Menkul Kýymetlerin Deðerlemesi... Gönderen : guliz - 02/11/2009 22:31

Menkul Kýymetlerin Deðerlemesi... Gönderen : guliz - 02/11/2009 22:31 1.Giriþ : Menkul kýymet; ortaklýk veya alacaklýlýk saðlayan, belli bir meblaðý temsil eden, yatýrým aracý olarak kullanýlan, dönemsel geli getiren, misli nitelikte, seri halinde çýkarýlan, ibareleri ayný olan ve þartlarý Sermaye Piyasasý Kurulunca belirlenen kýymetli evraktýr. Menkul kýymetler nitelikleri itibariyle yatýrým aracý özelliðine sahiptirler. Bu kýymetlerin yatýrým aracý olarak kullanýlmasý, çeþit imkanlarý saðlamalarý ile alakalýdýr. Bir menkul kýymet, belirlenen dönem içinde faiz veya kar payý geliri saðlayabilmesinin yaný elden çýkarýlmasý durumunda da fiyat deðiþmelerindeki yöne baðlý olarak kazanç olanaðý verebilmektedir. Deðerleme ise, vergi kanunlarýnda gösterilen gün ve zamanlarda, vergi matrahýnýn hesaplanmasý ile ilgili iktisadi kýymetlerin takdir ve tespitidir. Bir baþka ifade ile, iktisadi kýymetin deðerleme günü itibariyle sahip olduðu gerçek deðerinin belirlenmesi, anlamýna gelen deðerleme, hem vergi matrahýnýn doðru tespitinde hem de iþletme bünyesindeki iktisadi kýymetlerle ilgili doðru güvenilir bilgilerin finanssal tablolara yansýtýlmasý açýsýndan önem arz etmektedir. Menkul kýymet ve deðerleme kavramlarý vergi sistemimiz açýsýndan birlikte düþünüldüðünde, deðiþik zamanlarda deðiþik deð olabilen ve birer iktisadi kýymet olan menkul kýymetler, vergi matrahlarýnýn artmasý veya azalmasý sonuçlarýný doðurmaktadýr. Matrahtaki bu deðiþikliðin kavranabilmesi ise, belirlenen gün ve zamanlarda bu kýymetlerin deðerlemeye tabi tutulmasýný gerekl kýlmaktadýr. 2.Genel Olarak Menkul Kýymetlerin Deðerlemesi : Menkul kýymetlerin deðerlemesi ile ilgili düzenleme Vergi Usul Kanununun 279ncu maddesinde yapýlmýþtýr. Söz konusu madde metni þu þekildedir: Hisse senetleri ile fon portföyünün en az %51i Türkiyede kurulmuþ bulunan þirketlerin hisse senetlerinden oluþan yatýrým fonu katýlma belgeleri alýþ bedeliyle, bunlar dýþýnda kalan her türlü menkul kýymet borsa rayiciyle deðerlenir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalý bir þekilde oluþtuðu anlaþýlýrsa deðerlemeye esas bedel, menkul kýymetin alýþ bedelinin vadesinde e edilecek gelirin (kur farklarý dahil) iktisap tarihinden deðerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kýsmýnýn eklenmesi suretiyle hesaplanýr. Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararýna baðlý olarak doðan ve deðerleme gün itibariyle hesaplanmasý mümkün olmayan menkul kýymetler, alýþ bedeli ile deðerlenir. Madde hükmü incelendiðinde menkul kýymetlerin deðerlemesi ile ilgili üç farklý deðerleme ölçüsünün öngörüldüðü anlaþýlmaktad a.alýþ Bedeli Ölçüsü : Kanunlarýmýzda Alýþ Bedeli kavramýnýn herhangi bir tanýmý yapýlmamýþtýr. Ancak, alýþ bedelini, bir iktisadi kýymetin iktisap sýrasýnda satýcýya ödenen veya borçlanýlan meblað olarak tanýmlayabiliriz. Taným