KAZIKLI YAPILAR ETRAFINDAKİ AKIM ALANININ ARAŞTIRILMASI



Benzer belgeler
AÇIK TİPTEN RIHTIMLARDA ETKİLİ GEMİ PERVANE JETLERİNİN HİDRODİNAMİĞİ

BATIK JET AKIMI ETKİSİNDE BİR KAZIK ETRAFINDAKİ AKIM ALANININ HİDRODİNAMİĞİ

PERVANE JETİNİN SEVLERDE MEYDANA GETİRDİĞİ EROZYON

Köprü Yan Ayaklarının Oluşturduğu Daralmanın Atnalı Vorteks Sistemi ve Oyulmaya Etkisinin DES Modellemesi ile İncelenmesi

SIĞ SUDA YAN YANA SIRALI İKİ SİLİNDİR ARKASINDA OLUŞAN AKIŞ YAPISININ PASİF YÖNTEMLE KONTROLÜ 1

Farklı geometrilerdeki köprü kenar ayakları etrafındaki hız dağılımının sayısal incelenmesi

ISSN : Hatay-Turkey

Abs tract: Key Words: Meral ÖZEL Nesrin İLGİN

UVP ALGILAYICILARI KULLANILARAK SU ALTI BORUSU ALTINDAKİ OYULMALARIN ZAMANLA DEĞİŞİMLERİNİN DENEYSEL ARAŞTIRILMASI

AÇIK KANAL AKIMINDA PÜRÜZLÜLÜK ÜZERİNDE TÜRBÜLANS BÜYÜKLÜKLERİ

PERFORE KIYI DUVARLARININ HİDROLİK PERFORMANSI

AÇIK KANAL AKIMLARINDA HIZ DAĞILIMININ ENTROPY YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ. Mehmet Ardıçlıoğlu. Ali İhsan Şentürk. Galip Seçkin

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

DÜZENLİ AKINTI DURUMUNDA TABANA OTURAN VE YARI GÖMÜLÜ ELİPTİK BİR SİLİNDİR ETRAFINDAKİ AKIMIN SAYISAL İNCELENMESİ

Sigma 2006/1 Araştırma Makalesi / Research Article DETERMINATION OF SCOUR DEPTHS AROUND SIDE-WEIR ON AN ALLUVIAL RIVERS

HİDROLİK. Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU

τ s =0.76 ρghj o τ cs = τ cb { 1 Sin

Kıvrımlı Alluvial Kanallara Yerleştirilen Yan Savakların Etrafındaki Yerel Oyulmalar *

SIĞLAŞMA BÖLGESİNDE DENİZALTI BORU HATLARI ALTINDA YEREL OYULMA

Geçirimsiz Bir Taban Yakınındaki Başlıklı Bir Boru Hattı Etrafındaki Akımın Deneysel ve Sayısal Olarak İncelenmesi

TOA06 SÜRÜKLENME KANALLI TAŞKIN YATAKLARDA MİNİMUM TAŞKINLAŞMA HIZININ BELİRLENMESİ

Bölüm 5: Sonlu Kontrol Hacmi Analizi

FLUID MECHANICS PRESSURE AND MOMENTUM FORCES A-PRESSURE FORCES. Example

Ürkmez Barajı Çarpıtılmış Modelinde Ani Göçme Sonucu Oluşan Taşkın Dalgalarının Deneysel Araştırılması

AÇIK KANAL AKIMI. Hopa Yukarı Sundura Deresi-ARTVİN

GENİŞ BAŞLIKLI SAVAK ETRAFINDAKİ AKIMIN İNCELENMESİ

DÖRTGEN DELİKLİ KOMPOZİT LEVHALARDA ELASTO- PLASTİK GERİLME ANALİZİ

Makina Mühendisliği Bölümü Makine Laboratuarı

Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi

Silindir Arkasındaki Akış Yapısının Delikli Silindirle Pasif Kontrolü

L KESİTLİ KİRİŞTE KAYMA MERKEZİNİN ANSYS İLE VE DENEYSEL YOLLA BULUNMASI

DÖKMETAŞ TİPİ DALGAKIRAN YAKININDA TÜRBÜLANS KARAKTERİSTİKLERİNİN DENEYSEL OLARAK BELİRLENMESİ

SİLİNDİR SAVAKLAR İÇİN SAVAK KATSAYISI

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

AKARSU KIVRIMLARINDA MEYDANA GELEN TABAN TOPOĞRAFYASI VE YEREL OYULMA İLE İLİŞKİSİ

KIZILIRMAK NEHRİ TAŞKIN RİSK HARİTALARI VE ÇORUM-OBRUK BARAJI MANSABI KIZILIRMAK YATAK TANZİMİ

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK490 Makine Laboratuarı Dersi Akışkanlar Mekaniği Deneyi

Numerical Investigation of the Effect of Needle Tilting Angle on Irrigant Flow Inside the Tooth Root Canal

