BAĞIMSIZ DENETİMİN GÖZETİMİNDE ÜLKE YAKLAŞIMLARI 1. Giriş KGK Daire Başkanı - Veysel PEKUZ KGK Uzman Yardımcısı - Zehra Esma AYDOĞAN Dünyada yaşanan küreselleşme eğilimleri ve iktisadi hareketlenmeler, hem işletme yöneticileri, hem yatırımcılar hem de bu süreçten etkilenen diğer kişiler için, işletmelerin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını gösteren finansal tabloların genel geçerli raporlama standartları doğrultusunda gerçeğe uygunluğunu önemli hale getirmiştir. Özellikle son on yılda Amerika da yaşanmış olan Enron, Worldcom, Tyco, AB de ise Parmalat, Ahold gibi muhasebe skandalları ile birlikte finansal bilginin şekillendirdiği finansal mimarinin de önemi artmıştır. Söz konusu muhasebe skandallarıyla süreçten etkilenen tarafların finansal raporlamaya olan güven kaybı sadece ABD de değil, birçok ülkede çeşitli ölçülerde gerçekleşmiştir. Bu nedenlerle, finansal bilginin doğruluğunun ve güvenirliliğinin sağlanmasında ulusal ve uluslararası platformda hem bağımsız denetimin hem de bağımsız denetimin gözetiminin özel bir yeri bulunmaktadır. Günümüzde, finansal raporlama alanında gerçekliğin, şeffaflığın ve hesap verebilirliğin eskisinden daha fazla aranması nedeniyle bağımsız denetim ve bağımsız denetçilik olgusu sadece, halka açık ve kamusal sorumluluğu olan şirketler için değil, bundan etkilenecek diğer kişiler için de önemli hale gelmiştir. Dolayısıyla, denetim raporunu alan ilgili kesimler, finansal raporlara güvenmedikleri sürece uygulamada denetimin kalitesi düşmekte ve buna bağlı olarak da denetime duyulan güven de azalmaktadır. Bu yüzden, bağımsız denetimin etkin bir gözetiminin gerçekleştirilmesi, bağımsız denetim olgusunun var olabilmesi ve söz konusu güven mekanizmasının inşasının olmazsa olmazıdır. Nitekim, yukarda da bahsedilen olumsuz örneklerin de tekerrürünü engellemek için, ABD başta olmak üzere bir çok ülkede kanun koyucular ve düzenleyici otoriteler, hem bireysel yatırımcıyı korumak, hem de finansal raporlamada güven mekanizmasını tekrar tesis etmek için çeşitli tedbirler almaya çalışmaktadır. Ulusal ve uluslararası düzenleyici otoriteler ve standart koyucu kurullar bu kapsamdaki düzenlemelerini ve standartlarını eskisinden daha özenli bir şekilde değerlendirmekte ve içinde bulunan ekonomik konjonktüre göre de revize etmektedir. Bu standartlar da başta finansal raporlama standartları ve denetim standartları olmak üzere muhasebeciler ve denetçiler için tüm mesleki standartları kapsamaktadır. ABD de yaşanan ve finans dünyasında ciddi etkileri olan bu sürece tepki olarak, Sarbanes Oxley Yasası (Sarbanes Oxley Act-SOA) ile muhasebe ve denetim mesleklerini etkileyecek önemli düzenlemeler yapılmıştır. Sarbanes Oxley ile bağımsız denetimin kamu gözetimi önce ABD de daha sonra da bu ülke örnek alınarak diğer ülkelerde benimsenmiş olup, muhasebe krizlerinin etkileri hafifletilmeye