gereði alýþ bedeli; yüklenilen finansman gideri, kur farký, komisyon gibi giderleri kapsamamaktadýr. Bu þekildeki giderleri ihtiva eden deðerleme ölçütü maliyet bedeli kavramýdýr ve Vergi Usul Kanununun 262nci maddesi maliyet bedelini, Ýktisadi bi kýymetin iktisap edilmesi münasebetiyle yapýlan ödemelerle bunlara müteferri bilimum giderlerin toplamýný ifade eder þeklinde tanýmlamýþtýr. Alýþ ve maliyet bedelleri arasýndaki farký muhasebe sistemi açýsýndan da bakmak gerekirse; alýþ bedeli ile deðerlenen bir iktisa kýymetin alýnmasý durumunda satýcýya ödenen meblað, ilgili iktisadi kýymetin baðlý olduðu aktif karakterli hesaba borç yazýlýrk katlanýlan finansman gideri, kur farký, komisyon gideri ve benzeri nitelikteki harcamalar sonuç hesaplarý kullanýlarak giderleþtirilir. Oysa maliyet bedeli ile deðerlenen bir iktisadi kýymetin elde edilmesi sýrasýnda katlanýlan giderler bu kýymetin maliyet bedelinin bir parçasýný oluþturacak ve ilgili kýymet hesabýnda aktifleþtirilecektir. Örnek 1: Ýþletme fiyat dalgalanmalarýndan kazanç saðlamak amacýyla, adedi 0,25 YTL olan X A.Þ.ye ait hisse senetlerinden 100.000 adet satýn alýnmasý için Y Bankasýna talimat vermiþtir. Banka bu iþlem için iþletmenin bankadaki hesabýný kullanmýþ ve 250 Y komisyon ile iþlemi 30.01.2006 tarihinde gerçekleþtirdiðini iþletmeye bildirmiþtir. Yapýlan iþlemle ilgili muhasebe kaydý aþaðýdaki gibi olmalýdýr: 30.01.2006

110.HÝSSE SENETLERÝ 25.000,00 YTL 110.01.Borsaya Kote Hisse Senetleri 653.KOMÝSYON GÝDERLERÝ 250,00 YTL 653.10.Men.Kýy.Alým-Sat.Kom. 102 BANKALAR 25.250,00 YTL 102.00 Vadesiz YTL Hes. 102.002.Y Bankasý 100.000 adet x 0,25 YTL = 25.000,00 YTL Tutarýnda X A.Þ.ye ait hisse senedi alýmý. b.borsa Rayici Ölçüsü: Borsa rayici, gerek menkul kýymetler ve kambiyo borsasýna, gerekse ticaret borsalarýna kayýtlý olan iktisadi kýymetlerin deðerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama deðerini ifade eder. Menkul kýymetlerin borsa rayici ölçütü ile deðerlemeye tabi tutulabilmesi için öncelikle bu kýymetlerin, hisse senedi ve fon portföy en az %51i Türkiyede kurulmuþ bulunan þirketlerin hisse senetlerinden oluþan yatýrým fonu katýlma belgeleri dýþýnda birer me kýymet olmalarý gereklidir. Zira hisse senetleri ve belirtilen niteliklerdeki yatýrým fonu katýlma belgeleri alýþ bedeli ile deðerlenmektedir. Borsa rayici ölçüsünün kullanýlmasý için gerekli bir diðer þart, deðerlenecek kýymetin borsada iþlem görmesi gerektiðidir. Yazýný bölümlerinde hangi menkul kýymetlerin borsa rayiçleri ile deðerleneceði konusuna deðinilecektir. Yine bu ölçünün kullanýlabilmesi için gerekli olan bir diðer husus, rayicin muvazaasýz olarak belirlenmiþ olmasýnýn gerekliliðidir. deðerin oluþumu muvazaalý ise borsa rayici yerine alýþ bedeli veya birazdan bahsedeceðimiz kýst getiri ölçüsü kullanýlmalýdýr. Vergi Usul Kanununun 279ncu maddesinin incelenmesinden anlaþýlacaðý üzere, menkul kýymetlerin