AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE ŞUBAT 2018 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Ar-ge ve Kalite Sorumlusu 1

İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA... 3 CARİ AÇIK... 5 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 5 YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 7 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ... 9 DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ... 11 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ... 13 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ... 14 2

GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. ÇEYREK: TEMMUZ - EYLÜL, 2017 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) % 11,1 arttı Gayrisafi yurtiçi hasıla üçüncü çeyrek ilk tahmini; zincirlenmiş hacim endeksi olarak (2009=100), 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %11,1 arttı. Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmini, 2017 yılının üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %24,2 artarak 827 milyar 230 milyon TL oldu. Gayrisafi yurtiçi hasılayı oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; tarım sektörü toplam katma değeri %2,8, sanayi sektörü %14,8 ve inşaat sektörü %18,7 arttı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektörünün katma değeri ise %20,7 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2017 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %9,6 arttı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %1,2 arttı. Hanehalklarının ve HHKOK ların toplam nihai tüketim harcamaları %11,7 arttı Yerleşik hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların (HHKOK) toplam nihai tüketim harcamaları, 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirleme hacim endeksi olarak %11,7 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları %2,8, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise %12,4 arttı. Mal ve hizmet ihracatı %17,2, mal ve hizmet ithalatı ise %14,5 arttı Mal ve hizmet ihracatı, 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirleme hacim endeksi olarak %17,2, ithalatı ise %14,5 arttı. 3

İşgücü ödemeleri %14,4 arttı İşgücü ödemeleri, 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %14,4, net işletme artığı/karma gelir %33,3 arttı. İşgücü ödemelerinin gayrisafi katma değer içerisindeki payı %32,7 oldu İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yılın aynı çeyreğinde %35,6 iken bu oran 2017 yılının üçüncü çeyreğinde %32,7 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise %48,7'den %52,2' ye yükseldi. AÇIKLAMALAR Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırma Model Belirleme Döneminde Değişiklik: 2009 bazlı zincirlenmiş GSYH hacim endekslerinin model belirleme çalışması her yılın son çeyrek verisi yayımlandıktan sonra takip eden dönemde gerçekleştirilmekteyken, 2017-III. dönemden itibaren yeni model belirleme, bir önceki yıla ilişkin Yıllık Gayrisafi Yurt İçi Hasıla ve ikinci çeyreğe ait Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla sonuçlarının açıklanmasını takiben gerçekleştirilecektir. Bu haber bültenindeki mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriler 2017-II. Çeyrek verileri kullanılarak oluşturulan modellere göre yayımlanmıştır. CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Aralık ayına göre 3.332 milyon ABD doları artarak 7.700 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, on iki aylık cari işlemler açığı 47.100 milyon ABD doları olmuştur. Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3.163 milyon ABD doları artarak 7.426 milyon ABD dolarına ve birincil gelir dengesi açığının 231 milyon ABD doları artarak 1.189 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili olmuştur. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 80 milyon ABD doları tutarında artarak 780 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 208 milyon ABD doları artarak 1.096 milyon ABD doları olmuştur. İkincil gelir dengesi kalemi kaynaklı girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 17 milyon ABD doları artarak 240 milyon ABD dolarına yükselmiştir. 4

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 1.083 milyon ABD doları azalarak 490 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Portföy yatırımları 344 milyon ABD doları tutarında net giriş kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 142 milyon ABD doları net alış ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 266 milyon ABD doları net satış yaptığı görülmektedir. Yurtiçi bankaların yurtdışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak 305 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleşmişken, Genel Hükümet 534 milyon ABD doları yeni tahvil ihracı gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlarda 1.999 milyon ABD doları tutarında net çıkış gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 3.765 milyon ABD doları net artış, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 606 milyon ABD doları net azalış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler sırasıyla 1.564 milyon ABD doları ve 647 milyon ABD doları net kullanım, Genel Hükümet ise 605 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirmiştir. Resmi rezervlerde bu ayda 8.636 milyon ABD doları net çıkış gözlenmiştir. TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, OCAK 2018 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %1,02 arttı TÜFE de (2003=100) 2018 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %1,02, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,02, bir önceki yılın aynı ayına göre %10,35 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,23 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %2,96 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda oldu Ana harcama grupları itibariyle 2018 yılı Ocak ayında endekste yer alan gruplardan, ev eşyasında %2,44, sağlıkta %2,42, konutta %2,34 ve gıda ve alkolsüz içeceklerde %1,67 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %6,02 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2018 yılı Ocak ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup ise %0,99 ile haberleşme oldu. Yıllık en fazla artış %16,02 ile ulaştırma grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre ev eşyası %13,49, giyim ve ayakkabı %12,63, lokanta ve oteller %11,42 ve çeşitli mal ve hizmetler %11,38 ile artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,54 ile TR62 (Adana, Mersin) de oldu İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %11,55 ile TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %12,84 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde gerçekleşti. Ocak 2018 de endekste kapsanan 407 maddeden; 19 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 295 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 93 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 5