ve tekrarlarının yaşanmaması hedeflenmiştir. Bu düzenlemelerin içerisinde dikkat çeken en önemli husus, bağımsız denetim faaliyetlerinin kalitesinin tespit edilmesine yönelik inceleme çalışmalarını yürüten özerk ve bağımsız kurullar oluşturulmasıdır. Bu bağlamda, Amerika da bağımsız denetimin kamu gözetimi alanında önemli bir konuma sahip olan Kamu Gözetim Kurulu (Public Company Accounting Oversight Board-PCAOB) nun kurulması bunun en güzel örneği olmuştur. Nitekim, ülkemizde de başta yeni Türk Ticaret Kanunu olmak üzere çeşitli düzenlemelerde bağımsız denetim ve bağımsız denetçilik olgusu şekillenmeye başlamıştır. Hem finansal raporlama standartları hem de denetim standartları kapsamında Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından çalışmalar yapılmaktadır. Çalışmamızın ilerleyen kısmında bağımsız denetimin kamu gözetimi öncelikle ABD örneği ile başlamış olup, dünyada yer alan diğer örnekler de incelenmiştir. 2. ABD ÖRNEĞİ 23 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiş olan Sarbanes-Oxley Kanunu ile oluşturulan PCAOB kar amacı gütmeyen bağımsız bir kuruluş olup, Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Commission - SEC) nun gözetimine tabidir. Eski SEC Komisyon üyesi Harvey Goldschmid tarafından, PCAOB nin, SOA nın özü yani can alıcı noktası olduğu belirtilmiştir. Kurul un genel amacı, bağımsız denetim raporlarının ve işletmelerle ilgili doğru bilgilerin hazırlanmasında kamu çıkarını gözetmek; özel amacı ise yatırımcıları korumak için bağımsız denetçileri denetlemektedir. Söz konusu kanunda yer alan başlıca hususlar aşağıda sıralanmıştır: 2.1. PCAOB un yapısı: PCAOB, en az 2 si CPA olan tam zamanlı çalışan 5 üyenin bulunduğu bir Kurul ve Baş Denetçi Ofisi, Uluslararası İlişkiler Ofisi, Araştırma ve Analiz Ofisi olmak üzere birden çok ofis ve Kayıt ve Denetim Departmanı, Yaptırım ve Soruşturma Departmanlarından oluşmaktadır. Ayrıca, ABD nin bazı yerlerinde bulunan 14 bölgesel ofisi mevcuttur. Ayrıca PCAOB un denetim faaliyetleri için 500 e yakın denetçisi mevcuttur. 2.2. PCAOB un görevleri: PCAOB un görevleri arasında halka açık şirketlerin denetçilerinin kaydedilmesi söz konusu olup, PCAOB un Aralık 2013 verilerine göre, 1.406 Amerikan denetim şirketi ve 913 Amerikan olmayan denetim şirketinin kaydı mevcuttur. Kayıtlı olan tüm denetim şirketleri PCAOB un gözetimine tabidir. Ayrıca, ülkemizden de 19 tane denetim şirketinin PCAOB da kaydı bulunmaktadır. Dolayısıyla PCAOB denetimlerini hem Amerika da hem de diğer ülkelerdeki kayıtlı bulunan denetim şirketleri üzerinde gerçekleştirmektedir. Kurul, diğer ülkelerdeki düzenleyici otoriteler ile de bu kapsamda iş birliği yapmaktadır. PCAOB tarafından yapılan denetçilerin gözetiminin ana hedefi, halka açık şirketlerin denetimini yapan denetim şirketlerinin kalite kontrol sistemlerinin ve denetçiler tarafından yürütülen denetim işinin izlenmesidir. PCAOB un diğer görevleri arasında,1934 tarihli SEC Kanununa uygun davranılmasını sağlanması, denetçilerin disiplin ve denetimlerinin gerçekleştirilmesi, halka açık şirketlerin bağımsız denetim raporlarının hazırlanması ile ilgili olarak denetim, kalite kontrol, etik, bağımsızlık ve diğer ilgili standartları oluşturulması veya daha önce oluşturulmuş olanları kabul edilmesi bulunmaktadır. 2.3. PCAOB un bağımsız denetçilere ilişkin incelemeleri ve raporlar: 100 den fazla denetim raporu düzenleyen denetim şirketlerinin yıllık olarak, 100 den az 1
