TÜRK BORÇLAR KANUNU Bu kitap FSEK md.1/b-c kapsamında İşlenme Eser dir ve tüm yayın hakları Seçkin Yayıncılık San.ve Tic. A.Ş. ye aittir. Kitap içerisinde ve kapağında kullanılan tasarım, logo, marka, işaret ve yenilikler Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir. Yayınevinin yazılı izni olmadan tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyen alıntılar hariç olmak üzere, kitapta yer alan içerik, notlar, tasarım, marka, logo, yenilik ve işaretler herhangi bir ortamda kısmen veya tamamen yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Hazırlayan Av. Mutlu DİNÇ TÜRK BORÇLAR KANUNU Gerekçe Karşılaştırmalı Eski-Yeni Kanun Metni Karşılaştırma Tablosu Bilgi Notları ve Mevzuat İşlemeleri Yeni Kavramlar Sözlüğü Kavram Dizini Madde Değişim Göstergesi Ankara 2011
Türk Borçlar Kanunu Hazırlayan: Mutlu DİNÇ Libra Mevzuat Dizisi: 1 536 Sayfa, 11,5x22,5 cm. ISBN 978-975-02-1445-5 Birinci Baskı: Şubat - 2011 Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu Kapak Tasarımı: İsmail Çam Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Yayın ve Dağıtım: Merkez Sağlık Sok. No: 21 06410 Sıhhiye / Ankara Tel : (312) 435 30 30 Faks: (312) 435 24 72 satis@seckin.com.tr Şube Ankara Adliye Sarayı K-Blok Zemin Kat Sıhhiye / ANKARA Tel: (312) 309 52 48 adliyesube@seckin.com.tr Şube Strazburg Cad. No: 23/B Sıhhiye / Ankara Tel: (312) 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Şube Abide-i Hürriyet Cad. No: 179/E Şişli / İSTANBUL Tel : (212) 234 34 77 Faks: (212) 231 24 69 sislisube@seckin.com.tr Web Adresi www.seckin.com.tr / yayin@seckin.com.tr Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312) 395 21 10 / Sertifika No: 13268
Bu Kitaptan Faydalanırken Türk hukuk sisteminin temelini oluşturan düzenlemelerden 818 sayılı Borçlar Kanunu, kabul edildiği 1926 tarihinden bu yana gerek sosyal yaşamdaki, gerek teknolojideki, gerekse hukuk alanındaki gelişmeler sebebi ile ihtiyaca cevap veremeyecek duruma gelmiştir. Uluslararası hukuktaki yenilikler de göz önüne alındığında köklü bir değişiklik yapılması kaçınılmaz olmuştur. Bu değişiklik kapsamında kanunun sistematik çatısı yeniden kurgulanmış, dili arılaştırılmış ve maddenin daha iyi ifade edilebilmesi için eski metindeki çeviri hataları düzeltilmiştir. Adalet Bakanlığınca kurulmuş olan Borçlar Kanunu Komisyonu sekiz yıllık uzun bir sürecin ardından tasarı metnini hazırlamıştır. Çalışmalarda, uluslararası metinlerden yararlanılarak Avrupa Birliği Hukukuna paralellik sağlanmış, bu sebeple yeni maddeler eklenmiş, ayrıca madde metinlerinde kaynak İsviçre Borçlar Kanununa uygunluk sağlanması için değişiklikler yapılmıştır. Madde metinlerindeki değişikliklerde, yeni fıkra ihdası, fıkraların birleştirilmesi veya fıkraların bentlere ayrılması yolu izlenmiştir. Tüm bu çalışmalar neticesinde eski ve yeni kanunun madde numaraları farklılaşmıştır. Hukukçuların önceki kanundan alışık oldukları numaralandırma sistemindeki farklılığa kolay uyum sağlamaları açısından çalışmamızda Eski Yeni ve Yeni Eski madde numaralarını gösteren iki adet Karşılaştırma Tablosu hazırlanmıştır. Eski Yeni karşılaştırma tablosu alışık olduğunuz eski kanunun maddelerinin yeni kanunda hangi maddeye karşılık geldiğini görmenizi sağlayacaktır. Yeni Eski karşılaştırma tablosu ise, hem yeni ihdas edilen maddeleri daha hızlı seçmenize, hem de yeni maddenin kimi zaman birden fazla maddeye tekabül ettiğini bir bakışta görmenize yardımcı olacaktır. Borçlar Kanunu Komisyonu nun sistematik kanun çalışmasının yanında, maddelerin hangi saikle ihdas edildiğini gösteren Gerekçe çalışmasından da söz etmekte fayda olduğunu düşünüyoruz. Komisyon genel olarak ayrıntılı gerekçe hazırlama yolunu tercih etmemiştir. Aynen korunmuş maddelerde Sistematik yapısı ile metinde yapılan arılaştırma ve düzeltme dışında bir değişiklik yoktur ifadesini kullanmıştır. Şayet