Derin Çekme İşlemi Üzerine Kalıp Geometrisinin Etkisinin Sonlu Elemanlar Analizi

AKIŞ REJİMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI KRİTİK DERİNLİK KAVRAMI

BİNALARDA KISA KOLONA ETKİ EDEN PARAMETRELERİN İNCELENMESİ

DAİRESEL KESİTLİ BORULARDA TÜRBÜLANSLI AKIŞIN SAYISAL ARAŞTIRILMASI

BİR SOĞUK DEPOLAMA TANKI İÇERİSİNDEKİ SİLİNDİR POZİSYONLARININ BUZ OLUŞUMUNA ETKİSİNİN SAYISAL OLARAK İNCELENMESİ

İÇ CİDARI ISLANMAZ MALZEME İLE KAPLI DAİRESEL BİR BORU İÇİNDEN GEÇEN SUYUN LAMİNER BÖLGEDEKİ BASINÇ DÜŞÜMÜNÜN TEORİK ve DENEYSEL İNCELENMESİ

Bartın Üniversitesi Mühendislik ve Teknoloji Bilimleri Dergisi

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

KARE KESĠTLĠ KÖPRÜ ORTA AYAĞI ETRAFINDA ZAMANLA DEĞĠġEN AKIM NEDENĠYLE OLUġAN YEREL OYULMALAR

FARKLI TİPLERDEKİ YAPAY RESİFLERİN KIYI PROFİLİNE ETKİSİ

Radyatör Arkalarına Yerleştirilen Yansıtıcı Yüzeylerin Radyatör Etkisi

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. fatihay@fatihay.net

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUARI

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

SU ALTI BORUSU ALTINDAKİ OYULMALARIN ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN DENEYSEL VE SAYISAL ARAŞTIRILMASI

Sigma Vol./Cilt 25 Issue/Sayı 1 Araştırma Makalesi / Research Article INVESTIGATION OF CIRCULAR JET FLOWS ADDED A CONICAL MATTER

İSTANBUL BOĞAZI SU SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİNİN MODELLENMESİ. Berna AYAT. İstanbul, Türkiye

YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM

AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ

İnşaat Mühendisliği Bölümü UYGULAMA 8 SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR

Açık Kanal Savak Akımlarında Debinin Farklı Yöntemler ile Belirlenmesi

Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

BORULARDA TÜRBÜLANSLI AKIŞLARIN SAYISAL SİMÜLASYONU

Yrd. Doç. Dr. Tolga DEMİRCAN. Akışkanlar dinamiğinde deneysel yöntemler

Akustik Temizleyici Seçimi. Tipik bir yaklaşım.

Tabandan Isıtılan Kapalı bir Hacim İçerisine Yerleştirilen Açılı Plakanın Doğal Taşınım ısı Transferine Etkisi

AÇIK KANALLARDA DEBİ VE EŞİK YÜKSEKLİĞİ DEĞİŞİMİNİN SU YÜZEYİ PROFİLLERİNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

EŞİKLİ VE EŞİKSİZ BASAMAKLI TİP DOLUSAVAKLARIN ENERJİ SÖNÜMLENMESİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ

Akım Gözlem İstasyonlarında Yatak Sürtünme Katsayısı ve Eğiminin Sayısal Yöntemle Bulunması *

33. Üçgen levha-düzlem gerilme örnek çözümleri

Sıvı Depolarının Statik ve Dinamik Hesapları

Bileşik Kesitlerde Enerji ve Momentum Düzeltme Katsayılarının Deneysel İrdelenmesi 1

T.C. GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ DENEYLER II DERSİ

KÜP BLOKLU BASAMAKLI DALGAKIRANLARIN STABİLİTESİ STABILITY OF CUBE ARMOR UNIT IN THE BERM OF A BREAKWATER

DAİRESEL KESİTLİ ANİ GENİŞLEMELİ BORULARDA ÇEVRİNTİLİ TÜRBÜLANSLI AKIŞIN BİLGİSAYARLI SİMÜLASYONU

Numerical Modeling of Flow Over a Trapezoidal Broad Crested Weir with k- Based Turbulence Models

Kirişlerde Kesme (Transverse Shear)

Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Kesmeye Karşı Güçlendirilmiş Betonarme Kirişlerin Deprem Davranışı

İnce Daneli Malzeme Kalınlığının, Dane Çapının ve Şev Eğiminin Taşıma Gücüne Etkisi

Dairesel Kesitli 90º Dirsekteki Akışın Üç Boyutlu Sayısal İncelenmesi

Esin Ö. ÇEVİK Prof. Dr.

