KISALTMALAR ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi BBHB : Büyükbaş Hayvan Birimi CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi ÇDP : Çevre Düzeni Planı ÇED : Çevresel Etki Değerlendirme DKMPGM : Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü DLH : Demiryolları Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü DMİ : Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü DPT : Devlet Planlama Teşkilatı DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü GTHB : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı HES : Hidro Elektrik Santrali KHGM : Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü MH : Mikrohavza ODOÜ : Odun Dışı Orman Ürünleri ODÜHDB : Odun Dışı Ürün Ve Hizmetler Dairesi Başkanlığı OGM : Orman Genel Müdürlüğü ORKÖY : Orman ve Köy İlişkileri Dairesi Başkanlığı Sor-Sap-Çöz : Sorunlar - Saptamalar - Çözümler STK : Sivil Toplum Kurumları TAGEM : Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TEAE : Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü TEMA : Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı TKAKK : Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu TKB : Mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı TM : Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanlığı TMMOB : Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği TRGM : Tarım Reformu Genel Müdürlüğü TRGM-AISS : Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Arazi İslahı ve Sulama Sistemleri Daire Başkanlığı TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu YHGS : Yaban Hayatı Geliştirme Sahası YİBO : Yatılı İlköğretim Bölge Okulu I
PROJENİN GENEL TANITIMI Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi Türkiye'de havza bazlı ilk çalışmalar; erozyon ve ağaçlandırma projeleri sel ve taşkın zararlarının azaltılması ve bu yolla mevcut barajların güvenliğinin sağlanması düşüncesi ile başlatılmıştır. Yukarı su havzalarında ilk uygulamalar toprak erozyonunun azaltılması, su akış rejimini düzenleyen tesisler ve ağaçlandırmalar olarak yapılmıştır. Bu arada doğal bitki örtüsünün korunması, mera alanlarında otlatmanın düzenlenmesiyle birlikte havzada yaşayan insanlara çeşitli destekler sağlanmıştır. Odun tüketiminin azaltılması amacıyla konutlarda yalıtımın artırılması tedbirleri geliştirilmiştir. Çoruh Nehri Havzasında, özellikle orman azalması ve toprak erozyonu biçiminde şiddetli doğal kaynak bozulması olduğu bilinmektedir. Bununla beraber, sınırlı istihdam fırsatları ve tarım ve hayvancılığın düşük verime sahip olması nedeniyle bölge ülkedeki en fakir bölgeler arasındadır. Kırsal fakirlik ile doğal kaynak tahribatı arasındaki kısır döngü sorunların en başında gelmektedir. Eylül 2002 ila Ocak 2004 tarihleri arasında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile mülga Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) Türkiye Cumhuriyeti nde Çoruh Nehrinde Katılımcı Havza Rehabilitasyonu Master Plan Çalışması nı yürütmüş ve yukarıda bahsi geçen hususlara yönelik olarak bir dizi program ve projeler sunmuştur. Ancak, bütün çabalara rağmen teklif edilen faaliyetlerin sınırlı bir kısmı uygulamaya konmuştur. Bu nedenle proje yeniden formüle edilmiş ve 22 Haziran 2011 tarihinde Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi İkraz Antlaşması imzalanmıştır. 2012 yılında uygulanmaya başlanan projenin bitiş tarihi 2019 olarak belirlenmiştir. Proje yöresel ve ulusal düzeyde gerekçeleri ile birlikte, gerek iklim değişikliği ve gerekse çölleşme/arazi bozulumu gibi küresel düzeydeki problemler ile de doğrudan ilişkilidir. Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi entegre ve katılımcı bir proje olup, Erzurum, Artvin ve Bayburt illeri içerisinde yer alan 13 Mikrohavzada (Artvin de 4, Bayburt ta 2 ve Erzurum da 7) yaklaşık 450.000 hektarlık alanda yürütülecektir. Proje; Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde yürütülmektedir. Proje kapsamında Orman Genel Müdürlüğü ile birlikte, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ve proje illerinin İl Özel İdareleri ortaklaşa çalışmaktadır. Uygulamalarda yöredeki kooperatifler ve Sivil Toplum Kuruluşlarından da yararlanılacaktır. Projenin genel amacı: Çoruh Nehri Havzasında entegre rehabilitasyon ve bitki örtüsü, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve muhtelif gelir II
getirici faaliyetlerle geçimin iyileştirilmesi sayesinde doğal kaynakların korunması ve fakirliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaca ulaşmak için yapılacak çalışmalar; - Vejetasyon, toprak ve su kaynakları dahil olmak üzere entegre havza rehabilitasyonun sağlanması, - Kırsal kesimde yaşayanların yaşam koşullarının iyileştirilmesi, - Toprağın korunması, - Bozuk ormanların rehabilitasyonu, - Doğal afetlerin önlenmesi (çığ, sel ve taşkın kontrolü) olarak sıralanmaktadır. Proje ana ve alt amaçları; Ana Amaç: Doğal kaynaklarının rehabilitasyonu ve sürdürülebilir kullanımı, yerel toplumların yaşam şartlarının iyileştirilmesi. Proje Amacı 1: Çoruh Havzası nda; vejetasyon, toprak ve su kaynaklarının ilgili kurumlar ve yerel halkın entegre ve katılımcı planlama ve uygulamalarıyla rehabilitasyonu ve sürdürülebilir kullanımı. Proje Amacı 2: Yerel halkın yaşam ve geçim durumunun tarım, hayvancılık ve diğer gelir artırıcı programlar ve uygulamalar vasıtasıyla iyileştirilmesi. Proje Amacı 3: İlgili kurumların ve yerel halkın kurumsal kapasitelerinin doğal kaynakların ve yaşamın iyileştirilmesi uygulamaları (gerek proje sırasında gerekse sonrasında) için geliştirilmesi. Bu amaçlar çerçevesinde 3 alt proje faaliyetleriyle proje uygulamaları gerçekleştirilecektir. Alt-proje A: Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi A.1 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerin önlenmesi A.2 Mera alanlarının rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi A.3 Mikrohavzalara hizmet edecek doğal kaynak gelişimi Alt-proje B: Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi B.1 Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesi B.2 Gelir getirici faaliyetler B.3 Odun tüketimini azaltan uygulamalar B.4 Mikrohavzalara hizmet edecek pazarlama yardımı Alt-proje C: Kapasite Geliştirme C.1 Doğal afetlerin önlenmesi C.2 Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım C.3 Uygulayıcı kurum personelinin teknik eğitimi C.4 Yöre halkının ve sivil toplum kuruluşlarının kapasitesinin geliştirilmesi III
