BİYOKİMYA LABORATUVARI TEST REHBERİ
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 1/18 İÇİNDEKİLER 1. Giriş 2 2. Laboratuvar Numune ve Sonuç Verme İş Akış Şeması 3 3. Test Girişi 4 4. Laboratuvarda Çalışılan Testler ve Hangi Testin, Hangi Numunelerle Çalışıldığı 5-11 5. Testlerin Panik Değer Listesi 12 6. Acil Test Listesi 13 7. Numunelerin Alınması ve Transferi 14 8. Numune Toplama 15 9. Laboratuvar Aksiyon Planı 16 10. Numunelerin Hangi Kaplara Ne Kadar Alınacağı 16-17 11. Biyokimya Laboratuvarı Kabul ve Ret Kriterleri ve Sonuç Verme 18
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 2/18 GİRİŞ Hastanelerin önemli bir birimi olan laboratuvarlar son yıllarda büyük gelişim kaydetmiştir. Hastaların biyolojik lerinde kimyasal ve biyolojik testler yapılarak tanı, tedavi takibinde önemli işlev yüklenmişlerdir. Laboratuarlarda hedef istenilen testleri doğru, en kısa sürede çalışmak ve ilgili birime ulaşımını sağlamaktır. Yapılan araştırmalarda pre analitik dönemin (in çalışılmaya başlama öncesi zamanı) analiz döneminden uzun olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle in laboratuvara ulaşımını sağlayan evreleri doğru tespit etmek gerekir. Preanalitik dönemde zaman kaybına neden olan sorunlar başlıca şunlardır: Diğer birimlerce laboratuvar işleyişinin bilinmemesi İletişim eksikliği Çalışılacak testlerin eksik talep edilmesi (otomasyona kayıt eksikliği) Yetersiz alınması Yanlış kap kullanılması Barkodsuz gönderilmesi Sonuçların verileceği gün ve saatinin yanlış anlaşılması Yukarda belirtilen nedenleri en aza indirmek için tüm sağlık çalışanların faydalanacağı bir laboratuvar rehberi hazırlandı. Bu rehberde test adı, çalışma zamanı, örnek alınma zamanı, örnek kabları, sonuç verme zamanı, örnek türü, red kriterleri yer almaktadır.
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 3/18 LABORATUVARA ve SONUÇ VERME İŞ AKIŞ ŞEMASI HASTA TETKİK İSTEMİ VE VEZNE İŞLEMLERİ LABORATUVAR SEKRETERİ BARKODLU KAN TÜPLERİ BARKODLU ÖRNEKLE İLGİLİ KAPLAR KAN ALMA ODASI KABUL ANALİZ SONUÇ ONAYLAMA SONUÇ VERME
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 4/18 TEST GİRİŞLERİ Hastanemiz laboratuarında rutin ve acil panele ait testler çalışılmaktadır. Rutin testler, resmi tatil günleri dışında kalan günlerde 08:00-17:00 saatleri arasında, acil testler ise haftada 7 gün 24 saat kesintisiz olarak çalışılmaktadır. Poliklinik, servis, acil serviste test istemleri HOS (Hastane Otomasyon Sistemi) kaydedilir. Kayıt sı polikliniklerde veya laboratuvar sekreteryasında barkod çıkarılarak laboratuvara kaydı yapılmış olur. Barkod çıkarılmayan testlerin kaydı tamamlanmamış olup laboratuvar ortamında görülmeyecektir. Ayrıca barkod çıktıktan test eklenmesi yapılamaz. Yeni kayıtla test istemi yapmanız gerekir. LABORATUVARDA ÇALIŞILAN TESTLER VE HANGİ TESTİN HANGİ LERLE ÇALIŞILDIĞI TEST ADI TÜRÜ KABI YÖNTEMİ SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ GLUKOZ Enzimatik Kinetik- kabulden 1 8 saatlik sabah açlığı yeterlidir u ayrılmadan bekletilmiş kan kabul edilmez POSTPRANDİAL KAN ŞEKERİ Enzimatik Kinetik- kabulden 1 Yemekten 2 saat kan alınması uygundur. ÜRE KREATİNİN ÜRİK ASİT Enzimatik Kinetik- Kinetik- Enzimatik kabulden 1 kabulden 1 kabulden 4 TOTAL KOLESTEROL Enzimatik kabulden 4 12 saatlik sabah açlığı gereklidir. Kan alma postürü, en son yenilen yemek, emosyonel stres, menstriüel siklus düzeyi etkiler HDL KOLESTEROL Enzimatik kabulden 4 12 saatlik sabah açlığı gereklidir. Kan alma postürü, en son yenilen yemek, emosyonel stres, menstriüel siklus düzeyi etkiler