madde de bir değişiklik var ise bu şablon cümle kullanılmamıştır. Ancak bu ifadelerin yanıltıcı olmaması açısından şu bilgilendirmeyi yapmak gerekmektedir; Borçlar Kanunu Komisyonu nun hazırlamış olduğu ve Hükümet tarafından TBMM ye sunulan metin üzerinde Adalet Komisyonu ve Genel Kurul tarafından bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu sebeple Hükümet Gerekçesi ile yasalaşan metin arasında bazı farklılıklar oluşmuştur. Çalışmamızda, bu farklılıklar veya eklemeler sayfa altlarında bilgi notu olarak belirtilerek okuyucuda oluşabilecek tereddütler giderilmeye çalışılmıştır. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, Adalet Komisyonundaki değişikliklerden dolayı Gerekçe içinde geçen ifadeler madde metninde kapsamlı değişiklik olup olmadığı konusunda net bilgiyi verememektedir. Bu sebeple sadece gerekçeyi okuyarak bu çıkarımı yapmak mümkün olmadığından, eski ve yeni maddeleri karşılaştırarak, metnin sonuna Madde Değişim Göstergesi olarak isimlendirdiğimiz bir işareti yerleştirmeyi uygun gördük. Madde Değişim Göstergesi dört basamaklı bir derecelendirme sistemidir; Madde Aynen Korunmuş: Bu göstergedeki en alt derece, madde içinde Türkçeleştirme, metinsel arılaştırma, sadeleştirme ile maddenin esasını değiştirmeyecek kelime düzeltmeleri ya da maddede verilen örneklerin detaylandırılması hususlarını ifade etmektedir. Bu dereceyi Madde Aynen Korunmuş ifadesiyle tanımladık. Az Değişiklik: 818 sayılı önceki Borçlar Kanununu kısmen karşılayan, kimi zaman tek bir kelime bazen de yeni bir hüküm eklenmek sureti ile madde kapsamını genişleten, ancak madde esasını değiştirmeyen düzenlemeleri ise Az değişiklik ifadesi ile belirttik. Kapsamlı Değişiklik: 818 sayılı Borçlar Kanunundaki maddeyi kısmen karşılamakla birlikte esas yönünden temel farklılık yaratan, sistemi değiştiren, benzer içeriğe sahip olmasına rağmen hukuk tekniği açısından farklı müesseseleri karşılayan ya da 818 sayılı Borçlar Kanununda yer alan ilgili maddedeki bir hükmü mülga eden değişiklikler ise Kapsamlı değişiklik ifadesi ile tanımlandı.
6 Türk Borçlar Kanunu Burada bir parantez açmakta fayda var. Değişim göstergelerindeki kıstasımız maddenin esas yönünden incelenmesi olduğundan, dilbilgisi açısından olumsuz cümle ve devrik surette kurulan hükümlerin esas ve içerik yönünden değişmeyerek, özne ve yüklem değişimi sureti ile olumlu cümle haline getirilmesi Kapsamlı değişiklik olarak değil Madde Aynen Korunmuş olarak ifade edilmiştir. Madde Yeni İhdas Edilmiş: Yeni Borçlar Kanunumuzda kaynak İsviçre Borçlar Kanunu göz önüne alınarak önceki Borçlar Kanununda yer almayan birçok yeni düzenleme gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemeler kimi zaman 4857 sayılı İş Kanunundan, kimi zaman 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanundan, bazen de diğer temel kanunlarımızdan esinlenmek ya da paralellik kurulmak suretiyle alınmıştır. Tüm bu tamamlayıcı mevzuattan kaynak alınan hükümler de ilgili maddelerin altına dipnot olarak işlenmiştir. Bu şekilde oluşturulmuş maddeler ise Madde yeni ihdas edilmiş ifadesini kapsayan gösterge ile gösterilmiştir. Metinlerdeki arılaştırma ve Türkçeleştirme çalışması alışmış olduğumuz hukuk dilini köklü olarak değiştirdiğinden çalışmamızda, uygulama kolaylığı sağlaması ve aradığınız kavramı kolayca bulmanız açısından kanun metninin önüne Yeni Kavramlar Sözlüğü, kitabın sonuna ise metinlerin içinde aradığınız kavramı seçmenizi kolaylaştıracak Dizin ilave edilmiştir. Sekiz yıllık yasama sürecinin ürünü olan Türk Borçlar Kanunu na ilişkin olarak hazırladığımız bu çalışmanın özel hukukun canlı yapısını yansıttığı düşüncesindeyiz. Bu sebeple çalışma her yeni basımında; güncel gelişmeleri, değişmeleri, Kanunun yürürlüğe girmesi ile karşılaşılacak problemleri çözecek tebliğ, yönetmelik, Yüksek Yargı kararları gibi sizin ihtiyaç duyacağınız pek çok eklemeyi de kapsayacaktır. Reform olarak nitelendirebileceğimiz kanunlaştırma sürecinin neticesinde Yayınevimiz bünyesinde büyük bir editoryal ekibin özverili çalışması sonucunda hazırlanan bu eserin tüm hukukçulara faydalı olmasını dileriz. Av. Mutlu DİNÇ Seçkin Yayıncılık Hukuk Yayınları Editörü
