Türkiye nin Avrupa Birliğine Katılım Süreci Çerçevesinde Tamamlanan Fasıllara İlişkin Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Ali BABACAN tarafından Ankara da sunulan Teknik Düzeyde Bilgilendirme Toplantısı Raporu İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunum Serbestisi ve Sermayenin Serbest Dolaşımı 21 Ocak 2006 - Ankara DİLARA SÜLÜN DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ AB MASASI ŞEFİ (Td) Ocak - 2006 1
Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Ali BABACAN tarafından, Türkiye nin Avrupa Birliğine katılım süreci çerçevesinde tamamlanan fasıllara ilişkin teknik düzeyde bilgilendirme toplantılarının üçüncüsü, İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunum Serbestisi ve Sermayenin Serbest Dolaşımı bilgilendirme ve değerlendirme toplantısı 21 Ocak 2006 tarihinde Ankara Hazine Müsteşarlığı nda gerçekleştirilmiştir. Toplantı Ali BABACAN, Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Büyükelçi Oğuz DEMİRALP, ABGS Genel Sekreteri Büyükelçi Ahmet ACET, Dışişleri Müsteşar Yardımcısı Dr. M. Emin ZARARSIZ, Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı ve Lifti ELVAN, DPT Müsteşar Yardımcısı huzurunda açılmıştır. Söz konusu toplantıya Odamızı temsilen Dış Ekonomik İlişkiler Müdürlüğü AB Masası Şefi (Td) Dilara Sülün katılmıştır. Toplantı basına açık gerçekleştirilmiş olup, Türkiye genelinden yaklaşık 150 nin üzerinde çeşitli sivil toplum kuruluş temsilcilerini bir araya getirmiştir. Toplantının açılış konuşmasını yapan Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Ali BABACAN, 3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye nin tarihi bir döneme girdiğini, artık sadece aday ülke değil, katılım sürecine katılan bir ülke olduğunu belirtmiştir. Kendi kurallarımızı AB ile uyumlu hale getireceğimizi, her fasılla ilgili ince bir tarama çalışması yapıldığını ve bu taramada mevcut durumun tespit edildiğini, ardından fiili müzakerelere başlanacağını ifade etmiştir. Tarama iki etaptan oluşmaktadır: Tanıtıcı Tarama Toplantısı: Brüksel de gerçekleştiriliyor ve burada Avrupa Komisyonu tarafından fasıllara ilişkin bilgi aktarılıyor. Ayrıntılı Tarama Toplantısı: Bu toplantıda anlatan taraf Türk tarafı oluyor, durum tespiti yapılıp farklılıklar ortaya konuluyor. Ali Babacan, şimdiye kadar 6 faslın tanıtıcı tarama toplantısı tamamlanmıştır. Türkiye nin bu süreçte hazırlanan takvime uyduğunu ve taramanın bu yılın Eylül ayında biteceğini (12 ayda 35 fasıl), dolayısıyla 2006 yılının dolu dolu geçeceğini açıklamıştır. Başmüzakereci Ali Babacan ın açılış konuşmasının ardından toplantının birinci bölümünü oluşturan İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunum Serbestisi bilgilendirme kısmı başlamıştır. Bu kısımda Brüksel de yapılan çalışmalar özetlenmiştir. İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunum Serbestisi faslına ilişkin 21-22 Kasım 2005 tarihinde Ankara da, 19-22 Aralık 2005 tarihinde ise Brüksel de tarama toplantıları gerçekleştirilmiştir. Mesleki yeterliliklerin tanınması konusunda AB; Türkiye den akademik tanıma ile mesleki tanımayı ayırt etmesini istemiştir. 2