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 5/18 TEST ADI TÜRÜ KABI YÖNTEMİ SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ TRİGLİSERİD Enzimatik saat 12 saatlik açlık gereklidir. Kan alma postürü, en son yenilen yemek, emosyonel stres, menstriüel siklus düzeyi etkiler GGT Kinetik- saat AST(SGOT) ALT(SGPT) LDH CK CKMB ALKALEN FOSFATAZ AMİLAZ PSEUDOKOLİ NESTERAZ TOTAL PROTEİN ALBUMİN Kinetik- Kinetik- Kinetik- Kinetik- Kinetik- Enzimatik Kinetik- Enzimatik Kinetik- - saat saat saat.....
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 6/18 TEST ADI TOTAL BİLİRUBİN DİREK BİLİRUBİN DEMİR TÜRÜ KABI YÖNTEMİ spektrofotometrik spektrofotometrik spektrofotometrik SONUÇ VERME saat saat ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ. Numune alındıktan direk ışıktan korunmalıdır Numune alındıktan direk ışıktan korunmalıdır. 10 saatlik açlık sı sabah kan DEMİR BAĞLAMA spektrofotometrik saat 10 saatlik açlık sı sabah kan. LİTYUM spektrofotometrik Numune, ilaç kullanıldıktan en az 12 SODYUM Ise. POTASYUM Ise KLOR Ise KALSİYUM MAGNEZYUM FOSFOR spektrofotometrik spektrofotometrik saat 10 saatlik açlık sı sabah kan 10 saatlik açlık sı sabah kan 10 saatlik açlık sı sabah kan
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 7/18 TEST ADI TÜRÜ KABI YÖNTEMİ SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ PTZ Sitratlı Plazma Mavi Kapaklı Koagülometrik aynı Gün Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları (kanın tüpteki seviyesinin eksik veya fazla olması), pıhtılı numune kabul edilmez APTT Sitratlı Plazma Mavi Kapaklı Koagülometrik Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları (kanın tüpteki seviyesinin eksik veya fazla olması), pıhtılı numune kabul edilmez. Hasta heparin kullanıyorsa bir ki dozdan 1 saat önce numune Heparin uygulanan koldan alınan numune alınmamalıdır. FİBRİNOJEN ASO CRP Sitratlı Plazma Mavi Kapaklı Koagülometrik Türbidimetrik Türbidimetrik Uygun olmayan kan/antikoagülan oranları (kanın tüpteki seviyesinin eksik veya fazla olması), pıhtılı.numune kabul edilmez
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 8/18 TEST ADI SERBEST T3 SERBEST T4 TSH FSH LH PROLAKTİN E2 (ESTRADİOL) TESTOSTERON PROGESTERON BETA -HCG TÜRÜ KABI YÖNTEMİ esans(eclia) SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ 10 saatlik açlık sı sabah kan FERRİTİN B12 vitamini FOLİK ASİT 10 saatlik açlık sı sabah kan
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 9/18 TEST ADI İGE TOTAL PSA SERBEST PSA PARAT HORMON TROPONİN T MYOGLOBİN CK-MB KÜTLE BNP CEA CA 15-3 TÜRÜ KABI Kırmız ı / Sarı YÖNTEMİ e e e e e e e e e e SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ Rektal muayene ve sonda uygulamalarında n en az 72 saat numune Rektal muayene ve sonda uygulamalarında n en az 72 saat numune. 1 saatten fazla oda ısısında bekleyen numuneler kabul edilmez..
