarda mide-yemek borusu geri-kaçma hastal (gastro-özofajiyal reflü) s kça tan mlanmaya bafllanm flt r. Bu bölgedeki mide f t klar haz ms zl k yapabilir. Her yaflta, fakat özellikle yafll larda haz ms zl n sebebi mide kanseri olabilir. Bu bak mdan haz ms zl k yan nda zay flama, kans zl k ve halsizlik gibi flikayetleri olanlar vakit kaybetmeden ilgili hekime baflvurmal d r. Gastrit s kça konan bir tan d r, ancak bu teflhis endoskopi ve biopsi yap larak konabilir. Bazen de midenin dip k sm kendi üzerinde bükülür (kaskad mide) ve haz ms zl k belirtileri verir. Mide ç k fl n n daralmas da mide boflalmas n engelleyerek haz ms zl k yapar. fieker hastal, mide ameliyatlar ve baz ilaçlar da gastroparezi denen ve mide motilitesinin (hareketlilik) azalmas na neden olarak haz ms zl a sebep olabilir. Bazen di er kar n organ hastal klar nda da haz ms zl k görülebilir. E er hastadan yeterli bilgi al nabilir, fizik muayene, gerekli laboratuar, endoskopik ve görüntüleme bulgular de- erlendirilirse do ru tan konabilir. Buna örnek olarak safra tafl ilk s ray al r. Bu hastal k kilolu bayanlarda daha s kt r ve yaflla birlikte artar. Bizim toplumumuzda yüzde 5-8 aras görülmektedir. Bu kiflilerde safra sanc s, kesenin iltihaplanmas veya sar l k da görülebilir. Yine baz kronik (müzmin, süregelen) karaci er hastal klar nda örne in sirozda, ifltahs zl k, bulant, fliflkinlik, ge irme ve ekflime gibi sindirim yak nmalar olabilir. Akut viral hepatitlerde (mikrobik sar l k), sar l k ortaya ç kmadan önce bulant, kusma, fliflkinlik ve bazen ishal bulunabilir. Pankreas, kal n barsak, genital organ hastal klar, baz ilaçlar ve böbrek hastal klar da haz ms zl k nedeni olabilir. Gebelik, kalp ve koroner yatmezli i, akci er tüberkülozu, kans zl k, migren, fleker hastal da kendini haz ms zl kla belli edebilir. Bu kadar çok ve çeflitli hastal kla birlikte olabilen haz ms zl n tedavisine genel yaklafl m nas l olmal d r: Özellikle rahats z eden yiyeceklerden sak nmal, afl r kilo önlenmeli, akflamlar hafif yemek, yatmadan 2-3 saat öncesinden bir fley yenmemesi, ya l yiyecekler, alkol, çikolata, sigara, afl r çay ve kahveden uzak durulur. Mide asidini azaltan ve midebarsak hareketlili ini tetikleyen ilaçlar, gaz absorbe eden ve baz haz m fermentleri içeren ilaçlar hekim önerisi ile kullan labilir. Varsa helicobacter pylori nin tedavisi de gerekebilir. Lokmalar n a zda iyi çi nenmesi, acele yemek yenmemesi ve çok s - cak içeceklerden sak n lmas önerilir. Haz ms zl k flikayetleri yeni ve yafl 40 n üzerinde ise hemen ilgili hekime baflvurmal. Belirtiler eski (kronik), tekrarlay c ve hasta genç ise 4 haftal k bir tedavi denenebilir, cevap al nam yorsa hekimin uygun görece- i incelemeler yap lmal. Sa l kl, ayd nl k ve mutlu yeni y l dileklerimle, hoflçakal n. 26