SEKONDER METABOLİTLER
Primer bileşikler=karbohidrat+lipid+protein Sekonder bileşikler-dağılımları sınırlı Savunma, korunma, uyum, yaşamı sürdürme, nesli devam ettirme Patojen ve herbivorlara karşı koruma Allelopati Polinasyon
SEKONDER METABOLİTLERİN Sentez şekli SINIFLANDIRILMASI Terpenler-mevalonik asit (asetil CoA) Fenolik bileşikler-şikimik asit veya malonik asit yolu Azotlu bileşikler-aminoasitler
CO 2 Fotosentez Karbohidrat Pentoz fosfat yolu Glikoliz Şikimik asit yolu Eritroz-4-fosfat Fosfoenolpürivat Aromatik aa Alifatik aa TCA Asetil-CoA AZOTLU BİLEŞİKLER Malonik asit yolu Mevalonik asit yolu FENOLİK BİLEŞİKLER TERPENLER
TERPENLER (TERPENOİDLER) En büyük sekonder metabolit grubu Suda çözünmez 5 C li izopren-terpenler İzoprenoidler Büyüme ve gelişme Sesquiterpen ABA Diterpen ent-kauren Triterpen steroidler-hücresel membranlar Tetraterpen karotenoidler Politerpen alkoller glıkoprotein sentezi, şeker taşıyıcısı Fitol-terpen türevi-klorofil Mono ve sesquiterpenler-allelopati
Steroller- bitkisel memranlar-geçirgenlik Karışık terpenoidler-plastokinon, ubikinon Polipirenil pirofosfatlar-çeper sentezi
TERPENLERİN BİYOSENTEZİ Mevalonik asit yolu Asetil-CoA mevalonik asit IPP geranil pirofosfat farnesil pirofosfat Geranil pirofosfat-10 C li monoterpenllerin ham maddesi Farnesil pirofosfat-sesquiterpenlerin ham maddesi
TERPENLERİN SINIFLANDIRILMASI 5 C li birim sayısı 10 C-monoterpenler 15 C-sesquiterpenler 20 C li-diterpenler 30 C li-triterpenler 40 C li- tetraterpenler C sayısı > 40 ise politerpenler
Monoterpenler-parfümeri Aromatik bileşikler Uçucu yağlar (nane)-labiatae Sesquiterpenler-terpenlerin en geniş grubu Asterales, Cornales, Rutales, Magnoliales Diterpenler-steviol ve giberellinler
TRİTERPENLER Steroller-triterpen türevleri Kompleks triterpenler-acı-limonoidlercucurbitasinler A- Steroller: Hücresel zarlar, kolesterol B- Sapogeninler: Alyuvar hemolizi C- Kardiak glikozidler: Kalp kasları D- Steroid hormonlar: Memeliler E- Fitoektisteroidler: Böceklerdeki deri değiştirici hormon
Tetraterpenler (karotenoidler)-ışık absorbsiyonu ve fotodinamik hasardan koruma Çift bağ sayısı-renk Karoten, ksantofil, lutein, violoksantin, neoksantin,alloksantinler Politerpenler-yüksek molekül ağırlıklı Kauçuk Lateks Laktiferler Zamk Sakız
AZOTLU BİLEŞİKLER Antiherbivor Alkoloidler ve siyanogenik glikozidler Toksik ve tıbbi önem Alkoloidler-suda çözünür Asp, Lys, Tyr, Trp, ornitin
ALKOLOİDLERİN BİTKİLERDEKİ YERLEŞİMİ VE DAĞILIMI Aktif büyüyen dokular, epidermal ve hipodermal hücreler, vasküler kınlar, lateks kanalları Vakuoller Parankima Nikotin-kökten yaprağa taşınım Betalainler-renkli alkoloidler Cactacaea
ALKOLOİDLERİN BİTKİLERDEKİ FONKSİYONU Azot artığı, depo maddeleri, büyüme regülatörleri Toksik-herbivorlara karşı koruma Zehirlenmeler Strişnin, atropin, konin Morfin, kodein,atropin,efedrin-farmakolojik Kokain, nikotin, kafein Renk oluşumu