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 10/18 TEST ADI TÜRÜ KABI YÖNTEMİ SONUÇ VERME ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK-KABUL VE RET KRİTERLERİ CA 125 esans ( ECLİA) saat CA 19-9 ANTİ TG ANTİ TPO AFP esans ( ECLİA) esans ( ECLİA) esans ( ECLİA) esans ( ECLİA) saat saat saat saat DİGOKSİN esans ( ECLİA) saat Son Dozdan 8-12 Saat Sora Örnek Alınmalıdır KARBAMAZE PİN FENİTOİN VALPROİK ASİT RF D-DİMER İDRAR PROTEİNİ MİKRO ALB Sitratlı Plazma Mavi Floresan polarizasyonu Floresan polarizasyonu Floresan polarizasyonu türbidimetrik- İmmünotürbidimetrik- İdrar İdrar Kabı Türbidimetrik- İdrar İdrar Kabı Ttürbidimetrik- saat saat saat saat saat saat. Spot idrar -Sabah İlk İdrarı Tercih Edilir Spot idrar -Sabah İlk İdrarı Tercih Edilir D VİTAMİNİ Ekktrokemi luminesans(eclia) saat. Dondurularak saklanmalıdır.
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 11/18 TEST ADI GEBELİK TESTİ TÜRÜ İdrar KABI İdrar Kabı HB A1 C Edta lı Plazma Mor Kapaklı OGTT (GLUKOZ YÜKLEME) KREATİNİN KLİRENSİ 24 SAATLİK İDRARDA KALSİYUM 24 SAATLİK İDRARDA KREATİNİN BOS analizi(glukoz, Cl, LDH) TAM İDRAR TAHLİLİ Toksik madde tarama testi 24 SAATLİK İDRAR + serum 24 SAATLİK İDRAR 24 SAATLİK İDRAR İdrar kabı+ İdrar kabı İdrar kabı YÖNTEMİ Rapid kromatografik immunoassay Türbidimetrik inhibisyon immunolojik Enzimatik Kinetik- Enzimatik Kinetik- spektrofotometrik Enzimatik Kinetik- BOS İDRAR İDRAR İdrar Kabı İdrar Kabı Tam otomatik idrar analizi Fluoresan immünassey SONUÇ VERME kabulden 2 ALMA- TRANSFER- ÖN HAZIRLIK- KABUL VE RET KRİTERLERİ Spot idrar- Sabah İlk İdrarı Tercih Edilir. Anstabil hemoglobinler düşük sonuçlara sebep olabilir. 3 gün dengeli karbonhidrat diyeti uygulanır.test 10-14 saat açlık sı sabah laboratuar içinde yapılır. İdrar toplanması için laboratuardan bilgi İdrar toplanması için laboratuardan bilgi İdrar toplanması için laboratuardan bilgi Ağzı Kapalı Halde Laboratuvara Teslim Edilmelidir Spot idrar- Sabah İlk İdrarı Tercih Edilir Spot İdrar - laboratuvardan bilgi alınmalıdır
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 12/18 BİYOKİMYA LABORATUVARI TESTLERİN PANİK DEĞER LİSTESİ TEST ADI GLUKOZ (KAN ŞEKERİ) KRİTİK ALT DEĞER KRİTİK ÜST DEĞER < 40 mg/dl > 500 mg/dl DEĞİŞİMLER Yeni doğan < 35 mg/dl > 200 mg/dl SODYUM < 120 meq/l >160 meq/l POTASYUM < 2,5 meq/l > 6 meq/l KLOR < 80 meq/l > 120 meq/l KALSİYUM < 6,5 mg/dl > 13 mg/dl BİLURUBİN TOTAL > 20 mg/dl YENİ DOĞAN İÇİN BELİRLENMİŞTİR MAGNEZYUM <1 mg/dl > 3,5 mg/dl FOSFOR < 1,5 mg/dl PROTROMBİN (INR) APTT > 5 > 100 sn FİBRİNOJEN < 100 mg/dl YUKARIDA BELİRTİLEN SONUÇLAR ELDE EDİLDİĞİNDE, LABORATUVAR UZMANINA BEKLETİLMEDEN HABER VERİLECEKTİR. * SONUÇLAR İLGİLİ SERVİS HEKİMİNE VEYA HEMŞİRESİNE ACİLEN BİLDİRİLECEKTİR. GLUKOZ ÜRE KREATİNİN AST(SGOT) ALT(SGPT) LDH ACİL TEST LİSTESİ ACİL TESTLER 24 SAAT SÜREYLE ÇALIŞILMAKTADIR