İçindekiler Bu Kitaptan Faydalanırken... 5 Yeni Kavramlar Sözlüğü... 27 Yeni - Eski Karşılaştırma Tablosu... 31 Eski - Yeni Karşılaştırma Tablosu... 39 GENEL GEREKÇE... 47 BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM Borç İlişkisinin Kaynakları BİRİNCİ AYIRIM Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri A. Sözleşmenin kurulması... 67 I. İrade açıklaması... 67 1. Genel olarak... 67 2. İkinci derecedeki noktalar... 68 II. Öneri ve kabul... 68 1. Süreli öneri... 68 2. Süresiz öneri... 69 a. Hazır olanlar arasında...69 b. Hazır olmayanlar arasında...69 3. Örtülü kabul... 70 4. Ismarlanmayan şeyin gönderilmesi... 70 5. Bağlayıcı olmayan öneri ve herkese açık öneri... 71 6. İlan yoluyla ödül sözü verme... 72 7. Önerinin ve kabulün geri alınması... 72 III. Hazır olmayanlar arasında kurulan sözleşmenin hüküm anı... 73 B. Sözleşmelerin şekli... 73 I. Genel kural... 73 II. Yazılı şekil... 74 1. Yasal şekil... 74 a. Kapsamı...74 b. Unsurları...75 c. İmza...75 d. İmza yerine geçen işaretler...76 2. İradi şekil... 77 C. Borç tanıması... 78 D. Sözleşmelerin yorumu, muvazaalı işlemler... 78 E. Genel işlem koşulları... 79 I. Genel olarak... 79 II. Kapsamı... 81 1. Yazılmamış sayılma... 81 2. Yazılmamış sayılmanın sözleşmeye etkisi... 82 III. Yorumlanması... 83 IV. Değiştirme yasağı... 83 V. İçerik denetimi... 84 F. Sözleşmenin içeriği... 85 I. Sözleşme özgürlüğü... 85 II. Kesin hükümsüzlük... 85 III. Aşırı yararlanma... 86 IV. Önsözleşme... 87 G. İrade bozuklukları... 87 I. Yanılma... 87 1. Yanılmanın hükümleri... 87
10 Türk Borçlar Kanunu 2. Yanılma hâlleri... 88 a. Açıklamada yanılma...88 b. Saikte yanılma...89 c. İletmede yanılma...90 3. Yanılmada dürüstlük kuralları... 91 4. Yanılmada kusur... 91 II. Aldatma... 92 III. Korkutma... 93 1. Hükmü... 93 2. Koşulları... 93 IV. İrade bozukluğunun giderilmesi... 94 H. Temsil... 95 I. Yetkili temsil... 95 1. Genel olarak... 95 a. Temsilin hükmü...95 b. Temsil yetkisinin içeriği ve derecesi...96 2. Hukuki işlemden doğan yetki... 96 a. Yetkinin sınırlanması ve geri alınması...96 b. Ölüm, ehliyetsizlik ve diğer durumlar...97 c. Yetki belgesinin geri verilmesi...98 d. Yetkinin sona erdiğinin ileri sürülememesi...98 II. Yetkisiz temsil... 99 1. Onama hâlinde... 99 2. Onamama hâlinde... 99 III. Saklı hükümler... 100 İKİNCİ AYIRIM Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri A. Sorumluluk... 101 I. Genel olarak... 101 II. Zararın ve kusurun ispatı... 102 III. Tazminat... 102 1. Belirlenmesi... 102 2. İndirilmesi... 103 IV. Özel durumlar... 104 1. Ölüm ve bedensel zarar... 104 a. Ölüm...104 b. Bedensel zarar...104 c. Belirlenmesi...105 d. Manevi tazminat...107 2. Haksız rekabet... 108 3. Kişilik hakkının zedelenmesi... 108 4. Ayırt etme gücünün geçici kaybı... 109 V. Sorumluluk sebeplerinin çokluğu... 110 1. Sebeplerin yarışması... 110 2. Müteselsil sorumluluk... 110 a. Dış ilişkide...110 b. İç ilişkide...111 VI. Hukuka aykırılığı kaldıran hâller... 112 1. Genel olarak... 112 2. Sorumluluk... 113 B. Kusursuz sorumluluk... 114 I. Hakkaniyet sorumluluğu... 114 II. Özen sorumluluğu... 115 1. Adam çalıştıranın sorumluluğu... 115 2. Hayvan bulunduranın sorumluluğu... 116 a. Giderim yükümlülüğü...116 b. Alıkoyma hakkı...117 3. Yapı malikinin sorumluluğu... 117 a. Giderim yükümlülüğü...117 b. Zarar tehlikesini önleme...118 III. Tehlike sorumluluğu ve denkleştirme... 119
