makaleler / articles SÖZLEŞME SONRASI REKABET YASAĞI DÜZENLEMELERİ POST NON-COMPETITION CLAUSES Hikmet KOYUNCUOĞLU*



Benzer belgeler
1982 Anayasası nın Cumhuriyetin Nitelikleri başlıklı 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti nin bir hukuk devleti olduğu kurala bağlanmıştır.

REKABET KURULU. 2003/3 ve 2007/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliğleri ile Değişik, Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği 1 Tebliğ No : 2002/2

2002/2 SAYILI DİKEY ANLAŞMALARA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ

Temsilcisi: Dr. Kemal Tahir SU Turan Güneş Bulvarı 100/20 Yıldız Ankara D. İLGİLİ TARAF: Doğan Dağıtım Satış Pazarlama Matbaacılık Ödeme Aracılık

SEZİN EZGİ SARIAKÇALI ALKAÇ AKARYAKIT İSTASYONU BAYİLİK SÖZLEŞMESİ

REKABET KURULU KARARI. Dosya Sayısı : (Menfi Tespit) Karar Sayısı : 03-76/ Karar Tarihi :

DENİZCİLİĞİN DEVLET POLİTİKASI OLMASI BAKIMINDAN DENİZ HUKUKUNUN YERİ

REKABET KURULU KARARI

İlgili Kanun / Madde 4857 S. İş. K/41

ŞİKAYET NO : /317 KARAR TARİHİ : 21/01/2014 RET KARARI ŞİKAYETÇİ :

REKABET HUKUKUNDA TAZMİNAT TALEPLERİ

Yrd. Doç. Dr. Safiye Nur BAĞRIAÇIK. ÜRETİM VE İŞ SIRLARININ KORUNMASI (Özellikle Haksız Rekabet Hukuku Açısından)

I SAYILI TTK NIN KAPSAMINA GİREN TİCARET ŞİRKETLERİ

REKABET HUKUKUNDA TAZMİNAT TALEPLERİ

AKOFiS. Halkla İlişkiler Başkanlığı

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNA GÖRE İŞVEREN VEKİLİ KİMDİR? İŞVEREN VEKİLİNİN SORUMLULUKLARI NELERDİR?

GERÇEK OLMAYAN VEKÂLETSİZ İŞ GÖRME VE MENFAAT DEVRİ YAPTIRIMI

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2014/ Sayılı Kanunla Vergi Yargılamasına ve Ticaret Mahkemelerine İlişkin Getirilen Yenilikler

Resmî Gazete Sayı : YÖNETMELİK GENEL SAĞLIK SİGORTASI VERİLERİNİN GÜVENLİĞİ VE PAYLAŞIMINA İLİŞKİN BİRİNCİ BÖLÜM

4054 SAYILI REKABETİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ŞERHİ

Alman Federal Mahkeme Kararları

VERBİS. Kişisel Verileri Koruma Kurumu. Veri Sorumluları Sicili. Nedir?

İlgili Kanun / Madde 5521 S. İşMK. /1

YILDIRIM v. TÜRKĐYE KARARIN KISA ÖZETĐ

Dr. Özge Ay OTOMOTİV SEKTÖRÜNDEKİ DAĞITIM SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN HUKUKİ İLİŞKİLERİN REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Rekabet Kurumu Başkanlığından :

YÖNETMELİK. MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, 9/5/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır.

I- Anayasa ya Aykırılığı İtiraz Yoluyla İleri Sürülen Hüküm

Türk Tüketici Hukuku nun AB Hukuku İle Uyumu Sorunu. Doç. Dr.Yeşim M. Atamer

BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ VE GEÇİCİ HUKUKİ KORUMA KARARLARI. DR. ADEM ASLAN Yargıtay 11.HD. Üyesi

KONU: AKARYAKIT DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN BAYİ YATIRIMLARI NEDENİYLE UĞRADIKLARI ZARARLARA İLİŞKİN SEBEBSİZ ZENGİNLEŞME DAVALARI

İçindekiler. Önsöz. İkinci Baskıya Önsöz. Üçüncü Baskıya Önsöz. Kısaltmalar. Konunun Takdimi ve Sınırlandırılması 29

SESSİZ KALMA SURETİYLE HAKKIN KAYBI İLKESİ & MARKANIN TANINMIŞLIK DÜZEYİNİN TESPİTİ & MARKAYI KULLANMA ZORUNLULUĞU

T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A İ S T İ N A F K A R A R I