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 13/18 CPK CK-MB AMİLAZ PSEUDOKOLİNESTERAZ TOTAL BİLİRUBİN SODYUM KLOR KALSİYUM MAGNEZYUM BETA-HCG PTZ APTT TROPONİN MYOGLOBİN CK-MB KÜTLE BNP TAM İDRAR TAHLİLİ GEBELİK TESTİ HEMOGRAM GAİTA DİREK BAKISI GAİTADA GİZLİ KAN BOS KÜLTÜR VE DİREK BAKISI KAN KÜLTÜRÜ LERİNALINMASI VE LABORATUVARA TRANSFERİ Polikliniklere başvuran hastalara test istem işlemi yapıldıktan barkod çıkarılarak tüplere yapıştırılıp Laboratuvar Kan Alma Birimine yönlendirilmelidir. İdrar ve gaita testleri için hastalara barkod yapıştırılmış idrar ve gaita kabı verilip tuvalete yönlendirilir. Daha hastalar idrar ve gaita örneklerini örnek kabul birimine teslim ederler. Kan alma biriminde çalışan personel, tüplerin üzerindeki barkod ile kan verecek kişinin aynı kişiler olduğunu kontrol etmektedir. Servislerde yatan hastalarının kanları yattıkları servislerde alınır. Test istemleri otomasyona kaydedildikten barkod çıkarılıp ilgili kaplara yapıştırılarak hasta yatağın da kan alınır. Kan serum takılı koldan alınmamalıdır. Örnekler servislerden kan alma talimatına uygun alınarak laboratuvara gönderilir. Acil servislerde test istemleri otomasyona girdikten hastaların örnekleri barkodlu tüplere alınıp laboratuvar örnek kabul birimine teslim edilir. Semt polikliniğinde alınan kanlar santrifüj edilir. İdrar örnekleri kapaklı tüplere alınır. Sporlara dizilmiş örnekler saat 12.00 de ve saat 15.00 de numune transfer çantalarına koyarak, görevli personel tarafından örnek kabul birimine teslim edilir. Örneklerin taşınması sırasında, uygun ısının sağlanması için, transfer çantaları kullanılmalı ve özellikle bilüribin gibi testler ışığa duyarlı olduğundan transport sırasında ışıktan korunması gerekmektedir. Kan alma biriminde, acil ve servislerde numune alma ve numunelerin transferi işlemler, numune alma ve transferi talimatı, numune kabul ve ret kriterleri talimatı doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. LERİN ALIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR Numune Alımı Laboratuvarda kullanılan örnekler çok çeşitlidir., plazma, tam kan, mide suyu, tükürük, safra, idrar, gaita, ter, ayrıca çeşitli sıvılar (plevral, perikardiyal, amniyosentez sıvıları gibi), böbrek - safra taşları, saç, doku i ve semen bunların başlıcalarıdır. Kan numunesi alınan kola takılan turnikenin bir dakikadan fazla kalmaması gerekir. Turnike ile yapılan birkaç dakikalık staz venöz kanda birçok parametreyi etkiler. Örn; ALT, CK, LDH, albumin, bilirübin, Ca %5-10 civarında artarken; glukoz, fosfat %2-5 civarında azalır.
