MTA Dergisi 113. 141-152, 1991 OSMANiYE (ADANA) YÖRESi ÜST KRETASE (MESTRIHTIYEN) BENTİK FORAMİNİFER FAUNASI Niyazi AVŞAR* ÖZ. - Bu çalışmada Osmaniye (Adana) yöresi Üst Kretase (Mestrihtiyen) çökellerinde bulunan benlik foraminiferlerin sistematik incelemeleri yapılarak bölge stratigrafisi hakkında genel bilgi sunulmuştur. Yörede temeli, Mesozoyik yaşlı ofiyolit serisi oluşturur. Ofiyolitler üzeri ne uyumsuz olarak gelen Orta-Üst Mestrihtiyen çökelleri killi ve mikritik kireçtaşlarını içermektedir. Bu killi kireçtaşlarında Loftusia margarit Douville, L. baykali Meriç. L. oklayi Meriç, L. kâhlaensis Meriç. Orbitoides medius (d' Archiac). O. triangularis Checcia-Rispoli, Omphalocyclus macroporus (Lamarck). Siderolites calcitrapoides Lamarck ve S. cf. denticulatus Douville gibi bentik foraminiferler saptanmıştır. Üstte ise. Miyosen çökelleri, Orta-Üst Mestrihtiyen katmanlarını uyumsuz olarak örter. GlRlŞ inceleme alanı Adana-Osmaniye ilçesinin 6 km kuzeydoğusunda Süleymandede tepe civarında yer almaktadır (Şek. 1). Bölgenin jeolojisi (Lahner, 1969, 1972; Ishmavi, 1969, 1972; Janctzko, 1969, 1972; Atan, 1969; Aslaner, 1973; Yalçın, 1979, 1980; Roloff, 1969, 1972; Schwan, 1971) gibi birçok araştırmacı tarafından çalışılmıştır. Amanosların batı kısmında yer alan inceleme alanı içindeki Üst Kretase (Mestrihtiyen) bentik foraminifer topluluğu hakkında ise bugüne kadar kapsamlı bir inceleme gerçekleştirilmemiştir. Bu araştırmada yörede bulunan Üst Kretase (Mestrihtiyen) bentik foraminiferlerinin ilk olarak ayrıntılı mikropaleontolojik incelenmesi yapılmış ve sistematik tanımları verilmiştir. Araştırmanın amacı, bölgenin foraminifer topluluğunu belirleyerek bulunan Üst Kretase (Mestrihtiyen) bentik foraminiferlerinin sistematik tanımlarını vermektedir. Şek. l - Yer bulduru haritası. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Adana.
142 Niyazi AVŞAR STRATİGRAFİ Mesozoyik inceleme alanında temeli Mesozoyik yaşlı ofiyolitler oluşturmaktadır. Bu ofiyolitik seri katmanlı gabro, serpantinleşmiş mafik kayalar ve diyabazlar ile temsil olunur ve uyumsuz olarak daha genç birimler (Mestrihtiyen) tarafından örtülür. Üst Kretase Orta-Üst Mestrihtiyen. - Mesozoyik yaşlı ofiyolitik seri üzerine uyumsuz olarak Orta-Üst Mestrihtiyen yaşlı çökeller gelmektedir. Birim tabanda ofiyolitik malzemeden türemiş kötü boylanmalı, genellikle köşeli, çakıltaşları ile başlar. Bunun üzerinde boz renkli, kırılgan, bol Loftusia ve Orbitoides'li, küresel ayrışmalı, belirsiz katmanlı killi kireçtaşları yer almaktadır. Bu killi kireçtaşlan Loftusia morgani Douville', L. baykali Meriç, L. oklayi Meriç, L. kâhlaensis Meriç, Orbitoides medius (d'archiac), O. triangularis Checchia-Rispoli, Omphalocyclus macroporus (Lamarck), Siderolites calcitrapoides Lamarck ve 5. cf. denticulatus Douville' gibi bentik foraminifer topluluğunu içermektedir. Değinilen bentik foraminifer topluluğu Adıyaman yöresinde gözlenen Orta-Üst Mestrihtiyen yaşlı (Meriç ve Tansel, 1987) Besni formasyonu bentik foraminiferlerine büyük bir benzerlik göstermektedir (Meriç sözlü görüşme, 1990). Bu düzeyi mavimsi-koyu gri renkli, kalın katmanlı, Loftusia ve bol rudist kavkıları içeren kireçtaşları izler. Üst seviyede ise ayrışmış yüzeyi kirli sarı, taze yüzeyi koyu gri, kırıklı ve belirgin katmansız, pelajik foraminiferli mikritik kireçtaşlan bulunmaktadır. Bu düzeyde Globotruncana falsostuarti Sigal, G. arca (Cushman), G. lapparenti Brotzen, G. bulloides Vogler, Globotruncanita stuarti (d'lapparent), Heterohelix globulosa (Ehrenberg), Gansserina gansseri (Bolli), Rugoglobigerina sp., Gbbotruncanella sp. ve Frondicularia sp. gibi planktik foraminifer topluluğu saptanmıştır (Şek. 2). Miyosen Bölgede Mesozoyik yaşlı birimleri belirgin bir uyumsuzlukla örten Miyosen tortulları genellikle konglomera, kumtaşı ve marnlarla temsil edilir. SİSTEMATİK İNCELEME Kavkı büyükçe olup fusiformdur. Üzerinde bölme izleri görülmektedir. Kutupları yuvarlaktır. Kavkı uzunluğu 13.2-26 mm ve çapı 4.5-7 mm arasında değişir. 20 fert arasındaki çap/uzunluk oram 1/3.46 dir. Ekvatoryal kesitte embriyon mikrosferiktir. Tüm turlar merkezden kenara doğru düzenli olarak artar. Tur sayısı 5-7.5 dur. ilk turun yüksekliği 200-400 mikron, son turun yüksekliği 300-600 mikron arasında değişmektedir. ilk turdaki bölme sayısı 4-7, son turdaki bölme sayısı 14-17 dir. Kavkı yapısı ince alveoler ve arada yabancı kırıntılar içerir.