İlgili Kanun / Madde 5434 S.ESK/ S. SGK/101

Editör Prof. Dr. H. Ercüment ERDEM GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ TİCARET HUKUKU ANABİLİM DALI E. ÖĞRETİM ÜYESİ HUKUK POSTASI 2017

2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği ve Tebliğin Açıklanmasına Dair Kılavuz

ÖZEL HASTANELER YÖNETMELİĞİNDE 7 NİSAN TARİHİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER ve HUKUKİ DEĞERLENDİRME

İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar 19 Giriş 21 Birinci Bölüm İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ I. YARGISAL DENETİMİNDE

Sorumluluk Sigortalarında Zamanaşımı

ÖNSÖZ... vii KISALTMALAR LİSTESİ... xv GİRİŞ...1

Esas Sayısı : 2015/58 Karar Sayısı : 2015/117

Yeni İş Mahkemeleri Kanununun Getirdiği Değişiklikler

REKABET KURULU KARARI. Dosya Sayısı : (Muafiyet) Karar Sayısı : 03-43/ Karar Tarihi :

Buluşların Devir, Satış veya Kiralanmasına İlişkin Kurumlar Vergisi İstisnasının Uygulanma Esasları

II. ANAYASA MAHKEMESİNİN YETKİSİNİN KAPSAMI

İKİNCİ DAİRE KABUL EDĠLEBĠLĠRLĠK HAKKINDA KARAR

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ, KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMESİ, YÖNETMELİK ve KARARI

ADİL YARGILANMA HAKKININ TÜRK MİLLETLERARASI USÛL HUKUKU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Esas Sayısı : 2015/60 Karar Sayısı : 2016/2

Dr. Ayşe KÖME AKPULAT İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı İŞ MAHKEMELERİNDE YARGILAMANIN ÖZELLİKLERİ

Sayı: Ankara, 24 /03/2014 ANKARA İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI NA

Editör Prof. Dr. H. Ercüment ERDEM GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ TİCARET HUKUKU ANABİLİM DALI E. ÖĞRETİM ÜYESİ HUKUK POSTASI 2016

Dr. İnan Deniz Dinç. ÜRÜN SORUMLULUK SİGORTASINDA RİZİKONUN KONUSU ve TEMİNATIN KAPSAMI

1. Tüketici kredileri ve tüketicilerin korunması Tüketici kredisi sözleşmesinin tarafları ve konusu Kredi sözleşmelerinin yazılı biçimde

GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ. -ile- AVEA ve İŞLETMECİ bundan sonra tek tek Taraf ve birlikte Taraflar olarak anılabilecektir. ŞÖYLE Kİ:

AKARYAKIT BAYİLİK SÖZLEŞMELERİNDE BAYİLERİN SÖZLEŞME AŞAMASINDA DİKKAT ETMELERİ GEREKEN HUSUSLAR

HAFTA TATİLİ ÜCRETİNİN ÖDENMEMESİNİN CEZAİ YAPTIRIMI VAR MIDIR?

İçindekiler İKİNCİ BAB HÜRRİYET ALEYHİNDE İŞLENEN CÜRÜMLER. Birinci Fasıl Siyasi Hürriyet Aleyhinde Cürümler

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI NA

İlgili Kanun / Madde 4857 S. İş. K/8

ADİ VE TİCARİ İŞLERDE FAİZE İLİŞKİN YENİLİKLER

Yeni Türk Ticaret Kanunu. Son Düzenlemeler Çerçevesinde Önemli Hatırlatmalar ve Şirketlere Yol Haritası

T.C. D A N I Ş T A Y ONBEŞİNCİ DAİRE Esas No : 2014/9315 Karar No : 2015/9212

İlgili Kanun / Madde 818 S.BK /125 İŞ KAZASI ZAMAN AŞIMININ BAŞLANGICININ MALULİYET ORANIN KESİN OLARAK TESPİT EDİLDİĞİ TARİH OLDUĞU

SÖZLEŞME DÜZENLEME SINIRLAMASININ ANALİZİ VE UYARLAMA STRATEJİSİ

İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine İlişkin Tarihli Yönetmeliğin 11 ve 19. Maddeleri Anayasaya Aykırıdır

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA MAHKEMESİ İKİNCİ BÖLÜM KARAR. Başvuru Numarası: 2013/8492. Karar Tarihi: 8/9/2014 İKİNCİ BÖLÜM KARAR

İdari Yargının Geleceği


Dr. Aslı MAKARACI BAŞAK Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Yardımcı Doçenti. Taşınır Rehni Sözleşmesi