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 14/18 Sıvı veya kan vermede kullanılan bir damar ve setten örnek alınmamalıdır. Mecbur kalınırsa enfüzyona 10-20 dakika ara verildikten numune alınabilir. Bu durumlarda diğer kol tercih nedeni olmalıdır. Alınan kanın hemolize olmaması için azami gayret gereklidir. Hemoliz, hem serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasının yanı sıra diğer ölçüm yöntemlerinde de hataya neden olur. Kan örneğine eklenen antikoagülan da önemlidir. Kanın ölçülecek parametreye uygun antikoagülanla alınması gereklidir. Listemizde bu durum testlere göre ayrı ayrı belirtilmiştir. Hemen çalışılmayacak örneklerin de bekleme süresi ve derecesine dikkat edilmemesi durumunda istenmeyen hatalı sonuçlar çıkabilir. Açlık durumu: Açlık kan şekeri düzeyi ölçümü gibi bazı testler için istenen bir durum olduğu gibi laboratuvar işleminin standardizasyonu ve teknikleri açısından numune alımında 10-12 saatlik açlık istenir. Bu durumun 16 saatten uzun olmaması gerekir. Bu durumda özellikle glukoz, bilurubin, trigliserid seviyeleri etkilenmektedir. Tüm testler için genel olarak 10-12 saat açlık sı numunelerin verilmesi gerekmektedir. Akşam 9 dan çay, kahve dahil hiçbir şey yenilmemesi ve içilmemesi istenmektedir. Postür: Ayakta duran bir kişide kan hacmi yatan bir kişiye göre 600-700 ml daha azdır Bu durum kan hacminde %10 civarinda azalmayı gösterir.gerçek neden kanın proteinsiz sıvısının doku arasına geçmesi olup plazma hacminde önemli farka neden olur. Bunu paralel olarak enzimler ve protein hormonlar dahil tüm proteinlerin, proteinlere kismen bağli kalsiyum ve bilirübin ve proteine bağlı ilaçlarin konsantrasyonu etkilenir. Egzersizin etkisi: Egzersizin vücut sıvılarının yapılarına etkisi aktivitenin süresi ve yoğunluğu ile ilgilidir. Örn; özellikle CK olmak üzere AST, LDH, Laktat yükselebilir. Hospitalizasyon ve immobilizasyon: Birkaç gün yatma sı plazma ve ekstrasellüler sıvı hacmi azalır. Bu duruma paralel olarak hematokrit artar. Uzun süreli yatma sonucu sıvı retansiyonu oluşur ve serum protein 0,5g/dL, albumin 0.3 g/dl azalma gösterir. Ayrica kemikten Ca mobilizasyonu ile iyonize kalsiyum artar. Uzayan immobilizasyon plazma kortizonün sirkadiyen değişimini genişletir. Katekolaminleri azaltır. Sirkadiyen değişim: Beden sıvılarının çoğu yapıtaşı gün boyu döngüsel değişim gösterir. Bu değişimlere katkıda bulunan başlıca faktörler postür, aktivite, beslenme, stres, gün ışığı, karanlık, uyku ve uyanıklıktır. Bu döngüsel değişimler oldukça büyük değerlere varabildiğinden numune alma standardizasyonunun iyi denetlenmesi gerekir. Büyüme hormonu uykuya daldıktan kısa süre yükselir. Oysa bazal plazma insülini, sabah ve akşam daha yüksek düzeydedir. İdrar hacmi ve kreatinin atılımı gece azalır. Tablo 1: Bazı analitlerin gün içinde gösterdiği değişimler. Analit Maksimum Olduğu zaman Minimum Olduğu zaman Günlük Değisim Yüzdesi ACTH 6-10 0-4 150-200 Kortizol 5-8 21-3 180 200 Testosteron 2-4 20-24 20-24 TSH 20-2 7-13 5-15 T4 8-12 23-3 10-20 Prolaktin 5-7 10-12 80-100 Renin 0-6 10 12 120 140 Epinefrin 9 12 2-5 30-50 Demir 14-18 2-4 50-70 Potasyum 14-16 23 1 5 10