Yine AB tarafından, PTT Genel Müdürlüğü nün halen Türkiye de bir tekel konumunda olması nedeniyle AB Müktesebatı ile uyumsuzluk oluşturduğu dile getirilmiştir. Ayrıca geçici hizmetler için yabancılara daha kolay prosedürlerin verilmesi gerektiği vurgulanmıştır. YÖK Temsilcisi Prof. Aybar ERTEPINAR, mesleki yeterliliklerin karşılıklı tanınması konusunda okul ve akademik derecelerimiz ve denklik belgeleri hakkında Avrupa Komisyonu na bilgi verdiğini belirterek, Lizbon Tanıma Konvansiyonu nun şu an TBMM den geçmekte olduğunu, geçince eksikliklerimizin giderilmiş olacağını ifade etmiştir. Sağlık konusunda ise 2 aşamalı sınavdan oluşan farklı bir denklik olduğu bildirilmiştir. Dış Hekimliği konusunda ise 2 uzmanlık dalı Türkiye de ve AB de uyum içerisinde değildir. Hemşirelik alanında da durum aynıdır; Lisansüstü programlar AB koşullarına (direktiflerine) sadıktır. Doktorların eğitim, çalışma süreleri: Eczacılık Türkiye de dört yıl, AB de ise 5 yıldır. Eczacılı eğitim süresi önümüzdeki yıl Türkiye de de 5 yıla çıkarılacaktır. Tarım Bakanlığı: Veterinerlik alanında da durum aynıdır; sadece asgari koşullar sağlanmaktadır. Tarım Bakanlığı ndan bir temsilci, 19 Aralık 2005 Brüksel toplantısında veterinerlik ve toksik (zehirli) maddeler hakkında Türkiye deki durumu anlattıklarını ifade etmiştir. Zehirli ürünler konusunda bitki koruma ve zirai mücadele, tüzük ve yönetmeliklerini ele aldıklarını ifade etmiştir. Ayrıca Avrupa Komisyonu nun bitki koruma ürünlerinin ruhsatlandırılması ve korunması konusunda bizden karşılıklı tanıma talep ettiğini ve bu talebin yerine getirileceği de belirtilmiştir. Mimarlık: Minimum eğitim koşulları Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği temsilcisi, ülkemizde mimarlık alanında Oda kayıtları ile Çalışma ve İçişleri Bakanlığı ndan tesciller hakkındaki gereklilikleri Avrupa Komisyonu na anlattıklarını belirtmiştir. Mimarlık ve yapı mühendisliğinin Türkiye de iki farklı unvan olduğunu anlattıklarını ve yabancılara Mimar Odası na geçici kayıt hakkı verecekleri de ifade edilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı: Mesleki eğitim ve okullar Türkiye deki mesleki eğitim sisteminin yasal dayanakları Avrupa Komisyonu na anlatılmıştır. Bunlar: TC Anayasası, TC Milli Eğitim Kanunu, Yüksek Öğrenim Kanunu, Meslek Liseleri, 3208 numaralı Mesleki Eğitim Kanunu, Çıraklık, kalfalık ve ustalık öğretimi, 3
AB gençlik programları ile ilgili ülkemizin yaptığı çalışmalar şeklinde açıklanmıştır. Avrupa Komisyonu; göçmen işçi statüsündeki zanaatkârların mesleklerinin tanınması için iki yöntem önermiştir: Mesleki becerilerine göre veya Niteliklerin karşılaştırılması şeklinde. Adalet Bakanlığı: Avukatlık mesleği için Avrupa Komisyonu na bir sunuş hazırlamıştır. 1977 Konsey direktifi ve Şubat 1998 Konsey direktifine göre, bir AB ülkesi avukatlarının diğer AB üyesi ülkelerinde hizmet sunabilmeleri ve iş kurmaları mümkündür (yerleşme). Hatta bir avukat diğer bir AB ülkesinde 3 yıl avukatlık yapınca o ülkenin ruhsatını dahi alabilmektedir (bir nevi diploma denkliği). Türkiye Barolar Birliği ve Adalet Bakanlığı temsilcilerinden oluşan heyet, Avrupa Komisyonu na Türkiye deki avukatlık mahiyetini ve ruhsat koşullarını anlatmıştır. Bu sunuşun üzerine Avrupa Komisyonu yetkilileri, avukatlık ruhsatı alamayanlar için yargı yolunun açık olup olmadığını sormuştur; Türk heyeti ise idari yargı yolunun her zaman açık olduğunu belirtmiştir. Türk heyeti, yabancıların Türk mercilerinde hizmet veremeyeceğini açıkladığında Avrupa Komisyonu nun bizleri eleştirdiklerini ve bu noktada uyumsuz bulunduğumuzu açıklamıştır. Ayrıca avukatların bir adet büroları (yazıhaneleri) olması yasası da eleştirilmiştir. Böylece bu alanda toplam 