Fotoğraf Albümü. Zeliha Kuyumcu. Mesnetlerinden Farklı Yer Hareketlerine Maruz Kablolu Köprülerin Stokastik Analizi

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9A GERİNİM ÖLÇER KULLANARAK GERİLİM ANALİZİ YAPILMASI

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HİDROLİK LABORATUVARI DALGA KANALI

SU YAPILARI. 2.Hafta. Genel Tanımlar

FLOWING FLUIDS and PRESSURE VARIATION


Selçuk Üniversitesi. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. Kimya Mühendisliği Bölümü. Kimya Mühendisliği Laboratuvarı. Venturimetre Deney Föyü

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ GEMİ İNŞAATI VE DENİZ BİLİMLERİ FAKÜLTESİ GEMİ VE DENİZ TEKNOLOJİSİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEKNİK RAPOR

Mekân İçerisindeki Radyatörlerin Etrafındaki Engellere Göre Isıl Veriminin İncelenmesi

SORU 6: Su yapılarının tasarımında katı madde hareketinin (aşınma, oyulma, yığılma vb. olayları) incelenmesi neden önemlidir, açıklayınız (4 puan).

KAYMA GERİLMESİ (ENİNE KESME)

ÜÇGEN VEYA TRAPEZ KESİTLİ AÇIK KANAL AKIMINDA ALTERNATİF DERİNLİĞİN BULUNMASI

TÜPRAŞ KÖPRÜSÜ İÇİN NEHİR YATAĞI DÜZENLEMESİ

Açık kanalda askıda bitki etkisindeki akımın yatay hız bileşeninin derinlik boyunca değişiminin incelenmesi

TOA45 ÇOK KADEMELİ TAŞKIN YATAKLARDA MİNİMUM TAŞKINLAŞMA HIZININ BELİRLENMESİ

Transkript:

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu - 179 - KAZIKLI YAPILAR ETRAFINDAKİ AKIM ALANININ ARAŞTIRILMASI Yeşim ÇELİKOĞLU 1, Yalçın YÜKSEL 2, Eğmen ŞAHİN 3, Tuba BOSTAN 4 1 Doç. Dr., YTÜ, İstanbul, Türkiye, ycelik@yildiz.edu.tr 2 Prof. Dr., İstanbul, Türkiye, yuksel@yildiz.edu.tr 3 Yük. Müh., egmensahin@gmail.com 4 Yard. Doç. Dr., İstanbul, Türkiye, bostan@yildiz.edu.tr ÖZET Bu çalışmada rijit tabana yerleştirilmiş silindirik kazık etrafında, gemi pervanelerinden çıkan su jetlerinden dolayı oluşan akım alanı incelenmiştir. Gemi pervanelerinden çıkan su jeti, dairesel kesitli duvar jeti olarak benzeştirilmiştir. Deneyler, laboratuar tankında oluşturulan yatay ve sabit bir taban üzerine yerleştirilmiş silindirik kazık dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. Kazık ve su jetinin konumu sabit tutularak farklı jet debileri için, kazık etrafında ve jet ekseni boyunca kazığın menba ve mansabında jet çıkış çapının katları mesafelerde hız ile kayma gerilmesi dağılımları elde edilmiştir. Kanalın ve hız ölçerin sınır şartları dikkate alınarak yapılan deneylerde kullanılan debiler ve bunlara karşılık gelen yoğunluk Froude sayıları sırasıyla Q=40 lt/dk (Fr d =12.16), Q=45 lt/dk (Fr d =13.68) ve Q=50lt/dk (Fr d =15.21) dır. Anahtar Kelimeler : Kazık, Pervane jeti, Kayma gerilmesi, Yanaşma yeri, Akım alanı Investigation of flow area around the pile structures ABSTRACT In this study, flow area around the cylindirical pile placed in the rigid bottom which is exposed to ship propeller jet was investigated. Ship propeller jet was simulate as circular wall jet. The experiments were conducted in a laboratory tank by installing a cylindirical pile on horizontal and rigid bottom. The location of the pile and the water jet was kept constant but for the different discharges, velocity and shear stress distributions were obtained, around the pile and along the jet axis on upstream and downstream of pile jet exit diameter of the times distances. Experiments were carried out with three different discharges and densimetric Frode numbers Q=40 lt/min (Fr d =12.16), Q=45 lt/min (Fr d =13.68) and Q=50lt/min (Fr d =15.21) respectively. The flow discharges were selected by taking into consideration the boundary conditions of channel and the velocimeter. Key Words : Pile, Propeller jet, Shear stress, Wharf, Floz area GİRİŞ Deniz yapıları etrafındaki akımın yapısında, yapının geometrisinden dolayı süreksizlikler oluşmaktadır. Bu süreksizliklerden dolayı, yapı etrafında yerel oyulma meydana gelmektedir. Bu