Tüketici fiyat endeksi, Ocak 2018 [2003=100] YURTİÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, OCAK 2018 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,99 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2018 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %0,99, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,99, bir önceki yılın aynı ayına göre %12,14 ve on iki aylık ortalamalara göre %15,66 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları, Ocak 2018 [2003=100] 6

Yurt içi üretici fiyat endeksi, bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı, Ocak 2018 [2003=100] Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %4,38, imalat sanayi sektöründe %1,63 artış, elektrik ve gaz sektöründe %8,87, su sektöründe %1,15 düşüş olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları, Ocak 2018 [2003=100] Aylık en fazla artış kömür ve linyit ürünlerinde gerçekleşti Bir önceki aya göre en fazla artış; %13,34 ile kömür ve linyit ürünleri, %6,98 ile diğer ulaşım araçları, %3,56 ile metalik olmayan diğer mineral ürünlerde gerçekleşti. Buna karşılık elektrik, gaz üretim ve dağıtımı %8,87, suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması %1,15 ve giyim eşyası %0,89 ile bir önceki aya göre endekslerin en fazla düştüğü alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında aylık en fazla artış sermaye mallarında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2018 yılı Ocak ayında aylık en fazla artış sermaye mallarında ve yıllık en fazla artış ara mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları, Ocak 2018 [2003=100] 7

İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, KASIM 2017 İşsizlik oranı %10,3 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2017 yılı Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 440 bin kişi azalarak 3 milyon 275 bin kişi oldu. İşsizlik oranı 1,8 puanlık azalış ile %10,3 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 2,1 puanlık azalış ile %12,2 olarak tahmin edildi. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı 3,3 puanlık azalış ile %19,3 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 1,8 puanlık azalış ile %10,5 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %47,3 oldu İstihdam edilenlerin sayısı 2017 yılı Kasım döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 448 bin kişi artarak 28 milyon 515 bin kişi, istihdam oranı ise 1,5 puanlık artış ile %47,3 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 244 bin, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 1 milyon 205 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %18,6 sı tarım, %19,2 si sanayi, %7,6 sı inşaat, %54,6 sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,1 puan, sanayi sektörünün payı 0,5 puan azalırken, inşaat sektörünün payı 0,2 puan, hizmet sektörünün payı ise 0,4 puan arttı. İşgücüne katılma oranı %52,8 olarak gerçekleşti İşgücü 2017 yılı Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 milyon 9 bin kişi artarak 31 milyon 790 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,7 puan artarak %52,8 olarak gerçekleşti. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,2 puanlık artışla %72,1, kadınlarda ise 1,1 puanlık artışla %33,8 olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Kasım 2016, Kasım 2017 Kayıt dışı çalışanların oranı %33,6 olarak gerçekleşti Kasım 2017 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puan artarak %33,6 olarak gerçekleşti. Tarım dışı sektörde kayıt dışı çalışanların oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puan azalarak %22 oldu. 8

Kamu istihdamı %1,2 arttı Maliye Bakanlığı tarafından derlenen verilere göre, 2017 yılı IV. döneminde toplam kamu istihdamı 2016 yılının aynı dönemine göre %1,2 oranında artarak 3 milyon 603 bin kişi olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı, işsizlik azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam bir önceki döneme göre 143 bin kişi artarak 28 milyon 780 bin kişi olarak tahmin edildi. İstihdam oranı 0,2 puanlık artış ile %47,8 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsiz sayısı bir önceki döneme göre 30 bin kişi azalarak 3 milyon 243 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik oranı 0,2 puanlık azalış ile %10,1 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık artış ile %53,2 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerin sayısı, tarım sektöründe 21 bin, inşaat sektöründe 35 bin, hizmet sektöründe 87 bin kişi artarken, sanayi sektöründe değişim gözlenmedi. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Kasım 2016 Kasım 2017 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Kasım 2017 dönemsel sonuçları; 2017 yılının 40-52. haftalarını içine alan Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsamaktadır. 9

DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, ARALIK 2017 İhracat %8,6, ithalat %25,4 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2017 yılı Aralık ayında, 2016 yılının aynı ayına göre %8,6 artarak 13 milyar 878 milyon dolar, ithalat %25,4 artarak 23 milyar 84 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %63,5 arttı Aralık ayında dış ticaret açığı %63,5 artarak 9 milyar 206 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2016 Aralık ayında %69,4 iken, 2017 Aralık ayında %60,1'e düştü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %1 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2017 Aralık ayında bir önceki aya göre ihracat %1, ithalat %12,2 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2017 yılı Aralık ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %11,8, ithalat %29,6 arttı. Avrupa Birliği ne ihracat %15,6 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2016 Aralık ayında %44,3 iken, 2017 Aralık ayında %47,1 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2016 yılının aynı ayına göre %15,6 artarak 6 milyar 540 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya'ya yapılan ihracat 2017 Aralık ayında 1 milyar 308 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla 827 milyon dolar ile İngiltere, 771'er milyon dolar ile İtalya ve Irak takip etti. İthalatta ilk sırayı Almanya aldı Almanya'dan yapılan ithalat, 2017 yılı Aralık ayında 2 milyar 191 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla 2 milyar 122 milyon dolar ile Çin, 1 milyar 884 milyon dolar ile Rusya ve 1 milyar 164 milyon dolar ile ABD izledi. 10

Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %4,5 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Aralık ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %92,2 dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %4,5, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %36,3 tür. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %16,8 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %81 dir. 2017 Aralık ayında yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %16,8, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %40,3 tür. TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, OCAK 2018 Tüketici güven endeksi 72,3 oldu Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, 2018 Ocak ayında bir önceki aya göre %11,1 oranında arttı; 2017 Aralık ayında 65,1 olan endeks 2018 Ocak ayında 72,3 oldu. Tüketici güven endeksi, Ocak 2018 11

Hanenin maddi durum beklentisi endeksi 91,1 oldu Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %7,3 oranında artarak 2018 Ocak ayında 91,1 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin artmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi endeksi 96,1 oldu Genel ekonomik durum beklentisi endeksi 2017 Aralık ayında 87,5 iken, 2018 Ocak ayında %9,7 oranında artarak 96,1 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin bir önceki aya göre artmasından kaynaklandı. İşsiz sayısı beklentisi endeksi 76 oldu İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %7,7 oranında artarak 2018 Ocak ayında 76 oldu. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında düşüş bekleyenlerin artmasından kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali endeksi 26,2 oldu Tasarruf etme ihtimali endeksi 2017 Aralık ayında 17,5 iken, 2018 Ocak ayında %49,7 oranında artarak 26,2 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali olduğunu düşünen tüketicilerin bir önceki aya göre artmasından kaynaklandı. Tüketici güven endeksi, alt endeksleri ve değişim oranları, Ocak 2018 AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin maddi durum ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimleri ölçülmektedir. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, OCAK 2018 Tarım ÜFE haber bülteni 2018 yılından itibaren 2015=100 temel yılına ait yeni sepet, madde ağırlıkları ve 2015 yılı ağırlıklı ortalama madde fiyatlarına göre hesaplanmıştır. 12

Tarım- ÜFE Ocak ayında %1,62 arttı Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım ÜFE), 2018 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %1,62, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,62, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,69 ve on iki aylık ortalamalara göre ise %12,36 artış gösterdi. Bir önceki aya göre değişim; tarım ve avcılık ürünlerinde %1,04, ormancılık ürünlerinde%17,34 ve balıkçılıkta ise %11,37 artış gerçekleşti. Aylık en fazla artış çok yıllık bitkisel ürünler ana grubunda gerçekleşti Ana gruplarda bir önceki aya göre değişim; çok yıllık bitkisel ürünlerde %6,05, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde %1,32 artış, tek yıllık bitkisel ürünlerde ise %1,71 azalış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %2,11 azaldı Alt tarım gruplarından; turunçgiller %8,53, canlı sığırlar, bunlardan elde edilen işlenmemiş süt %1,65 artış gösterirken, çeltik %9,31, diğer ağaç ve çalı meyveleri ile sert kabuklu meyveler %5,35, lifli bitkiler %2,60 ve yağlı meyveler %1,49 azalış gösterdi. Tarım ÜFE yıllık değişim, 2017-2018 [2015=100] 13