Projenin toplam bütçesi 6,150 milyar Japon Yeni olup bunun 4,225 milyarı dış katkıdır. Beklenen Proje Çıktıları; Havza topraklarının erozyondan korunması Toprak verimliliğinin arttırılması Yerleşim alanları, yollar ve altyapı tesislerinin sellerden ve diğer doğal afetlerden korunması Meraların verimliliğinin artırılması Sedimentin azaltılması suretiyle barajların ekonomik ömrünün uzaltılması Ormanlık alanlarda oluşan biyokütle ve karbon emiliminin değeri arttırılması Proje ile bölgede yaşayan insanlara yeni iş imkânları sağlanması Bölgedeki yakacak odun tüketiminde tasarruf sağlayacak uygulamalarla ormanlar üzerindeki baskının azaltılması Bütün bu faaliyetler; Genel olarak havza ana planında tanımlanmakla birlikte katılımcı planlama prensibi ile aşağıdan yukarıya yapılan tespitlerle netleştirilmiştir. Proje Yönetim Birimleri Merkez Yönetim Birimleri Merkez Proje Yönetim Birimi: Proje Koordinatörü Proje Müdürü OGM Sorumlusu İzleme ve Değerlendirme Sorumlusu Çığ Kontrol Sorumlusu Mikrohavza Planlama Sorumlusu Satın alma Uzmanı Finans Yönetim Uzmanı Muhasebe Uzmanı Sekreter (tercüman) Proje Yönlendirme Komitesi: 1- Müsteşar Yardımcısı(Orman ve Su işleri Bakanlığı-Komite Başkanı) 2- Hazine Müsteşarlığı Yetkilisi 3- Devlet Planlama Teşkilatı Yetkilisi 4- Orman Genel Müdürü 5- DSİ Genel Müdürü 6- Tarım Reformu Genel Müdürü 7- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü 8- Proje Koordinatörü Görevleri: Proje performansı ve gelişmeleri izlemek, Ortaya çıkacak problem, sıkıntı ve engelleri ortadan kaldırmak için çözümler üretmek, Üst düzeyde projeye destek sağlamak ve tavsiyelerde bulunmak, IV
Komite, ihtiyaç duyduğunda toplanacaktır. Proje Uygulama Komitesi: 1-Proje Müdürü 2-OGM sorumlusu(odak noktası) 3-Orman ve Köy İlişkileri Dairesi Başkanlığı temsilcisi 4-Odundışı Ürün ve Hizmetler Dairesi Başkanlığı temsilcisi 5-Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı temsilcisi 6-Fidanlık ve Tohum İşleri Dairesi Başkanlığı temsilcisi 7-Ağaçlandırma Dairesi Başkanlığı temsilcisi 8-Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanlığı temsilcisi 9-DSİ Sorumlusu(odak noktası) 10-DKMPGM Sorumlusu(odak noktası) 11-TRGM Sorumlusu(odak noktası) Görevleri: Komite üyeleri, Genel Müdürlükleri adına, projenin yürütülmesinden sorumlu olacaklar ve odak noktası olarak çalışacaklardır. Her Genel Müdürlükte, alt proje faaliyetleri için sorumlu elemanlar görevlendirilecektir. Projenin yönetimi ve izlenmesi takip edilecektir. Komite, en az ayda bir defa toplanacaktır. Proje iş planlarını yapacak, programları hazırlayacak, bütçeyi hazırlayacak ve yönetecektir. Taşra Teşkilatı ile ve proje birimleriyle iletişim ve koordinasyonu sağlayacaktır. Taşra birimlerine teknik destek sağlayacaktır. Proje faaliyetleri ve ilerlemeleri, proje yönetim birimine rapor halinde düzenli olarak sunacaktır. Taşra Proje Yönetim Birimleri Proje Uygulama Birimi: İl düzeyinde-erzurum, Artvin ve Bayburt illerinde oluşturulmuştur. Erzurum: Orman Bölge Müdürü(Koordinatör) İl Özel İdaresi temsilcisi DSİ Bölge Müdürlüğü temsilcisi Bakanlık Bölge Müdürlüğü temsilcisi(dkmp) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü temsilcisi İlgili Orman işletme Müdürleri Üniversite temsilcisi Araştırma Kurumu temsilcisi Yerel Dernek temsilcisi Artvin: Orman Bölge Müdürü(Koordinatör) İl Özel İdaresi temsilcisi DSİ Bölge Müdürlüğü temsilcisi Bakanlık Bölge Müdürlüğü temsilcisi(rize-dkmp) V
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl Müdürlüğü temsilcisi İlgili Orman İşletme Müdürleri Üniversite temsilcisi Yerel Dernek temsilcisi Bayburt: Orman Bölge Müdürü(Trabzon)(Koordinatör) İl Özel İdaresi temsilcisi DSİ temsilcisi Orman İşletme Müdürü Tarım İl Müdürlüğü temsilcisi Üniversite temsilcisi Yerel Dernek temsilcisi Görevleri: Proje faaliyetlerinin planlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi, Mikrohavzalardaki uygulamalara gerekli idari ve teknik desteğin sağlanması, İl düzeyindeki Mikrohavzalar arasında koordinasyonun sağlanması, Proje uygulamalarıyla ilgili bilgi ve raporları, düzenli olarak merkezdeki Proje Yönetim Birimine iletmek, Proje uygulamaları için ihtiyaç duyulan elemanlar bu birim tarafından görevlendirilecektir. VI
İÇİNDEKİLER KISALTMALAR... I PROJENİN GENEL TANITIMI... II MiKROHAVZA ÖZETİ... 1 ÖZET... 3 MİKROHAVZA PLANI... 14 1 MİKROHAVZANIN ALANI, KÖYLERİ VE NÜFUSLARI... 14 1.1 MikroHavzanın Genel Tanımı...15 1.2 MH Plan Çalışması Aşamasında Yapılacak Uygulamalar...18 1.2.1 Doğal Kaynakların Rehabilitasyonu Faaliyetleri... 18 1.2.2 Gelir Getirici Faaliyetler veodun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler... 20 1.3 Sosyo Ekonomik Yapı...25 1.4 Ekolojik Durumu...46 2 MİKROHAVZANIN DOĞAL KAYNAK VARLIĞI VE BU KAYNAKLARIN GENEL DURUMU... 48 2.1 Doğal Kaynakların Durumu...48 2.2 Doğal Kaynakların Potansiyeli...51 3 MİKROHAVZANIN SEÇİLME NEDENLERİ... 57 4 MİKROHAVZANIN TOPOGRAFİK YAPISI VE İKLİM ÖZELLİKLERİ... 58 4.1 Mikrohavzanın Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı, Toprak Derinliği, Eğim ve Yükseklik Değerleri...58 4.2 Mikrohavzanın Genel Jeolojisi...62 4.2.1 Tektonik Ve Depremsellik... 62 4.2.2 Toprak Durumu... 64 4.3 Mikrohavzanın Çok Yıllık İklim Değerleri...65 5 MİKROHAVZADA GÜNCEL ARAZİ KULLANIMI... 69 5.1 Mevcut Orman Durumu...69 5.1.1 Orman larında Arazi Kullanım Durumu... 69 5.1.2 Amenajman Planı... 70 5.1.3 Güncel Duruma Göre Arazi Kullanımı... 119 5.1.4 Orman larında Erozyon Durumu... 120 5.2 Mevcut Mera Durumu... 121 5.2.1 Orman İçi, Orman Kenarı, Orman Üst Sınırı Meralarda Arazi Kullanım Durumu... 121 5.2.2 Mikrohavza Köylerinde Orman İçi Mera Varlığı ve Kullanımı... 125 5.2.3 Orman Dışı Mera larında Arazi Kullanma Durumu... 126 5.3 Mevcut Tarım ve Hayvancılık Durumu... 129 5.3.1 Hayvancılık... 129 5.3.1.1 Mikrohavza Köylerinde Hayvan Varlığı... 129 VII