- 180-7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu tip taban hareketi yapıların stabilitelerinin bozulmasına neden olacağından belirlenmesi son derece önemlidir. Özellikle hidrolik yapıların mansap bölgelerinde, örneğin menfez çıkışlarında, kapak altlarında veya dolu savakların mansabında meydana gelen yerel oyulmalara bu bölgede oluşan su jetleri neden olmaktadır. Oyulmanın bu çeşidi gemi pervanelerinden çıkan su jetinin etkisi altında, rıhtım duvarları ve kazıklı yanaşma yapıları etrafında meydana gelen erozyon ile benzeşmektedir. Manevra yapan gemilerin pervane suyu, seyir kanallarında veya limanlarda ciddi erozyon ya da kumlanma problemlerine neden olmaktadır. Özellikle ro/ro ve feribot yanaşma yerlerinde, rıhtım boyunca taban malzemesi, gemi pervanesinden çıkan jetin etkisiyle harekete geçmektedir. Deniz tabanı ve seyir kanallarının şevleri, limanların şevli kıyıları, rıhtım duvarları ve kazıklı yapılar bu problemin meydana gelebileceği bazı bölgelerdir. Eğer gemiler manevralarını bu yapılardan uzakta yapıyorsa deniz tabanında ve kanalların şevlerinde meydana gelen erozyon liman yapılarının temellerinde etkili olmamasına karşın erozyona uğrayan bu malzeme limanların belli bölgelerinde yığılarak kanalın su kesiminin azalmasına neden olabilmekte ve böylece liman içi seyiri etkilemektedir. Sığ su koşullarında pervaneden kaynaklanan su jeti, erozyonun miktarını çoğaltmaktadır. Projelendirme sırasında erozyon problemlerinin yaratacağı elverişsiz şartların dikkate alınmadığı durumlarda liman yapılarının temellerinde oyulmalar oluşabilmektedir. Son yıllarda teknolojide meydana gelen gelişmeler sonucunda makine güçlerinin artması ile gemiler yanaşma yapılarına römorkör yardımı olmaksızın yanaşabilmektedirler. Bu da, gemi pervanelerinin meydana getirdiği zararların daha sık meydana gelmesine neden olmaktadır. Dönen gemi pervanesi üç boyutlu türbülanslı bir jet akım alanı yaratmaktadır. Meydana gelen akım alanına bir kazık yerleştirildiğinde ise akım alanında önemli değişiklikler meydana gelmektedir. Kazık etrafındaki akım oldukça karmaşıktır. Bu nedenlerden dolayı büyük gemilerin neden olduğu hız ve taban kayma gerilmesi alanlarının araştırılması mühendislik uygulamaları açısından önemli bir araştırma konusu haline gelmiştir. Pervane jetlerinden dolayı akım alanında meydana gelen değişimlerle ilgili literatürde yapılan çalışmalara bakıldığında daha çok kum tabana yerleştirilmiş bir kazık etrafındaki akım alanının ve tabanda meydana gelen oyulma olayının mekanizmasının incelendiği görülmüştür. Ayrıca bazı çalışmalar kanal akımlarını, bazıları ise jet akımlarını incelemişlerdir (Rajaratnam ve Berry (1977), Sümer ve diğ. (1993), Graf ve Yulistiyanto (1998), Ming ve diğ. (2001), Kurniawan ve diğ. (2001), Cheng ve diğ. (2003), Dey ve Barbhuiya (2005), Ali ve Karim (2005), Hill, D. F. ve Younkin, B. D. (2006), Roulund ve diğ. (2005), Yüksel ve diğ. (2005), Yüksel ve diğ. (2006), Ozan ve Yüksel (2010)) Ozan ve Yüksel (2010) yaptıkları çalışmada, batık üç boyutlu türbülans jet akımının bir kazık çevresindeki davranışını, rijid tabanda ve oyulmuş tabanda, deneysel ve sayısal olarak incelemişlerdir. Hız dağılımlarını elde etmek için ADV kullanılmıştır. Deneysel ve sayısal olarak elde ettikleri sonuçların karşılaştırmasını yapmışlardır. Ming ve diğ. (2001) yaptıkları çalışmada, durgun bir ortamda dairesel jetin davranışını deneysel olarak araştırmışlardır. Hız alanları, ADV ile belirlenmiştir. Durgun bir ortama tek bir jetin akışıyla oluşan akım alanının özelliklerini belirlemek için ADV sistemi yerleştirilmiştir. Çeşitli kesitlerde hız alanları ölçülmüştür. Hızın ortalama ve türbülans özellikleri, kesitlerdeki eksenel hızın dağılımı, jet ekseni boyunca maksimum hızın yayılma oranı ve değişimi, kesitlerdeki ve jet eksenindeki türbülans şiddeti, kesitteki kayma gerilmesi, akım yönündeki ani hız değişimleri elde edilmiştir. Ölçüm sonuçları var olan verilerle karşılaştırılmış ve uyumlu oldukları görülmüştür. Sümer ve diğ. (1993) yaptıkları çalışmada iki bileşenli hot-film prob kullanarak, bir dalga kanalında meydana gelen dalgalara maruz kalan düşey silindir yakınındaki taban kayma gerilmesini ölçmüşlerdir. Bu çalışmanın amacı, ters akımların mevcut olduğu kararsız akım durumunda, anlık taban kayma gerilmesi şiddeti ve yönünün ölçülebilmesine olanak sağlayan bir yöntem geliştirmektir. Yöntem, akım ve dalganın bir arada oluşturulduğu deneylerde başarıyla kullanılmıştır. Ayrıca yöntem, düşey silindir durumunda taban kayma gerilmesi ölçümlerinde de kullanılmıştır. Böylece limanlardaki rıhtım kazıklarının çevresindeki oyulma süreci de belirlenmiştir. Roulund ve diğ. (2005) kazık etrafındaki akım alanını modellemişlerdir. Kazık etrafında taban kayma gerilmesini ölçmüşler ve maksimum kayma gerilmesinin q=45-75 arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Ali ve Karim (2005) de kazık etrafındaki akım alanını sayısal olarak incelemişlerdir. Maksimum kayma gerilmesini q=71-94 arasında elde etmişlerdir.