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 15/18 Besinlerin etkisi: Bazı plazma yapıtaşlarının derişimi yakın zamanda yenilip içilen besinlerden etkilenir. Bunların içinde kan glukozu, trigliserid, alkalen fosfataz (özellikle intestinal izoenzim) sayılabilir. Protein fazla alımı üre,amonyak ve ürik asit değerlerini etkilemektedir. Ayrıca serumun lipemik olması ölçümler için kullanılan yöntemleri etkileyebilir. Kahve, çay, kola gibi kafein bulunan içecekler yapıtaşlarının konsantrasyonu üzerine önemli bir etkiye sahiptir. Bazı testler için özel diyet gerekmektedir. (HVA, VMA, Katekolaminler, metanefrinler; LABORATUVARDAN BİLGİ ALINABİLİR) Sigara içme: Nikotinden dolayı sigara birçok testi etkiler. Bunların içinde lipidler, hormonlar, B12 vitamini, CEA gibi parametreler sayılabilir. Alkol kullanımı: Numune verilmeden en azından son 24 saat içerisinde alkol alınmamalıdır. Ürik asit, trigliserid, laktat yükselebilmektedir. Uzun süreli alkol kullanımında GGT, HDL,MCV degerleri artabilmektedir. İlaçların etkisi: İlaçlar analiz yönetimlerini in vitro etkilediği için in vivo değişmelere de yol açabilirler. Bu durum ileride her test için ayrı ayrı belirtilmiştir. (LABORATUVARDAN BİLGİ ALINABİLİR) Yüksek ateş : hormon değerleri yanısıra lipidler, kalsiyum, ürik asit gibi birçok parametreyi etkiler. Şok ve travma: Doku hasarına göre birçok değişime yol açabilir. Cinsiyet ve yaşın etkisi: Hastanın yeni doğan, puberte, yetişkin olmasına ve cinsiyete göre çeşitli hormon, enzim, lipidler elementler gibi birçok parametre değişim gösterir. Örn: alkalen fosfataz kemik büyümesine paralel olarak pubertede en yüksek değerlere ulaşır. Puberteden aktivide azalır. Menstrüel döngü sırasında da kadında hormon değerleri çok değiştiğinden LH, FSH gibi tetkikler için kan gönderilirken döngü gününün de belirtilmesi unutulmamalıdır. Ca 125 menstrüel periyotta normalin 2 katına çıkabilir. Numune Toplama : Kan ve idrar tüplerinin üzerine, hastaya ait barkod dikey olarak düzgün bir şekilde yapıştırılır Kanlar, kan alma talimatına göre alınır Tit için idrar toplama, Hastanın idrarı ( sabah ilk idrarı önerilir, diğer zamanlardaki idrar da kabul edilir) barkodlanmış idrar tüpüne boşaltılır. İdrar kültürü için idrar toplama; Orta idrar, numune kabına direk konur. 24 saatlik idrar toplama; Sabah ilk idrar dışarı olmak üzere, ertesi sabaha kadar yapılan tüm idrarlar ve ertesi sabaha ait ilk idrar, bir kapta biriktirilir. Biriktirilen numunenin tamamı laboratuvara getirilir. Koruyucu maddeler gerektiğinde, laboratuvardan alınarak toplama kabına ilave edilir. Topuk veya parmak ucundan kan alma; Topuk veya parmak alkolle temizlenir, havada kurumaya bırakılır. Kan dolaşımını uyarmak amacıyla masaj yapılmaz. Yavaş yavaş sıvazlanır. Alınan kana hava kabarcığının karışmamasına dikkat edilir.