TÜRK SANAYİCİLERİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü30 Mayıs 2009 CUMARTESİResmî GazeteSayı : ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi

İŞ HUKUKUNDA YAŞ AYIRIMCILIĞI

Vergi Davalarında Gerekçe Değişimi, Savunma Hakkını Sınırlar

İlgili Kanun / Madde 6762 S. TTK. /4

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE ROMANYA ARASINDA HUKUKÎ KONULARDA ADLİ YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI

Bazı makalelerde, bu iptal kararı ile kanuni temsilcilerin geçmişe yönelik sorumluluklarının kalktığına dair yorumlar okuyoruz.

Yrd. Doç. Dr. MELİHA SERMİN PAKSOY SÖZLEŞMEYİ İHLALE YÖNELTME

Değişen Finansal Kiralama Mevzuatı Işığında FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN UYGULAMADAN KAYNAKLANAN SORUNLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

SOSYAL PAYLAŞIM SİTELERİNİN (youtube - facebook - twitter) HAKSIZ REKABET KARŞISINDAKİ DURUMU

Rekabet Hukukunda Bağlama Uygulamaları

LİMİTED ŞİRKETLERDE İMTİYAZLI PAYLAR

İlgili Kanun / Madde 6356 S. STSK. /9

TİCARÎ SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI

T.C. SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü GENELGE NO: 2007/02....VALİLİĞİNE (Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü)

İlgili Kanun / Madde 4857 S. İşK/18-21

Av. Gizem YILMAZ İstanbul Barosu AVRUPA BİRLİĞİ ORTAK PAZARINDA MİKTAR KISITLAMALARINA EŞ ETKİLİ ÖNLEMLER

19 Aralık 2015 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : ÇEŞİTLİ İLÂNLAR

KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞ TASLAĞI (SERİ NO: 8)

REKABET KURULU KARARI

BIRINCI BOLUM Sadakat Borcu Kavramı

TEKNOLOJİ TRANSFERİ ANLAŞMALARINA İLİŞKİN GRUP MUAFİYETİ TEBLİĞİ NİN GENEL GEREKÇESİ 1

EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ

GSG Hukuk Aylık İş Hukuku Bülteni Sayı -10

1. Sınai mülkiyet haklarından elde edilen kazanç ve iratların kapsamı

Amaç Madde 1-Bu Kanunun amacı finansman sağlamaya yönelik finansal kiralamayı düzenlemektir.

SINAİ MÜLKİYET HAKLARINDA İSTİSNANIN UYGULANMASI

Transkript:

SÖZLEŞME SONRASI REKABET YASAĞI DÜZENLEMELERİ POST NON-COMPETITION CLAUSES Hikmet KOYUNCUOĞLU* Özet: Çalışmamda, sözleşen taraflardan birine sözleşme sonrası döneme ilişkin getirilen rekabet yasağının hukuksal geçerliliği konusuna değinilmiştir. Son dönemlerde Yargıtay tarafından, çalışma hürriyetinin engellendiğinin tespiti sonucunda Anayasa ya ve bu temelde Borçlar Kanunu na aykırı ve geçersiz olarak nitelendirilen söz konusu hükümlerin rekabet hukuku düzenlemeleri göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekliliği vurgulanmıştır. Anahtar Sözcükler: Rekabet yasağı, çalışma hürriyeti, sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğü, kelepçeleme. Abstract: This study discusses the validity of post noncompetition terms. The necessity of taking the competition law regulations into account while discussing the validity of such post non- competition terms has been emphasized, especially in consideration with the recent approach of the Supreme Court which in its two successive decisions mentioned that such clauses are invalid as they violate Code of Obligations as well as the Constitution on the basis of restricting the freedom to work. Keywords: Post non-competition, freedom to work, restriction of contractual freedom and tying agreements. makaleler / articles Yargıtay 11. Hukuk Dairesi bir sene arayla verdiği yeni sayılabilecek iki kararında, 1 sözleşmede belirlenen ve sözleşme sonrası karşı tarafa getirilen rekabet etmeme koşulunu, önce çalışma hürriyeti ilkesine aykırı olmasından, sonra ise kelepçeleme sözleşmesi niteliğinde olup karşı tarafın ekonomik özgürlüğünü kısıtladığından hareketle geçersiz saymıştır. Söz konusu tespitlerin, ticari hayatın işleyişini önemli ölçüde bozacak nitelikte olmaları nedeniyle Türk Hukuku nda konuya ilişkin düzenlemeler etrafında irdelenmesi mecburiyeti bulunmaktadır. * 1 Avukat, Dr. 1- Yargıtay 11. H.D. 2011/13747E, 2012/356K, 19.01.2012 2- Yargıtay 11. H.D. 2012/17736E, 2013/9814K, 13.05.2013 (www.legalbank.net)