İçindekiler 11 C. Zamanaşımı... 120 I. Kural... 120 II. Rücu isteminde... 121 D. Yargılama... 122 I. Ceza hukuku ile ilişkisinde... 122 II. Tazminat hükmünün değiştirilmesi... 122 III. Geçici ödemeler... 123 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri A. Koşulları... 124 I. Genel olarak... 124 II. Borçlanılmamış edimin ifası... 124 B. Geri vermenin kapsamı... 125 I. Zenginleşenin yükümlülüğü... 125 II. Giderleri isteme hakkı... 126 C. Geri istenememe... 126 D. Zamanaşımı... 127 İKİNCİ BÖLÜM Borç İlişkisinin Hükümleri BİRİNCİ AYIRIM Borçların İfası A. Genel olarak... 129 I. Şahsen ifa zorunluluğunun olmaması... 129 II. İfanın konusu... 129 1. Kısmen ifa... 129 2. Bölünemeyen borç... 130 3. Çeşit borcu... 130 4. Seçimlik borç... 131 5. Faiz... 131 B. İfa yeri... 132 C. İfa zamanı... 133 I. Süreye bağlanmamış borç... 133 II. Süreye bağlı borç... 133 1. Aya ilişkin sürelerde vade... 133 2. Diğer sürelerde vade... 134 3. Tatil günleri... 135 III. İş saatlerinde ifa... 135 IV. Sürenin uzatılması... 136 V. Erken ifa... 136 VI. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde... 137 1. İfada sıra... 137 2. İfa güçsüzlüğü... 137 D. Ödeme... 138 I. Ülke parası ile... 138 II. Mahsup... 139 1. Kısmen ödemede... 139 2. Birden çok borçta... 140 a. Borçlu ve alacaklının bildirimine göre...140 b. Kanuna göre...140 III. Makbuz ve senetlerin geri verilmesi... 141 1. Borçlunun hakkı... 141 2. Hükümleri... 142 3. Senedin geri verilememesi... 142 E. Alacaklının temerrüdü... 143 I. Koşulları... 143
12 Türk Borçlar Kanunu II. Hükümleri... 144 1. Bir şeyin teslimine ilişkin edimlerde... 144 a. Tevdi hakkı...144 b. Satma hakkı...144 c. Tevdi konusunu geri alma...145 2. Diğer edimlerde... 146 F. Diğer ifa engelleri... 146 İKİNCİ AYIRIM Borçların İfa Edilmemesinin Sonuçları A. Borcun ifa edilmemesi... 147 I. Giderim borcu... 147 1. Genel olarak... 147 2. Yapma ve yapmama borçlarında... 147 II. Sorumluluğun ve giderim borcunun kapsamı... 148 1. Genel olarak... 148 2. Sorumsuzluk anlaşması... 149 3. Yardımcı kişilerin fiillerinden sorumluluk... 150 B. Borçlunun temerrüdü... 151 I. Koşulları... 151 II. Hükümleri... 151 1. Genel olarak... 151 a. Gecikme tazminatı...151 b. Beklenmedik hâlden sorumluluk...152 2. Temerrüt faizi... 153 a. Genel olarak...153 b. Faizlerde, iratlarda ve bağışlamada temerrüt faizi...154 3. Aşkın zarar... 154 4. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde... 155 a. Süre verilmesi...155 b. Süre verilmesini gerektirmeyen durumlar...155 c. Seçimlik haklar...156 d. Sürekli edimli sözleşmelerde...157 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Borç İlişkilerinin Üçüncü Kişilere Etkisi A. Alacaklıya halef olma... 158 B. Üçüncü kişinin fiilini üstlenme... 158 C. Üçüncü kişi yararına sözleşme... 159 I. Genel olarak... 159 II. Sorumluluk sigortalarında... 160 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, Zamanaşımı BİRİNCİ AYIRIM Sona Erme Hâlleri A. Asıl borca bağlı hak ve borçların sona ermesi... 161 B. İbra... 162 C. Yenileme... 162 I. Genel olarak... 162 II. Cari hesaplarda... 163 D. Birleşme... 163 E. İfa imkânsızlığı... 164 I. Genel olarak... 164 II. Kısmi ifa imkânsızlığı... 165 III. Aşırı ifa güçlüğü... 165 F. Takas... 166 I. Koşulları... 166 1. Genel olarak... 166
İçindekiler 13 2. Kefalet hâlinde... 167 3. Üçüncü kişi yararına sözleşme hâlinde... 167 4. Borçlunun iflası hâlinde... 168 II. Hükümleri... 168 III. Alacaklının rızasıyla takas edilebilir alacaklar... 169 IV. Takastan feragat... 169 İKİNCİ AYIRIM Zamanaşımı A. Süreler... 170 I. On yıllık zamanaşımı... 170 II. Beş yıllık zamanaşımı... 170 III. Sürelerin kesinliği... 172 IV. Zamanaşımının başlangıcı... 172 1. Genel olarak... 172 2. Dönemsel edimlerde... 173 V. Sürelerin hesaplanması... 174 B. Bağlı alacaklarda zamanaşımı... 174 C. Zamanaşımının durması... 175 D. Zamanaşımının kesilmesi... 176 I. Sebepleri... 176 II. Birlikte borçlulara etkisi... 176 III. Yeni sürenin başlaması... 