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu - 181 - Yapılan bu çalışmada ise, kazıklı rıhtımlarda gemi pervanelerinden çıkan su jetinin etkisiyle rijid tabanda, kazık etrafındaki akım alanının gelişimi incelenmiştir. Deneyler, temiz su oyulması koşulları altında, batık dairesel duvar jeti kullanılarak, bir su kanalında yapılmıştır. Deneylerde, rijit tabana yerleştirilmiş silindirik kazık etrafında akımın davranışı incelenmiştir. Düzlem taban dondurularak, kazık ekseni boyunca su jetinden kazığa ve kazıktan mansaba doğru farklı mesafelerde ve kazık etrafında hız dağılımı ile taban kayma gerilmeleri ölçülmüştür. YÖNTEM Deney Sistemi Deneysel çalışmalar, Yıldız Teknik Üniversitesi Hidrolik ve Kıyı-Liman Laboratuarında yer alan 0.62x3.00x1.00 m (enxboyxyükseklik) boyutlarında bir su kanalında yapılmıştır. Deney sisteminin yandan görünüşü şematik olarak Şekil 1 de verilmiştir. Kanala yerleştirilen dijital bir debimetre ile deneyler sırasında oluşan su jetine ait debi belirlenmiştir. Kanalın içine 48 mm çapa sahip bir kazık yerleştirilmiştir. Kanal tabanına 25 cm yüksekliğinde kum serilmiştir ve sabit taban oluşturmak için de kumun üzerine 1 cm kalınlığında cam yerleştirilmiştir. Pürüzlülüğü oluşturmak için camın üzerine vernik sıkılarak tekrar 1 cm kalınlığında kum serilmiştir. Bu işlemlerden sonra, 38 cm lik su yükü altında deneyler yapılmıştır. Deneylerde hız ölçümleri için, Nortek Vectrino Plus model Akustik Dopler Hızölçer, cidar kayma gerilmesi ölçümleri için ise CTA (Constant Temperature Anemometers) olarak adlandırılan flush-mounting hot-film prob (Dantec Dynamics Hot-film Anemometers) kullanılmıştır. Şekil 1 Deney sistemi Deney Koşulları Deneylerde kullanılan kazık çapı D=48 mm ve jet çapı d 0 =22 mm dir. Kullanılan debiler ve bunlara karşılık gelen yoğunluk Froude sayıları 40 lt/dk (Fr d =12.16), 45 lt/dk (Fr d =13.68) ve 50 lt/ dk (Fr d =15.21) dır. Sabit kazık etrafında meydana gelen akım alanını belirlemek amacıyla su jetinden membaya olan uzaklık ile kazıktan mansaba doğru olan uzaklık jet çapının (d 0 ) katları şeklinde seçilmiştir. Şekil 2 de hız için Şekil 3 de ise kayma gerilmesi için ölçüm şemaları verilmiştir. Şekillerde görülen x, kazığın membasında duvar jetinin çıkışından kazığa kadar olan mesafeyi, kazığın mansabında ise kazıktan itibaren mesafeyi göstermektedir. Şekil 2 Jet ekseni boyunca ADV ile yapılan deneyler için ölçüm şeması (hız ölçümü)

- 182-7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu Şekil 3 Jet ekseni boyunca hot-film prob ile yapılan deneyler için ölçüm şeması (taban kayma gerilmesi) Aynı zamanda, ADV ile kazık etrafındaki hız dağılımının belirlenebilmesi için kazık ekseniyle farklı açılarda ve eksen boyunca kazıktan farklı uzaklıklarda (x ) ölçümler yapılmıştır (Şekil 4). Kazık etrafında hot-film prob ile yapılan kayma gerilmesi ölçümleri ise yalnızca kazığın cidarında gerçekleştirilmiştir (Şekil 5). Şekil 4 Kazık etrafında ADV ile yapılan deneyler için ölçüm şeması Şekil 5 Kazık etrafında hot-film prob ile yapılan deneyler için ölçüm şeması Deneylerde kullanılan yoğunluk Froude sayısı (Fr d ) aşağıdaki ifadeden elde edilmiştir, Fr d gd 50 U 0 s (3.1) Burada U 0 jet çıkış hızı, d 50 taban malzemesinin medyan çapı, ρ suyun özgül kütlesi, ρ s taban malzemesinin özgül kütlesidir.