denetim raporu düzenleyen denetim şirketlerinin ise en az 3 yılda bir kez olmak üzere PCAOB tarafından denetlemesi gerekir. Yine Kurul kendiliğinden ya da SEC tarafından talep edilmesi durumunda özel incelemelerde de bulunabilir. 2.4. PCAOB un denetimlerinin metodolojisi ve yaklaşımı: PCAOB, denetimlerinde risk bazlı bir yaklaşımı benimsemekte olup, kanunlara, kurul düzenlemelerine, sermaye piyasası kanunlarına ve mesleki standartlara ilişkin ihlalleri denetlemektedir. Ayrıca denetim şirketlerinde etkin bir kalite kontrol politika ve prosedürlerinin oluşturulmasına da önem vermektedir. Sarbanes-Oxley Kanunu, Kurul un bulgularının belgelendirilmesini de zorunlu tutmaktadır. Söz konusu belgelendirme, planlama, kalite kontrol sistemi prosedürleri, denetime özgü prosedürler, gözetim ve yönetim politikaları, denetim şirketiyle ve denetim ekibiyle yapılan müzakerelere ve toplantılara ait notlar, belirlenmiş konularla ilgili çalışma kağıtlarının kopyalarını içerir. Böylece, uygulanan denetim prosedürlerinin niteliği ve zamanlaması, çalışmaların kim tarafından ve ne zaman gerçekleştirildiği sorularına da ışık tutar. Hazırlanan rapor, denetim için önemli olan hususları ve denetim şirketinin kalite kontrol sistemini değerlendirmesini de içerir. Ayrıca, Kurul tarafından hazırlanan raporların uygun detayları gösterecek şekilde de kamuya açık olması gerekir. PCAOB tarafından yürütülen denetim süreci planlama öncesi faaliyetlerle başlar ve sırasıyla, planlama faaliyetleri, denetimin yürütülmesi, denetimin sonuçlandırılması, raporlama ve iyileştirme çalışmalarıyla son bulur. Denetim şirketlerinin denetimi için en az 6 en çok 8 kişiden oluşan denetim ekipleri kurulmaktadır ve denetim süreci ise 2 ile 4 hafta arasında değişir. PCAOB tarafından denetim şirketinin kalite kontrol sistemi değerlendirilirken, şirketlerin iç denetim sisteminin etkinliği de değerlendirilir. Denetim şirketlerinin kalite kontrol sisteminde önemli eksikliklerin bulunması durumunda ise, denetim şirketinin atabileceği iyileştirme adımlarının da Kurul tarafından belirlendiği, denetim şirketlerinin denetim metodolojilerinin geliştirilmesine yönelik eğitim programları ve teknik yardımlar sunulduğu göze çarpmaktadır. 2.4. PCAOB un denetim standartlarının oluşturulmasına ilişkin çalışmaları Denetim standartlarının tarihsel gelişiminde, Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasipleri Enstitüsü (AICPA) bünyesinde kurulan Denetim Standartları Uygulama Komitesi nin 1972 yılında yayınladığı kurallar ilk örneklerini oluşturduğu görülür. Ancak bugün itibariyle denetim standartları konusunda çalışmalar yapan birden fazla uluslararası kuruluş bulunmaktadır. Esasen bugün uluslararası düzeyde yürütülen denetim standartları Uluslararası Muhasebe Uzmanları Federasyonu (IFAC) tarafından yayımlanmaktadır. IFAC tarafından belirlenen Uluslararası Denetim Standartlarından biri olan ISA 200 denetimin amacını finansal tabloların denetiminin amacı, hedef kullanıcıların finansal tablolara duyduğu güven seviyesini arttırmaktır. şeklinde ortaya koymaktadır. Bu nedenle, denetim standartlarının bağımsız denetimin şekillenmesinde önemli bir misyonu bulunur. Nitekim, PCAOB da denetim, kalite kontrol, etik ve bağımsızlık standartları için çalışmalar gerçekleştirir ve diğer standart oluşturan kuruluşlarla da işbirliği yapmaktadır. Ayrıca Kurulun yaptığı düzenlemelerden biri olan çalışma kağıtlarının saklama kurallarının ihlali durumunda 10 yıla kadar hapis cezası uygulanabilmekte olup, aslında Sarbanes-Oxley PCAOB u geniş yetkilerle donatmış olduğu görülebilir. 3. İNGİLTERE ÖRNEĞİ Sanayi Devriminin en erken yaşandığı ülke olan İngiltere de finansal raporlama, kurumsal yönetim ve bağımsız denetim alanlarında bağımsız yetkili otorite Finansal Raporlama Komitesi (Financial Reporting Council-FRC) dir. Bağımsız denetim mesleğinin mesleki standartlar 2