448 Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Düzenlemeleri 1. Hizmet Sözleşmesinde Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağına İlişkin Düzenleme Hizmet sözleşmelerini ayrı bir başlık altında değerlendirmemin sebebi, sözleşme sonrası rekabet yasağına ilişkin özel düzenleme içeriyor olmasıdır. Kanun koyucu, genel yaklaşım olarak işveren karşısında korumaya özen gösterdiği işçi aleyhine, işveren tarafından işçinin çalıştığı dönemden sonrasına ilişkin olarak getirilebilecek rekabet yasağını belirli şartlar dâhilinde de olsa kabul etmektedir. Buna göre Türk Borçlar Kanunu m. 444 şu şekilde ifade etmektedir; Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka bir rakip işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türden bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilecektir. Ana kural bu olmakla beraber kanun koyucu aynı maddenin ikinci fıkrası ile (m.444/ii) bu yasağın hangi hallerde işçi aleyhine getirilebileceğini, bir sonraki maddede ise (m.445) bu hallerde dahi, işçi aleyhine getirilen rekabet yasağının hangi sınırlamalara tabi olması gerektiğini belirtmektedir. Buna göre rekabet yasağı kaydı, işçinin hizmet sözleşmesi kapsamında görevlerini ifa ederken işverenin müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı bulunuyorsa ve edinilen bu bilgilerin işçi tarafından kullanımı işverenin önemli bir zararına 2 sebep olacak nitelikteyse geçerli olacaktır. Ancak, söz konusu rekabet yasağı kaydı (bu hallerin varlığında dahi) işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek sınırlamalar içermeyecek ve özel durumlar dışında iki seneyi aşmayacaktır. Bunun yanında hâkime de rekabet yasağı kaydının sınırlarına müdahale etmek yetkisi tanınmıştır (m. 445/II). 2 Yargıtay, zararın hangi hallerde önemli sayılacağına ilişkin genel bir ölçüt yerine her olayın özelliklerine göre değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmektedir. (Yarg. 9. HD 2010/25792E, 2013/10539K, 28.03.2013T, www.legalbank.net)

TBB Dergisi 2014 (111) Hikmet KOYUNCUOĞLU 449 Görüleceği üzere, düzenleme ile sınırlandırılmış ve hâkime rekabet yasağının kapsamına müdahale etme yetkisi tanınmış da olsa, esasen belirli koşulların varlığı halinde işçi aleyhine getirilen sözleşme sonrası rekabet yasağı geçerlilik kazanmakta ve bu sebeple işçi, bu yasağa uymamasından dolayı eski işverenin uğradığı zararı tazmin etme yükümlülüğü altında bulunmaktadır. 2. Rekabet Hukukunda Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağına İlişkin Düzenleme Yukarıda kanun tarafından hizmet sözleşmelerine özel olarak düzenlenen sözleşme sonrası rekabet yasağı düzenlemesi kısaca belirtilmiştir. Belirtilen maddeler dışında TBK nda, özel bir sözleşme sonrası rekabet yasağı düzenlemesi ise bulunmamaktadır. Buna karşın Rekabet Kurulu nun Dikey Anlaşmalara ilişkin Grup Muafiyeti Tebliği nde dikey anlaşmalara ilişkin olarak sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğü kavramı düzenlenmiştir. 3 a. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un Genel Amacı ve İkincil Düzenlemeler 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un genel gerekçesinde şu şekilde ifade edilmektedir; Mal ve hizmetler açısından piyasaları etkilemeye ve rekabeti kısıtlamaya yönelik teşebbüsler arası anlaşma veya kararlar ile pazardaki hâkim durumun kötüye kullanılması ve tekelleşmeye yol açacak veya rekabeti bozacak şekilde yoğunlaşmaların önlenmesine ilişkin düzenleyici ve yasaklayıcı hukuki düzenlemelerin tümüne kısaca rekabet hukuku denilmektedir. Görüldüğü üzere rekabetin etkin tesisini amaçlayan Rekabet Hukuku nda esas olarak rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar yasaklanmak- 3 Bunun yanında, rekabet hukukunda yan sınırlama olarak tanımlanan kavram da genellikle rekabet yasaklarını içermektedir. Yan sınırlamalara ilişkin bir düzenleme ise bulunmamaktadır. Yan sınırlamalar, birleşme-devralma sözleşmesine eklenebilecek makul, objektif ve belli bir süre ile sınırlı rekabet kısıtlamaları olarak tanımlanmaktadırlar.