OSMANiYE YÖRESİ BENTİK FORAMİNİFER FAUNASI
144 Niyazi AVŞAR Adıyaman örnekleri ile karşılaştırıldığı zaman Süleymandede tepeden toplanan L. morgani Douville'nin boyutlarının biraz daha küçük olduğu gözlenmiştir. Bulunduğu Yer : Süleymandede tepe. Yaş : Orta-Üst Mestrihtiyen. Loftusia baykali Meriç 1965 Levha II, şek. 1-6 1965 a Loftusia baykali n. sp. Meriç, Levha I, şek. 1-5. 1965 b Loftusia baykali Meriç, Meriç, Levha IX, şek. 5-10. 1967 Loftusia baykali Meriç, Meriç, Levha IV, şek. 3-5. Kavkı küçük ve fusiformdur. Üzerinde bölme izleri görülür ve kutuplar sivridir. Diğer türlerden daha küçük boyutu ile kolayca ayırtlanır. Kavkı uzunluğu 2.75-5.20 mm, çapı ise 1.90-2.96 mm arasında değişir. 23 fert arasındaki çap/uzunluk oranı 1/1.65 dir. Embriyon makrosferik ve büyüktür. Çapı 560-1200 mikron arasında değişir. Tur sayısı 2-2.5 olup, ilk turun yüksekliği 140-460 mikron, son turun yüksekliği ise 240-400 mikron arasında değişir, ilk turdaki bölme sayısı 4-6, son turdaki bölme sayısı 10-17 dir. Kavkı yapısı alveolerdir ve yabancı taneler içerir. Bu tür diğer Loftusia türlerinden daha küçük boyutu, makrosferik embriyonu ve tipik şekli ile ayrılır. Adıyaman örnekleri ile karşılaştırıldığı zaman Süleymandede tepeden toplanan L. baykali Meriç'nin boyutlarının biraz daha büyük olduğu görülmektedir. Bulunduğu Yer : Süleymandede tepe. Yaş : Orta-Üst Mestrihtiyen. Loftusia oklayi Meriç 1967 Levha O, şek. 7-8 1967 Loftusia oktayi n. sp. Meriç, Levha V, şek. 3-6. Kavkı küçük ve globulerdir. Üzerinde bölme izleri görülür. Kavkı uzunluğu 2.2-3.0 mm ve çapı 1.9-2.6 mm arasında değişmektedir. 10 fert arasındaki çap/uzunluk oranı 1/1.17 dir. Embriyon makrosferik olup, çapı 500-920 mikron arasında değişir. Tur sayısı 2-2.5 dur. ilk tur yüksekliği 220-400 mikron arasında, son tur yüksekliği ise 280-360 mikron arasındadır, ilk turdaki bölme sayısı 4-5, son turdaki bölme sayısı 10-13 dür. Kavkı yapısı alveolerdir ve yabancı malzeme içerir. Bu lür globuler şekli ve aksiyal kesitinin tipik görünümü ile büyük benzerlik gösterdiği Loftusia baykali Meriç'den ayırtlanır. görülmektedir. Adıyaman örnekleri ile karşılaştırıldığında Süleymandede tepe örneklerinin boyutlarının biraz daha küçük olduğu
Niyazi AVŞAR LEVHA-III
LEVHA-IV Omphalocyclus macroporus (Lamarck) Şek. l - Makrosferik fert, ekvatoryal kesit, X24. Şek. 2 - Makrosferik fert, ekvatoryal kesit, X26. Şek. 3 - Makrosferik fert, aksiyal kesit, X28. Şek. 4 - Makrosferik fert, ekvatoryal kesil, X20. Siderolites calcitrapoides Lamarck Şek. 5 - Ekvatoryal kesil, X80. Şek. 6 - Ekvatoryal kesit, X39.
Niyazi AVŞAR LEVHA - IV