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu - 183 - Deney Sonuçları ve Değerlendirme Jet Ekseni Boyunca Yapılan Hız Ölçümleri Rijit taban oluşturulduktan sonra, jet çıkış ucu kazıktan 8d 0 mesafeye yerleştirilmiştir. Jet ekseninde yapılan ölçümlerde Vectrino Plus yan bakan prob kullanılmıştır. Yan bakan prob ile jet ekseni boyunca belirlenen noktalarda düşeyde 1 mm aralıkla yapılan ölçümlerle hızın maksimum olduğu nokta belirlenmiştir. Deneylerde, jet çıkış çapının katları dikkate alınarak jet çıkışından kazığa doğru x=d 0, 2d 0, 3d 0, 4d 0, 5d 0, 6d 0, 7d 0, kazıktan mansaba doğru x=d 0, 2d 0, 4d 0, 6d 0, 8d 0 noktalarında ölçümler yapılmıştır (Şekil 2). Şekil 6 da Fr d =13.68 için kazığın membasında akım doğrultusundaki düşey hız dağılımları verilmiştir. Bu grafikte, jetten uzaklık arttıkça hızın azaldığı görülmektedir. Diğer Froude sayıları için de aynı eğilim gözlenmiştir. En büyük hızlar bütün Frode sayıları için x=d 0 da meydana gelmektedir. Fr d =13.68 için en büyük hız 1.08U 0 dır ve tabandan 1.14d 0 yükseklikte meydana gelmektedir. Diğer Froude sayıları için elde edilen değerler Tablo 1 de özetlenmiştir. Şekil 6 Fr d =13.68 için kazığın membasında akım doğrultusundaki hız dağılımları Tablo 1 Kazığın membasındaki en büyük hızlar ile konumları Fr d En büyük hızlar (u m ) Jetten itibaren yatay mesafe (x) Tabandan itibaren düşey mesafe (z) 12.16 1.09U 0 d 0 1.05d 0 13.68 1.08U 0 d 0 1.14d 0 15.21 1.07U 0 d 0 1.14d 0 Şekil 7 de Fr d =13.68 için kazığın mansabında akım doğrultusundaki düşey hız dağılımları görülmektedir. Mansap bölgesinde hız değişimlerinin küçük olduğu gözlenmiştir. Ancak x=d 0 da hızlar, -0.21U 0 ile 0.046U 0 arasında değişmektedir. Bunun nedeni ise jetin etkisinin azalması ve kazık nedeniyle akımın dönmesidir. Bu durumun etkisi en çok x=d 0 noktasında görülmektedir. Ayrıca kazıktan uzaklaştıkça hızda azalma gözlenmektedir. Diğer Froude sayıları için de aynı eğilim gözlenmiştir. Fr d =13.68 için en büyük hız x=6d 0 dadır, değeri 0.13U 0 dır ve tabandan 1.27d 0 yükseklikte meydana gelmektedir. Bütün Froude sayıları için elde edilen değerler Tablo 2 de özetlenmiştir. Şekil 8 de Fr d =13.68 için z=2, 2.3, 2.6, 3, 3.4, 3.7 ve 4 cm yüksekliklerde eksen boyunca meydana gelen hız dağılımları verilmiştir. Kazığın membasında yatay hızın (u) şiddeti, jet eksenin-

- 184-7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu den uzaklaşıp kazığa yaklaştıkça azalmaktadır. Jet ekseninden su yüzeyine doğru çıkıldıkça (z=3.4 cm), jet yakınındaki hız daha düşük değerlerde iken kazık yakınındaki hızda değişimler hemen hemen sabit kalmaktadır. z=3.7 cm ve z=4 cm konumlarında ise kazığın membasında jet yakınında hızın azaldığı ve kazığa yaklaştıkça arttığı görülmüştür. Kazığın mansabında ise hızların oldukça düşük ve hemen hemen sabit kaldığı belirlenmiştir. Diğer Froude sayıları için de aynı eğilim gözlenmiştir. Bu veriler Roulund vd. (2005) ve Yüksel (2007) ile uyum göstermektedir. Roulund vd. (2005) kanal akımı ile çalıştıkları için hızların şiddeti daha düşüktür. Ancak, pürüzlü tabanda yaptıkları deneysel çalışmada hızların dağılımları (z=4 cm ye kadar) bu çalışmayla uyumludur. Şekil 7 Fr d =13.68 için kazığın mansabında akım doğrultusundaki hız dağılımları Tablo 2 Kazığın mansabındaki en büyük hızlar ve konumları Fr d En büyük hızlar (u m ) Kazıktan itibaren yatay mesafe (x) Tabandan itibaren düşey mesafe (z) 12.16 0.114U 0 4d 0 1.23d 0 13.68 0.13U 0 6d 0 1.27d 0 15.21 0.11U 0 4d 0 0.91d 0 Şekil 8 Fr d =13.68 için tabandan farklı yüksekliklerde yatay hızın (u) dağılımı