450 Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Düzenlemeleri tadır. Bu bağlamda, Rekabet Kanunu ve ikincil düzenlemelerinin, kelepçeleme sözleşmesi olarak tasvir edilen ve sözleşme sonrasına getirilen rekabet yasaklarına bakış açısı oldukça önemlidir. Unutulmamalıdır ki, (aşağıda daha detaylı olarak irdeleyeceğimiz üzere) rekabet hukuku, sonuçlarını hem kamu hukuku alanında hem de özel hukuk alanında doğurmaktadır ve karma bir hukuk dalı olarak nitelendirilmektedir. b. Tebliğ Hükümleri Rekabet Kurulu nun (Rekabet Kanunu m.5 doğrultusunda) belirli nitelikteki ve belirli koşulları taşıyan anlaşma türlerini topluca rekabeti sınırlayıcı anlaşma nitelemesinden muaf tutma ve bu muafiyet koşullarını belirleme yetkisi bulunmaktadır. Bu yetki doğrultusunda Rekabet Kurulu, yürürlükte bulunan 2002/2 sayılı Tebliği düzenlemiştir. 4 Bu Tebliğ ile teşebbüslerin dağıtım kanallarını oluşturma amacıyla gerçekleştirilen ve teşebbüsler arası rekabeti artırıcı etkisi olan anlaşma türleri Tebliğ de belirtilen belirli koşulları sağlamaları şartıyla, Rekabet Kanunu m.4 uyarınca rekabeti sınırlayıcı anlaşma türü olarak nitelendirilmekten muaf tutulmaktadırlar. Tebliğ de dikey anlaşma Üretim veya dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalar olarak tanımlanmaktadır. Görüleceği üzere, günümüzde ticari hayatta gerçekleştirilen önemli anlaşma türlerinin birçoğu söz konusu tanım kapsamına girmektedir. 4 Tebliğ, yine Rekabet Kurulu tarafından çıkarılan 1997/3 sayılı Tek Elden Dağıtım Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyet Tebliği, 1997/4 sayılı Tek Elden Satın Alma Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyet Tebliği, 1998//7 sayılı Franchise Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyet Tebliğinin yerini almış ve kapsamını genişletmiştir. Bunun dışında 2005/4 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyet Tebliği de yürürlükte bulunmaktadır.

TBB Dergisi 2014 (111) Hikmet KOYUNCUOĞLU 451 c. Tebliğ de Düzenlendiği Şekliyle Sözleşme Sonrası Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 5 Rekabet etmeme yükümlülüğü, Tebliğ kapsamında taahhüt verenin sözleşme konusu mal veya hizmetleri taahhüt alan dışında bir tedarikçiden tedarik etmemeyi veya kendisinin üretmemeyi taahhüt ettiği bir yükümlülük olarak tanımlanmıştır (m.3). 6 Esas olarak sözleşmenin sona ermesinden sonraki dönem için diğer tarafa bir rekabet etmeme yükümlülüğü getirmek mümkün değildir. Buna karşın Tebliğ de bu hususa ilişkin istisna bulunmaktadır. Buna göre; i. Rekabet yasağının sözleşme konusu mal veya hizmetlerle rekabet eden mal ve hizmetlere ilişkin olması, ii. Sözleşme süresi boyunca faaliyet gösterilen tesis ya da arazi ile sınırlı olması, iii. Rekabet yasağı getirilen tarafa aktarılan know-how ı korumak için zorunlu olması, iv. Sözleşmenin sona ermesinden itibaren 1 yıllık süreyi aşmaması şartlarının tümünün birlikte gerçekleşmesi kaydıyla sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğü, Tebliğ kapsamında kalacaktır. 7 d. Değerlendirilmesi Görüleceği üzere, sözleşme sonrasına ilişkin rekabet etmeme yükümlülüğü getirilebilmesi Tebliğ tarafından oldukça sınırlı hallere ilişkin olarak düzenlenmiştir. Bu şartlardan en önemlilerinden bir tanesi ise rekabet etmeme yükümlülüğünün, sözleşme süresi boyunca faali- 5 Çalışma genelinde rekabet yasağı olarak ifade edilen kavram, rekabet hukuku düzenlemeleri incelenirken rekabet hukuku terminolojisine uygun olarak rekabet etmeme yükümlülüğü olarak ifade edilecektir. 6 Rekabet etmeme yükümlülüğünün tanımı doğrultusunda; taahhüt verenin, sözleşme konusu mal veya hizmetlerin %20 sine kadar olan kısmını sözleşme süresi içerisinde rakip teşebbüslerden temin edebilmesine ilişkin sahip olacağı imkân, düzenlemenin rekabet etmeme yükümlülüğü olarak değerlendirilmesine engel olmamaktadır. 7 Mehaz AB mevzuatında (330/2010 sayılı Komisyon Tüzüğünün md. 5/III hükmü) bu husus aynı şekilde düzenlenmiştir.