2 uyumsuzluk kaydedilmiştir. Sağlık Bakanlığı: Avrupa Komisyonu na Brüksel de 45 slaytlık bir sunuş yapmıştır. Düzenlenmiş Meslekler: Tıp Doktorları Diş Hekimleri Eczacılık Ebeler Hemşireler Olmak üzere 5 mesleğin koşulları, kayıt ve tabiiyet özellikleri anlatılmış olup, Türk tabiiyeti mecburiyeti Avrupa Komisyonu tarafınca eleştirilmiştir. Ulaştırma Bakanlığı: Sivil havacılık alanında mesleğe giriş şartları konusunda Türkiye nin AB ye uyumlu olduğu belirtilmiştir. Uluslararası Havacılık CA üye olmamız nedeniyle havacılık kurallarımız AB ile ortaktır. Türkiye de hava kontrolörleri hariç TC vatandaşlık mecburiyeti olmadığı Avrupa Komisyonu na bildirilmiştir. Kara ulaşımı alanında ise Ulaştırma Bakanlığı 4925 Kara yolu Taşıma Kanunu (2003) AB ile uyumludur: burada mesleki yeterlilik ve mali yeterlilik konuları ele alınmıştır. Mevzuatta mesleğe giriş konusunda çok ciddi bir sorun yoktur. PTT: Sektörün rekabete açılması, tekel durumundan çıkılması 4
PTT Genel Müdürlüğü yetkilileri, uygulamada yetki belgesi almış olan taşımacı şirketlerin (kargo) yasal olarak olmasa da, de facto olarak dağıtım hizmeti verdiklerini, PTT nin buna göz yumduğu, zaten bir özeleştirme geçiş sürecinde olunduğu Avrupa Komisyonu yetkililerini ifade edilmiştir. Bu durum karşısında AB, PTT nin çalışmalarını talep etmiştir, ancak PTT yetkilileri, bu çalışmaların henüz siyasi otorite tarafından onaylanmadığı için veremeyeceklerini bildirmiştir. PTT alanında devlet teşvikleri var mıdır sorusuna ise posta personelinin ücretsiz olarak belediye otobüslerine binme hakkı belirtilmiştir. Ticari Acentelik: Bu acenteler AB de ilgili ülkenin hukukuna tabiidir. (Sözleşmelere aksi yazılamaz) Türk Ticaret Kanunu: Ticari acentelerin Ticaret Odaları na kayıt zorunlulukları vardır; bunun dışında herhangi bir mecburiyet yoktur. İş Kurma Hakkı: Türkiye de nasıl iş kurulur konusunda bilgi verilmiş olup, yabancılar için bir ayrım olmadığı belirtilmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı: Yabancıların Türkiye de çalışma izinlerinin, belirlenmiş mesleklerin (yukarıda belirtilen 5 meslek) SSK altında tek bir çatı altında toplanacaklarını ifade etmiştir. Bir yabancı için çalışma ve oturma izinleri gerekmektedir: 4 tip izin vardır; süreli, süresiz, bağımsız ve istisnasız. İzin alamaması durumunda bir yabancının 30 gün içinde itiraz edebileceği, 30 gün sonrasında ise idari yargı ile itiraz edebileceği Komisyon yetkililerine anlatılmıştır. Ancak AB üyesi olunca bu kısıtlamalar zaten sadece 3. ülkelere uygulanabilecektir. Düzenlenmiş mesleklerin yabancılara açık olmaması durumu, Türkiye AB ye üye olduğu takdirde değiştirilecektir. Toplantının birinci bölümünü oluşturan İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunum Serbestisi bilgilendirme kısmı ardından, toplantının ikinci bölümü olan Sermayenin Serbest Dolaşımı faslı hakkında teknik bilgilendirme toplantısı başlamıştır. Hazine Müsteşarlığı, 25 Kasım 2005 tarihinde yapılan Tanıtıcı Tarama Toplantısında Avrupa Komisyonu ilgili Avrupa Birliği müktesebatı hakkında bilgi vermiştir. 22 Aralık 2005 tarihinde yapılan Ayrıntılı Tarama Toplantısında ise Türkiye tarafından konuya ilişkin mevzuatımız hakkında bilgi verilmiştir. 25 Kasım 2005 tarihinde yapılan Tanıtıcı Tarama toplantısında Avrupa Komisyonu fasıl kapsamındaki Avrupa Birliği müktesebatını 3 başlık altında özetlemiştir. A- Sermayenin Serbest Dolaşımı ve Ödemeler B- Ödeme Sistemleri C- Karapara Aklanmasının Önlenmesi Sermayenin Serbest Dolaşımı faslının çerçevesini oluşturan genel hükümler Avrupa Birliği Kurucu Anlaşması nın 56-60 ıncı maddeleri arasında düzenlenmiştir. Madde 56, 57 Üye ülkeler ile üye ülkelerle üçüncü ülkeler arasındaki sermaye hareketlerine ve ödemelere ilişkin tüm kısıtlamalar yasaklanmalıdır. 5