5.3.1.2 :Mikrohavza Köylerinde Hayvan Sahibi Aile Sayısı ve Yem Bitkisi Üretimi. 130 5.3.1.3. Hayvansal Üretim... 131 5.3.2 Tarım... 132 5.3.2.1 Tarım Arazilerinin Arazilerinin Kullanım Durumu... 132 5.3.2.2 :Mevcut Sulu ve Kuru Tarım larının Genel Durumu... 135 5.3.2.3 Tarım larında Mülkiyet Durumu ve Büyüklük Dağılımı... 136 5.3.2.4 Tarımsal Girdi Satın alma Durumu... 136 5.3.2.5 Tarımsal Makine, Alet ve Ekipman Durumu... 136 5.3.2.6 :Meyve ve Sebze Üretimi... 137 5.3.2.7 Meyve Üretiminde Kullanılan Türler ve Verimlilikleri... 139 5.3.2.8 Sebze Üretiminde Kullanılan Türler ve Verimlilikleri... 139 5.3.2.9 Tarla Bitkisi Üretimi... 139 5.3.2.10 Tarla Bitkisi Üretiminde Kullanılan Türler ve Verimlilikleri... 140 5.3.2.11 Pazarlama... 140 5.4 Mevcut Su ve Su Kaynakları Durumu... 141 5.4.1 Su Kaynaklarının Kullanım Durumu... 141 5.4.2 Mevcut Su Kaynaklarının Debisi Yararlanan Nüfus ve Tesis İhtiyacı.. 151 5.5 Mevcut Sosyoekonomik Durum... 153 5.5.1 Mikrohavza Köylerinde Gelir Kaynakları... 153 5.5.2 Mikrohavza Köylerinde Eğitim / Öğretim Durumu... 156 5.5.3 Mikrohavza Köylerinde Fiziksel Alt Yapı... 158 6 SORUNLARIN TARTIŞILMASI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ... 161 6.1 Yerel Halk Gözüyle Sorunlar (SOR-SAP-ÇÖZ de Belirlenen Öncelikler)... 161 6.2 Teknik Eleman Gözüyle Sorunlar... 1744 6.2.1 Orman larına İlişkin Sorunlar...1744 6.2.2 Mera larına İlişkin Sorunlar... 175 6.2.3 Tarım larına İlişkin Sorunlar...1766 6.2.4 Su Kaynaklarına İlişkin Sorunlar...1788 6.2.5 Kırsal Fakirlik Sorunları ve Çözüm Önerileri...1888 7 PLANLANAN FAALİYETLERİN DAĞILIMI, ANALİZLERİ VE HEDEFLERİ... 190 7.1 Doğal Kaynakların Rehabilitasyonu - Ormancılık Faaliyetleri... 19090 7.1.1 Ormancılık Faaliyetlerinin Arazi Kabiliyet Sınıfı, Toprak Derinliği, Yükseklik ve Eğim Durumlarının Kritiği...19090 7.1.2 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Arazi Kabiliyet Sınıfı Analizleri 1933 7.1.3 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Eğim Analizleri... 193 7.1.4 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Toprak Derinlik Analizleri... 194 VIII
7.1.5 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Yükseklik Analizleri...1944 7.1.6 Jeoloji ve Toprak Durumu...1955 7.1.7 Bölmelere Göre Yapılacak Çalışmalar... 201 7.1.8 Arazi Hazırlığı...2066 7.1.8.1 Arazi Hazırlığı (Toprak Muhafaza Ağaçlandırması)... 206 7.1.8.2 Arazi Hazırlığı (Çıplak Zayıf ve Aşınmış Toprakların Korunması)... 207 7.1.9 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Fidan Miktarı... 211 7.1.10 Yapılacak Ormancılık Çalışmaları İçin Kullanılacak Tohum Miktarı 2133 7.1.11 Köylere Göre Ormancılık Faaliyetlerinin Dağılımı... 214 7.1.12 Ormancılık Faaliyetleri Tesis Termin Planı...2199 7.2 Su ve Sulama Faaliyetleri... 22020 7.2.1 Köylere Göre Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü Faaliyet ve Maliyetleri...22020 7.2.2 Su Kaynaklarına Yapılacak Tesislerin Maliyeti...2222 7.3 Tarımsal ve Gelir Getirici Faaliyetler... 223 7.3.1 Mikrohavza Bazında Tarımda, Köylülerin Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi Faaliyetlerinin, Projesiz Durumda Fayda Masraf Analizi... 223 7.3.2 Mikrohavza Bazında Tarımda, Köylülerin Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi Faaliyetlerinin, Projeli Durumda Fayda Masraf Analizi... 223 7.3.3 Tarımsal Faaliyetler Gübre Kullanım Hedefi (Saf Madde)... 225 7.3.4 Fidan, Fide ve Tohumluk Hedefi...2266 7.3.5 Yıllara Göre Ürün Bazında Tarımsal Faaliyet Hedefi... 227 7.3.6 Tarımsal Yatırım Planı... 231 7.3.7 Tarımsal Faaliyetlerin Tesis Termin Planı... 234 7.3.8 Köylere Göre TRGM Kırsal Kalkınma Faaliyetlerinin Dağılımı...2366 7.3.9 Köylere Göre OGM-ORKÖY Faaliyetlerinin Dağılımı...2422 8 PLANLANAN FAALİYETLER ve MALİYETLER...2466 8.1 Doğal Kaynakların Korunması, Rehabilitasyonu ve Sürdürülebilir Yönetimi... 2466 8.2 Köylülerin Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi... 252 9 TOPLAM MALİYET TUTARLARI...26060 9.1 Maliyetlerin Kurumlara Dağılımı... 26060 9.2 Maliyetlerin Faaliyetlere Dağılımı... 2611 9.3 Maliyetlerin Rehabilitasyon ve Gelir Artırıcı Faaliyetlere Dağılımı... 2633 10 FAYDA MALİYET ANALİZİ...2644 11 EKLER... 265 11.1 Haritalar... 2655 11.2 Mikrohavza Planı Ekleri... 2655 IX
X
MiKROHAVZA ÖZETİ Mikrohavza İli ERZURUM Mikrohavza Adı İSPİR KUZEY (UC-17) Mikrohavza İlçesi İSPİR Mikrohavza ı 38.653,96 İlçeye Uzaklığı 22 km Proje Uygulama Yılları 2014-2019 Orman Bölge Müdürlüğü Erzurum İşletme Müdürlüğü Erzurum TORTUM Pafta No G45C1, G45C2, G46A3, G46A4, G46D1, G46D2, G46D3, G46D4 Köy Adı Nüfusu Projeyi Kabul Etme Durumu (Evet/Hayır) Havza Koordinatları X Y Aksu 448 Evet BATI 656485,31 4502848 Çamlıkaya 745 Evet DOĞU 689327,88 4503267 Çatakkaya 73 Evet KUZEY 676004,38 4517592 Taşlıca 17 Evet GÜNEY 675789,63 4491886 Yedigöl 267 Evet Yıldıztepe 49 Evet TOPLAM 1599 İSPİR KUZEY (UC-17) KURUMLARA GÖRE MALİYET DAĞILIMLARI OGM-TM OGM-ORKOY OGM-ADB DKMP GM TRGM-AISS DSİ TOPLAM Maliyet Tutarı (TL) 3.404.038,63 1.376.191,00 - - 995.214,04 4.116.896,13 9.892.339,80 Oranı () 34,4 13,9 - - 10,1 41,6 100 1
2
ÖZET A.1 Erozyon Kontrolü ve Doğal Afetlerin Önlenmesi Faaliyet Adı Kurum Yıl Maliyet T.Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Yıl Maliyet Toprak Muhafaza (tesis) OGM-TM 2015 1.793.933,97 2.872.245,34 1.235.214,96 148.421.111,00 A.1 Erozyon Kontrolü ve Doğal Afetlerin Önlenmesi 2016 1.078.311,38 2015 32.414,95 2016 156.884,91 Toprak Muhafaza (bakım) OGM-TM 2017 139.031,20 443.319,46 190.650,44 22.908.198,64 2018 106.549,48 2019 8.438,91 GENEL TOPLAM 3.315.564,80 1.425.865,39 171.329.309,63 3
F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) OGM-TM Toprak Muhafaza (tesis) 1000 1100 TOPRAK MUHAFAZA AĞAÇLANDIRMASI ÇIPLAK, ZAYIF VE AŞINMIŞ TOP. KOR. GELİŞ. VE BİTKİ. Ha. Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2015 302,24 2.779,06 839.941,75 2016 45,39 2.794,29 126.832,79 2015 1.435,87 664,40 953.992,22 2016 736,93 1.291,14 951.478,59 347,63 966.774,54 415.763,36 49.957.344,98 2.172,80 1.905.470,81 819.451,60 98.463.766,54 2.520,43 2.872.245,35 1.235.214,96 148.421.111,51 Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet OGM-TM Toprak Muhafaza (bakım) 2600 2800 TOPRAK MUHAFAZA AĞAÇLANDIRMASI BAKIMI ÇIPLAK ZAYIF ALANLARIN KORUNMASI GELİŞTİRİLMESİ (BAKIM) Ha. Ha. 2016 302,24 361,44 109.240,67 2017 347,63 262,89 91.386,96 2018 347,63 262,69 91.320,18 2019 45,39 185,92 8.438,91 2015 1.156,88 28,02 32.414,95 2016 1.414,71 33,68 47.644,25 2017 1.414,71 33,68 47.644,25 2018 257,83 59,07 15.229,30 1.042,89 300.386,72 129.181,92 15.522.257,13 4.244,13 142.932,74 61.468,52 7.385.941,50 5.287,02 443.319,46 190.650,44 22.908.198,64 GENEL TOPLAM 3.315.564,81 1.425.865,40 171.329.310,15 4
A.2 Meraların Rehabilitasyonu ve Sürdürülebilir Yönetimi Faaliyet Adı Kurum Yıl Maliyet T.Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) A.2 Meraların Rehabilitasyonu ve Sürdürülebilir Yönetimi Orman İçi Meraların Rehabilitasyonu OGM-TM Yıl Maliyet 2015 29.056,28 2016 59.417,55 88.473,83 38.048,35 4.571.818,42 Orman Dışı Meraların Rehabilitasyonu TRGM-AISS 2015 54.122,50 2016 25.611,54 79.734,04 34.289,79 4.120.196,36 GENEL TOPLAM 168.207,87 72.338,14 8.692.014,78 F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) OGM-TM Orman İçi Meraların Rehabilitasyonu 1500 ORMAN İÇİ MERA REHABİLİTASYONU + YÖNETİMİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2015 222,77 130,43 29.056,28 2016 504,66 117,74 59.417,55 727,43 88.473,83 38.048,35 4.571.818,42 727,43 88.473,83 38.048,35 4.571.818,42 TRGM-AISS Orman Dışı Meraların Rehabilitasyonu 6300 ORMAN DIŞI MERA ALANLARINDA REHABİLİTASYON FAALİYETLERİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2015 735,77 73,56 54.122,50 2016 214,36 119,48 25.611,54 950,13 79.734,04 34.289,79 4.120.196,36 950,13 79.734,04 34.289,79 4.120.196,36 GENEL TOPLAM 168.207,87 72.338,14 8.692.014,78 5