177 1. Borcun ikrar edilmesi veya karara bağlanması hâlinde... 177 2. Alacaklının fiili hâlinde... 177 E. Davanın reddinde ek süre... 178 F. Taşınır rehni ile güvenceye bağlanmış alacakta... 178 G. Zamanaşımından feragat... 179 H. İleri sürülmesi... 180 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Borç İlişkilerinde Özel Durumlar BİRİNCİ AYIRIM Teselsül A. Müteselsil borçluluk... 181 I. Doğuşu... 181 II. Dış ilişki... 181 1. Hükümleri... 181 a. Borçluların sorumluluğu...181 b. Borçluların savunmaları...182 c. Borçluların bireysel davranışı...182 2. Borcun sona ermesi... 183 III. İç ilişki... 184 1. Paylaşım... 184 2. Alacaklıya halef olma... 184 B. Müteselsil alacaklılık... 185 İKİNCİ AYIRIM Koşullar A. Geciktirici koşul... 186 I. Genel olarak... 186 II. Koşulun askıda olduğu sıradaki durum... 186 III. Koşul gerçekleşinceye kadar elde edilen yararlar... 187 B. Bozucu koşul... 187 C. Ortak hükümler... 188 I. Koşulun gerçekleşmesi... 188
14 Türk Borçlar Kanunu II. Dürüstlük kurallarına aykırı engelleme... 188 III. Yasak koşullar... 189 ÜÇÜNCÜ AYIRIM - Bağlanma Parası, Cayma Parası ve Ceza Koşulu A. Bağlanma parası... 190 B. Cayma parası... 190 C. Ceza koşulu... 191 I. Alacaklının hakları... 191 1. Cezanın sözleşmenin ifası ile ilişkisi... 191 2. Ceza ile zarar arasındaki ilişki... 192 3. Kısmi ifanın yanması... 192 II. Cezanın miktarı, geçersizliği ve indirilmesi... 193 BEŞİNCİ BÖLÜM Borç İlişkilerinde Taraf Değişiklikleri BİRİNCİ AYIRIM Alacağın Devri A. Koşulları... 194 I. İradi devir... 194 1. Genel olarak... 194 2. Şekli... 194 II. Yasal veya yargısal devir ve etkisi... 195 B. Devrin hükümleri... 195 I. Borçlunun durumu... 195 1. İyiniyetle yapılan ifa... 195 2. İfadan kaçınma ve tevdi... 196 3. Borçluya ait savunmalar... 196 II. Öncelik hakları ve bağlı hakların geçişi... 197 III. Senet ve belgelerin teslimi ve bilgi verilmesi... 198 IV. Garanti... 198 1. Genel olarak... 198 2. İfaya yönelik devir... 199 3. Sorumluluğun kapsamı... 199 C. Özel hükümlerin saklılığı... 200 İKİNCİ AYIRIM Borcun Üstlenilmesi A. İç üstlenme sözleşmesi... 201 B. Dış üstlenme sözleşmesi... 201 I. Öneri ve kabul... 201 II. Önerinin bağlayıcılığı... 202 C. Borçlunun değişmesinin sonuçları... 203 I. Bağlı hak ve borçlar... 203 II. Savunmalar... 203 D. Sözleşmenin hükümsüzlüğü... 204 E. Borca katılma... 205 F. Malvarlığının veya işletmenin devralınması... 205 G. İşletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi... 206 H. Özel hükümlerin saklılığı... 207 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Sözleşmenin Devri ve Sözleşmeye Katılma A. Sözleşmenin devri... 208 B. Sözleşmeye katılma... 209
İçindekiler 15 İKİNCİ KISIM Özel Borç İlişkileri BİRİNCİ BÖLÜM Satış Sözleşmesi BİRİNCİ AYIRIM Genel Hükümler A. Tanımı ve hükümleri... 211 B. Yarar ve hasar... 212 İKİNCİ AYIRIM Taşınır Satışı A. Konusu... 214 B. Satıcının borçları... 214 I. Zilyetliğin devri... 214 1. Kural... 214 2. Devir ve taşıma giderleri... 215 3. Satıcının temerrüdü... 216 a. Kural ve ayrık durum...216 b. Giderim borcu ve kapsamı...216 II. Zapttan sorumluluk... 217 1. Konusu... 217 2. Yargılama usulü... 218 a. Davanın bildirimi...218 b. Mahkeme kararı olmaksızın satılanı verme...219 3. Alıcının hakları... 220 a. Tam zapt hâlinde...220 b. Kısmi zapt hâlinde...221 III. Ayıptan sorumluluk... 222 1. Konusu... 222 a. Genel olarak...222 b. Hayvan satışında...222 2. Sorumsuzluk anlaşması... 223 3. Alıcının bildiği ayıplar... 223 4. Gözden geçirme ve satıcıya bildirme... 224 a. Genel olarak...224 b. Hayvan satışında...225 5. Satıcının ağır kusurunun sonuçları... 225 6. Satılanın başka yerden gönderilmesi... 226 7. Alıcının seçimlik hakları... 227 a. Genel olarak...227 b. Satılanın yok olması veya ağır biçimde zarara uğraması...229 8. Dönmenin sonuçları... 229 a. Genel olarak...229 b. Birden çok mal satışında...230 9. Zamanaşımı... 231 C. Alıcının borçları... 232 I. Satış bedelinin ödenmesi ve satılanın devralınması... 232 II. Satış bedelinin belirlenmesi... 233 III. Satış bedelinin muacceliyeti ve faizi... 234 IV. Alıcının temerrüdü... 234 1. Satıcının dönme hakkı... 234 2. Zararın hesaplanması ve giderimi... 235 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Taşınmaz Satışı ve Satış İlişkisi Doğuran Haklar A. Şekil... 237 B. Satış ilişkisi doğuran haklar... 237 I. Süresi ve şerhi... 237