56. maddede yer alan hükümler, 31 Aralık 1993 tarihi itibariyle ulusal veya topluluk hukukunda mevcut olan üçüncü ülkelere veya üçüncü ülkelerden olan sermaye hareketlerine ilişkin kısıtlamaların uygulanmasına etki etmemektedir. Komisyonun önerisi üzerine Konsey, üçüncü ülkelere veya üçüncü ülkelerden olan sermaye hareketlerine ilişkin önlemleri nitelikli çoğunluk kararıyla, bazı durumlarda ise oybirliği ile alabilir. Madde 58 56. maddede yer alan, kısıtlamaların kaldırılacağına ilişkin ifadelere karşın aşağıda yer alan konulardaki bir takım hususlarda üye ülkelerin düzenleme yapma yetkisi saklı kalmaktadır. Vergi hukuku, Mali kurumların gözetimi, İstatistik gereksinimleri, Kamu düzeni ve kamu güvenliği. Madde 59, 60 Üçüncü ülkelere veya üçüncü ülkelerden olan sermaye hareketleri ekonomik ve parasal birliğin işlemesine ilişkin ciddi zorluklara neden olursa, Konsey, Komisyonun önerisi üzerine ve Avrupa Merkez Bankasına danıştıktan sonra üçüncü ülkelere yönelik olarak altı ayı geçmeyecek şekilde önleyici tedbirler alabilir. Üçüncü ülkelerle ilgili olan sermaye hareketlerine ve ödemelere ilişkin, AB ortak dış ve güvenlik politikası çerçevesinde Konseyin gerekli tedbirleri alabileceği veya bir üye devletin geçerli siyasi gerekçelere dayanarak tek taraflı önlemler getirebileceği ifade edilmektedir. Ayrıntılı Tarama: 22 Aralık 2005 22 Aralık 2005 tarihindeki Ayrıntılı Tarama toplantısında Sermayenin Serbest Dolaşımı Faslı kapsamında Türk tarafınca yapılan sunumlar aşağıdaki alt başlıkları kapsamaktadır: A- Sermayenin Serbest Dolaşımı ve Ödemeler Doğrudan Yabancı Yatırımlar Rejimi ve Sektörel Düzenlemeler Menkul Kıymetler ve Diğer Sermaye Hareketlerine İlişkin Düzenlemeler Yabancıların Taşınmaz Edinimine İlişkin Düzenlemeler Askeri Bölgeler ve Güvenlik Bölgelerinde Gayri Menkul Edinimi B- Ödeme Sistemleri C- Karapara Aklanmasının Önlenmesi A- SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI ve ÖDEMELER - DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE REJİMİ ve SEKTÖREL DÜZENLEMELER Doğrudan Yabancı Yatırımlar Rejimi Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununu (4875/ 17 Haziran 2003 ) Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliğini (Resmi Gazete 20 Ağustos 2003/25205) Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşmalarını içermektedir. 6
Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uluslararası standartlara uygun yabancı yatırımcı ve yabancı doğrudan yatırım tanımları getirmekte; Yatırımcının değişik mevzuatlar gereği sahip olduğu haklar ve tabi olduğu yükümlülükleri teyit etmektedir. Bu hak ve yükümlülükler: Eşit muamele, Kamulaştırmaya karşı koruma, Transferlerin serbestliği, Taşınmaz edinimi, Uluslararası Tahkim ve Yabancı personel çalıştırma şeklinde özetlenebilir. Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşmaları (YKKT) Katılım öncesi imzalanan İkili Yatırım Anlaşmaları, AB müktesebatı karşısında öncelik taşımaktadır. Bu çerçevede Komisyon, bu Anlaşmaların, milli muamele ve en çok kayırılan ülke muamelesine ilişkin hükümlerinin Bölgesel Ekonomik Örgütlenmeler e katılım halinde geçerlilik taşımayacağını güvence altına alan bir istisna hükmü bulundurması konusunu gündeme getirmiştir. Türkiye nin üçüncü ülkelerle imzaladığı 53 YKKT dan 37 si yürürlüktedir. Bu Anlaşmalardan yalnızca üç tanesi Bölgesel Ekonomik Örgütler İstisnası na ilişkin bir madde içermemektedir. Diğer bir deyişle, ABD, Bangladeş ve Japonya ile imzalanan Anlaşmalar istenen standarta uymamaktadır. Ancak, bu üç Anlaşma da bir yıl ön bildirim koşuluyla yeniden müzakere edilebilir durumdadır. Sektörel Düzenlemeler Ülkemizde yürürlükte bulunan doğrudan yabancı yatırımlar rejimi genel itibarıyla AB müktesebatının sermayenin serbest dolaşımına ilişkin ilkeleriyle uyum içerisinde bulunmakla beraber kimi sektörlere ilişkin düzenlemelerde yabancı yatırımcılar açısından ayrımcılık içerebilecek hükümler yer almaktadır. Deniz Taşımacılığı Sivil Havacılık ve Yer Hizmetleri Radyo Televizyon Yayıncılığı Elektrik Mali Hizmetler Özel İstihdam Büroları Turizm Eğitim Savunma Sanayi Deniz Taşımacılığı 7
Kabotaj Kanunu uyarınca Türkiye sahilleri arasında yük ve yolcu taşıma ve diğer liman hizmetlerini gerçekleştirme hakkı Türk bayrağı taşıyan gemilere (Türk gemilerine) tanınmıştır. Türk Ticaret Kanunu ise Türk gemisini Türk vatandaşlarının malı olan ya da Türk kanunları uyarınca kurulup ortaklarının ve yöneticilerinin çoğu Türk vatandaşı olan hükmi şahsiyetlere ait gemi olarak tanımlamaktadır. Yabancılara ait gemilerin Türk gemi siciline kaydı, sahiplerinin Türkiye de mukim olmaları halinde mümkündür. Sivil Havacılık ve Yer Hizmetleri Türk Sivil Havacılık Kanunu uyarınca Türkiye içinde, iki nokta arasında havayolu ile ticari amaçla yolcu, posta ve yük taşımaları Türk hava araçları ile yapılır. Türk vatandaşlarına ait ya da ortaklarının çoğunluğu Türk vatandaşı olan hükmi şahsiyetlere ait hava araçları Türk hava aracı kabul edilmektedir. Havaalanlarında yer hizmeti tedarikine ilişkin A, B ve C tipi lisanslardan A ve C tipi olanlar, yalnızca ortaklarının çoğunluğu Türk vatandaşı olan şirketlere ihdas edilebilir. Radyo Televizyon Yayıncılığı Elektrik Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun uyarınca, belirli bir özel radyo veya televizyon kuruluşunda yabancı sermayenin payı % 25 i geçemez. Belirli bir özel radyo ya da televizyon kuruluşunda ortak olan yabancı gerçek veya tüzel kişi, bir başka özel radyo ve televizyon kuruluşuna ortak olamaz. Elektrik Piyasası Kanunu uyarınca, özelleştirme uygulamaları çerçevesinde Kanunda belirtilen piyasa faaliyetlerinde yer alan gerçek ve tüzel kişilerden, yabancı gerçek ve tüzel kişiler elektrik üretim, iletim ve dağıtım sektörlerinde, sektörel bazda kontrol oluşturacak şekilde pay sahibi olamazlar. Mali Hizmetler Yurt dışında yerleşik banka, sigorta şirketi ve banka dışı mali kurumların Türkiye de faaliyet alanlarıyla ilgili şirket kurmaları izne tabidir. Bu mali kuruluşların Türkiye de şube açmaları halinde, açılacak şubenin sermayesinin, şirket kurma halinde gereken asgari sermaye miktarının altına düşmemesi gerekmektedir. Özel İstihdam Büroları Türkiye İş Kurumu Kanunu uyarınca, yabancı gerçek kişiler Türkiye de özel istihdam bürosu kuramazlar. Özel istihdam bürolarını Türkiye de temsil ve ilzama yetkili kişilerin Türk vatandaşı olması koşulu bulunmaktadır. 8