B.1 Küçük Ölçekli Sulama Altyapısının İyileştirilmesi B.1 Küçük Ölçekli Sulama Sulama Altyapısının İyileştirilmesi Faaliyet Adı Kurum Yıl Maliyet T.Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Çiftlik Havuzu DSİ Yıl Maliyet 52.990,63 22.788,73 2.738.250,83 2016 52.990,63 Boru Hattı DSİ 2016 3.792.443,50 3.792.443,50 1.630.948,05 195.971.656,68 Kanal İyileştirme DSİ 2016 271.462,00 271.462,00 116.742,79 14.027.594,05 GENEL TOPLAM 4.116.896,13 1.770.479,56 212.737.501,55 F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) DSİ Çiftlik Havuzu 4300 ÇİFTLİK HAVUZLARI Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 3,00 17.663,54 52.990,63 3,00 52.990,63 22.788,73 2.738.250,83 3,00 52.990,63 22.788,73 2.738.250,83 DSİ Boru Hattı 4500 BORU HATTI Metre Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 32.250,00 117,60 3.792.443,50 32.250,00 3.792.443,50 1.630.948,05 195.971.656,68 32.250,00 3.792.443,50 1.630.948,05 195.971.656,68 DSİ Kanal İyileştirme 4000 BETON KANAL Metre Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 200,00 1.357,31 271.462,00 200,00 271.462,00 116.742,79 14.027.594,05 200,00 271.462,00 116.742,79 14.027.594,05 GENEL TOPLAM 4.116.896,13 1.770.479,56 212.737.501,55 6
B.2 Gelir Getirici Faaliyetler Faaliyet Adı Kurum Yıl Maliyet T.Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Yem Bitkisi Üretimi TRGM-AISS Yıl Maliyet 2016 222.250,00 222.250,00 95.579,07 11.484.601,07 Ahır Koşullarının İyileştirilmesi TRGM-AISS 2016 118.035,00 118.035,00 50.761,19 6.099.369,57 B.2 Gelir Getirici Faaliyetler Seracılığın Geliştirilmesi OGM-ORKÖY 2016 252.320,00 2017 242.865,00 495.185,00 212.955,32 25.588.311,29 Meyvecilik TRGM-AISS 2017 556.150,00 556.150,00 239.173,44 28.738.631,67 Çiftlik Demonstrasyonu TRGM-AISS 2017 19.045,00 19.045,00 8.190,34 984.136,01 Arıcılık OGM-ORKÖY 2017 523.914,00 2018 294.092,00 818.006,00 351.785,15 42.269.842,91 GENEL TOPLAM 2.228.671,00 958.444,50 115.164.892,52 7
F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) TRGM-AISS Yem Bitkisi Üretimi 6800 YEM BİTKİSİ ÜRETİMİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 350,00 635,00 222.250,00 350,00 222.250,00 95.579,07 11.484.601,07 350,00 222.250,00 95.579,07 11.484.601,07 TRGM-AISS Ahır Koşullarının İyileştirilmesi 6500 AHIR ŞARTLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 43,00 2.745,00 118.035,00 43,00 118.035,00 50.761,19 6.099.369,57 43,00 118.035,00 50.761,19 6.099.369,57 Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet OGM- ORKÖY Seracılığın Geliştirilmesi 3200 SERA TESİSİ Ünite 2016 8,00 31.540,00 252.320,00 2017 7,00 34.695,00 242.865,00 15,00 495.185,00 212.955,32 25.588.311,29 15,00 495.185,00 212.955,32 25.588.311,29 TRGM-AISS Meyvecilik 6700 SULUDA MEYVE ÜRETİMİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2017 23.750,00 23,42 556.150,00 23.750,00 556.150,00 239.173,44 28.738.631,67 23.750,00 556.150,00 239.173,44 28.738.631,67 TRGM-AISS Çiftlik Demonstrasyonu 6400 DEMONSTRASYONLAR Da. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2017 8,00 2.380,63 19.045,00 8,00 19.045,00 8.190,34 984.136,01 8,00 19.045,00 8.190,34 984.136,01 Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet OGM- ORKÖY Arıcılık 7200 ARICILIK Ünite 2017 40,00 13.097,85 523.914,00 2018 20,00 14.704,60 294.092,00 60,00 818.006,00 351.785,15 42.269.842,91 60,00 818.006,00 351.785,15 42.269.842,91 GENEL TOPLAM 2.228.671,00 958.444,50 115.164.892,52 8
B.3 Odun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler B.3 Odun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler Faaliyet Adı Kurum Yıl Maliyet T.Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Güneş Enerjili Su Isıtma Tesisi OGM-ORKÖY Yıl Maliyet 2016 63.000,00 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 GENEL TOPLAM 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 OGM-ORKÖY Güneş Enerjili Su Isıtma Tesisi F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) 7300 GÜNEŞ ENERJİLİ SU ISITMA TESİSİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 30,00 2.100,00 63.000,00 30,00 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 30,00 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 GENEL TOPLAM 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 9
DSİ F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Çiftlik Havuzu 4300 ÇİFTLİK HAVUZLARI Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 3,00 17.663,54 52.990,63 3,00 52.990,63 22.788,73 2.738.250,83 3,00 52.990,63 22.788,73 2.738.250,83 Boru Hattı 4500 BORU HATTI Metre Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 32.250,00 117,60 3.792.443,50 32.250,00 3.792.443,50 1.630.948,05 195.971.656,68 32.250,00 3.792.443,50 1.630.948,05 195.971.656,68 Kanal İyileştirme 4000 BETON KANAL Metre Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 200,00 1.357,31 271.462,00 200,00 271.462,00 116.742,79 14.027.594,05 200,00 271.462,00 116.742,79 14.027.594,05 GENEL TOPLAM 4.116.896,13 1.770.479,56 212.737.501,55 10
OGM-ORKÖY F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Seracılığın Geliştirilmesi 3200 SERA TESİSİ Ünite Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 8,00 31.540,00 252.320,00 2017 7,00 34.695,00 242.865,00 15,00 495.185,00 212.955,32 25.588.311,29 15,00 495.185,00 212.955,32 25.588.311,29 Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet Arıcılık 7200 ARICILIK Ünite 2017 40,00 13.097,85 523.914,00 2018 20,00 14.704,60 294.092,00 60,00 818.006,00 351.785,15 42.269.842,91 60,00 818.006,00 351.785,15 42.269.842,91 Güneş Enerjili Su Isıtma Tesisi 7300 GÜNEŞ ENERJİLİ SU ISITMA TESİSİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 30,00 2.100,00 63.000,00 30,00 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 30,00 63.000,00 27.093,28 3.255.477,47 GENEL TOPLAM 1.376.191,00 591.833,74 71.113.631,67 11