içerisinde yürütülüp yürütülmediğinden sorumlu ve bağımsız denetimde istenilen düzeyde kalitenin sağlanması amacıyla da Finansal Raporlama Komitesi bünyesinde Mesleki Gözetim Kurulu (Professional Oversight Board-POB) oluşturulmuştur. FRC, uluslararası standartlarla da uyumlu olarak denetim ve muhasebe standartlarını oluşturarak yüksek kalitede finansal raporlamayı sağlamaya çalışmakta ve halka açık şirketlerin kayıtlarının kalitesini de incelemektedir. İngiltere de FRC ın denetim şirketlerinin denetim kalitesini destekleyen politika ve prosedürleri ve borsaya kayıtlı olan ve diğer kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetiminin kalitesini izlediği ve raporladığı görülmektedir. FRC ın yıllık raporunda kurum misyonu olarak, yatırımların artması amacıyla raporlamada ve kurumsal yönetimde yüksek kalitenin teşvik edilmesi olarak belirtilmiştir. Kurulun önceki Başkanı olan Baroness Hogg da, FRC ın iktisadi amaç için ve sermaye piyasasında riskleri azaltmada bir anahtar pozisyonu gördüğünü ifade ederek FRC ın yatırımlar üzerindeki rolüne dikkat çeker. Yukarıda değinildiği üzere, bağımsız denetim alanında önemli bir misyona sahip olan FRC da Amerika da bulunan PCAOB gibi Kurul a sahip olup, Kurul 15 üyeden oluşur. Başkan ve Başkan Vekili İş, Teknoloji ve Yeteneklerden (Secretary of State Business, Innovation and Skills) sorumlu Devlet Bakanı tarafından atanır. Kurul un dışında, Kural ve Standartlar Komitesi, Yönetim Komitesi ve İcra Komitesi olmak üzere üç komite bulunur. Kural ve Standartlar Komitesi, Denetim ve Güvence, Muhasebe ve Aktüeryal Konseyleri tarafından kural, standart oluşturma ve politika sorunları ile ilgili olarak Kurul a çalışmalar sunar. Yönetim Komitesi, disiplin, soruşturma, gözetim, izlemeyi de içerecek şekilde yüksek kalitede kurumsal raporlamaya teşvik etmek amacıyla yönetim faaliyetleriyle ilgili olarak, Kurul a yardımcı olur. İcra Kurulu ise, FRC ın çalışmalarının günden güne gözetiminin sağlanması ve stratejik konularda Kurul a destek sağlar. Denetim Kalitesini İzleme Takımı tarafından, borsada kayıtlı olan ve diğer kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetimlerindeki kalite ve ana denetim şirketlerinin denetim kalitesini destekleyen politika ve prosedürler izlenmektedir. FRC ın yıllık raporuna göre, en büyük 6 denetim şirketi yıllık olarak denetime tabi iken, diğer denetim şirketleri 3 yılda denetime tabidir. Yapılan açıklamalar ışığında, FRC un çalışmaları Kurumsal Yönetim, Kurumsal Raporlama, Denetim&Güvence, Denetim Regülasyonu, Aktüeryal Standartlar ve Regülasyon ve Mesleki Disiplin olmak üzere altı ana başlıkta sıralanabilir ve organizasyon şemasında görüldüğü gibi bunların hayata geçirilmesinde her birimin önemli faaliyetleri bulunur. 