Eğitim İlk ve Orta Öğretim Özel Öğretim Kurumları Kanunu uyarınca yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişiler, yalnızca yabancı uyruklu öğrencilerin devam edebileceği milletlerarası öğretim kurumu açabilirler. Yüksek Öğretim Yüksek Öğretim Kanunu uyarınca Medeni Kanuna göre kurulmuş vakıflar yasa ile özel yüksek eğitim kurumu açabilirler. Vakıflar mevzuatı ise vakıfların yönetim organlarında çoğunluğun Türk vatandaşlarında bulunmasını gerektirmektedir. Savunma Sanayi T.C. sınırları içerisinde harp araç ve gereçleri ile silah, mühimmat ve patlayıcı madde üreten sanayii kuruluşlarının kurulması, işletimi ve denetimi ile savunma sanayi işletmelerinin güvenliği 2004 yılında yürürlüğe giren 5201 ve 5202 sayılı kanunlarla düzenlenmekte, söz konusu kanunlar kapsamındaki görevler Milli Savunma Bakanlığınca yürütülmektedir. Komisyon, sunum sonrasında Sermayenin Serbest Dolaşımı üzerindeki her türlü sınırlamanın AB müktesebatıyla çeliştiğini belirterek, sözü geçen sektörel düzenlemeler hususunda hangi tedbirlerin alınacağını sormuş; tarafımızca da tüm bu konuların müzakere sürecinde kademeli olarak değerlendirileceği ifade edilmiştir. A- SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI ve ÖDEMELER - ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI Özelleştirme Uygulamaları Her ne kadar Sermayenin Serbest Dolaşımı faslı kapsamında özelleştirme konusu yer almasa da Komisyon 2005 yılı özelleştirmeleri hakkında bilgi talep etmiştir. 2005 yılında gerçekleştirilen özelleştirmelerin yaklaşık 21,55 milyar Avro düzeyine ulaştığı, Türk Telekom, Tüpraş, Erdemir, Vakıflar Bankası ve Liman özelleştirmelerinin gerçekleştirildiği ifade edilmiştir. Kamu bankalarının özelleştirme stratejilerini ve yol haritalarını tespit etmek için çalışmaların başlatıldığı anlatılmıştır. A- SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI ve ÖDEMELER - ALTIN HİSSE UYGULAMALARI Altın Hisse Uygulamaları Tanıtıcı Tarama sürecinde Avrupa Komisyonu altın hisse uygulamaları konusunda detaylı bilgi vermiştir. 9
AB ye üye ülkelerdeki altın hisse uygulamalarına ilişkin olarak Avrupa Adalet Divanı nın aldığı çeşitli kararlar mevcuttur. Avrupa Adalet Divanı altın hisse uygulamalarını tamamen yasaklamamakla beraber altın hissenin kullanım ilkelerini belirlemiştir. Adalet Divanı nın Belirlediği Altın Hisse Uygulama İlkeleri Kanuni belirlilik taşımalı (hukuki denetime açık nesnel ve istikrarlı kriterler içermeli), Ekonomik performansı iyileştirme gerekçesine dayandırılmamalı, Gereksiz kısıtlamalar içermemeli, Ayrımcı olmamalı, Bu kapsamdaki işlemler genel kamu yararına ilişkin önemli gerekliliklere karşılık olarak yapılmalıdır. Bu alt başlığa ilişkin olarak Hazine Müsteşarlığı heyeti tarafınca yapılan sunumda Türkiye deki altın hisse uygulamaları konusunda bilgi verilmiştir. Türkiye de üç farklı altın hisse uygulaması vardır. 1- Özelleştirme Kanununda kamu sahipliğinin %50 nin altına düşmesi halinde altın hisse uygulanacağı belirtilen şirketler THY Ziraat Bankası Halk Bankası T.M.O. Alkaloid Müessesesi Türkiye Petrolleri A.O. 2- Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararları çerçevesindeki altın hisse uygulamaları ERDEMİR TÜPRAŞ PETKİM 3- Özel Kanunlardan kaynaklanan altın hisse uygulamaları Türk Telekom Komisyon, Avrupa Adalet Divanı nın kimi altın hisse uygulamalarına ilişkin aleyhte içtihadına dikkat çekmiştir. A- SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI ve ÖDEMELER - YABANCILARIN TAŞINMAZ EDİNİMİ Yabancıların Taşınmaz Edinimi Yabancıların taşınmaz edinimi ile ilgili olarak Ayrıntılı Tarama tarihinde Adalet Komisyonu nda görüşülen Tapu Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair 5444 sayılı Kanun 07.01.2006 tarihli Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Bu çerçevede, söz konusu 5444 sayılı Kanun da dikkate alınarak, Türk mevzuatına göre yabancıların taşınmaz ediniminin üç farklı şekilde düzenlendiği ifade edilmiştir. 10
1- Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu na göre kurulmuş olan ve Türkiye de faaliyet gösteren şirketlerin taşınmaz edinimi ile ilgili herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. 2- Yurtdışında kurulu yabancı ticaret şirketleri, sadece Petrol, Turizm ve Endüstri Bölgeleri Kanunlarında tanımlanan koşullarla taşınmaz edinebilirler. 3- Yabancı uyruklu gerçek kişiler, karşılıklı olmak ve kanunî sınırlamalara uyulmak kaydıyla, Türkiye'de işyeri veya mesken olarak kullanmak üzere taşınmaz edinebilirler. Yabancı uyruklu gerçek kişilerin edinebilecekleri taşınmazların yüzölçümü 2,5 hektarı aşamaz. Ancak, yüzölçümünü 30 hektara kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yabancıların Türkiye de taşınmaz mal edinimleri kapsamında 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu ve Yönetmeliği ile belirlenen yasal çerçeve ve uygulamalar hakkında açıklamalar yapılmış, Kara Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri tanımlanmış ve T.C. vatandaşları ile yabancıların bu bölgelerde taşınmaz mal edinimlerine ilişkin uygulama esasları ve kısıtlamalar hakkında bilgi verilmiştir. 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu ile; Askeri Yasak Bölgeler, Güvenlik Bölgeleri, Diğer Stratejik Bölgelerde gayrimenkul edinimine sınırlama getirilmekte, Yabancıların söz konusu bölgelerde taşınmaz mal edinmeleri mümkün olmamakta, T.C. vatandaşları 1 inci derece kara askeri yasak bölgelerde taşınmaz mal edinememekte, diğer bölgelerde ise taşınmaz mal edinimine bazı kısıtlamalar getirilebilmektedir. Ayrıca 2644 sayılı Tapu Kanunu nun 35 inci maddesinin 7 inci fıkrası ile de; Yabancı gerçek kişi ve ticaret şirketlerinin kamu yararı ve ülke güvenliği bakımından taşınmaz ve sınırlı ayni hak edinemeyecekleri alanları belirleme yetkisi Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Komisyon, şu anda değil ama tam üyelikle beraber yabancıların taşınmaz edinimine ilişkin sistemin değişmesi ve AB ülkelerine ilişkin tüm kısıtlamaların kalkması gerektiğini vurgulamıştır. Komisyon, yabancıların taşınmaz alımı konusundaki kısıtlamaların Topluluk hukuku ile uyumsuz olduğunu, ancak yasa ile belirlenmiş nesnel kriterlerin olması kaydıyla, üçüncü ülke vatandaşlarına yönelik ön izin veya onay verilmesi gibi uygulamaların kabul edilebileceğini ifade etmiştir. A- SERMAYENİN SERBEST DOLAŞIMI ve ÖDEMELER - MENKUL KIYMETLER ve DİĞER SERMAYE HAREKETLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER Menkul Kıymetler ve Diğer Sermaye Hareketlerine İlişkin Düzenlemeler Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 1567 Sayılı Kanunu Bu Kanun a istinaden çıkartılan 32 Sayılı Kararı 91-32/5 sayılı Tebliği T.C. Merkez Bankası nın 1-M Sayılı Genelgesi ile uygulama talimatlarını içeren Kambiyo Mevzuatı ile Sermaye Piyasası Mevzuatı ndan oluşmaktadır. 11