OGM-TM F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet Toprak Muhafaza (tesis) 1000 TOPRAK MUHAFAZA AĞAÇLANDIRMASI Ha. 1100 ÇIPLAK, ZAYIF VE AŞINMIŞ TOP. KOR. GELİŞ. VE BİTKİ. Ha. 2015 302,24 2.779,06 839.941,75 2016 45,39 2.794,29 126.832,79 2015 1.435,87 664,40 953.992,22 2016 736,93 1.291,14 951.478,59 347,63 966.774,54 415.763,36 49.957.344,98 2.172,80 1.905.470,81 819.451,60 98.463.766,54 2.520,43 2.872.245,35 1.235.214,96 148.421.111,51 Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet Toprak Muhafaza (bakım) 2600 2800 TOPRAK MUHAFAZA AĞAÇLANDIRMASI BAKIMI ÇIPLAK ZAYIF ALANLARIN KORUNMASI GELİŞTİRİLMESİ (BAKIM) Ha. Ha. 2016 302,24 361,44 109.240,67 2017 347,63 262,89 91.386,96 2018 347,63 262,69 91.320,18 2019 45,39 185,92 8.438,91 2015 1.156,88 28,02 32.414,95 2016 1.414,71 33,68 47.644,25 2017 1.414,71 33,68 47.644,25 2018 257,83 59,07 15.229,30 1.042,89 300.386,72 129.181,92 15.522.257,13 4.244,13 142.932,74 61.468,52 7.385.941,50 5.287,02 443.319,46 190.650,44 22.908.198,64 Orman İçi Meraların Rehabilitasyonu 1500 ORMAN İÇİ MERA REHABİLİTASYONU + YÖNETİMİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2015 222,77 130,43 29.056,28 2016 504,66 117,74 59.417,55 727,43 88.473,83 38.048,35 4.571.818,42 727,43 88.473,83 38.048,35 4.571.818,42 GENEL TOPLAM 3.404.038,64 1.463.913,75 175.901.128,57 12
TRGM-AISS F.Kodu Faaliyet Adı Birim Toplam Program T. Miktar T. Maliyet(TL) Dolar(USD) Yen(JPY) Orman Dışı Meraların Rehabilitasyonu 6300 ORMAN DIŞI MERA ALANLARINDA REHABİLİTASYON FAALİYETLERİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2015 735,77 73,56 54.122,50 2016 214,36 119,48 25.611,54 950,13 79.734,04 34.289,79 4.120.196,36 950,13 79.734,04 34.289,79 4.120.196,36 Yem Bitkisi Üretimi 6800 YEM BİTKİSİ ÜRETİMİ Ha. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 350,00 635,00 222.250,00 350,00 222.250,00 95.579,07 11.484.601,07 350,00 222.250,00 95.579,07 11.484.601,07 Ahır Koşullarının İyileştirilmesi 6500 AHIR ŞARTLARININ İYİLEŞTİRİLMESİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2016 43,00 2.745,00 118.035,00 43,00 118.035,00 50.761,19 6.099.369,57 43,00 118.035,00 50.761,19 6.099.369,57 Meyvecilik 6700 SULUDA MEYVE ÜRETİMİ Adet Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2017 23.750,00 23,42 556.150,00 23.750,00 556.150,00 239.173,44 28.738.631,67 23.750,00 556.150,00 239.173,44 28.738.631,67 Çiftlik Demonstrasyonu 6400 DEMONSTRASYONLAR Da. Yıl Miktar B. Maliyet Maliyet 2017 8,00 2.380,63 19.045,00 8,00 19.045,00 8.190,34 984.136,01 8,00 19.045,00 8.190,34 984.136,01 GENEL TOPLAM 995.214,04 427.993,82 51.426.934,68 13
MİKROHAVZA PLANI 1 MİKROHAVZANIN ALANI, KÖYLERİ VE NÜFUSLARI z Mikrohavza İli ERZURUM Mikrohavza Adı İSPİR KUZEY (UC-17) Mikrohavza İlçesi İSPİR Mikrohavza ı 38.653,96 Ha. İlçeye Uzaklığı 22 km Proje Uygulama Yılları 2014-2019 Orman Bölge Müdürlüğü Erzurum Pafta No İşletme Müdürlüğü Erzurum TORTUM G45C1, G45C2, G46A3, G46A4, G46D1, G46D2, G46D3, G46D4 Köy Adı Nüfusu Aksu 448 Çamlıkaya 745 Çatakkaya 73 Taşlıca 17 Yedigöl 267 Yıldıztepe 49 TOPLAM 1599 Projeyi Kabul Etme Durumu (Evet/Hayır) Havza Koordinatları X Y Evet BATI 656485,31 4502848 Evet DOĞU 689327,88 4503267 Evet KUZEY 676004,38 4517592 Evet GÜNEY 675789,63 4491886 Evet 14
1.1 MİKROHAVZANIN GENEL TANIMI İspir Kuzey Mikrohavzası Erzurum İli İspir ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Mikrohavza fitocoğrafik bölge olarak İran-Turan fitocoğrafik bölgesi sınırında, Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesi içerisinde yer almaktadır. Zoocoğrafik bölge olarak Palearktik bölge içinde Doğu Anadolu zoocoğrafik bölgesi içinde kalmaktadır. Mikrohavza coğrafi olarak Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Mikrohavza Çoruh Nehri Havzası içinde bulunmaktadır. Mikrohavzanın genel alanı; 38.653,96 hektardır. Yönlere göre koordinatları aşağıdaki gibidir; Yönler X Y Kuzey 676.004,38 4.517.592 Doğu 689.327,88 4.503.267 Güney 675.789,63 4.491.886 Batı 656.485,31 4.502.848 Mikrohavzanın yönlere göre sınırları; Doğusu; Soğanlı Tepe, Müsürügünbaşı Tepe, Amanipurkur Tepe. Kuzeyi; Kavuns Tepe, Kalkanlı Tepe, Biblaz Tepe, Kızılkaya Tepe. Batısı; Leş Tepe, Karaçelle Tepe, Söğütlü Tepe, Gölkuşaklı Tepe, Yazılıtaş Tepe, Bahçecik Tepe, Demirkazık Tepe. Güneyi; Çoruh Nehri Mikrohavzada orman ve mera alanları ile birlikte su kaynakları ve Çoruh Nehri) doğal kaynaklardır. Tarım alanları da alanda önemli bir büyüklüğe sahiptir. Mikrohavza Erzurum Orman Bölge Müdürlüğü, Erzurum Orman İşletme Müdürlüğü, Çamlıkaya Orman İşletme Şefliği sınırları içinde yer almaktadır. Ayrıca Orman ve Su İşleri Bakanlığı XIII. Bölge Müdürlüğü, Erzurum Şube Müdürlüğü sorumluluk alanında bulunmaktadır. Mikrohavza; Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) açısından bölgede Erzurum merkezli 8. Bölge Müdürlüğü sorumluluk alanında bulunmaktadır. Tarım Reformu Genel Müdürlüğü faaliyetleri açısından Erzurum Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, İspir Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü sorumluluk alanında bulunmaktadır. İspir Kuzey (UC-17) Mikrohavzası (MH), Erzurum ili sınırları içinde yer almaktadır. Mikrohavzada 6 adet köy bulunmakta olup bunların hepsi (Aksu, Çamlıkaya, Çatakkaya, Taşlıca, Yedigöl, Yıldıztepe) proje kapsamında yer almaktadır. Bakanlar Kurulu nun 07.09.2005 tarih ve 2005/9453 sayılı kararı ile İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak ilan 63.130,00 Hektarlık alanın bir bölümü İspir Kuzey Mikrohavzası sınırları içerisinde yer almaktadır. Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Gelişme ve Yönetim Planı 2008 15
yılında hazırlanmıştır. Planda, Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının koruma ve yönetim gerektiren degerleri şu şekilde sıralanmıştır; Çengel Boynuzlu Dag Keçisi, Yaban Keçisi, Kırmızı Benekli Doğal Alabalık, Buzul Gölleri ve Çoruh Vadisi. Bu değerlerin, sorunların ve tehditlerin degerlendirilmesine dayalı olarak Verçenik Dağı YHGS nın yönetimi için ana yaklaşımlar belirlenmiştir. Planda, ın Vizyonu; Bütüncül ve katılımcı bir yaklaşım içerisinde koruma kullanma dengesi gözetilerek geliştirilen stratejik ve fiziki kararlar ile alanın gösterge türleri olan yaban keçisi ile çengel boynuzlu dağ keçisinin popülasyonunun gelişiminin ve devamlılıgının saglanabilmesi için gerekli olan alan içerisindeki habitatların ve ekolojik ortamların devamlılığını sağlamak, kırmızı benekli doğal alabalıgın popülasyonunun gelişimi için buzul gölleri ve akarsu ekosistemlerinin devamlılığını sağlamak ve bölgenin sosyo-ekonomik yapısı üzerinde önemli derecede etkiye sahip doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlayarak İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası sınırları içerisinde planlı gelişimi saglamak olarak belirtilmiştir. Bu vizyonu gerçekleştirebilmek, alandaki değerlerin devamlılığını sağlamak ve tehditleri ortadan kaldırmak için Programlar, Hedefler, Alt- Programlar ve Stratejik Amaçlar tanımlanmış ve Uygulama Planı ile İzleme Programı yapılmıştır. Gelişme ve Yönetim Planı nda Yaban Hayatı Geliştirme Sahası üç bölgeye (Mutlak Koruma Bölgesi (MKB), Hassas Kullanım Bölgesi (HKB), Sürdürülebilir Kullanım Bölgesi (SKB)) ayrılmış ve bu alanlara ilişkin yönetim ilkeleri belirtilmiştir. İspir Kuzey (UC-17) Mikrohavzası (MH), Erzurum ili sınırları içinde yer almaktadır. İspir ilçeşinin ilçe merkezi ve belde/köy nüfusları toplamı 16.338 kişidir. Bu nüfusun 8.049 u (49,3) erkek ve 8.289 u (50,7) kadındır. Kadın erkek ve kadın nüfusu arasında denge bulunmaktadır. Çizelge 1.1.1:İspir İlçesi Nüfus Bilgileri Kaynak:2012 (ADNKS) İlçelere göre ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu 2012 (ADNKS) İl/İlçe merkezi Belde/Köy Toplam Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın İspir 6.570 3.399 3.171 9.768 4.650 5118 16.338 8.049 8.289 TOPLAM 6.570 3.399 3.171 9.768 4.650 5118 16.338 8.049 8.289 Çoruh Nehri Havzasında yer alan MH içinde yer alan köyler; Aksu, Çamlıkaya, Çatakkaya, Taşlıca, Yedigöl ve Yıldıztepe köyleridir. TUIK in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile elde edilen verilere bakıldığında; havzanın proje köylerinin kayıtlı toplam nüfusunun 1599 kişi olduğu görülmektedir. 16
Çizelge 1.1.2:İspir Kuzey Mikrohavzası Proje Köyleri Nüfus Bilgileri Kaynak:2012 (ADNKS) Köy Adı Toplam Nüfus TÜİK Verileri (Nüfus Sayısı) Erkek Kadın Aksu 448 208 240 Çamlıkaya 745 345 400 Çatakkaya 73 35 38 Taşlıca 17 9 8 Yedigöl 267 128 139 Yıldıztepe 49 23 26 TOPLAM 1599 748 851 Bilindiği gibi ülkemizde köylerin yaz ve kış aylarındaki nüfus varlığı farklılık göstermektedir. Bu nedenle ADNKS verilerine ek olarak muhtarlardan köylerin yaz ve kış aylarındaki hane ve nüfus sayıları öğrenilmiştir. Çizelge 1.1.3 den görüleceği üzere Mikrohavza köylerinin hane sayısı ve buna bağlı olarak nüfus sayısı yaz aylarında artmaktadır. Çizelge 1.1.3:İspir Kuzey Mikrohavzası Yaz-Kış Hane ve Nüfus Bilgiler Kaynak:Muhtar verileri İSPİR KUZEY Nüfus Hane Sayısı Kış Yaz Kış Yaz Fark Fark Aksu 470 2570 192 350 158 45 Çamlıkaya 250 5000 300 750 450 60 Çatakkaya 79 200 35 55 20 36 Taşlıca 22 60 8 20 12 60 Yedigöl 500 1000 100 250 150 60 Yıldıztepe 70 150 23 45 22 49 TOPLAM 1391 8980 658 1470 812 55 İspir Kuzey Mikrohavzası köylerinin kış nüfusları ile resmi veriler uyum göstermektedir. Çizelge 1.1.4 de görüleceği üzere, Mikrohavza köylerinin hane sayısı ve buna bağlı olarak nüfus sayısı yaz aylarında artmakta olup; bunun başlıca nedeni, ekonomik nedenlerle yakın veya büyük şehirlere göç etmiş ailelerin yaz aylarında köylerine geri gelerek tarımsal faaliyetlerde bulunmalarıdır. Bazı aileler tarımsal faaliyetlerde bulunmasalar da, köylerinde yaz tatilini geçirmek için gelmektedirler. Bu kesime yörede yazlıkçılar adı verilmektedir. Yaz kış nüfus sayısı farklılığı MH içerisinde en çok Taşlıca, Yedigöl ve Çamlıkaya da görülmektedir. Mikro Havzada köylerin bazılarında genç nüfus azlığı dikkat çekicidir. Bunun da nedeni genç nüfusun ekonomik nedenlerle şehirlere gitmesindendir.genç nüfusun en yoğun olduğu köy 150 (56,2) ile Yedigöl köyüdür. Aksu Köyü 180 (40) genç nüfusla oransal olarak ikinci sırada yer almaktadır. Çamlıkaya ve Yıldıztepe köylerinde genç nüfus ile ilgili bilgi muhtarlardan alınamamıştır. 17
Mikrohavza köylerinde köyün yakınına kadar yollar asfalt olup, köy içi yollar stabilize ya da topraktır. Çamlıkaya ve Taşlıca İspir İlçesine en yakın köylerdir. İlçe merkezine en uzak köy Yıldıztepe köyüdür. Çizelge 1.1.4: İspir Kuzey Mikro Havzası Köylerinin Yol Durumu ve İspir ilçe merkezine uzaklığı Kaynak: Muhtar verileri Köy Adı Yol Durumu İspir İlçe Merkezine Uzaklık (Süre) Aksu Köy içi stabilize 31 Km Çamlıkaya Köy içi toprak 23 Km Çatakkaya Stabilize, toprak 31 Km Taşlıca Köy içi toprak 30 Km Yedigöl Köy içi toprak 30 Km Yıldıztepe Köy içi stabilize 35 km Aksu, Çamlıkaya ve Çatakkaya köylerinde minibüs ve servis şeklinde toplu taşıma veya özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır. Diğer köyler ise özel araç, taksi veya diğer köylerin servisleri ile İspir İlçe Merkezine ulaşım sağlamaktadırlar. Taşlıca köyü dışında kalan köylerin kış aylarında yolları kardan dolayı kapanmaktadır. Köy yolları kapandığında yolların açılması bekleniyor veya yayan yada atlı yolun kapanmayan yerine kadar gidilmektedir. Tüm köylerde camii, okul gibi ortak kullanım alanlarının bakım, onarım, elektrik ve telefon masrafları gibi giderleri vardır. Bayanlar ortak kullanım yerlerinin temizliğinde yardımcı olmaktadırlar. Köylerde ramazan ayında ortak iftar yemeği düzenlemek ve bahar aylarında piknik yapmak dışında sosyal bir etkinlik bulunmamaktadır. Aksu köyünde Aksu Vadisi Şenlikleri ve boğa güreşlerine katılım gibi faaliyetler bulunmaktadır. 1.2 MH PLAN ÇALIŞMASI AŞAMASINDA YAPILACAK UYGULAMALAR 1.2.1 Doğal Kaynakların Rehabilitasyonu Faaliyetleri İspir Kuzey mikrohavzasında doğal kaynaklar toprak ve akarsuların yanında orman ve mera alanlarıdır. Çoruh Nehri alandaki en önemli doğal kaynak olarak göze çarpmaktadır. Mikrohavzada bulunan tarım alanları da diğer bir doğal kaynak olarak halkın geçimine destek sağlamaktadır. Mikrohavzadaki doğal kaynaklar, dik yamaçlar, sığ ve düşük verimlilikte toprak, yetersiz yağış, şiddetli ve uzun kışlar gibi doğa karakteristikleri nedeniyle bozulmuş ve bu bozulma ormandan yapacak ve yakacak odun temini, aşırı hayvan 18