Türkiye dýþýnda kurulu borsalarda iþlem görmelerinin, deðerleme iþlemini etkilemeyeceði sonucuna ulaþmak mümkündür. Bu durumda, borsa rayicinin muvazaasýz bir þekilde oluþmuþ olmasý Vergi Usul Kanunu açýsýndan yeterlidir. c.kýst Getiri Ölçüsü: Kýst getiri ölçüsü tanýmýný Vergi Usul Kanununun 279ncu maddesinden yararlanarak þu þekilde yapabiliriz: Menkul kýymetin a bedeline, bu kýymetin vadesinde elde edilecek gelirin iktisap tarihinden deðerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kýsmýnýn eklenmesi sonucu deðerlemeye esas bedelin bulunmasý yöntemine kýst getiri ölçüsü adý verilir. Taným aþaðýdaki þe özetlenebilir: Formüllerden de anlaþýlacaðý üzere; bu ölçütün hesaplanabilmesi, menkul kýymetin getirisinin sabit olmasýna baðlýdýr. Yani, va edilecek gelir belirlenebilmelidir ki deðerleme gününe isabet eden gelir miktarý tespit edilebilsin. Eðer menkul kýymetin getirisi sabit deðil ise kullanýlacak deðerleme ölçüsü, alýþ bedeli ölçüsü olacaktýr. Kýst getiri ölçüsünün deðerleme iþleminde kullanýlabilmesi için menkul kýymetin; i. Hisse senedi ve fon portföyünün en az %51i Türkiyede kurulmuþ bulunan þirketlerin hisse senetlerinden oluþan yatýrým fonu katýlma belgeleri dýþýnda bir kýymet olmasý, ii. Borsada iþlem gören bir kýymet olmasý durumunda, borsa rayicinin olmamasý veya borsa rayicinin muvazaalý bir þekilde oluþmuþ olmasý ve bunlarýn beraberinde de söz konusu menkul kýymetin getirisinin sabit olmasý, iii. Borsada iþlem görmeyen bir kýymet olmasý durumunda da getirisinin sabit olmasý, gerekmektedir. Menkul kýymetlerin genel olarak deðerleme iþlemi aþaðýdaki tablo ile özetlenmeye çalýþýlmýþtýr: 3.Menkul Kýymet Çeþitlerine Göre Deðerleme Ýþlemi : a.hisse Senetleri :

Hisse Senedi, anonim veya komandit ortaklýklarda, ortaklýk sermayesinin birbirine eþit bölümlere ayrýlmýþ parçasýndan her birin karþýlýðý olmak üzere, Sermaye Piyasasý Kanununda gösterilen özelliklere uygun olarak düzenlenmiþ deðerli belgedir. Hisse senetleri VUKun 279ncu madde hükmü gereði alýþ bedeli ile deðerlenecektir. Bu bakýmdan, söz konusu hisse senedinin, halka açýk bir anonim þirkete veya halka açýk olmayan bir anonim þirket veya bir komandit þirkete ait olmasýnýn bir önemi yoktu Ülkemizde halka açýk anonim þirketlerin hisse senetleri Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasýnda iþlem görmektedir. Dolayýsýyla Borsada gerçekleþen alým-satým iþlemleri sonucu hisse senetleri deðiþik deðerlere sahip olabilmektedir. Hisse senedinin deðerleme günündeki borsa deðerinin, bu senedin satýn alýndýðý gündeki alýþ deðerine göre yüksek olmasý, her ne kadar iþletm gerçek deðerinin bu doðrultuda düzeltilmesini gerektirse de, VUKun 279ncu madde hükmündeki açýk ifade nedeniyle, hisse senetleri alýþ bedeli ölçüsü ile deðerlemeye tabi tutulacaktýr. Ancak 7 No.lu Muhasebe Standardý, Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasasý Kanunu açýsýndan borsada iþlem gören hisse senetlerinin deðerleme gününde sahip olduklarý fiyatlarla satýn alma fiyatlarý arasýdaki olumsuz farkýn gider hesaplarýnda izlenmesi öngörülmüþtür. Vergi mevzuatý açýsýndan ise bu gider kanunen kabul edilmeyen gider niteliðindedir. Örnek 2: Ýþletme 08.10.2005 tarihinde bankaya verdiði talimat ile tanesi 0.10 YTL olan X A.