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 16/18 LABORATUAR AKSİYON PLANI GÜNLÜK NÖBET HAFTALIK AYLIK YILLIK Cihaz bakım/temizlik * * * * Kit, Reaktif Hazırlığı * Oda, Depo, Buzdolabı ısı ve nem kontrolü * * Örnek Kabul/Red * * Analiz * * Sonuçların değerlendirilmesi * * Kit, Reaktif Stok Takibi * * Kit Verimlilik Analizi * İnternal Kalite Kontrol Değerlendirme * * * Eksternal Kalite Kontrol Değerlendirme * Nöbet/Çalışma Planı * Birim Kalite Hedef Belirleme * Geri Bildirimlerin Değerlendirilmesi * Eğitim * * İhale Takvimi Oluşturulması/Teknik şartname Eğitim Takvimi * * LERİN HANGİ KAPLARA NE KADAR ALINACAĞI TETKİK TÜPÜN RENGİ ALINACAK MİKTAR (cc) DETAYLAR BİYOKİMYA,HORMON Kırmızı Veya ( JELLİ) 5 cc SİYAH ÇİZGİYE KADAR TÜP ÇALKALANMAYACAK KOAGÜLASYON MAVİ ( Sitratlı ) 2,7 cc MAVİ ÇİZGİYE KADAR TÜP 2-3 KEZ ALT ÜST EDİLECEK HEMOGLOBİN A1C MOR ( Edta Lı ) 2,5 cc TAM İDRAR TAHLİLİ İdrar tüpü ve bardağı En az 5 cc İDRARDA TOKSİK MADDE İdrar tüpü ve bardağı En az 5 cc SİYAH ÇİZGİYE KADAR TÜP 2-3 KEZ ALT ÜST EDİLECEK BARDAKTAN TÜPE İDRARI BOŞALTINIZ LABORATUAR SEKRETERİ İLE GÖRÜŞÜNÜZ
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 17/18 AŞAĞIDA LABORATUVARIMIZDA KULLANILAN KAPLARI GÖSTERİLMİŞTİR SARI KAPAKLI JELLİ TÜP MAVİ KAPAKLI TÜP MOR KAPAKLI TÜP İDRAR KABI GAİTA KABI LERİN LABORATUARA KABULÜ VE İLGİLİ BİRİMLERE AYRIŞTIRILMASI Laboratuara gelen örnekler ilgili birimde barkod, örnek kabı, in doğruluğu, yeterli miktarda olması gibi parametreler göz önüne alınarak incelenmesi yapılır. Uygun olmayan örnekler ret edilir. Örnek gönderen birime ve Kalite Performans Birimine haber verilir.. BİYOKİMYA LABORATUVARININ KABUL VE RED KRITERLERİ Gelen Numunenin Uygun Koşullarla Laboratuvara Ulaşıp Ulaşmadığı; Örnekler, istenen tetkiklerin neler olduğuna bağlı olarak belirli koşullarda taşınmış olmalıdır. Laboratuvarımızda yapılan test menüsüne göre özellikle bilirubin tayinleri için doğrudan ışığa maruz kalarak taşınmış örneklerde doğru ölçüm yapılamayacağından numunenin ışığa maruz kalmadan taşınıp taşınmamış olduğuna bakılır. Kimliklendirme (Doğru Barkot) Her numunenin laboratuara ulaştığında üzerindeki etikette taşıması gereken bazı bilgilerle tanımlanmış olması şarttır. Bu bilgiler asgari olarak; isim, soy isim, yaş, cinsiyet, numunenin alındığı tarih, numunenin gönderildiği servis, çalışılacak testlerin neler olduğu ve hangi laboratuvara gönderildiği şeklindedir. Bu bilgiler kontrol edilerek numuneler laboratuvarda teslim alınır.