Mevzuatta yer alan en önemli kısıtlama: Türkiye de yerleşik bir kişi tarafından doğrudan yatırım amacıyla yurtdışına yapılan sermaye ihraçlarında, toplam tutarın 5 milyon ABD Dolarını aşması halinde, Hazine Müsteşarlığı nın bağlı bulunduğu Bakanlık dan izin alınmasıdır. Diğer Sınırlamalar: İhracatın finansmanı amacıyla sağlanan kredilerde maksimum sürenin 18 ayla sınırlanması ve Yurtdışına çıkarken yolcu beraberinde nakit olarak götürülebilecek tutarın 5 bin ABD Dolarıyla sınırlanmasıdır. Komisyon un, dışarıya doğrudan yatırımla ilgili olarak izinin hangi makamca ve hangi kıstaslara göre verildiği ve İdare nin olumsuz karar vermesi halinde temyiz mekanizmasının olup olmadığına ilişkin sorusuna, iznin Hazine Müsteşarlığı tarafından şirketin mali yeterliliği ve Türkiye deki mali yükümlülüklerini yerine getirmiş olması gibi hususlar dikkate alınarak verildiği, iznin alınamaması halinde ilgilinin yargıya başvuru hakkı bulunduğu şeklinde cevap verilmiştir. Menkul Kıymetlere İlişkin Düzenlemeler Sermaye piyasası kurumlarının doğrudan yatırımları ve sermaye piyasalarında gerçekleştirilen menkul kıymet işlemleri ile sigortacılık sektörü hakkında Türk tarafınca sunumlar yapılmıştır. Komisyon: Sermayenin Serbest Dolaşımı faslının çok geniş kapsamlı bir fasıl olduğunu, Diğer fasıllar ile çakışan konular bulunduğunu ve Bu konuların diğer ilgili fasıllar altında daha detaylı inceleneceğini belirtmiştir. B- ÖDEME SİSTEMLERİ Ödeme Sistemleri 97/5 Sayılı Direktif Kapsamında Fon transferlerinin ucuz, güvenli ve etkin olması, Müşterilerin bilgilendirilmesine ilişkin koşullar, Havalenin lehdara transfer edilmesi için azami 6 günlük süre, 12.500 Avro ya kadar olan havalelerde havalenin garanti edilmesi, Şikâyetlerin ele alınmasında, sorunların banka ile müşteri arasında çözümünü sağlayacak yeterli ve etkin mekanizmaların kurulması, Sorunların çözümünde mahkeme dışı mekanizmaların var olması konuları yer almaktadır. 2560/2001 Sayılı Tüzük Kapsamında 12
Avro cinsinden yapılan sınır ötesi ödemelere ilişkin masrafların da aynı para cinsinden yapılması, Ulusal-sınır ötesi masraf tutarlarının aynı olması gerektiği, IBAN (International Bank Account Number) ve BIC (Bank Identifier Code) kullanılması konuları yer almaktadır. Sınır ötesi para transferlerine ilişkin olarak Konu ile ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı tarafından yapılan sunumda Avrupa Birliği nin, 97/5 sayılı Direktifi ile 2560/2001 sayılı Tüzüğüne ilişkin bir düzenlemenin bulunmadığı ancak bazı dolaylı düzenlemelerin bulunduğu, Türk Parasını Koruma Kanunu nun sınır ötesi transferlere ilişkin hükümler içermediği ve sadece bankaların sınır ötesi para transferi yapmaya yetkili oldukları, Havale komisyonlarının bankalar tarafından serbestçe belirlendiği ve Türkiye Bankalar Birliği kararıyla ve Tüketiciyi Koruma Kanunu çerçevesinde kamuya açıklandığı, Sınır ötesi havalelerin gerçekleşmemesi durumunda Borçlar Kanunu çerçevesinde konunun ele alındığı, Müşterilerle olan sorunların çözülmesinde Yeni Bankacılık yasasına göre hakem heyetinin oluşturulabileceği, Halen bu sorunları bankaların çözmesinin beklendiği ve ayrıca şikâyetlerin BDDK YA iletilebileceği ve IBAN sisteminin oluşturulduğu ifade edilmiştir. Komisyon tarafından Mevcut direktifleri yürürlükten kaldıracak yeni bir Direktifin Komisyon gündeminde bulunduğu ancak henüz yürürlüğe girmediği, Yeni taslak Direktifin 97/5 sayılı Direktifin bir uzantısı olması nedeniyle Türkiye nin mevcut düzenlemelere uyum sağlamasının uygun olacağı konuları üzerinde durulmuştur. Toplantı bu açıklamalardan sonra sona ermiştir. 13