Þ.ye ait hisse sentlerinden 200.000 adet satýn almýþ ve komisyon olarak 500 YTL banka tarafýndan iþletmenin hesabýndan kesilmiþtir. Yapýlan iþlemle ilgili muhasebe kaydý aþaðýdaki gibidir: 08.10.2005 110.HÝSSE SENETLERÝ 20.000,00 YTL 110.01.Borsaya Kote Hisse Senetleri 653.KOMÝSYON GÝDERLERÝ 500,00 YTL 653.10.Men.Kýy.Alým-Sat.Kom. 102 BANKALAR 102.00 Vadesiz YTL Hes. 20.500,00 YTL 200.000 adet x 0,10 YTL = 20.000,00 YTL Tutarýnda X A.Þ.ye ait hisse senedi alýmý. 31.12.2005 tarihinde X A.Þ.nin hisse senetlerinin borsa deðeri 0.09 YTL dir. Buna göre iþletme aþaðýdaki kayýtlarý yapmýþtýr: 654.KARÞILIK GÝDERLERÝ 20.000,00 YTL 654.00.Menkul Kýymet Deðer Düþüklüðü Karþýlýk Gideri 119.MENKUL KIYMET DEÐER DÜÞÜKLÜÐÜ KARÞILIÐI 20.500,00 YTL 200.000 adet x 0,09 YTL = 18.000 YTL 20.000,00 YTL - 18.00,00 YTL = 2.000,00 YTL Menkul kýymet deðer düþüklüðü karþýlýðý ayrýlmasý. Ayrýlan bu karþýlýk VUK hükümleri göz önüne alýndýðýnda kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) niteliðindedir. Çünkü, VUK 2 nevide olursa olsunlar (borsada iþlem görseler dahi) hisse senetleri, alýþ bedeli ile deðerlenirler. Buna göre iþletme KKEG lerini muhasebe sistemi içerisinde takip ediyorsa aþaðýdaki gibi bir kayýt yapmalýdýr: 950.K.K.E.G. VE MATRAHA EKLENECEK DÝÐER TUTARLAR 2.000,00 YTL 950.301.Kanunen Kabul Edilmeyen Karþýlýk Giderleri 951 MATRAHA EKLENECEK ALACAKLI HES. 2.000,00 YTL

Anonim þirketlerde, kar yedeklerinin sermayeye ilavesi sonucu ortaklarca (hisse senetlerini aktifinde bulunduran iþletmelerce) bedelsiz edinilen hisse senetleri, alýþ bedeli ile deðerlenecektir. Buradaki alýþ bedelinden anlaþýlmasý gereken his senedinin nominal bedelidir. Sermaye yedeklerinin þirket sermayesine eklenmesi sonucu ortaklarca elde edinilen bedelsiz hisse senetleri ise deðerleme iþlemine tabi tutulmayacaktýr. Hisse senedinin yurt dýþýnda bir þirket tarafýndan ihraç edilmesinin veya yurt dýþýndaki bir borsadan temin edilmesinin deðerlem açýsýndan bir farký bulunmamaktadýr. b.yatýrým Ortaklýklarý Belgeleri : Yatýrým ortaklýklarý; sermaye piyasasý araçlarý, gayrimenkul, altýn ve diðer kýymetli madenler portföylerini iþletmek amacýyla k anonim ortaklýklar þeklinde tanýmlanýr. Anonim ortaklýk olarak belirtilen bu þirketlerin ihraç ettikleri belgeler hisse senedi niteliðinde olacaðýndan alýþ bedeli ile deðerlemeye tabi tutulurlar. c.yatýrým Fonu Katýlma Belgeleri : Halktan katýlma belgeleri karþýlýðýnda toplanan paralarla, belge sahipleri hesabýna, riskin daðýtýlmasý ilkesi ve inançlý mülkiye esaslarýna göre sermaye piyasasý araçlarý, gayrimenkul, altýn