452 Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Düzenlemeleri yet gösterilen tesis veya arazi ile sınırlandırılması gerekliliğine ilişkin düzenlemedir. Bu durum esasen, müşterinin rekabet etmeme yükümlülüğü getiren işletmenin portföyü olduğu ve yeni tesisin (mağaza, dükkân v.s.) farklı bir işletmeye ait olduğu algısının müşteri nezdinde basitçe oluşmasıyla, müşterinin yeni işletmeyi tercih etmeyeceği varsayımına işaret etmektedir. Diğer bir deyişle, rekabet etmeme yükümlülüğü altında bulunan işletmenin ticari faaliyeti engellenmemekte, sadece yükümlülük altında bulunan işletmenin önceden sözleşmesel ilişki içinde bulunduğu tarafın müşteri portföyünü sözleşme sonrası kullanması engellenmeye çalışılmaktadır. Bu durum, Tebliğ kapsamında rekabet etmeme yükümlülüğü getirilebilmesinin diğer bir şartı olan, rekabet etmeme yükümlülüğü altında olana aktarılan know-how ı 8 korumak için zorunlu olması şartı ile de bir bütün oluşturmaktadır. Sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğü getirilen işletme, sözleşme süresi içinde rekabet etmeme yükümlülüğü getiren işletmeye ait ticari sırları ve rekabetçi avantaja dönüştürebileceği gizli bilgileri edinmekte, bu durum da rekabet etmeme yükümlülüğü getiren işletmenin sözleşme sonrasında dahi korunma ihtiyacı olduğunu ortaya koymaktadır. 9 Tüm bunların yanında Tebliğ, sözleşme sonrası getirilebilecek rekabet etmeme yükümlülüğünü süre ile kısıtlamakta ve rekabet etmeme yükümlülüğünün sözleşme süresi sona erdikten sonra en fazla bir sene için getirilebileceğini düzenlemektedir. Yukarıda değinilen ve hizmet sözleşmesine özel olarak TBK nda düzenlenen rekabet yasağı şartlarına bakıldığında, Tebliğ de düzenlenen rekabet etmeme yükümlülüğü ile benzer bir ratio legis e dayandığı görülecektir. Her iki düzenlemede de, sözleşme süresi içinde aktarılan know-how veya gizli bilgi ve ticari sırrın, rekabet yasağı getirilen 8 9 Know-how, Tebliğ kapsamında sahip olanın; tecrübe, denemeleri sonucu elde ettiği ve patentli olmayan, uygulamaya yönelik gizli, esaslı ve belirlenmiş bilgi paketi olarak tanımlanmıştır. Gizli, esaslı ve belirlenmiş ifadeleri de ayrıca tanımlanmıştır. Rekabet yasağının temelinde yükümlülük altına giren tarafın, iştigal ettiği işin iç yüzünü bilmesi ve o işle ilgili sırlara vakıf olması, tecrübe edinmesi ve müşteri çevresini bilmesi yatmaktadır. (Akın Ünal, Kelepçeleme Sözleşmeleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012, s.145)