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu - 185 - Kazık Etrafında Yapılan Hız Ölçümleri Kazık çevresinde yapılan ölçümlerde, ADV aşağı bakan prob kullanılmıştır. Bu ölçümler, kazığın çevresinde jet eksenine göre belli açılarda (θ) ve jet çıkış çapının (d 0 ) katları mesafelerde (x ) yapılmıştır. θ=30 o için x =2d 0, 3d 0, 4d 0, 5d 0 mesafelerde, θ=60 o için x =2d 0, 3d 0, 4d 0 mesafelerde, θ=90 o için x =3d 0 mesafede, θ=120 o için x =2d 0, 3d 0, 4d 0 mesafelerde, θ=150 o için x =2d 0, 3d 0, 4d 0, 5d 0 mesafelerde ölçümler alınmıştır (Şekil 4). Her açı için farklı mesafelerde ölçüm alınmasının nedeni kanal boyutları ve kazık etkisidir. Kanal boyutları ve ADV nin özelliklerinden dolayı θ=90 o de tek bir noktada ölçüm yapılmıştır. Şekil 9 Fr d =13.68 için, sırasıyla 30 o, 60 o, 90 o, 120 o ve 150 o lerde, x ekseni yönündeki boyutsuz (u/u 0 ) hız dağılımları

- 186-7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu Şekil 9 da Fr d =13.68 için kazık çevresindeki boyutsuz hız dağılımları görülmektedir. θ=30 o, 60 o ve 90 o lik konumlara sahip olan bölgelerin kazığın membasında, 120 o ve 150 o lik konumlara sahip olan bölgelerin kazığın mansabında kaldığı görülmektedir. 30 o, 60 o ve 90 o de hız, cidara yakın bölgede sıfıra yakın değerler almakta, yukarı doğru çıktıkça da türbülanstan dolayı oluşan çalkantıların etkileri her bir grafikte görülmektedir. 120 o ve 150 o de ise cidara yakın bölgede hız dağılımı, duvar jeti hız dağılımı ile benzeşmektedir. Aynı zamanda kazıktan uzaklaşıp kanal cidarına yaklaştıkça hızın arttığı görülmektedir. Diğer Froude sayıları için de aynı eğilim gözlenmiştir. Kazığın çevresindeki her bir ölçüm yerinde maksimum hızlar genelde kazıktan en uzak noktalarda meydana gelmektedir. θ=90 o de tek noktada ölçüm yapıldığı için kesin bir şey söylenememektedir. Jet Ekseni Boyunca Yapılan Kayma Gerilmesi Ölçümleri Hot-film prob kullanılarak tabanda yapılan kayma gerilmesi ölçümleri için ölçüm noktaları Şekil 2 de verilmiştir. Bu konumlara hot-film prob yerleştirilerek ölçümler alınmıştır. Şekil 10 da kazığın memba ve mansabında ölçülen kayma gerilmeleri jet çıkışında (x=d 0 ) ölçülen kayma gerilmesiyle boyutsuz hale getirilmiş olarak çizilmiştir. Membada kazığa yaklaştıkça taban kayma gerilmesinin arttığı görülmekte ve maksimum değere kazığın hemen menbasında d 0 mesafede ulaşılmaktadır. Mansapta ise cidar kayma gerilmesi maksimum değerine x=d 0 da ulaşmakta ve kazıktan uzaklaştıkça azalmaktadır. Şekil 10 Kazık memba ve mansabındaki boyutsuz taban kayma gerilmesi değişimleri Kazık Etrafında Yapılan Kayma Gerilmesi Ölçümleri Hot-film prob ile θ=0-180 için kazık cidarında ölçülen taban kayma gerilmeleri Şekil 11 de θ=0 deki kayma gerilmesi değerleri ile boyutsuzlaştırılmış olarak görülmektedir. Yapılan bu Şekil 11 Kazık çevresindeki boyutsuz taban kayma gerilmesi ölçümleri