ve diðer kýymetli madenler portföyü iþletmek amacýyla kurulan malvarlýðýna yatýrým fonu adý verilir. Bu fonlarýn tüzel kiþiliði yoktur. Bir malvarlýðý olarak nitelendirilen fona, katýlma belgesi karþýlýðý dahil olunmaktadýr. Fonun ku fonu, katýlma belgesi sahiplerinin haklarýný koruyacak þekilde temsil eder, yönetir veya yönetimi denetler. Yine kurucu, fon varlýðýnýn korunmasý ve saklanmasýndan da sorumludur. Yukarýdaki bölümlerde yeri geldikçe deðinildiði üzere, yatýrým fonlarý katýlma belgelerinin deðerlenmesinde ikili bir ayrýma gidilm Buna göre, fon portföyünün %51i Türkiyede kurulmuþ olan þirketlerin hisse senetlerinden oluþan yatýrým fonu katýlma belgeleri bedeli ile deðerlenecektir. Bu durum dýþýndaki tüm olasýlýklarla oluþan yatýrým fonu katýlma belgeleri borsa rayici ile deðerlenir Ülkemizde yatýrým fonu katýlma belgeleri borsada iþlem görmemektedir. Bu tür kýymetlerin deðeri, bunlarý ihraç eden kurumlar tarafýndan ilan edilmekte ve kýymetler istenildiðinde paraya çevrilebilir niteliktedir. Eðer kýymetin getirisi sabit ve belirlenebilir ise kýst getiri ölçüsüne göre, deðilse alýþ bedeli ölçüsüne göre deðerlemeye tabi tutulacaklardýr. d.kar-zarar Ortaklýðý Belgeleri : Kar zarar ortaklýðý belgeleri, anonim þirketler tarafýndan kar ve zararlarýna ortak olunmak üzere ihraç ettikleri menkul kýymetlerd Bu kýymetlerin sahipleri, belgeyi ihraç eden þirketin sadece kar veya zararýna ortak olmakta, bunun dýþýndaki haklardan, örneði oy kullanma hakkýndan yoksun kalmaktadýrlar. VUKun menkul kýymetlerin deðerlemesi ile ilgili getirdiði genel esaslar çerçevesinde, kar zarar ortaklýðý belgelerinin borsa rayic ile deðerlemesi gerekmektedir. Ancak, bu belgeler borsada iþlem görmemekte ve dolayýsýyla borsa rayici oluþmamaktadýr. Þirketin kar veya zararýnýn tespiti, belirlenen dönemlerin sonlarýnda hesaplanabildiðinden, kar zarar ortaklýðý belgelerinin getirisinin sabit olamayacaðý da malumdur. Bu nedenle deðerleme iþlemi kýst getiri ölçüsü ile deðil, alýþ bedeli ölçüsü ile yapýlac e.hazine Bonolarý : Genellikle bütçe gelirleri ile giderleri arasýnda zaman yönünden uyuþmazlýk olduðu zamanlarda devletin finansman ihtiyacýný karþýlamak amacýyla Bütçe Kanununa dayanýlarak çýkarýlan ve vadesi bir yýlýn altýnda olan kamu iç borçlanma senetlerine ha bonosu veya plasman bonosu adý verilmektedir. Bu menkul kýymet çeþidi ÝMKB Tahvil ve Bono Piyasasýnda iþlem görmektedir Dolayýsýyla bu kýymetlerin sahiplerince yapýlacak deðerleme iþleminde borsa rayici ölçüsü kullanýlacak ve oluþan olumlu veya olumsuz farklar sonuç hesaplarýna yansýtýlacaktýr. f.finansman Bonolarý : Finansman bonolarý, ihraççýlarýn borçlu sýfatýyla düzenleyip ihraç ederek sattýklarý emre veya hamile yazýlý menkul kýymetler kýymetlerde borsa rayici ile deðerlenecek kýymetler arasýnda yer almakta ve ÝMKB tahvil ve Bono Piyasasý Yönetmeliðinin 2n maddesine göre, ÝMKB de iþlem görmesi gerekmektedir. Ancak, bu menkul kýymetler ÝMKBde fiilen iþlem görmemekte ve dolayýsýyla borsa rayici oluþmamaktadýr. Getirisinin sabit olmasý özelliðiyle de beraber düþünüldüðünde finansman bonolarýnýn deðerlemesinde kýst getiri ölçüsü kullanýlmasý gereklidir. Örnek 3: X Ýþletmesi faiz geliri elde etmek amacýyla Y A.