BL.RH.01 Nisan-2013 01 Kasım-2014 18/18 Uygun Örnek Kabı Her numune, kendisi için en uygun ve tanımlanmış kap (kan tüpü, idrar kabı, gaita kabı vs.) içinde laboratuvara gönderilmelidir. Farklı örnek kabı ile gönderilmiş numuneler teslim alınmaz. Yetersiz Örnek Hacmi Rutin Düz Kan lerinde Yeterli minimum örnek miktarı 3-5 cc olmalıdır. Bu miktarın altındaki örnekler reddedilmelidir. (Biyokimya Rutin ve Hormon, Eliza, vs Örnekleri İçin) İdrar Numunesi İçin Miktar minimum 5-10 cc olmalıdır. Bu miktarın altındaki örnekler reddedilmelidir. Katkılı lerde Yetersiz Örnek Hacmi EDTA, sitrat gibi içerikle numunenin pıhtılaşmasının önlenmesi gereken tüm testlerde, (Örnek; hemogram, pıhtılaşma testleri vs.) tüpe alınan kanın mutlak surette uygun ve tanımlanmış miktarda olması gereklidir. Bu vakumlu tüplerde işaretlendiği kadardır. İşaret yerine kadar doldurulmamış numuneler laboratuvara kabul edilmezler Hemoliz Birçok testin kanda eritrositlerin parçalanması sonucu oluşan hemolizden olumsuz etkilendiği bilinmektedir. Bu nedenle hemolize uğramış kan örneklerinin laboratuvara kabul edilmemesi gerekir. Bu durum laboratuvara gelene kadar belirgin hale gelmemişse, teslim alındıktan kan santrifüj edilir. Daha kontrol edilerek uygun olmayan hemolizli numuneler laboratuvarda mevcut olan numune red defterine kayıt edilir. Numuneyi gönderen birim telefonla aranarak bilgi verilir ve yeni numune istenir. Laboratuvara transfer sırasında geçikmiş olan numuneler, Uygun şartlarda saklanılmayan uzun süre bekletilmiş numuneler, Kabul Kaydı, Laboratuvara ulaştırılan numunelerin kabulü otomasyondan gerçekleşmektedir. KABUL VE RED KRITERLERINDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KURALLAR Kliniklerden ve kan alma laboratuvarından gelen numunelerin üzerinde mutlaka hasta barkodu veya hastanın numune barkodu olmalıdır. Hangi numunenin çalışılması isteniyorsa o numunenin bilgisayar girişi yapılmalıdır. Eğer gaita, idrar gibi numuneler istenmiş ise hastaya tarif edilerek usulune uygun vermesi sağlanır. Hasta numuneyi getirince kabul edilir. Doğru hasta- Doğru giriş uygun numune- uygun zamanda yeterli miktarda geldiğinde kabul edilir. Barkod tüp üzerine uygun şekilde yapıştırılmamışsa barkot çıkartılarak düzgün yapıştırıldıktan kabul edilir. Ancak barkot kaldırıldıktan altında isim olup olmadığı kontrol edilir eğer barkodun altında aynı hastaya ait isim varsa yeni barkod basarak kabulü yapılır. Numunelerin bulunduğu taşıma kap ve tüplerinde kırık çatlak, yabancı madde yok ise kabul edilir. ANALİZ Testler ilgili birimlerde çalışılır. Cihazlarda yapılan analizlerden önce cihazların kontrolü ve internal kalite kontrol çalışmaları yapılır. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar kabul edilemez seviyedeyse çalışma başlatılmaz ve gerekli işlemler,kalibrasyonlar yapılır. Manüel çalışılan test sonuçları ve cihazlardan çıkan sonuçlar, testleri çalışan kişi ve Uz.Dr. kontrolünden onaylanarak otomasyona verilir. SONUÇ VERME Rutin testlerin sonuçları mesai günlerinde laboratuvar kabulünden 3 verilir. 24 saat süresince çalışılan acil testler ise laboratuvar kabulünden bir verilir. Test sonuçları Hastane Otomasyon Sistemine verildikten mesai saatleri içerisinde olmak kaydıyla başka günlerde de sonuç alınabilir. Sonuçlar ilgili poliklinikler dışında internet üzerinden de temin edilebilir. HAZIRLAYAN KONTROL EDEN YÜRÜRLÜK ONAYI