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu - 187 - ölçümlerde θ=75 ye kadar taban kayma gerilmesinin arttığı (bu kısım kazığın membasında kalmaktadır), θ=75 den sonra ise azaldığı (bu kısım kazığın mansabında kalmaktadır) görülmektedir. Aynı zamanda, debi değerlerinin artmasıyla da kayma gerilmesinin arttığı görülmüştür. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yoğunluk Froude Sayısı (Fr d ) arttıkça, hız ve kayma gerilmesi değerlerinin arttığı görülmüştür. Jet ekseni boyunca yapılan ölçümlerden görüldüğü gibi düşeydeki hızlar kazığın membasında kazığa yaklaştıkça azalmakta, mansapta ise kazıktan uzaklaştıkça azalmaktadır. Kazığın membasında, jet ekseninden su yüzeyine doğru çıktıkça, jetten kazığa doğru hızda artış görülmüştür. Mansapta ise su yüzüne çıktıkça hızların oldukça küçük olduğu ve sabit kaldığı görülmüştür. Bu veriler Roulund vd. (2005) ve Yüksel (2007) ile uyum göstermektedir. Jet ekseni boyunca yapılan ölçümlerde kazığın membasında ve mansabında, kazığa yaklaştıkça taban kayma gerilmesi artmaktadır. Kazık çevresinde yapılan ölçümlerde düşeyde elde edilen hız dağılımlarına bakıldığında hızın en büyük değerinin genelde, kazıktan en uzak noktada olduğu görülmektedir. Kazık cidarında tabanda yapılan kayma gerilmesi ölçümlerinde ise en büyük taban kayma gerilmesi değerinin q=75 de olduğu görülmüştür. Graf ve Yulistiyantou (1998), silindir etrafındaki kanal akımını deneysel olarak araştırmışlardır. Taban kayma gerilmesini ölçmüşler ve en büyük değerine 45 o de ulaştığını bulmuşlardır. Ali ve Karim (2002), kazık çevresindeki kanal akımını sayısal olarak incelemişlerdir. Akım yönündeki maksimum kayma gerilmesinin 71 o ile 94 o arasında oluştuğunu gözlemlemişlerdir. Roulund vd. (2005), bir dairesel kazık etrafındaki kanal akımını modellemişlerdir ve taban kayma gerilmesinin maksimum değerine 45 o ile 75 o arasında ulaştığını bulmuşlardır. Ali ve Karim (2002) ile Roulund vd. (2005) in elde ettikleri sonuçlar bu çalışmayla uyumludur. KAYNAKLAR Ali, K. H. M. ve Karim, O., (2002), Simulation of Flow Around Piers, Journal of Hydraulic Research 40(2), 161-176. Cheng, N. S., Sümer, B. M. ve Fredsøe, J., (2003), Investigation of Bed Shear Stresses Subject to External Turbulence, International Journal of Heat and Fluid Flow 24:816-824. Dey, S. ve Barbhuiya, A. K., (2005), Velocity and Turbulence in a Scour Hole at a Vertical Wall Abutment, Flow Measurement and Instrumentation 17:13-21. Graf, W. H. ve Yulistiyantau, B., (1998), Experiments on Flow Around a Cylinder, The Velocity and Vorticity Fields. J. Hydraul Res. 36, 637-653. Hill, D. F. ve Younkin, B. D., (2006), PIV Measurements of Flow in and Around Scour Holes, Experiments in Fluids 41:295-307. Kurniawan, A., Altınakar, M. S. ve Graf W. H., (2001), Flow Pattern of an Eroding Jet, XXIX IAHR Congress Procedings, Beijing, China. Ming, H., Hongwu, T. Ve Huimin, W., (2001), Applying ADV to a Round Jet Flow, In: Proceeding of the 29 th IAHR Congress. Rajaratnam, N. ve Berry, B., (1977), Erosion by Circular Turbulent Wall Jets, J. of. Hydr. Research, LAHR, Vol. 15, pp. 277-289. Roulund, A., Sümer, B. M., Fredsøe, J. ve Michelsen, J., (2005), Numerical and Experimental Investigation of Flow and Scour Around a Circular Pile, J. Fluid Mech. Vol. 534, pp. 351-401. Sümer, B. M. Arnskov, M. M., Christansen, N. ve Jørgensen, F. E., (1993), Two Component Hot-Film Probe for Measurements Wall Shear Stress, Exp. in Fluids 15:380-384. Yüksel, A., Çelikoğlu, Y., Yüksel, Y., (2006), An Experimental Investigation of Flow Pattern Around Vertical Pile Due To a Turbulent Jet, Procedings of the Sixteenth (2006), International Ofs-

- 188-7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu hore and Polar Engineering Conference, San Francisco, California, USA, May 28-June 2, 2006. Yüksel, A., Çelikoğlu, Y., Çevik, E., Yüksel, Y., (2005), Jet Scoure Around Vertical Piles and Pile Groups, Ocean Eng., Vol. 32, Issues 3-4, March, pp.349-362. Yüksel, A., (2007), Batık Duvar Jeti Etkisinde Kazık ve Taban Etkileşiinin Modellenmesi, Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Yüksel Ozan, A. ve Yüksel, Y., (2010), Simulation of a 3D Summerged Jet Flow Around a Pile, Ocean Engineering 37 (2010) 819-832.