Þ. tarafýndan 3 ay vadeli, %20 faizli ve her birinin nominal deðeri 10 YTL olarak ihraç edilen finansman bonolarýndan bankaya verdiði talimatla 1000 adedini 11.10.2005 tarihinde 10.000,00 YTLye satýn almýþ

ve komisyon olarak 250 YTL bankadaki hesabýndan karþýlanmýþtýr. (Tevkifat oraný %10dur.) X Ýþletmesinin fianansman bonusu alýþýna dair muhasebe kaydý aþaðýdaki gibi olacaktýr: 11.10.2005 111.ÖZEL KESÝM TAHVÝL, SENET VE BONOLARI 10.000,00 YTL 653.KOMÝSYON GÝDERLERÝ 250,00 YTL 102 BANKALAR 10.250,00 YTL 1.000 adet x 10 YTL = 10.000,00 YTL Tutarýnda y A.Þ.ye ait finansman bonosu alýmý. X iþletmesinin deðerleme gününde hesaplayacaðý kýst getiri þöyle olacaktýr: Kýst Getiri Bedeli = 444 YTL Buna göre X iþletmesi tarafýndan 31.12.2005 tarihinde deðerleme ile ilgili yapýlacak kayýt aþaðýdaki gibi olacaktýr: 111.ÖZEL KESÝM TAHVÝL, SENET VE BONOLARI 444,00 YTL 642 FAÝZ GELÝRLERÝ 444,00 YTL Deðerleme sonucu oluþan faiz gelirinin kaydý. Ýþletmenin varlýklarý arasýnda 10.000,00 YTL tutarýnda görülen Y A.Þ.ye ait finansman bonolarýnýn deðerleme iþlemi sonucu hesabýndaki görünümü aþaðýdaki gibi olacaktýr: Deðerleme günü itibariyle kýst getiri ölçüsü kullanýlarak hesaplanan finansman bonolarýnýn gerçek deðeri, bonolarýn alýþ bedel YTL tutarýndaki kýst getiri bedelinin eklenmesi ile 10.444,00 YTL olarak görülmektedir. g.tahviller : Devletin veya özel bir kuruluþun ödünç para almak için çýkardýðý, yýllýk faiz getiren yazýlý senetlere tahvil denilmektedir. Genel tahviller borsada iþlem gördükleri için borsa rayiçleri ile deðerlenirler. Getirilerinin sabit olmasý dolayýsýyla borsa rayici tespit edilemeyen tahviller ise kýst getiri ölçüsü kullanýlarak deðerlenecektir. Tahviller ihraç eden tüzel kiþiliðe baðlý olarak iki sýnýfa ayrýlýrlar. Devletin aldýðý genellikle 1 yýldan uzun vadeli borçlar karþýlý tüzel kiþilere verdiði ve sahibinin devletten alacaklý olduðunu gösteren kýymetli kâðýt veya belgelere devlet tahvilleri adý verilirke anonim þirketlerin ödünç para bulmak için itibari kýymetleri eþit ve ibareleri ayný olmak üzere çýkardýklarý borç senetlerine ise öz tahvilleri adý verilmektedir. Devlet tahvilleri ÝMKB Tahvil ve Bono Piyasasýnda iþlem görmektedirler. Özel sektör tahvilleri ise, borsa kotunda bulunanlarý ÝMKB Tahvil ve Bono Piyasasýnda iþlem görmektedirler. Dolayýsýyla Devlet tahvilleri borsa rayici ile deðerlenirken, özel sektör tahvillerinden borsada iþlem görenleri borsa rayici ile, iþlem görmeyenleri ise kýst getiri ölçüsü ile deðerlemeye tabi tutulacaklardý Örnek 4 : Ýþletme 01.03.2005 günü aldýðý, nominal deðeri 750,00 YTL olan %25 faiz oranlý Devlet Ýç Borçlanma Tahvillerinden 100 adet aktifinde bulundurmaktadýr. Bu tahvillerin 30.12.2005 tarihinde ÝMKB Tahvil ve Bono Piyasasýndaki muamelelerinin ortama deðeri 700,00 YTL olarak gerçekleþmiþtir. Ýþletme tahvillerde meydana gelen deðer azalýþýný þu þekilde hesaplayacaktýr:

750,00 YTL 700,00 YTL = 50,00 YTL (Tahvil Baþýna Düþen Deðer Azalýþ Tutarý) 100 adet X 50 YTL = 5.000,00 YTL (Tahvillerde Meydana Gelen Toplam Deðer Azalýþ Tutarý) Ýþletme tarafýndan yapýlacak deðerleme kaydý aþaðýdaki þekilde olacaktýr: 658 BORSA DEÐER AZALIÞI 5.000,00 YTL 112.KAMU KESÝMÝ TAHVÝL, SENET VE BONOLARI 5.000,00 YTL Deðerleme sonucu oluþan faiz giderinin kaydý. Ýþletmenin varlýklarý arasýnda 75.000,00 YTL tutarýnda görülen devlet tahvillerinin deðerleme iþlemi sonucu kebir hesabýndaki aþaðýdaki gibi olacaktýr: Tahvillerin kýst getiri ölçüsü kullanýlarak deðerlemesi ile ilgili hesaplama ve muhasebe kayýt iþlemleri, finansman bonolarýna paralellik gösterdiði için, f. Finansman Bonolarý bölümünde verilen örneðin benzeri burada tekrarlanmamýþtýr. h.gelir Ortaklýðý Senetleri : Köprü, baraj, elektrik santrali, karayolu, demiryolu, sivil kullanýma yönelik deniz ve hava limanlarý gibi kýymetlerden, kamu kurum ve kuruluþlarýna ait olanlarýnýn gelirlerine ortaklýk hakký veren senetlere gelir ortaklýðý senetleri adý verilmektedir. ÝMKBde bu senetler için açýlmýþ bir piyasa olmasýna raðmen alým satým iþlemlerine rastlanýlmamaktadýr. Eðer bir gelir ortakl borsada alým satýma konu oluyorsa bu kýymet için deðerleme ölçüsü borsa rayicidir. Ancak borsada iþlem görmeyen yada fiyatý oluþumunda muvazaa olduðu belirlenen gelir ortaklýðý senetleri kýst getiri ölçüsü ile deðerlemeye tabi tutulurlar. Zira bu senetler getirileri, Kamu Ortaklýðý Ýdaresi tarafýndan üçer aylýk süreyi kapsar þekilde hesaplanarak yayýnlanan cetvellerle belirlenmekte i.varlýða Dayalý Menkul Kýymetler : Genel finans ortaklýklarý, bankalar, finansman þirketleri ve finansal kiralamaya yetkili kuruluþlar ve gayrimenkul yatýrým ortaklýklarýnýn kendi ticari iþlemlerinden doðmuþ alacaklarý veya SPK mevzuatý çerçevesinde temellük edecekleri alacaklar kar ihraç ettikleri kýymetli evraklara varlýða dayalý menkul kýymetler denir. Bu kýymetlerin ÝMKBde iþlem görebilecekleri belirtilmiþ olmasýna raðmen alým satýma konu olmamaktadýrlar. Getirileri geneld sabit olan bu kýymetlerin deðerlemesi, borsada iþlem görmemeleri durumunda kýst getiri ölçüsü ile yapýlacaktýr. k.eurobondlar : Uygun þartlarla kredi bulmak amacýyla dýþ piyasalarda yabancý para birimleri cinsinden ihraç edilen tahvillere eurobond adý verilmektedir. Bu kýymetler yabancý kiþi veya kuruluþlara satýlabildiði gibi yerli kiþi veya kurumlar tarafýndan da alýnabilmektedir Eurobondlar ÝMKBde iþlem görmektedirler. Dolayýsýyla borsa rayici oluþan eurobondlarýn bu rayiç ile deðerlenmesi genel þartt Ayrýca yurt dýþýndaki borsalarda iþlem gören eurobondlarýnda iþlem gördükleri