FENOLİK BİLEŞİKLER Aromatik halka + OH grubu Yapısal olarak heterojen Suda, organik bileşiklerde çözünen Patojen ve herbivorlara karşı koruma Mekanik destek, polinasyon, meyvelerin dağılımı
FENOLİK BİLEŞİKLERİN SENTEZİ Şikimik asit yolu ve malonik asit yolu Şikimik asit yolu-yüksek bitki fenolikleri Malonik asit yolu-bakteri ve mantar fenolikleri
Eritroz-4-fosfat + Fosfoenolpürivat 3-deoksi-arabinoheptulosonik asit-7-fosfat ŞİKİMİK ASİT + Fosfoenolpürivat Tyr 2-enolpürivil şikimik asit-5-fosfat Korizmik asit Phe Arogenik asit Prefenik asit
Glifosat-herbisit Bitki, mantar ve bakteriler Phe, Tyr ve Trp-esansiyel aminoasitler Phe trans sinnamik asit kompleks fenolik bileşikler Fenil alanin amonyum liyaz (PAL)
FENOLİK BİLEŞİKLERİN BİTKİ SAVUNMASINDAKİ ROLÜ Herbivor böcek ve funguslar Furanokumarinler-UV ile aktivasyon (320-400 nm) Sitozin ve timine bağlanma Umbelliferae Stres veya hastalık-100 kat artış
FENOLİK BİLEŞİKLER-ALLELOPATİ Bitki kök ve yaprakları, çürüyen kısımları Allelopati Olumlu veya olumsuz Ferulik ve kafeik asit-çimlenme
LİGNİN Dallanmış bir makromolekül Çeperde selüloz ve polisakkaritlere bağlı Phe-koniferil alkol+kumaril alkol+sinapil alkol Peroksidazlar Mekanik destek, trake ve trakeidler Negatif hidrostatik basınca dayanma Kuraklığa adaptasyon Herbivor, enfeksiyon ve hsatalıklara dayanıklılık Sindirimi çok zor
FLAVONOİDLER Fenoliklerin en büyük sınıfı 15 C li, 2 aromatik halka Çözünürlüğü yüksek Pigmentasyon ve savunma
ANTOSİYANİNLER Kırmızı, pembe, mor, mavi Tozlaşma ve tohumların yayılması Şeker taşıyan ve taşımayan Delfinidin, petunidin
FLAVONOİDLER Kısa dalga boylu ışınların absorbsiyonu Nektar kılavuzları Çiçek, meyve, yapraklar UV ışınlardan korunma Bitki-bakteri-kemotaksi Gen ekspresyonu-nodül oluşumu Oksin taşınımı
İnsektisidal etki İZOFLAVONOİDLER Memelilerde antiöstrojenik etki-kısırlık Bakteri ve mantar enfeksiyonu sonrası fitoaleksin üretimi Elisitör Enfeksiyondan önce yok Enfeksiyon sonrası sınırlı alanda üretilir Bakteri ve mantarlar için toksiktir Lignin, kalloz, kitinaz Mekanik yaralanma, donma, UV, ağır metaller
TANNİNLER Isıya, suya ve mikroplara dayanıklılık Kondanse tanninler ve hidrolize tanninler Kondanse tannin+asit=antosiyaninler Hidrolize tanninler=fenolik asitler+basit şekerler Proteinlere bağlanma Sindirimin zorlaştırılması Herbivorlar için büyüme yavaşlatıcı Canlı olmayan odunda birikim-çürümeyi önleme
FENOLLERİN SINIFLANDIRILMASI C atomu sayısı 1- Fenoller 2- Fenolik asitler (vanillin ve salisilik asit) 3- Fenilasetik asitler (uçucu yağlar) 4- Kinonlar: Plastokinon ve ubikinon-eşektron taşınımı 5- Ksantonlar: 6- Stilbenler: 7- Flavonoidler: Renk oluşumu 8- Melaninler:Koyu renkli pigmentler