otlatma ve yanlış arazi kullanımı gibi insan faaliyetleriyle hızlandırılmıştır. Orman alanları ve ağaçlandırmaya uygun alanların bir bölümü yerel halkın geleneksel alışkanlıkları ve özellikle mera olarak kullanım talebi nedeniyle sosyal baskı sonucu ağaçlandırılamamıştır. Ancak mikrohavzada toprak muhafaza tedbirleri çerçevesinde belli alanlarda az da olsa ağaçlandırma faaliyetleri yapılmıştır. Doğal kaynaklarda görülen bozulmanın durdurulmaması ve geri döndürülmemesi durumunda zaman içinde erozyon ve toprak kaybı artacaktır. Doğal kaynakların bozulması yerel halkın düşük verimde geçinmesine neden olacak ve bu da kırsal yoksulluğu artıracaktır. İnsanlar da doğal kaynaklara daha bağımlı hale gelecek ve bu yüzden doğal kaynaklar daha da bozulacaktır. Bu kısır döngünün kırılması ve geriye döndürülmesi amacıyla bozulan doğal dengenin tekrar oluşturulması, doğal kaynakların iyileştirilmesi ve erozyonun önlenmesi gerekmektedir. Planda bu amaçla hem doğal kaynakların iyileştirilmesi ve erozyonun önlenmesine yönelik faaliyetler, hem de kırsal yoksulluğun azaltılmasına yönelik faaliyetler planlanmıştır. Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürebilir yönetimi kapsamında Erozyon Kontrolü ve Doğal Afetlerin Önlenmesi ile Meraların Rehabilitasyonu ve Sürdürülebilir Yönetiminin sağlanması hedeflenmiştir. Doğal dengenin bozulmasına neden olan insan müdahalelerinin durdurulması, mevcut bitki örtüsünün geliştirilmesi, bitki örtüsü tesis edilmesi ve yüzeysel akışın ve rusubat taşınmasının kontrol altına alınması yoluyla Erozyon Kontrolü ve Doğal Afetlerin Önlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda Toprak Muhafaza (yamaç ve oyuntu ıslahı) tedbirleri kapsamında; teraslama, fidan dikimi, tohum ekimi, eşik yapımı, dikenli tel çit çekilmesi, koruma ile bitki örtüsünün geliştirilmesi ve çalışma yapılan sahaların köy tüzel kişiliği ile korunması faaliyetleri planlanmıştır. Dikim yapılması planlanan türlerin aynı zamanda yerel halkın ekonomisine katkı sağlaması amaçlandığından Sarıçam ın yanı sıra Alıç, Kuşburnu ve Ahlat türleri de kullanılmıştır. Toprak işlemesinde yöredeki yaşlı nüfus nedeniyle işgücü sorunu bulunması ve ağaçlandırma tekniği açısından daha başarılı olması nedeniyle genel olarak makineli toprak işleme yöntemi benimsenmiş, bir alanda da işçiyle toprak işleme yöntemi planlanmıştır. Oyuntularda, taban ve kıyı oyulmasının önlenmesi ve yukarı havzadan gelen materyalin tutulması için enine tesisler planlanmıştır. Bu amaç ile oyuntularda kuru duvar eşik, örmeli eşik ve galvanizli kafes tel eşik yapılacaktır. Meraların Rehabilitasyonu ve Sürdürülebilir Yönetimi kapsamında, mera alanlarında bozulmayı önlemek ve ot verimini arttırmak amaçlı münavebeli otlatma teşvik teşvik edilmiş ve hayvan barınağı, gölgelik, sıvat ve su isale hattı ile meraya ulaşım amaçlı servis yolları planlanmıştır. Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ile örtüşen mikrohavza alanlarının planlamasında YHGS Gelişme ve Yönetim Planı ilkeleri dikkate alınmıştır. 19
1.2.2 Gelir Getirici Faaliyetler veodun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi çalışmalarına konu olan 13 Mikrohavzanın ortak özellikleri; Çoruh Nehri Havzası nda özellikle toprak erozyonu bakımından ciddi bir doğal kaynak bozulumu vardır, Bölgede istihdam olanakları sınırlıdır, Tarım ve hayvancılık alanında verimlilik düzeyi düşük ve gelir azdır, Mikrohavza köylerinden büyük insan göçü vardır. Projenin genel amacı; Çoruh Nehri Havzasında entegre rehabilitasyon ve bitki örtüsü, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve muhtelif gelir getirici faaliyetlerle geçimin iyileştirilmesi sayesinde doğal kaynakların korunması ve fakirliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktır Doğal kaynakların bozulması ve fakirlik arasında bir kısır döngü bulunmaktadır. Doğal kaynakların bozulması köylülerin düşük verimde geçinmesine neden olmakta ve bu da halkın fakirliğini artırmaktadır. İnsanlar da doğal kaynaklara daha bağımlı hale gelmekte ve bu yüzden doğal kaynaklara daha çok kullanmakta ve doğal kaynaklar daha fazla bozulmaktadır. Doğru bir havza yönetimini gerçekleştirmek ve sürdürülebilir gelir kaynağı yaratmak için bu kısır döngünün kırılması zorunludur. Proje ile, toprak ve su kaynakları dahil olmak üzere entegre havza rehabilitasyonunun sağlanması, kırsal kesimde yaşayanların yaşam koşullarının iyileştirilmesi, toprağın korunması, bozuk ormanların rehabilitasyonu ve doğal afetlerin (çığ, sel ve taşkın kontrolü) önlenmesi hedeflenmektedir. Geçim şartlarının iyileştirilmesinin çalışmalarının amacı, orman içi ve dışı meralarda aşırı otlatma, aşırı ve yasak odun kesimi, tarım ve hayvancılığın düşük verimliliği, uygun olmayan ürün pazarlama, yetersiz alt yapı ve bazı daha temel nedenler gibi sorunlara karşı geniş çözüm seçenekleri sunarak Proje sahasındaki yerel halkın yaşam şartlarının iyileştirilmesinin sağlanmasıdır. Mikrohavzanın en önemli sorunu, özellikle son yıllardaki kuraklığın da etkisiyle tarımsal sulama suyu azlığıdır. Mikrohavzanın ana gelir kaynağı hayvancılıktır. Buna bağlı olarak yem bitkileri yetiştiriciliği ve kaba yem ihtiyacını karşılamak için çayırlardan ot biçimi önemli bir uğraştır. Hayvansal ürünlerin fazlasının pazarlanması yapılabilmektedir. Buğday, arpa gibi buğdaygillerde üretim çok azalmıştır. Köyler dışındaki alanlarda yaban hayvanı zararı (ayı ve domuz) nedeniyle tarımsal üretim faaliyetleri çok sınırlıdır. Mikrohavzada arıcılık da önemli bir gelir kaynağıdır. Zengin flora varlığı arıcılık için önemlidir. Arıcılıkta yaban hayvanı zararı (ayı) önemli boyutlardadır. 20
Meyvecilik ve sebzecilik genelde bostan şeklinde aile ihtiyacı için yetiştirilirken fasulye, patates, ceviz ve dut (dut kurusu ve pekmez olarak) ticari olarak yetiştirilmektedir. Başta kiraz olmak üzere meyveciliğe ve seracılığa talep vardır. Aksu Köyünde, Aksu Vadisi ve Köyleri Doğal Yaşamı Koruma ve Kültür Derneği tarafından Aksu Vadisi Löbiye Şenliği düzenlenmektedir. Odun dışı orman ürenleri bakımından zengin olan Mikrohavza da kiriş, çakşır, kızambık, kekik, böğürtlen, kuşburnu, dağ çileği, alıç, kızılcık, ıhlamur, üvez, soğanlı/yumrulu süs bitkileri gibi bitkilerden bazıları toplanarak ev ihtiyacı için değerlendirilmektedir. MH da Gelir Getirici ve Odun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler kapsamında genel olarak aşağıda belirtilen faaliyetler gerçekleştirilebilir; -Hayvancılığın geliştirilmesi kapsamında yem bitkileri üretiminin geliştirilmesi ve ahır şartlarının iyileştirilmesi çalışmaları, -Ceviz, dut, kiraz başta olmak üzere meyve yetiştiriciliği üretiminin artırılması ve süs bitkileri üretimini desteklemek için sınırlı sayıda seracılık desteği, -Meyveciliği teşvik amacı ile demonstrasyon çalışmaları, -Yaban havyan zararına karşı elektro şoklu tel çit uygulaması, -Mikrohavza tıbbi bitkiler ve diğer ODOÜ bakımından zengin olduğundan değerlendirme imkânlarının araştırılması, -Köylerde ortak kullanım için reçel yapım evi tesisi, -Güneş enerjili su ısıtma sistemi tesisi. İspir Kuzey Mikrohavzasındaki doğal kaynakların korunması, iyileştirilmesi ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi yanı sıra kırsal kesimde yaşayan halkın yaşam seviyelerinin iyileştirilmesi ve aile bütçelerine ek gelir sağlanması amacıyla gelir getirici faaliyetler uygulanacaktır. Tahrip olmuş beton kanalların, tamirlerini yaparak tesisi faal hale getirmek ile ekonomik faaliyet alanı tarım olan yörede, çiftçilerin gelirlerini yükseltmek, toprak ve suyun korunarak kullanılmasını sağlamak, su israfını önlemek, birim maliyetini düşürmek, üretim ve verimde kalite ve niteliklerini yükselterek, çiftçilerin hayat standartlarını yükseltmek hedeflenmektedir. Bu program, arazi demonstrasyonları vasıtasıyla, kırsal halkın ana gelir kaynakları olan tarım ve hayvancılık konularında teknik gelişmelerin yayım ve tanıtımını hedeflemektedir. Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi havzadaki hedef grubun gelirlerini arttırıcı çalışmaları da kapsamaktadır. Yem Bitkileri Üretimi Yem Bitkileri Üretiminin Arttırılması çalışmalarının amacı, yeterli miktarda hayvan beslenmesinin tüm yıl içine dağıtılmasını sağlayarak, doğal vejetasyon üzerine ağır zarar veren erken mevsim (ilkbahar) hayvan otlatmasının etkisinin azaltılmasıdır. Yem Bitkileri Üretiminin Arttırılması çalışmalarında bütün mikro mavzalar hedeflenecektir. 21