4. ALMANYA ÖRNEĞİ Almanya da bağımsız denetimin şekillenmesinde, AB 8. Direktifi önemli bir yere sahip olmuştur.bağımsız denetim alanında yukarda bahsedilen Amerika ve İngiltere örneklerinden farklı olarak Almanya nın daha karma bir modeli benimsediği görülür. Bu alanda Kamu Muhasebecileri Kanunu nda Alman Muhasebe Meslek Örgütü (WPK) ve Denetçi Gözetim Komisyonu (AOC) nun sorumlulukları belirtilmiştir. WPK 1961 yılında kurulmuş olup, bütün denetçilerin üyesi olduğu bir meslek örgütüdür. WPK, mesleki sınav, tasdik, kayıt, onayların ve kayıtların iptali, disiplin prosedürlerini ve kalite güvenceyi düzenlemektedir. "Bağımsız Denetçilerin Gözetim Yasası ile 2005 yılında Bağımsız Denetçiler Gözetim Komisyonu (AOC) oluşturulmuş ve bu tarihten sonra tüm gözetim faaliyetleri, tek yetkili otorite olan AOC tarafından yerine getirilmeye başlamıştır. Aynı zamanda AOC diğer ülkelerdeki otoritelerle denetçilerin sınır ötesi gözetimleri durumunda işbirliği de yapmaktadır. 2013 Çalışma Planı na göre, Denetçi Gözetim Komisyonu (AOC) nun sorumlulukları aşağıda sıralanmıştır: 3
Alman Kamu Muhasebecileri Kanunu na göre, kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetçilerinin gözetimi, Disiplin Prosedürleri ve Kalite Güvence Sistemiyle ilgili, Muhasebe Meslek Örgütü üzerinde kamu gözetiminin gerçekleştirilmesi, Denetçilerin gözetimi konusunda ulaşılan önemli sonuçlar ve faaliyetler ile ilgili olarak kamuya bilgi verilmesi, Ülkedeki diğer kurumlarla ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılmasıdır. Alman Denetçi Gözetim Komisyonu (AOC) Ekonomi ve Enerji Bakanlığı na hesap veren bağımsız idari bir otorite olup ve AOC nun üyeleri de Bakanlık tarafından atanmaktadır. Denetimler, sayıları 25 i bulan AOC un kendi denetçileri tarafından yerine getirilmektedir. Söz konusu denetçilerin, ulusal ve uluslararası muhasebe standartlarıyla uyumlu olarak hazırlanan büyük şirket hesaplarının denetimleri konusunda birden çok yıl tecrübeye ve denetçi sertifikasına sahip olması gerekir. 5. İRLANDA ÖRNEĞİ Dünyaca ünlü The Economist dergisi, İrlanda yı tanımlarken "Zenginlerin en fakiri ifadesini kullanmış iken günümüzde İrlanda Avrupa nın en zengin ülkeleri arasına girmeyi başarmıştır. Avrupa nın diğer en zengin ülkeleri gibi İrlanda nın da finans dünyasında önemli bir etkiye sahip olduğu söylenebilir. Diğer ülkelerde şekillenen bağımsız denetim olgusu için İrlanda, Finansal Raporlama ve Muhasebecilik mesleği alanlarında kamu güvenini artırmak ve desteklemek için Şirketler Kanunu uyarınca İrlanda Denetim ve Muhasebe Gözetim Otoritesi (Irish Auditing and Accounting Supervisory Authority - IAASA) 2003 yılında kurulmuştur. Söz konusu Kanun da laasa nin ana hedefleri de aşağıda belirtilmiştir: Muhasebecilik mesleğinde kamu güvenini sağlamak ve desteklemek için yasal inceleme ve soruşturmalara uygun olarak etkili ve bağımsız gözetiminin gerçekleştirilmesi, Finansal raporlamada kamu güveninin sağlanması amacıyla, etkili ve bağımsız gözetimin gerçekleştirilmesi, Yüksek mesleki standartlar geliştirerek finansal raporlamada ve muhasebecilik mesleğinde kamu güveninin sağlanması Denetim ve muhasebe konularıyla ilgili olarak, tüm paydaşlara yüksek standart da sürekli hizmetin sağlanması ve Meslekler, Girişim &Yenilik Bakanlığı na bu konularda da danışmanlık yapılması. Muhasebecilik mesleğini düzenleyen PAB adı verilen 9 meslek kuruluşunun kalite güvence sistemleri de dahil olmak üzere gözetimi ve PAB üyeleri için uygulanan