16 Türk Borçlar Kanunu II. Devredilmesi ve miras yoluyla geçmesi... 238 III. Önalım hakkı... 238 1. İleri sürülmesi... 238 2. Koşulları ve hükümleri... 239 3. Kullanılması ve hükümleri... 240 C. Taşınmaz satışı... 240 I. Koşullu satış ve mülkiyetin saklı tutulması... 240 II. Sorumluluk... 241 III. Yarar ve hasar... 242 IV. Taşınır satışına ilişkin kuralların uygulanması... 243 DÖRDÜNCÜ AYIRIM Bazı Satış Türleri A. Örnek üzerine satış... 244 I. Tanımı... 244 II. İspat yükü... 244 B. Beğenme koşuluyla satış... 245 I. Tanımı... 245 II. Hükümleri... 245 III. Deneme veya gözden geçirme... 246 1. Satıcının yanında... 246 2. Alıcının yanında... 247 C. Kısmi ödemeli satışlar... 247 I. Taksitle satış... 247 1. Tanımı, şekli ve içeriği... 247 2. Yasal temsilcinin rızası... 248 3. Sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurması ve geri alma açıklaması... 249 4. Tarafların hak ve borçları... 250 a. Peşinatı ödeme borcu ve sözleşmenin süresi...250 b. Alıcının def ileri...250 c. Satış bedelinin tamamen ödenmesi...251 5. Alıcının temerrüdü... 251 a. Satıcının seçimlik hakkı...251 b. Sözleşmeden dönme...252 c. Hâkimin müdahalesi...253 6. Yetkili mahkeme ve tahkim... 253 7. Uygulama alanı... 254 II. Ön ödemeli taksitle satış... 255 1. Tanımı, şekli ve içeriği... 255 2. Tarafların hak ve borçları... 256 a. Ödemelerin güvenceye bağlanması...256 b. Alıcının malın devrini isteme hakkı...256 c. Satış bedelinin ödenmesi...257 d. Satış bedelinin belirlenmesi...258 3. Sözleşmenin sona ermesi... 258 a. Cayma hakkı...258 b. Sözleşmenin süresi...259 c. Alıcının temerrüdü...260 4. Uygulama alanının sınırlanması... 260 III. Ortak hükümler... 261 D. Açık artırma yoluyla satış... 261 I. Tanımı... 261 II. Kurulması... 262 III. Hükümleri... 262 1. Artırmaya katılanın bağlandığı an... 262 a. Genel olarak...262 b. Taşınmazın açık artırma yoluyla satışında...263 2. Ödemenin peşin olması gereği... 264 3. Mülkiyetin geçmesi... 264 4. Zapttan ve ayıptan sorumluluk... 265 IV. Artırmanın iptali... 266
İçindekiler 17 İKİNCİ BÖLÜM Mal Değişim Sözleşmesi A. Tanımı... 267 B. Tabi olduğu hükümler... 267 C. Zapttan ve ayıptan sorumluluk... 268 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Bağışlama Sözleşmesi A. Tanımı... 269 B. Bağışlama ehliyeti... 269 I. Bağışlayan için... 269 II. Bağışlanan için... 270 C. Kurulması... 271 I. Bağışlama sözü verme... 271 II. Elden bağışlama... 271 III. Koşullu bağışlama... 272 IV. Yüklemeli bağışlama... 272 V. Bağışlayana dönme koşullu bağışlama... 273 VI. Bağışlama önerisinin geri alınması... 274 D. Bağışlayanın sorumluluğu... 274 E. Bağışlamanın ortadan kalkması... 275 I. Bağışlamanın geri alınması... 275 II. Bağışlama sözü vermenin geri alınması ve ifadan kaçınma... 276 III. Geri alma hakkının süresi ve mirasçılara geçmesi... 277 IV. Bağışlayanın ölümü... 278 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Kira Sözleşmesi BİRİNCİ AYIRIM Genel Hükümler A. Tanımı... 280 B. Kira süresi... 280 C. Kiraya verenin borçları... 281 I. Teslim borcu... 281 II. Vergi ve benzeri yükümlülüklere katlanma borcu... 281 III. Yan giderlere katlanma borcu... 282 IV. Kiraya verenin kiralananın ayıplarından sorumluluğu... 283 1. Kiralananın teslim anındaki ayıplarından sorumluluk... 283 2. Kiralananın sonradan ayıplı hâle gelmesinden sorumluluk... 