borsadaki rayiçleri ile deðerleneceði tabidir. Her bir borsada iþlem görmeyen eurobondlar kýst getir ölçüsü ile deðerlemeye tabi tutulacaktýr. l.repo ve Ters Repo Ýþlemlerinde Deðerleme : 67 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliðinin 7nci Bölümünde, repo ve ters repo iþlemlerinde deðerleme konusunda açýklam getirmiþ olup söz konusu Genel Tebliðin ilgili bölümü aþaðýda belirtilmiþtir: Ülkemizde uygulanýþ þekliyle geri alým taahhüdü ile menkul kýymet satýþý (repo) ve geri satým taahhüdü ile menkul kýymet alý repo) iþlemleri esas itibariyle günün faiz koþullarýnda bir borç para alýþ veriþ iþlemi olup söz konusu menkul kýymetler bu iþlemle nevi teminat unsuru olarak kullanýlmaktadýr. Zira repo ve ters repo iþlemlerinde kullanýlan faiz oraný menkul kýymet üzerindeki faiz oranýndan baðýmsýz olarak günün piyasa koþullarýna göre belirlenmekte, repo ve ters repoya konu menkul kýymetler üzerin gelirler repo ve ters repo yoluyla borç para veren tarafa aktarýlmamakta ve dolayýsýyla repo ve ters repo yoluyla borç para alanlar bu iþlemlerden elde ettikleri vergiye tabi kazançlarýný bu iþlemlere konu olan menkul kýymetlerin piyasa deðerlerinden baðýmsýz olarak belirlemektedirler.

Bu durumda repo ve ters repoya konu menkul kýymetlerin her zaman menkul kýymeti geri almakla yükümlü olan tarafýndan Vergi Usul Kanununun 279ncu maddesi çerçevesinde deðerleme iþlemine tabi tutulmasý gerekmektedir. Diðer yandan vadesi deðerleme gününden sonra olan repo ve ters repo iþlemleri ile ilgili olarak, deðerleme gününe kadar tahakk eden faiz tutarlarý, repoya taraf olanlarca ticari kazancýn elde edilmesi ile ilgili Gelir Vergisi Kanununun 38 ve 39ncu, Kurumlar Vergisi Kanununun 13ncü maddesi hükümleri çerçevesinde gelir veya gider olarak dikkate alýnacaktýr. Tebliðin ortaya koyduðu uygulamaya göre, repo ve ters repo iþleminin sonunda menkul kýymeti geri almakla yükümlü olan kiþi deðerleme günü itibariyle kýst getiri hesaplamak suretiyle deðerleme iþlemini yapacaktýr. 4.Sonuç : 213 sayýlý Vergi Usul Kanununun 279ncu maddesinde hüküm altýna alýnan menkul kýymetlerin deðerlemesi konusu irdelendiði i. Hisse senetleri ile fon portföyünün en az %51i Türkiyede kurulmuþ bulunan þirketlerin hisse senetlerinden oluþan yatýrým fonu katýlma belgelerinin alýþ bedeliyle deðerlemeye tabi tutulacaðý, ii. Bunlarýn dýþýnda kalan her türlü menkul kýymetin borsa rayici ile deðerleneceði, iii. Ancak, borsa rayicini bulunmamasý veya muvazaalý olarak belirlendiðinin tespiti halinde, söz konusu menkul kýymetin getirisinin sabit olmasý þartýyla, kýst getiri ölçüsü kullanýlarak deðerleme iþlemi yapýlacaðý, iv. Borsa rayicini bulunmayan veya muvazaalý olarak belirlendiðinin tespit edilen menkul kýymetlerden getirisi deðiþken olanlarýnýn ise alýþ bedeli ölçüsü ile deðerleneceði, Sonuçlarýna ulaþmak mümkündür. ============================================================================