standartlar, düzenlemeler, ilgili diğer kurallar ve belgelerin onaylanması IAASA tarafından yapılır: Yeminli Mali Müşavirler Birliği (ACCA) Uluslararası Muhasebeciler Birliği (AIA) Uzman Yönetim Muhasebecileri Enstitüsü (CIMA) Kamu Finansmanı ve Muhasebesi Enstitüsü (CIPFA) İngiltere&Galler de Uzman Muhasebeciler Enstitüsü (ICAEW) İrlanda Uzman Muhasebeciler Enstitüsü (ICAI) İskoçya Uzman Muhasebeciler Enstitüsü (ICAS) İrlanda Yeminli Mali Müşavirler Birliği (ICPAI) Kamu Muhasebecileri Enstitüsü (IIPA) IAASA 15 yöneticinin yer aldığı Kurul tarafından yönetilir, başkan dahil 2 üye Bakanlık tarafından aday gösterilebilir ve en fazla 5 üyesi muhasebeciden oluşur. Kurum organizasyon 4
şeması incelendiğinde sade bir yapının bulunduğu söylenebilir. Kurul dışında, 4 daire başkanı, 6 proje müdürü, 1 idari müdür ve 1 destek personeli bulunur. Kanunda belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi için IAASA, Düzenleme ve İzleme, Finansal Raporlama, Sekreterya ve Hukuki Hizmetler ve Finans ve İdare birimlerinden oluşur. Son olarak, İrlanda da 32,642 muhasebeci bulunduğu bunun 5772 sinin kayıtlı İrlandalı denetçi olduğu IAASA nın yıllık raporlarında belirtilmiştir. 6. KANADA ÖRNEĞİ Çağdaş ve teknolojik olarak ilerlemiş olan Kanada da, 2003 yılında halka açık şirketlerin bağımsız denetiminin gözetimi amacıyla Kanada Kamu Gözetim Kurulu (Canadian Public Accountability Board-CPAB) kurulmuştur. CPAB un ana hedefi, halka açık şirketlerin mali tablolarının denetiminin şeffaflaştırılarak, bağımsız ve yüksek kalitede denetimin sağlanması ve böylece kamu güveninin arttırılmasına katkıda bulunmaktır. Nitekim, Kurul Başkanı olan Nick Le Pan de, Kanada da halka açık şirketlerin finansal raporlamanın doğruluğunda kamu güveninin inşa etmeye çalıştıklarını ifade etmiştir. Dolayısıyla yukardaki diğer ülke örnekleri gibi finansal raporlama alanındaki doğruluğun ne derece önemli olduğu Kanada Kamu Gözetim Kurulu nda da görülür. Kurul un 2013-2015 stratejik planı incelendiğinde, dört tane alana odaklanmıştır: Risk Yönetimi, Etkin denetimler, Öncü Fikirler, Diğer paydaşlarla işbirliği. CPAB un organizasyon yapısına bakıldığında, en az dördü uzman muhasebeciden oluşan 11 kişilik bir kurul mevcuttur. 2013 yılı itibariyle, 30 denetim elemanı görev yapmaktadır. CPAB tarafından yayımlanmış olan 2013 Kamu Raporu {Public Report) na göre, 164 Canadalı, 133 yabancı denetim şirketinin CPAB un denetim programına katıldığı ve piyasanın % 98 inin "Big Four denetim şirketlerinden oluşturduğu göze çarpmaktadır. CPAB da, 100 den fazla denetim raporu yayımlayan denetim şirketlerini yıllık olarak, 50-99 rapor yayımlayan denetim şirketlerini iki yılda bir inceler. Ayrıca CPAB, her bir denetim şirketini denetlerken, kalite kontrolün altı kalemi olan liderlik, bağımsızlık ve etik kurallar, müşteri kabulü ve sürekliliği, insan kaynakları ve mesleki gelişim, denetim performansı ve kaliteli izleme ile ilgili olarak incelemeler yapar. 