284 a. Genel olarak...284 b. Ayıbın giderilmesini isteme ve fesih...285 c. Kira bedelinin indirilmesi...285 d. Zararın giderimi...286 V. Üçüncü kişinin ileri sürdüğü haklar sebebiyle sorumluluk... 287 1. Zapttan sorumluluk... 287 2. Üçüncü kişinin sözleşmenin kurulmasından sonra üstün hak sahibi olması... 287 a. Kiralananın el değiştirmesi...287 b. Üçüncü kişinin sınırlı ayni hak sahibi olması...288 c. Tapu siciline şerh...288 D. Kiracının borçları... 289 I. Kira bedelini ödeme borcu... 289 1. Genel olarak... 289 2. İfa zamanı... 289 3. Kiracının temerrüdü... 290 II. Özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcu... 291 III. Temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu... 292
18 Türk Borçlar Kanunu IV. Ayıpları kiraya verene bildirme borcu... 292 V. Ayıpların giderilmesine ve kiralananın gösterilmesine katlanma borcu... 293 E. Özel durumlar... 294 I. Kiralananda yenilik ve değişiklik yapılması... 294 1. Kiraya veren tarafından... 294 2. Kiracı tarafından... 295 II. Alt kira ve kullanım hakkının devri... 296 III. Kira ilişkisinin devri... 297 IV. Kiralananın kullanılmaması... 297 1. Genel olarak... 297 2. Kiralananın sözleşmenin bitiminden önce geri verilmesi... 298 V. Takastan feragat yasağı... 299 F. Sözleşmenin sona ermesi... 300 I. Sürenin geçmesi... 300 II. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde fesih bildirimi... 300 1. Genel olarak... 300 2. Taşınmaz ve taşınır yapı kiralarında... 301 3. Taşınır kiralarında... 302 III. Olağanüstü fesih... 302 1. Önemli sebepler... 302 2. Kiracının iflası... 303 3. Kiracının ölümü... 304 G. Kiralananın geri verilmesi... 304 I. Genel olarak... 304 II. Kiralananın gözden geçirilmesi ve kiracıya bildirme... 305 H. Kiraya verenin hapis hakkı... 306 I. Konusu... 306 II. Üçüncü kişilere ait olan eşya... 306 III. Hakkın kullanılması... 307 İKİNCİ AYIRIM Konut ve Çatılı İşyeri Kiraları A. Uygulama alanı... 308 B. Bağlantılı sözleşme... 308 C. Kullanma giderleri... 309 D. Kiracının güvence vermesi... 310 E. Kira bedeli... 310 I. Genel olarak... 310 II. Belirlenmesi... 311 III. Dava açma süresi ve kararın etkisi... 312 IV. Kiracı aleyhine düzenleme yasağı... 313 F. Konut ve çatılı işyeri kiralarında sözleşmenin sona ermesi... 314 I. Bildirim yoluyla... 314 1. Genel olarak... 314 2. Bildirimin geçerliliği... 315 a. Şekil...315 b. Aile konutu...315 II. Dava yoluyla... 316 1. Kiraya verenden kaynaklanan sebeplerle... 316 a. Gereksinim, yeniden inşa ve imar...316 b. Yeni malikin gereksinimi...317 2. Kiracıdan kaynaklanan sebeplerle... 318 3. Dava süresinin uzaması... 319 4. Dava sebeplerinin sınırlılığı... 319 5. Yeniden kiralama yasağı... 320 6. Kiracının ölümünde sözleşmenin sürdürülmesi... 321
İçindekiler 19 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Ürün Kirası A. Tanımı... 322 B. Genel hükümlerin uygulanması... 322 C. Tutanak düzenleme... 323 D. Kiraya verenin borçları... 323 I. Teslim borcu... 323 II. Esaslı onarımlar... 324 E. Kiracının borçları... 324 I. Kira bedelini ve yan giderleri ödeme borcu... 324 1. Genel olarak... 324 2. Olağanüstü durumlarda kira bedelinden indirim... 325 II. Kiralananı kullanma ve işletme borcu... 326 III. Bakım borcu... 326 F. Alt kira ve kullanım hakkını devir yasağı... 327 G. Sözleşmenin sona ermesi... 328 I. Sona erme sebepleri... 328 1. Sürenin geçmesi... 328 2. Fesih bildirimi... 328 3. Olağanüstü fesih... 329 a. Önemli sebepler...329 b. Kiracının iflası...329 c. Kiracının ölümü...330 II. Sona ermenin sonuçları... 330 1. Geri verme... 330 2. Tutanağa geçirilmiş eşya... 331 3. Ürün ve yetişme giderleri... 332 4. Saman, gübre ve benzerleri... 333 H. Hayvan kirası... 333 I. Konusu... 333 II. Sorumluluk... 334 III. Fesih... 335 BEŞİNCİ BÖLÜM Ödünç Sözleşmeleri BİRİNCİ AYIRIM Kullanım Ödüncü A. Tanımı... 336 B. Hükümleri... 336 I. Ödünç alanın kullanım hakkı... 336 II. Bakım ve koruma giderleri... 337 III. Müteselsil sorumluluk... 337 C. Sona ermesi... 338 I. Amacı belirlenmiş kullanmada... 338 II. Amacı belirlenmemiş kullanmada... 339 III. Ödünç alanın ölümü... 339 İKİNCİ AYIRIM Tüketim Ödüncü A. Tanımı... 340 B. Hükümleri... 340 I. Faiz... 340 1. Genel olarak... 340 2. Faize ilişkin özel kurallar... 341 II. Zamanaşımı... 342 III. Ödünç alanın ödeme güçsüzlüğü... 342