Yem bitkileri üretimindeki artış sadece otlatma baskısının azaltılmasını sağlamayacak aynı zamanda hayvancılıkta verimi artıracak ve çiftçilerin hayvan bakımı yüklerini de azaltacaktır. Sulanan ve yeni sulamaya açılacak alanlarda yonca ekimi, sulanamayan alanlarda ise korunga ve fiğ ekimi teşvik edilecektir. Yem bitkileri ekiminin yaygınlaştırılması sayesinde hayvancılık için kaba yem ihtiyacı talebi kaliteli yem bitkileri ile karşılanarak hayvancılıktan elde edilen gelir arttırılacaktır. Yem bitkileri ekiminin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması ile meralar üzerindeki baskı nispeten azalacaktır. Meyveciliğin Geliştirilmesi Amacı Proje sahasının özel ürünü olabilecek potansiyele sahip, meyvelerin özellikle turfanda ve/veya organik yetiştiriciliği yapılarak, bahçe tarımının desteklenmesi yoluyla tarımın karlılığının artırılmasıdır. Meyve yetiştiriciliğine uygun olmayan doğal şartların bulunduğu Mikrohavzalar hariç diğer mikro mavzalar da çalışmalar yapılacaktır. Geleneksel küçük ölçekli, dağınık/kötü durumda olan ve bakımı iyi yapılmayan bahçelerin iyileştirilmiş hale dönüştürülmesi ile meyve verimliliği artacaktır. Havzada kapama meyve bahçesi tesisi yeni yapılmaya başlanmıştır. Bilindiği gibi meyveciliğin gelir getirici bir faaliyete dönüşmesi için belli bir büyüklüğe gelmesi gerekir. Havzada genel düşünce sulanabilen araziye birkaç meyve fidanı dikmek şeklindedir. Bu yaklaşım meyveciliğin hane tüketimine yönelik olmasına neden olmaktadır. Meyveciliğin gelir getirici bir faaliyete dönüşmesi için uygun arazisi ve sulama olanağı olan üreticilere pazara yönelik kapama meyve bahçesi tesisi kurulmalı ve bu şekilde gelir elde etmeleri sağlanmalıdır. Havzada kapama kiraz, elma, armut bahçeleri tesis edilmelidir. Tesis edilecek bahçelerin pazara yönelik olması için tek tür meyve fidanından kurulması önemlidir. Kapama meyve bahçelerinde bodur tipi fidanlar kullanılmalıdır. Bodur tip meyveciliğin işçilik, bakım, budama gibi maliyetler açısından avantajları vardır. Bodur ve yarı bodur fidanlarla tesis edilecek meyve bahçelerine damlama sulama sistemlerinin kurulması sulama suyundan tasarruf sağlayacaktır. Bodur ve yarı bodur fidanlar daha erken meyve verdiklerinden üreticilerin daha kısa sürede gelir elde etmeleri sağlanacaktır. Örtü Altı Sebzeciliği Geliştirme Örtü Altı Sebzeciliği Geliştirme çalışmalarının amacı, Seracılığın bölgede sokulması desteklenmesi yoluyla ürün çeşitliliği sağlayarak ve üretim süresini uzatarak tarımsal karlılığın ve verimliliğin artırılmasıdır. Bu çalışmalar için, çok şiddetli kış şartları ve/veya yüksek rakımı olan Mikrohavzalar hariç, Mikrohavzaların çoğu hedeflenecektir. Bu çalışmalardan ele alınacak ürünlerde üretim miktarında artış ve üretim süresinin uzatılması hedeflenmektedir. 22
Proje alanında hanelerin yaptığı sebzecilik aile tüketimine yöneliktir. Örtü altı sebzecilik çalışmaları ile birim alandan daha fazla ürün alınarak aile gelirine katkı sunulacaktır. Örtü altı sebzecilikte kaliteli ve verimli fideler kullanılarak metrekareden 40-50 kg sebze alınabilecektir. Hayvan Barınaklarını İyileştirme Hayvan Barınaklarını İyileştirme çalışmalarının amacı ahırlarda hayvan sağlığı ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi yoluyla hayvancılık verimliliğinin artırılmasıdır. Hayvan Barınaklarını İyileştirme çalışmalarında bütün mikro mavzalar hedeflenecektir. Hayvan Barınaklarını İyileştirmesinden hayvan sağlığı şartlarının iyileştirilmesi yoluyla veterinerlik ve ilaç maliyetlerinin azaltılması yanında buzağı, inek ve süt üretimi satış değeri olarak hayvancılık verimliliğinde artış beklenmektedir. Hayvanların yaşadıkları ortamların çevresel etmenleri şöyle sıralanabilir; iklimsel, fiziksel, kimyasal, sosyal ve mikrobiyolojik. Hayvan barınaklarının projelendirilmesinde bu etmenlerin çok iyi değerlendirilmesi gerekir. Çünkü çevre koşulları hayvanların sağlığı ve verimlerinin yanı sıra, barınakların yapısal özellikleri ve maliyeti üzerinde de etkili olabilmektedir. İklimsel çevre koşulları hayvanların fizyolojisi üzerinde etkili olup vücut sıcaklığını, hayvanların oksijen oranı ve diğer yaşamsal göstergelerini etkilemektedir. Bu özelliklerin değişimi ise yem ve su tüketim miktarını etkileyerek hayvanın performansında değişmeye neden olmaktadır. Havzada yapılan köy ziyaretlerinde çiftçilerin hayvan barınakları incelenmiş ve üreticilerden uygulamalar hakkında bilgiler alınmıştır. Son yıllarda yapılan barınaklar biraz daha iyi ve tekniğine uygun yapılmıştır. Ancak diğer barınakların koşulları iyi değildir. Bu barınaklar üzerinde iyileştirme ve geliştirme çalışmaları ile hayvancılıktan elde edilecek gelir arttırılacaktır. Arıcılık Arıcılığın desteklenmesi çalışmaları ile doğal vejetasyona ve toprak kaynağına geleneksel tarım ve hayvan yetiştiriciliğinden daha fazla yoğun otlatma baskısına neden olmayan arıcılığı alternatif gelir kaynağı olarak geliştirmek amaçlanmıştır. Arıcılığın desteklenmesi çalışmaları için bütün Mikrohavzalar hedeflenecektir Arıcılığın geliştirilmesi çalışmalarından, bal üretimi ve satışı ile yeni arı kolonisi sayısı artırılması beklenmektedir. Arıcılık; bitkisel kaynakları, arıyı ve emeği birlikte kullanarak, bal, polen, arı sütü, propolis, arı zehiri gibi ürünler ile ana arı, oğul, paket arı gibi canlı materyal üretme faaliyetidir. Arıcılık arazi gerektirmeden yapılan, teknik bilgi gerektiren ve gezginci yapıldığı takdirde hayvancılık kadar gelir getiren bir geçim kaynağıdır. Kırsal istihdamda ve hane halkı beslenmesinde önemli bir faaliyet alanıdır. Havzada 23