7. FRANSA ÖRNEĞİ Fransa da kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetimini yapan denetim şirketlerinin gözetiminden sorumlu olan The Haut Conseil du Commissariat aux Comptes (H3C) Adalet Bakanlığı nın gözetimi altında oluşturulmuş, bağımsız bir kamu otoritesidir. Ayrıca denetçilerin bağımsızlığıyla ilgili olarak, Etik Kuralların ve Denetim Standartlarının oluşturulmasından da sorumludur. Ticaret Kanunu nun L. 821-7 b maddesine uyarınca, Fransa da tüm denetçilerin periyodik olarak incelemelere tabi olacağı belirtilmiştir. Söz konusu periyodik incelemeler denetçilerin yıllık ve konsolide hesaplarıyla ilgili olarak, 2006 yılında yayımlanmış olan AB 8. Direktifin çerçevesinde de yer alır. Fransa da denetimlerin hüküm ve şartlarını belirleyen Haut Conseil diğer Avrupa ülkelerindeki ve Avrupa dışı ülkelerindeki denetim otoriteleri ile işbirliği yapmaktadır. Denetimleri doğrudan, Haut Conseil tarafından çalıştırılan denetçiler yerine getirmektedir ve raporlarını Haut Conseil in Genel Sekreterliğine sunmaktadırlar.2013 yılı itibariyle Genel Sekreterlik bünyesinde, 47 denetim elemanı mevcuttur. Denetim ekipleri 10 yıldan 30 yıla kadar deneyim sahibi olan finansal sektörde çalışan uzmanlar, uzman muhasebeciler ve denetçilerden 5
oluşur. Kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetimleri dışındaki denetim şirketlerinin gözetimi meslek birliği tarafından Haut Conseil in belirlediği hükümlere göre yapılmaktadır. Genel sekreterliğin içinde bulunan gözetim departmanı meslek birliği tarafından yürütülen denetimlerin tüm yönlerini gösteren belgeleri inceler. Dolayısıyla, Genel Sekreterlik de denetim sürecine katılır. Bu amaçla; Kamu yararını ilgilendiren denetim şirketlerinin denetimini yapan denetim şirketleri için Genel Sekreterlik risk bazlı yaklaşımı benimseyerek, denetim sürecinin ana basamaklarını gösteren çalışmayı, yerinde yürütülen denetimleri ve nihai raporları inceler. Kamu yararını ilgilendiren işletmelerin denetimini yapmayan denetim şirketleri için, Genel Sekreterlik denetlenen şirketler için gönderilen bireysel denetim sonuçlarını inceler. Son olarak, 2014 Haut Conseil in Ocak verilerine göre ülkede 19.300 denetçi mevcuttur ve 6931 denetim şirketi denetime tabidir. Fransa daki denetim yapısı incelendiğinde Deloitte, KPMG, E&Y, Mazars, ve PWC den oluşan Big 5 in piyasada önemli bir etkisinin olduğu, Haut Conseil tarafından yıllık olarak denetimlerinin yapıldığı ve diğer 600 denetim şirketinin denetimleri ise 3 yılda bir yapıldığı göze çarpmaktadır. 8. SONUÇ Dünyada yaşanan muhasebe skandallarına tepki olarak oluşturulan Sarbanes- Oxley in başlıca getirdiği en önemli düzenleme Amerika da Kamu Gözetim Otoritesinin oluşturulmasıdır. Bu yapılanma önce ABD de başlamış, sonrasında AB ülkeleri ve Türkiye de devam etmiştir. Böyle bir yapının ülkemizde de benimsenmesi, Türkiye de de gelişmiş ülkelerde olduğu gibi kamu güveninin ve yatırımcının korunmasının önemli olduğunu gösterir. Ülkemizde bağımsız denetimde kamu gözetimin sağlanması, muhasebe skandallarının yaşanmamasına, finansal raporlamaya duyulan güvenin arttırılmasıyla bağımsız denetimin etkin hale gelmesini sağlar. Bu çerçevede, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları kurumunun rolü büyük önem arz etmektedir. Yukarda, dünyadaki bağımsız denetimin kamu gözetiminde öncelikle dünya uygulamaları ele alınmıştır. Yer verdiğimiz bilgilerden de anlaşılacağı üzere her bir Kamu Gözetim Otoritesini ülkelerin iktisadi ve sosyal koşullarına göre yapılandığı ve aralarında bazı farklılıklar olsa da hedeflenen amacın aynı olduğu söylenebilir. 6