20 Türk Borçlar Kanunu C. Para yerine verilen şeyler... 343 D. Geri verme zamanı... 343 ALTINCI BÖLÜM Hizmet Sözleşmeleri BİRİNCİ AYIRIM Genel Hizmet Sözleşmesi A. Tanımı... 344 B. Kurulması... 345 C. İşçinin borçları... 346 I. Bizzat çalışma borcu... 346 II. Özen ve sadakat borcu... 346 III. Teslim ve hesap verme borcu... 347 IV. Fazla çalışma borcu... 348 V. Düzenlemelere ve talimata uyma borcu... 348 VI. İşçinin sorumluluğu... 349 D. İşverenin borçları... 349 I. Ücret ödeme borcu... 349 1. Ücret... 349 a. Genel olarak...349 b. Fazla çalışma ücreti...350 c. İşin sonucundan pay alma...351 d. Aracılık ücreti...352 e. İkramiye...353 2. Ücretin ödenmesi... 353 a. Ödeme süresi...353 b. Ücretin korunması...354 3. İşgörme ediminin ifasının engellenmesi hâlinde ücret... 356 a. İşverenin temerrüdü hâlinde...356 b. İşçinin çalışmayı durdurması hâlinde...357 4. Ücret alacağının haczi, devri ve rehnedilmesi... 358 5. Parça başına veya götürü iş... 358 a. İş verme...358 b. Birim ücreti...359 II. İş araç ve malzemeleri... 360 III. Giderler... 360 1. Genel olarak... 360 2. Taşıma araçları... 361 3. Giderlerin ödenmesi... 362 IV. İşçinin kişiliğinin korunması... 363 1. Genel olarak... 363 2. Ev düzeni içinde çalışmada... 364 3. Kişisel verilerin kullanılmasında... 365 V. Ceza koşulu ve ibra... 365 VI. Tatil ve izinler... 366 1. Hafta tatili ve iş arama izni... 366 2. Yıllık izin... 367 a. Süresi...367 b. İndirimi...367 c. Kullanılması...368 d. Ücreti...369 VII. Hizmet belgesi... 370 E. Sınaî ve fikrî mülkiyet hakkı... 370 F. Hizmet ilişkisinin devri... 371 I. İşyerinin tamamının veya bir bölümünün devri... 371 II. Sözleşmenin devri... 372 G. Sözleşmenin sona ermesi... 373 I. Belirli süreli sözleşmede... 373 II. Belirsiz süreli sözleşmede... 374 1. Genel olarak fesih hakkı... 374
İçindekiler 21 2. Fesih bildirim süresi... 375 a. Genel olarak...375 b. Deneme süresi içinde...376 III. Feshe karşı koruma... 376 IV. Derhâl fesih... 377 1. Koşulları... 377 a. Haklı sebepler...377 b. İşverenin ödeme güçsüzlüğüne düşmesi...378 2. Sonuçları... 379 a. Haklı sebeple fesihte...379 b. Haklı sebebe dayanmayan fesihte...379 c. İşçinin haksız olarak işe başlamaması veya işi bırakması...380 V. İşçinin veya işverenin ölümü... 381 1. İşçinin ölümü... 381 2. İşverenin ölümü... 381 VI. Sözleşmenin sona ermesinin sonuçları... 382 1. Borçların muaccel olması... 382 2. Geri verme yükümlülüğü... 383 VII. Rekabet yasağı... 384 1. Koşulları... 384 2. Sınırlandırılması... 384 3. Aykırı davranışların sonuçları... 385 4. Sona ermesi... 386 İKİNCİ AYIRIM Pazarlamacılık Sözleşmesi A. Tanımı ve kurulması... 387 I. Tanımı... 387 II. Kurulması... 387 B. Pazarlamacının yükümlülük ve yetkileri... 388 I. Yükümlülükleri... 388 II. Garanti... 389 III. Yetkileri... 389 C. İşverenin özel yükümlülükleri... 390 I. Faaliyet alanı... 390 II. Ücret... 391 1. Genel olarak... 391 2. Komisyon... 391 3. Pazarlama faaliyetinin engellenmesi... 392 III. Harcamalar... 393 IV. Hapis hakkı... 393 D. Sona ermesi... 394 I. Özel fesih süresi... 394 II. Özel sonuçlar... 395 ÜÇÜNCÜ AYIRIM Evde Hizmet Sözleşmesi A. Tanımı ve çalışma koşulları... 396 I. Tanımı... 396 II. Çalışma koşullarının bildirilmesi... 396 III. İşçinin özel borçları... 397 1. İşin yapılması... 397 2. Malzeme ve iş araçları... 397 IV. İşverenin özel borçları... 398 1. Ürünün kabulü... 398 2. Ücret... 398 a. Ödenmesi...398 b. Çalışmanın engellenmesi hâlinde...399 V. Sona ermesi... 400 B. Genel hükümlerin uygulanması... 400