TBB Dergisi 2014 (111) Hikmet KOYUNCUOĞLU 453 tarafından, rekabet yasağı getirenin aleyhine olacak şekilde kullanılması belirli bir süre için yasaklanmaktadır ve bu suretle rekabet yasağı getirenin, kendini, rekabet yasağı getirilenin haksız rekabetine karşı koruma altına alması amaçlanmaktadır. Buna karşın, Tebliğ de düzenlenen rekabet etmeme yükümlülüğüne ilişkin şartların, TBK nda hizmet sözleşmesine ilişkin düzenlenen rekabet yasağı şartlarından daha sınırlayıcı nitelikte olduğu görülmektedir. Herşeyden önce süre olarak, TBK nda düzenlenen iki senelik sürenin aksine Tebliğ, sözleşme sonrası rekabet yasağını en fazla bir sene ile sınırlandırmaktadır. Bunun yanında yukarıda değinildiği üzere, Tebliğ kapsamında düzenlenen rekabet etmeme yükümlülüğü, sadece sözleşme süresi içerisinde faaliyet gösterilen tesis veya arazi ile sınırlı olarak getirilebilmektedir. Diğer bir deyişle, işçinin çalışma imkânlarının tamamen ortadan kalkmaması amacıyla, işçiye getirilecek sözleşme sonrası rekabet yasağının Yargıtay kararları doğrultusunda coğrafi bölge ile sınırlı tutulmasına ilişkin çabaya, Tebliğ kapsamında rekabet etmeme yükümlülüğü getirilen işletme açısından gerek bulunmamaktadır zira Tebliğ düzenlemeleri bunu baştan sağlayacak niteliktedir. Sözleşme süresi içerisinde faaliyet gösterilen tesis veya arazide, sözleşme sonrasındaki bir sene boyunca faaliyet gösteremeyecek olan işletme, diğer herhangi bir tesiste veya coğrafyada bu sınırlama altında bulunmadan ticari faaliyetini sürdürebilecektir. 10 Bu noktada son olarak değerlendirmek istediğimiz konu ise, Tebliğ kapsamında düzenlenmiş olan şartlara aykırı olarak getirilen ve bir dikey anlaşmada bulunan sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğünün akıbeti konusudur. Tebliğ düzenlemesine aykırı olarak getirilen bir sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğü, rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma olarak nitelendirilmekten muaf tutulma şansını kaybedecektir. Buna karşın bu durum, bu sözleşme hükmünün ipso 10 Türk Ticaret Kanunu m.18/ii hükmü doğrultusunda tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekliliğine ilişkin yükümlülük ise, rekabet yasağına ilişkin taahhüt veren tacirin ticari faaliyetini bu yasağın varlığında dahi sürdürebileceğine ilişkin başka bir gösterge olarak kabul edilebilecektir.

454 Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Düzenlemeleri jure rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma olarak nitelendirilmesi sonucunu da doğurmayacaktır. Tebliğ de düzenlenen şartları karşılamaması sebebiyle grup muafiyetinden yararlanamayacak olan rekabet etmeme yükümlülüğüne ilişkin hüküm, Rekabet Kanunu md. 5 hükmünde belirtilen şartları karşılaması durumunda bireysel muafiyetten yararlanabilecek ve rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma olarak değerlendirilmeyecektir. Buna ilişkin değerlendirme ise Rekabet Kurulu tarafından yapılacaktır. Rekabet Kurulu tarafından, Rekabet Kanunu md. 5 hükmünde belirtilen şartların karşılanmadığına karar verildiği durumda ise, rekabet etmeme yükümlülüğü rekabeti sınırlayıcı bir anlaşma olarak kabul edilecektir. 11 Bunun yanında, Rekabet Kanunu m.56 hükmü gereği, rekabet etmeme yükümlülüğüne ilişkin hüküm geçersiz kabul edilecek ve bundan dolayı zarar görenlerin haksız fiil sorumluluğu esasına göre tazminat isteme hakları bulunacaktır. 3. Sonuç Yukarıda kısaca ifade edildiği üzere rekabet hukuku, pazarda serbest ve etkin rekabetin tesisini amaç edinmektedir ve korunan menfaat esas olarak kamu menfaatidir. Bunun yanında sosyal bakımdan tüketicinin korunmasına yönelik hedefi de bulunmaktadır. Bu sebeplerle, rekabet hukuku amaç yönünden kamu hukukuna daha yakın görünmektedir. Yazımızın konusu olan rekabet yasaklarına ilişkin ise Rekabet Kanunu ndaki ve özel kanunlardaki rekabet yasağı düzenlemeleri (TBK ve TTK) ters etkileşim içerisindedir zira rekabet hukuku, rekabetin önündeki her türlü engeli ortadan kaldırmaya çalışmakta, özel kanunlarda düzenlenen rekabet yasağı ise rekabet edilmemesini sağlamaya çalışmaktadır. 12 Buna rağmen, rekabet yasaklarının olmadığı bir serbest rekabet düzenini hedefleyen Rekabet Kanunu nda dahi belirli şartlarla ve belirli sözleşme tiplerine 13 ilişkin olarak sözleşme sonrası rekabet yasa- 11 Bu durumda, Rekabet Kanunu nu ihlal eden veya edenler aleyhine Rekabet Kanunu m.16 hükmünde öngörülen idari para cezası müeyyidesi uygulanacaktır. 12 Yılmaz Aslan, Rekabet Hukuku, Ekin Kitabevi, 3. baskı, Ankara, 2005, s.18, 19. 13 Bu sözleşme tipleri yukarıda ifade edildiği üzere dikey sözleşmelerdir ve bu tür sözleşmelerde yer alan rekabet yasakları genellikle bir rekabet hukuku konusu olarak irdelenmektedir. Rekabet hukuku açısından farklı özellikler barındıran

TBB Dergisi 2014 (111) Hikmet KOYUNCUOĞLU 455 ğı getirilebilmesi imkânının tanınmış olması önemli bir husustur. Bu nedenle, rekabet mevzuatının (kendi var oluş amacına -raison d etreaykırı olmasına rağmen) belirli şartların sağlanması durumunda rekabet hukukuna uygun olarak nitelendirdiği sözleşme sonrası rekabet yasaklarını, özel hukukta kelepçeleme nitelemesiyle geçersiz saymak doğru olmayacaktır. Unutulmamalıdır ki, kelepçelendiği ve çalışma özgürlüğünün elinden alındığı varsayılan teşebbüs, rekabet düzeninin asli bir parçasıdır. Ticari hayatta know-how devri içeren çoğu sözleşmede sözleşme sonrası rekabet yasağına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Rekabet mevzuatı dikkate alınmak suretiyle getirilen bu sözleşme hükümlerinin, özel hukuk açısından ve özellikle Anayasa ya aykırılık tespitiyle geçersiz bulunması bu tür nitelikler barındıran çoğu dağıtım sözleşmesine ilişkin hukuksal belirsizliği artıracağı gibi, AB mevzuatına ilişkin olan uyum sürecini de olumsuz etkileyecektir. Ayrıca, inceleme konusu yapılan Yargıtay kararlarında, sözleşme sonrası rekabet yasağının T.C. Anayasası nın Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti başlıklı md. 48 ve devamında düzenlenen maddelerine aykırı olduğu yönünde doğrudan ve dolaylı ifadeler bulunmaktadır. Bu tespitin doğru kabul edilmesi durumunda, sözleşme sonrası rekabet yasaklarına ilişkin düzenlemelerle 14 ilgili ihtilaflara bakan özel mahkemenin, ilgili düzenlemeleri, Anayasa md. 152 hükmü gereği Anayasa ya aykırı olduğu iddiası ile Anayasa Mahkemesi ne götürmesi ve Anayasa Mahkemesi nin incelemesi bitene kadar davayı geri bırakması gerekecektir. 14 Tüm bu sebeplerle, Tebliğ de tanımı yapılan dikey sözleşmede bulunan bir sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüğüne (rekabet yasağına) ilişkin değerlendirme, Tebliğ de sayılan şartlara uygunluk gözetilmek suretiyle özel mahkeme tarafından yapılmalıdır. Bu deakaryakıt istasyonu ve bayileri arasındaki dikey sözleşmeler ile know-how devrini de-facto barındıran franchise sözleşmeleri bunlara örnek olarak verilebilecektir. Bunun yanında 2012/3083E, 2012/4685K, 30.03.2012 tarihli Yargıtay 14. Hukuk Dairesi kararı da, özel hukuk yargılamasında rekabet hukuku düzenlemelerinin esas alındığı bir karar olarak gösterilebilecektir. (www.legalbank.net) Gerek özel kanunlarda yer alan (TBK nda işçilere ilişkin olarak yer alan (TBK md. 444-447) veya TTK nda acentalara ilişkin olarak yer alan (TTK md. 123 gibi) gerekse yukarıda kapsamı ve amacı anlatılan Tebliğ de yer alan düzenlemeler.

456 Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Düzenlemeleri ğerlendirmenin sonucunda, sözleşme sonrası rekabet yasağı içeren hükmün Tebliğ de yer verilen şartlara uygun olarak düzenlendiğinin tespit edilmesi durumunda, ilgili hüküm sözleşme serbestisi ilkesi kapsamında geçerli kabul edilmelidir. KAYNAKLAR Yılmaz Aslan, Rekabet Hukuku, Ekin Kitabevi, 3. baskı, Ankara, 2005. Akın Ünal, Kelepçeleme Sözleşmeleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012. www.legalbank.net